[
  {
    "Tibetan": "བདེ་གཤེགས་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་མངའ་སྲས་བཅས་དང་། །ཕྱག་འོས་ཀུན་ལའང་གུས་པར་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། །བདེ་གཤེགས་སྲས་ཀྱི་སྡོམ་ལ་འཇུག་པ་ནི། །ལུང་བཞིན་མདོར་བསྡུས་ནས་ནི་བརྗོད་པར་བྱ། །",
    "Sanskrit": "सुगतान् ससुतान् सधर्मकायान् प्रणिपत्यादरतोऽखिलांश्च वन्द्यान्। सुगतात्मजसंवरावतारं कथयिष्यामि यथागमं समासात्॥१॥",
    "English 1": "I prostrate with respect to the sugatas, Who have the dharmakaya, and their offspring, And also to all worthy of veneration. I'll teach in brief, according to the scriptures, The way to enter the bodhisattva's vows.",
    "English 2": "To those who go in bliss, the dharmakāya they possess, and all their heirs, To all those worthy of respect, I reverently bow. I shall now in brief describe The practice of the heirs of those who go in bliss, according to the scriptures.",
    "Commentary 1": "།ཅུང་ཟད་རྟོགས་པར་དཀའ་བའི་ཚིག་ཡོད་པ། །དེ་དག་གསལ་བར་རྟོགས་པར་བྱ་ཕྱིར་འདིར། །ད་ནི་བདག་གིས་ཅུང་ཟད་ཙམ་འདི་བྲི། །གྲགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྱས་པའི་འགྲེལ་པ་ཡོད་མོད་ཀྱི། །དེ་ལྟར་ཁོ་བོས་ཚུལ་བཞིན་བྲི་བར་བྱ། །གང་ཞིག་ཟོལ་མེད་བློ་ལྡན་བྱེ་བྲག་ཤེས། །དེ་ཡིས་འདི་ཡི་བྱེ་བྲག་ཤེས་པར་འགྱུར། །འདིར་སློབ་དཔོན་ཞི་བའི་ལྷ་གསུང་རབ་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་རིག་པ། རང་དང་གཞན་གྱི་བདེ་བ་ལ་རེ་བ་མེད་པ་དང་འདོད་པ་དང་ལྡན་པ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཡོན་ཏན་ལ་ངེས་པར་གནས་པས། གཞན་རྣམས་ལ་ཡོན་ཏན་དེ་བསྐྱེད་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་མཛད་པར་བཞེད་ནས། བདེ་གཤེགས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་སོ། །ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འདི་ལ་དོན་དྲུག་གིས་བསྟན་ཏེ། དཀོན་མཆོག་གསུམ་དང་ཉན་ཐོས་དང་མཁན་པོ་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ལ་ཕྱག་བཙལ་བ་དང་། བརྗོད་པར་བྱ་བ་དང་། འབྲེལ་པ་དང་། དགོས་པ་དང་། རང་དགའི་སྐྱོན་སྤང་བ་དང་། ཟློས་པའི་སྐྱོན་སྤང་བའོ། ཕྱག་བཙལ་བ་ནི་བྱ་བའི་ཁྱད་པར་ཉིད་ཀྱིས་བསྟན་པའོ། །བདེ་གཤེགས་སྲས་ཀྱི་སྡོམ་ལ་འཇུག་པ་ནི། །ཞེས་པ་ནི་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་ཚིག་གོ། །བསྟན་པར་བྱ་ཞེས་པ་ནི་དགོས་པ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་། འབྲེལ་པ་ནི་ཤུགས་ལས་ཤེས་པར་བྱའོ། །གསུང་རབ་ཀྱི་ཚིག་ཅེས་པ་ནི་རང་དགའི་སྐྱོན་སྤང་བའོ། །བཏུས་པ་ཞེས་པ་ནི་ཟློས་པའི་སྐྱོན་སྤང་བ་སྟེ། དེ་དག་ནི་བསྡུས་པའི་དོན་ཏོ། །ཡན་ལག་གི་དོན་ནི། བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་ལ། བདེ་བའི་སྒྲ་ནི་མཛེས་པ་ལ་སོགས་པའི་དོན་ཏོ། །ཉོན་མོངས་པ་ལ་སོགས་པའི་སྒྲིབ་པ་སྤངས་པས་མཛེས་པར་གཤེགས་པས་ན་བདེ་བར་གཤེགས་པ་སྟེ། བུ་མོ་གཟུགས་མཛེས་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མི་གསལ་བར་བྱེད་པའི་མ་རིག་པ་ལ་སོགས་པ་རབ་ཏུ་བསལ་ནས་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པར་གཤེགས་པའི་ཕྱིར་ན་ཡང་སྟེ། རིམས་ནད་ལེགས་པར་བྱང་བ་བཞིན་ནོ། །བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་རབ་ཏུ་བསལ་ནས་ཇི་སྲིད་དུ་འགྲོ་བར་བྱ་བའི་མཐར་ཕྱིན་པས་ན་ཡང་སྟེ། བུམ་པ་ལེགས་པར་གང་བ་བཞིན་ནོ། །དེ་ལྟ་བུའི་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ལ་གུས་པར་ཕྱག་བཙལ་ནས། བདེ་བར་གཤེགས་པའི་སྲས་ཀྱི་སྡོམ་པ་ལ་འཇུག་པ་བསྟན་པར་བྱའོ་ཞེས་བྱ་བར་འབྲེལ་ཏོ།།སྲས་བཅས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་རྒྱལ་བ་རྣམས་ཀྱི་སྲས་པོས་རབ་ཏུ་དགའ་བ་ལ་སོགས་པ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དེ་དག་རྣམས་དང་བཅས་ཏེ་སྟབས་གཅིག་ཏུའོ། །དེ་དག་གིས་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་དགེ་འདུན་བསྟན་ཏོ། །ཆོས་ཀྱི་སྐུ་མངའ་ཞེས་པ་ནི་ལུང་དང་རྟོགས་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་མངའ་བ་དང་སྟབས་གཅིག་ཏུའོ། །ཆོས་ཀྱི་ཚོགས་བཅས་ཞེས་པའི་ཚིག་གིས་ནི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་དགེ་འདུན་ཡང་བརྗོད་དེ། ཉན་ཐོས་ལ་སོགས་པ་ཕྱག་བྱ་བའི་འོས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལུས་པ་ལ་ཕྱག་བྱས་པའོ། །ཅི་སྟེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྗེས་ལ་ཆོས་ལ། དེའི་རྗེས་ལ་དགེ་འདུན་ལའོ་ཞེས་བསྟན་པར་བྱ་བ་ལ་ཅི་སྟེ་གོ་རིམས་བཟློག་ནས་བསྟན་ཞེ་ན། ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འབྲེལ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། །བདེ་བར་གཤེགས་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་དེའི་དབང་གིས་བསྐྱེད་པ་ནི་བདེ་བར་གཤེགས་པའི་སྲས་ཏེ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དེ་དག་གི་སྡོམ་པའམ་སྡོམ་པར་བྱེད་པས་ན་སྡོམ་པ་སྟེ། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་གཟུང་བ་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་ཅན་གྱིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་བསླབ་པ་ཡང་དག་པར་ལེན་པ་དེ་ལ། གང་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཀྱི་ཕན་ཡོན་ལ་སོགས་པ་དེས་འཇུག་པར་བྱེད་པའོ། །ཅི་སྟེ་ཁྱོད་ཀྱིས་རང་དགར་བརྩམས་པ་ལ་སུས་འཛིན་པར་བྱེད་སྙམ་པ་ལ་བརྗོད་པ། གསུང་རབ་ཀྱི་ཚིག་སྟེ་ལུང་ལས་མ་འདས་པའོ། །ཅི་སྟེ་ལུང་ལ་དད་པ་རྣམས་དེ་ཉིད་ལ་འཇུག་པར་རག་མོད། ཁྱོད་ཀྱིས་ཅི་བསྟན་ཞེ་ན། བརྗོད་པ་བཏུས་པ་སྟེ་མདོར་བསྡུས་ནས་སོ། །ཅི་ལུང་བཞིན་དུ་ཞེས་སྨོས་པས་དོན་ལ་ཁྱད་པར་མེད་པའི་ཕྱིར་ཇི་ལྟར་གཞན་དག་འཇུག་པར་བྱེད་སྙམ་པ་ལ།",
    "Commentary 2": "འདིར་རྩོམ་པ་ལ་འཇུག་པའི་ཚུལ་དང་། འཇུག་བྱའི་རང་བཞིན་དང་། མཐར་ཕྱིན་པའི་དོན་ཏེ་གསུམ་གྱིས་བསྟན་པའི་དང་པོ་ལ་གཉིས་ཏེ། དངོས་དང་། དེ་དག་གིས་བསྟན་པའི་དགོས་འབྲེལ་བཤད་པའོ། །དང་པོ་ལ་གསུམ་སྟེ། མཆོད་བརྗོད། བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ། ཁེངས་སྐྱུངས་པའོ། །དང་པོ་ནི། བདེ་གཤེགས་ཞེས་པ་ལ་རྣམ་སྣང་འཚོ་ནི་ལེགས་པར་གཤེགས་པས་ན་བདེ་བར་གཤེགས་པ་སྟེ། དཔེར་ན། གཟུགས་ལེགས་པ་དང་། རིམས་ནད་ལེགས་པར་བྱང་བ་དང་། བུམ་པ་ལེགས་པར་གང་ཞེས་པ་ལྟར། ཉོན་མོངས་པ་ལ་སོགས་པའི་སྒྲིབ་པ་སྤངས་ནས་མཛེས་པར་གཤེགས་པ་དང་། དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མི་གསལ་བར་བྱེད་པའི་མ་རིག་པ་ལ་སོགས་པ་བསལ་ནས་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པར་གཤེགས་པ་དང་། བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་བསལ་ནས་མཐར་ཕྱིན་པར་གཤེགས་པ་སྟེ། སྤངས་པའི་དོན་དུ་འཆད་ཅིང་། དགེ་ལྷ་ནི། རྟོགས་བྱ་ཐམས་ཅད་རྟོགས་པས་བདེ་གཤེགས་ཞེས་བཞེད་པས། མདོར་ན་སྤངས་རྟོགས་ལེགས་པར་རྫོགས་པའམ། མཆོག་ཏུ་བདེ་བའི་སར་གཤེགས་པས་ན་བདེར་གཤེགས་ཏེ། བྱང་ས་ལས་ཀྱང་། མཆོག་ཏུ་ཁྱད་ཞུགས་པར་གཤེགས་པ་དང་། མི་ལྡོག་པར་གཤེགས་པས་ན་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱའོ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། དེ་ནི་སངས་རྒྱས་དཀོན་མཆོག ཆོས་ཀྱི་སྐུ་ནི། རྒྱུད་བླ་མ་ལས། ཆོས་སྐུ་རྣམ་གཉིས་ཤེས་བྱ་སྟེ། །ཆོས་དབྱིངས་ཤིན་ཏུ་དྲི་མེད་དང་། །དེ་ཡི་རྒྱུ་མཐུན་ཟབ་པ་དང་། །སྣ་ཚོགས་ཚུལ་ནི་སྟོན་པ་འོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རྟོགས་པའི་ཆོས་སྐུ་ཆོས་དབྱིངས་དག་པ་གཉིས་ལྡན་ཟག་མེད་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་དང་དབྱེར་མེད་པའོ། ། བསྟན་པ་ཡི་ནི་བདེན་པ་གཉིས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་ཟབ་མོ་དང་སྣ་ཚོགས་གསུངས་པ་རྣམས་ཏེ། དེ་དག་ཆོས་དཀོན་མཆོག་ཡིན་ལ། དེ་དག་བདེ་གཤེགས་དེ་ལ་ལྡན་པས་ན་མངའ་ཞེས་བྱའོ། །སྲས་ནི། རྒྱུད་བླ་མ་ལས། ཐེག་མཆོག་ལ་མོས་ས་བོན་ཤེས་རབ་ནི། །སངས་རྒྱས་ཆོས་སྐྱེད་མ་དང་བསམ་གཏན་གྱི། །བདེ་བའི་མངལ་གནས་སྙིང་རྗེའི་མ་མ་ཅན། །གང་ཡིན་དེ་ནི་ཐུབ་པའི་རྗེས་སྐྱེས་སྲས། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། བདེ་གཤེགས་ཀྱི་རིགས་སུ་སྐྱེས་པའམ། དེའི་གདུང་འཚོབ་ནུས་པས་ན། དེའི་སྲས་བྱང་སེམས་འཕགས་པ་རྣམས་ནི་དགེ་འདུན་དཀོན་མཆོག་སྟེ། དེ་དང་བཅས་པའི་སྐྱབས་གནས་གསུམ་དང་། ཐེག་ཆེན་པའི་སྐྱབས་གནས་མ་ཡིན་ཡང་། སྤྱིར་ཡོན་ཏན་གྱིས་མཐོ་བས་ཕྱག་བྱ་བའི་འོས་སུ་གྱུར་པའི་ཉན་རང་མཁན་སློབ་ལ་སོགས་པ་ཀུན་ལའང་སྒོ་གསུམ་གུས་པས་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། ཞེས་པ་ནི། དེ་ལྟར་བྱས་ཏེ་བསྟན་བཅོས་རྩོམ། །ཞེས་ཕྱི་མ་དང་འབྲེལ་བའི་ཚིག་གོ །དེ་ལྟར་མཆོད་བརྗོད་བྱས་པའི་དགོས་པ་ནི། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་བསྔགས་པའི་མདོར། གང་དག་སྟོན་པ་བདེ་གཤེགས་ལ། །མཆོད་པ་ཆུང་ངུ་བྱེད་པ་ཡང་། །ལྷ་མིའི་བདེ་བ་ཀུན་བགྲོད་ནས། །འཆི་མེད་དམ་པ་ཐོབ་པར་འགྱུར། །ཞེས་པ་ལྟར། གནས་སྐབས་དང་མཐར་ཐུག་གི་བདེ་བ་འགྲུབ་པ་ལ་སོགས་པ་ཡིན་ནོ། །གཉིས་པ་ནི། བརྗོད་པར་བྱ་ཞེས་སྦྱར་ཏེ། གང་ཞེ་ན། བདེ་གཤེགས་སྲས་ཀྱི་སྡོམ་པ་ནི། ཉེས་སྤྱོད་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་བའི་ཆོས་སྡུད་དང་། སེམས་ཅན་དོན་བྱེད་ཀྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ལ་འཇུག་པ་སྟེ། དེ་དག་སྒྲུབ་པའི་ཐབས་ལེའུ་བཅུའི་སྒོ་ནས་སྟོན་པ་ནིའོ། །ཚུལ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཞེ་ན། ལུང་སྟེ་མདོ་སྡེ་དང་བསྟན་བཅོས་དག་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་དུའོ། །དེ་དག་ཉིད་ལས་གསུངས་པས་འདིར་བསྟན་པ་ལ་དགོས་པ་མེད་དོ་སྙམ་ན། དེ་དག་ན་འཁྲུགས་པ་རྣམས་བསྡེབས། མི་གསལ་བ་རྣམས་གསལ་བར་བྱས། འཐོར་བ་རྣམས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བྱས་ཤིང་གཞུང་མང་པོ་རྣམས་མདོར་བསྡུས་ནས་བསྟན་པས་སྐྱོན་མེད་དོ། །དེ་ལྟར་བཤད་པར་དམ་བཅས་པའི་དགོས་པ་ནི། དམ་པ་རྣམས་དམ་བཅས་པའི་ཁུར་མི་འདོར་བས་ན་རྩོམ་པ་མཐར་ཕྱིན་པར་འགྱུར་བ་ཡིན་ནོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "དམ་ཆོས་དཀོན་མཆོག་ཐམས་ཅད་དང་། །མཆོད་རྟེན་རྣམས་དང་སྐུ་གཟུགས་ལ། །རིན་ཆེན་མེ་ཏོག་ལ་སོགས་ཆར། །རྒྱུན་མི་འཆད་པར་འབབ་པར་ཤོག །",
    "Sanskrit": "सर्वसद्धर्मरत्नेषु चैत्येषु प्रतिमासु च। पुष्परत्नादिवर्षाश्च प्रवर्तन्तां निरन्तरम्॥२१॥",
    "English 1": "May rains of gems and flowers and more Continuously shower down On all the jewels of the true dharma As well as on stupas and likenesses.",
    "English 2": "May a continuous rain of precious jewels, flowers, and the like fall uninterruptedly upon all the sacred Dharma, the stupas, and the images.",
    "Commentary 1": "རིན་ཆེན་མེ་ཏོག་ལ་སོགས་པ་དེ་དག་ནི་རྒྱུན་མི་ཆད་པའོ། །",
    "Commentary 2": "ལུང་དང་རྟོགས་པའི་དམ་པའི་ཆོས་དཀོན་མཆོག་དེའི་རྟེན་གླེགས་བམ་ལ་སོགས་པ་དང་བཅས་པ་ཐམས་ཅད་དང་མཆོད་རྟེན་རྣམས་དང་སངས་རྒྱས་ལ་སོགས་པའི་སྐུ་གཟུགས་རྣམས་ལ་རིན་ཆེན་མེ་ཏོག་ལ་སོགས་པའི་ཆར་རྒྱུན་མི་ཆད་པ་འབབ་པར་ཤོག"
  },
  {
    "Tibetan": "དུས་གསུམ་གཤེགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀུན། །ཆོས་དང་ཚོགས་ཀྱི་མཆོག་བཅས་ལ། །ཞིང་རྡུལ་ཀུན་གྱི་གྲངས་སྙེད་ཀྱི། །ལུས་བཏུད་པ་ཡིས་བདག་ཕྱག་འཚལ། །",
    "Sanskrit": "सर्वक्षेत्राणुसंख्यैश्च प्रणामैः प्रणमाम्यहम्। सर्वत्र्यध्वगतान् बुद्धान् सहधर्मगणोत्तमान्॥२४॥",
    "English 1": "I prostrate, bowing as many bodies As there are atoms in all realms, To all the buddhas of the three times, The dharma, and the sublime sangha.",
    "English 2": "To all the Buddhas of the three times, along with the supreme Dharma and Sangha, I prostrate with as many bodies as there are atoms in all realms.",
    "Commentary 1": "དུས་གསུམ་སྟེ་དུས་གསུམ་པོ་དེར་གཤེགས་པའོ། །ཚོགས་ཀྱི་མཆོག་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་དགེ་འདུན་ནོ། །",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་ནི། འདས་མ་འོངས་ད་ལྟར་གྱི་དུས་གསུམ་དུ་གཤེགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀུན་དང་ཆོས་དང་ཚོགས་ཀྱི་མཆོག་དགེ་འདུན་དང་བཅས་པ་རྣམས་ལ་ཞིང་ཁམས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ཀྱི་ཀུན་གྱི་གྲངས་སྙེད་ཀྱི་ལུས་བཏུད་ནས་བདག་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "བྱང་ཆུབ་སྙིང་པོར་མཆིས་ཀྱི་བར། །སངས་རྒྱས་རྣམས་ལ་སྐྱབས་སུ་མཆི། །ཆོས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡི། །ཚོགས་ལའང་དེ་བཞིན་སྐྱབས་སུ་མཆི། །",
    "Sanskrit": "बुद्धं गच्छामि शरणं यावदा बोधिमण्डतः। धर्मं गच्छामि शरणं बोधिसत्त्वगणं तथा॥२६॥",
    "English 1": "Until I reach enlightenment's essence, I go for refuge to the buddhas. I go for refuge to the dharma And sangha of bodhisattvas too.",
    "English 2": "Until I reach the essence of enlightenment, I take refuge in the Buddhas. Likewise, I take refuge in the Dharma and in the assembly of Bodhisattvas.",
    "Commentary 1": "སྙིང་པོ་ནི་བཅུད་དོ། །སྐྱབས་ནི་སྐྱོབ་པའོ། །མཆི་ཞེས་པ་བཀའ་སྩལ་པ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་བསྲུང་བའོ། །",
    "Commentary 2": "གསུམ་པ་ལ་གཉིས་ལས། སྤྱི་དོན་ལ་གཉིས་ཏེ། གཏན་ལ་དབབ་པ་དང་། རྗེས་སུ་སྒྲུབ་པའོ། །དང་པོ་ལ་གསུམ་སྟེ། ངོ་བོ་དང་། དབྱེ་བ་དང་། སོ་སོའི་རང་བཞིན་ནོ། །དང་པོ་ནི། འཇིགས་པ་སྤང་བའི་དོན་དུ་སྐྱབས་གནས་ལ་བསྟེན་པའོ། །གཉིས་པ་ནི། འཇིག་རྟེན་པ་དང་དེ་ལས་འདས་པ་གཉིས་སམ། འདས་པ་ལའང་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་སྐྱབས་འགྲོ་གཉིས་སོ། །གསུམ་པ་ནི། འཇིག་རྟེན་པའི་སྐྱབས་འགྲོ་ནི་འཇིགས་པ་འགའ་ཞིག་ལས་ཐར་པར་འདོད་ནས་འཇིག་རྟེན་པའི་ལྷ་ལ་སོགས་ལ་སྐྱབས་སུ་འགྲོ་བ་དེ་ནི་སྐྱབས་འགྲོ་མཆོག་མ་ཡིན་ཏེ། མདོ་རྒྱལ་མཚན་དམ་པ་ལས། འཇིགས་པས་སྐྲག་པའི་ས་རྣམས་ནི། །ཕལ་ཆེར་རི་དང་ནགས་ཚལ་དང་། །ཀུན་དགའ་རྭ་བ་ལྗོན་ཤིང་དང་། །མཆོད་རྟེན་རྣམས་ལ་སྐྱབས་སུ་འགྲོ། །སྐྱབས་དེ་གཙོ་བོ་མ་ཡིན་ཞིང་། །སྐྱབས་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་ནི། །སྡུག་བསྔལ་ཆེ་ལས་རབ་མི་ཐར། །ཞེས་གསུངས་སོ། །འདས་པའི་སྐྱབས་འགྲོ་ལ། རང་ཉིད་ནི་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ལས་ཐར་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་དུས་ཇི་སྲིད་འཚོའི་བར་དུ་དཀོན་མཆོག་གསུམ་ལ་སྐྱབས་སུ་འགྲོ་བ་ཡིན་ལ། ཐེག་ཆེན་གྱི་སྐྱབས་འགྲོ་ནི། སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོས་ཀུན་ནས་བསླངས་ཏེ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྡུག་བསྔལ་ལས་ཐར་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་དུ་བདག་ཉིད་སངས་རྒྱས་ཐོབ་པར་འདོད་པས། དུས་བྱང་ཆུབ་སྙིང་པོའི་བར་དུ་ཐེག་ཆེན་གྱི་ལུགས་ཀྱི་སྐྱབས་གནས་གསུམ་ལ་སྐྱབས་སུ་འགྲོ་བའོ། །གཉིས་པ་ནི། དང་པོར་སློབ་དཔོན་ལས་སྐྱབས་སུ་འགྲོ་བའི་སྡོམ་པ་བླངས་ནས། མདོ་ལས། སངས་རྒྱས་ལ་ནི་སྐྱབས་གསོལ་བ། །དེ་ནི་ཡང་དག་དགེ་བསྙེན་ཏེ། །ནམ་དུའང་ལྷ་རྣམས་གཞན་དག་ལ། །སྐྱབས་གསོལ་བར་ནི་མི་འགྱུར་རོ། །དམ་པའི་ཆོས་ལ་སྐྱབས་གསོལ་བ། །འཚེ་ཞིང་གནོད་པའི་སེམས་དང་བྲལ། །དགེ་འདུན་ལ་ནི་སྐྱབས་གསོལ་བ། །མུ་སྟེགས་ཅན་ལ་ཕྱོགས་མི་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་པ་ལ་སོགས་པའི་ཚུལ་ལྟར་དཀོན་མཆོག་གསུམ་ལ་གནས་སྐབས་ཐམས་ཅད་དུ་བློ་གཏད་ཅིང་། དེ་དག་ལ་གུས་པས་མཆོད་པ་ལ་བརྩོན་པ་དང་། སེམས་ཅན་སུ་ལའང་གནོད་པར་མི་བྱ་བ་དང་། སྡིག་པའི་གྲོགས་པོ་དང་མི་འགྲོགས་པ་ལ་སོགས་པའི་སྒོ་ནས་སྐྱབས་འགྲོའི་བསླབ་པ་མི་ཉམས་པར་བྱ་ཞིང་། གལ་ཏེ་ཉམས་ན་སླར་བླངས་པ་ལ་སོགས་པའི་སྒོ་ནས་ཉེས་པ་སྤོང་ཞིང་ཡོན་ཏན་འཕེལ་བར་བྱེད་པའོ། །གཉིས་པ་གཞུང་གི་དོན་ནི། དུས་བྱང་ཆུབ་སྙིང་པོར་མཆིས་ཀྱི་བར་དུ། ཡུལ་སངས་རྒྱས་རྣམས་དང་དེ་བཞིན་དུ་ཆོས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཚོགས་ལ་ཡང་ངོ་། །ཚུལ་ནི་སྐྱབས་སུ་མཆི་སྟེ་བདག་ཁྱེད་ལ་བསྟེན་པས་སྐྱོབས་ཤིག་པའོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "ཕྱོགས་རྣམས་ཀུན་གྱི་སངས་རྒྱས་ལ། །ཐལ་མོ་སྦྱར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་མུན་འཐོམས་ལ། །ཆོས་ཀྱི་སྒྲོན་མ་སྤར་དུ་གསོལ། །",
    "Sanskrit": "सर्वासु दिक्षु संबुद्धान् प्रार्थयामि कृताञ्जलिः। धर्मप्रदीपं कुर्वन्तु मोहाद्दुःखप्रपातिनाम्॥४॥",
    "English 1": "With my palms joined, I implore the buddhas in all directions: Light the lamp of dharma in the gloom of suffering beings' confusion!",
    "English 2": "To all the Buddhas in every direction, I join my palms and pray: For sentient beings confused in the darkness of suffering, Please kindle the lamp of Dharma.",
    "Commentary 1": "གསོལ་བ་བཏབ་པ་བསྟན་པའི་ཕྱིར། ཕྱོགས་རྣམས་ཀུན་ཞེས་སྨོས་ཏེ། གསོལ་བ་འདེབས་པ་ནི་འབྲས་བུའི་དོན་དུའོ། །ཆོས་ཀྱི་སྒྲོན་མ་ནི་ཆོས་སྟོན་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱི་སྣང་བ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་མགོ་ལྟུང་བར་བྱེད་པའི་ཚུལ་གང་ལྡན་པའོ། །",
    "Commentary 2": "དྲུག་པ་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བར་བསྐུལ་བ་ནི། ཕྱོགས་རྣམས་ཀུན་གྱི་སངས་རྒྱས་ལ་ཐལ་མོ་སྦྱར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མུན་པའམ། སྡུག་བསྔལ་ཞིང་མི་ཤེས་པའི་མུན་པས་འཐོམས་ནས་ལམ་དང་ལམ་མིན་མི་ཤེས་པ་རྣམས་ལ་ཆོས་ཀྱི་སྒྲོན་མེ་སྦར་ནས་ལམ་བསྟན་དུ་གསོལ།"
  },
  {
    "Tibetan": "འགྲོ་བའི་མི་ཤེས་རབ་རིབ་དག །དཔྱིས་འབྱིན་ཉི་མ་ཆེན་པོ་ཡིན། །དམ་ཆོས་འོ་མ་བསྲུབས་པ་ལས། །མར་གྱི་ཉིང་ཁུ་བྱུང་བ་ཡིན། །",
    "Sanskrit": "जगदज्ञानतिमिरप्रोत्सारणमहारविः। सद्धर्मक्षीरमथनान्नवनीतं समुत्थितम्॥३१॥",
    "English 1": "It's the great sun that brings an end To the darkness of beings' ignorance. It is the butter that emerges From churning the milk of the true dharma.",
    "English 2": "The great sun dispels the ignorance of beings. The essence of butter emerges from churning the milk of the holy Dharma.",
    "Commentary 1": "ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པ་སྤོང་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དཔྱིས་འབྱིན་པ་སྟེ་རྩད་ནས་འཇོམས་པའོ། །རྣམ་གྲངས་གཞན་གྱིས་བསྟན་པའི་ཕྱིར། འ",
    "Commentary 2": "འགྲོ་བའི་མི་ཤེས་པ་སྟེ་ཤེས་སྒྲིབ་ཀྱི་རབ་རིབ་དག་དཔྱིས་འབྱིན་པའི་ཉི་མ་ཆེན་པོ་ཡིན། དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་འོ་མ་ཐམས་ཅད་བསྲུབས་པ་ལས་མར་གྱི་ཉིང་ཁུ་ཕྱུང་བ་ཡིན་ཞིང་།"
  },
  {
    "Tibetan": "གང་གིས་ཆོས་ཀྱི་གཙོ་བོ་མཆོག །སེམས་ཀྱི་གསང་འདི་མ་ཤེས་ན། །བདེ་ཐོབ་སྡུག་བསྔལ་གཞོམ་འདོད་ཀྱང་། །དེ་དག་དོན་མེད་གྱི་ནར་འཁྱམ། །",
    "Sanskrit": "दुःखं हन्तुं सुखं प्राप्तुं ते भ्रमन्ति मुधाम्बरे। यैरेतद्धर्मसर्वस्वं चित्तं गुह्यं न भावितम्॥१७॥",
    "English 1": "Those who don't know this secret of mind— The sublime, paramount of dharmas— Want to gain joy and end suffering But wander to no avail.",
    "English 2": "Those who do not know this secret of the mind, the supreme essence of the Dharma, though they desire to attain happiness and overcome suffering, they wander aimlessly without purpose.",
    "Commentary 1": "གང་གིས་ཆོས་ཀྱི་ཞེས་སྨོས་ཏེ།ཆོས་ནི་ཐམས་ཅད་དོ། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ནི་དོན་པོ་མཆོག་གོ། །གསང་བ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་རང་བཞིན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་གསང་བའོ། །མ་ཤེས་ན་ཞེས་པ་ནི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་མནོ་བསམ་བརྟན་པར་མ་བྱས་ན་སྟེ། ཆོས་ཐམས་ཅད་དམིགས་སུ་བྱར་མེད་པར་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཤེས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །བདེ་བ་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། །སྡུག་བསྔལ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ལ་སོགས་པའོ། །གྱི་ན་འཁྱམ་པ་ནམ་མཁའ་ལ་ཀུ་ཤའི་མེ་ཏོག་བཞིན་དུ་འཁྱམ་པས་དོན་མེད་པར་འཁྱམ་པའོ། །ཐབས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལ་སོགས་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ལོགས་སུ་མ་གསུངས་སོ། །མཇུག་བསྡུ་བའི་ཕྱིར།",
    "Commentary 2": "དྲུག་པ་ཤེས་རབ་ནི། གང་གིས་ཆོས་ཀྱི་དོན་པོ་སྟེ་གཙོ་བོ་མཆོག་སེམས་ཀྱི་གསང་སྟེ་རང་བཞིན་སྟོང་པ་ཉིད། འགྲེལ་ཆེན་ལས་བྱིས་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པས་གསང་ཞེས་བྱུང་ལ། རྣམ་བཤད་ལས་བདག་མེད་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་བདག་གི་སེམས་ཀྱི་ནང་དུ་སྦ་བར་བྱ་བ་ཞེས་སོ། །འདི་མ་ཤེས་ན་བདེ་ཐོབ་སྡུག་བསྔལ་གཞོམ་འདོད་ཀྱང་དེ་དག་འདོད་པ་དོན་མེད་པར་གྱི་ནར་འཁོར་བར་འཁྱམས་ཏེ། མདོ་ལས། འགྲོ་བ་འཁྲུལ་པ་རི་དྭགས་རྒྱར་ཆུད་འདྲར་ཤེས་ནས། །ཤེས་རབ་ལྡན་པ་མཁའ་ལ་བྱ་བཞིན་རྣམ་པར་རྒྱུ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། དེས་ན་ཤེས་རབ་ནི་སེམས་ཉིད་གཙོ་ཆེ་བ་ཡིན་ཏེ། སྡོང་པོ་བཀོད་པ་ལས་ཀྱང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ནི་རང་གི་སེམས་ལ་བརྟེན་ཏོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། །ཐབས་དང་སྨོན་ལམ་སྟོབས་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱང་ཤེས་རབ་ཉིད་ལས་ཕྱེ་བ་ཡིན་པས་དེ་དག་ཀྱང་སེམས་གཙོ་བོ་ཡིན་ནོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "སེམས་ཀྱི་གླང་ཆེན་མྱོས་པ་ནི། །ཆོས་ལ་སེམས་པའི་ཀ་ཆེན་ལ། །ཇི་ལྟར་བཏགས་པ་མི་འཆོར་བར། །དེ་ལྟར་འབད་པ་ཀུན་གྱིས་བརྟག །",
    "Sanskrit": "निरूप्यः सर्वयत्नेन चित्तमत्तद्विपस्तथा। धर्मचिन्तामहास्तम्भे यथा बद्धो न मुच्यते॥४०॥",
    "English 1": "With all efforts, I must check that the crazed elephant of mind has not slipped loose from being tied to the great post of thoughts of dharma.",
    "English 2": "The intoxicated elephant of the mind should be firmly tethered to the great pillar of contemplating the Dharma. Strive with all effort to ensure it does not break free.",
    "Commentary 1": "སེམས་ལ་བརྟག་པ་བསྟན་པའི་ཕྱིར། །འབད་པ་ཞེས་སྨོས་ཏེ། འཆོར་བར་མི་འགྱུར་བར་འདོགས་པར་ནི་རིགས་པས་སོ། །ཇི་ལྟར་བརྟག་པར་བྱ་སྙམ་པ་ལ།",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་ནི། སེམས་ཀྱི་གླང་ཆེན་མྱོས་པ་འདི་བདག་གཞན་ལ་ཕན་པར་འགྱུར་བའི་ཆོས་ལ་སེམས་པའི་ཀ་ཆེན་ལ་ཇི་ལྟར་བཏགས་པ་ལོག་པའི་ལམ་དུ་མི་འཆོར་བ་དེ་ལྟར་འབད་པ་ཀུན་གྱིས་བརྟག་པར་བྱའོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "དམ་པའི་ཆོས་ནི་སྤྱོད་པའི་ལུས། །ཕྲན་ཚེགས་ཆེད་དུ་གནོད་མི་བྱ། །དེ་ལྟར་བྱས་ན་སེམས་ཅན་གྱི། །བསམ་པ་མྱུར་དུ་རྫོགས་པར་འགྱུར། །",
    "Sanskrit": "सद्धर्मसेवकं कायमितरार्थं न पीडयेत्। एवमेव हि सत्त्वानामाशामाशु प्रपूरयेत्॥८६॥",
    "English 1": "For minor ends, don't harm this body That is for practicing true dharma. By doing so, you'll soon fulfill The wishes of all sentient beings.",
    "English 2": "The holy Dharma is the body of practice. Do not harm it for trivial reasons. If you act in this way, the wishes of sentient beings will be quickly fulfilled.",
    "Commentary 1": "དམ་པའི་ཞེས་སྨོས་ཏེ། དམ་པ་དང་ལྡན་པས་ན་དམ་པའི་ཆོས་སོ། །དེ་འཛིན་པ་ནི་སྤྱོད་པའོ།།ཕྲན་ཚེགས་ནི་སྦྱིན་པའི་དོན་ཆ་ཆུང་བའོ། །དེ་བཞིན་དུ་ལུས་ཉོན་མོངས་པར་མི་བྱ་བ་ཡང་ངོ་། །དེའི་ཕྱིར་སྲོག་ནི་ཤིན་ཏུ་མི་གཏང་བའོ། །",
    "Commentary 2": "ལུས་སྦྱིན་ཚུལ་ནི། དམ་པའི་ཆོས་ནི་སྤྱོད་པའི་ལུས་ལ་གཞན་ལ་ཕན་པ་ཕྲན་ཚེགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་གནོད་པར་མི་བྱའོ། །དེ་ལྟར་ཆོས་སྤྱོད་པའི་ལུས་འདི་བསྲུང་བར་བྱས་ན་རིམ་གྱིས་སེམས་ཅན་གྱི་བསམ་པ་མྱུར་དུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཏེ། བཞི་བརྒྱ་པ་ལས། ལུས་འདི་དགྲ་ལྟར་མཐོང་མོད་ཀྱིས། །དེ་ལྟ་ན་ཡང་དེ་བསྲུང་བྱ། །ཁྲིམས་ལྡན་ཡུན་རིང་འཚོ་བ་ནི། །དེ་ལས་བསོད་ནམས་ཆེན་པོ་བྱེད། །ཅེས་གསུངས་སོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "མ་གུས་པ་ལ་ཆོས་མི་བཤད། །མི་ན་བཞིན་དུ་མགོ་དཀྲིས་དང་། །གདུགས་དང་འཁར་བ་མཚོན་ཐོགས་དང་། །མགོ་བོ་གཡོགས་པ་དག་ལ་མིན། །",
    "Sanskrit": "धर्मं निर्गौरवे स्वस्थे न शिरोवेष्टिते वदेत्। सच्छत्रदण्डशस्त्रे च नावगुण्ठितमस्तके॥८८॥",
    "English 1": "Dharma should not be taught to those who lack respect, who though not sick, wear turbans, or hold parasols or staves or weapons, or veil their heads.",
    "English 2": "Do not teach the Dharma to those who are disrespectful. Not to those who, though not ill, have their heads wrapped, nor to those carrying umbrellas, sticks, or weapons, nor to those with covered heads.",
    "Commentary 1": "ད་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྦྱིན་པ་གཏང་བར་བྱ་བའི་ཚད་བསྟན་པའི་ཕྱིར་མི་ན་བཞིན་དུ་ཞེས་སྨོས་ཏེ། ཀུན་ལ་སྦྱོར་བར་བྱའོ། །མགོ་གཡོགས་པ་ནི་མགོ་བོ་རས་ཀྱིས་གཏུམས་པའོ། །ཆོས་ནི་གསུང་རབ་ཡན་ལག་དགུའོ། །གདུགས་དང་ཁར་བ་དང་མཚོན་ཐོགས་པ་ནི་དེ་དག་དང་ལྡན་པའོ། །དཀྲིས་པ་ནི་ཐོད་བྱས་པའོ།།",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་ནི། བསམ་པ་མ་གུས་པ་ལ་ཆོས་མི་བཤད་ཅིང་། སྤྱོད་ལམ་མི་ན་བཞིན་དུ་མགོ་དཀྲིས་པ་དང་། གདུགས་དང་འཁར་བ་དང་མཚོན་ཆ་ཐོགས་པ་དང་། མགོ་བོ་གཡོགས་པ་དག་ལའང་ཆོས་བཤད་པར་བྱ་བ་མིན་ནོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "དམན་ལ་ཟབ་དང་རྒྱ་ཆེ་དང་། །སྐྱེས་པ་མེད་པར་བུད་མེད་མིན། །དམན་དང་མཆོག་གི་ཆོས་རྣམས་ལ། །མཚུངས་པར་གུས་པས་ཀུན་དུ་སྤྱད། །",
    "Sanskrit": "गम्भीरोदारमल्पेषु न स्त्रीषु पुरुषं विना। हीनोत्कृष्टेषु धर्मेषु समं गौरवमाचरेत्॥८९॥",
    "English 1": "Don't teach the lesser the vast and deep, Or women unless a man is present. Approach with equal reverence Foundational and higher dharmas.",
    "English 2": "Profound and vast, yet humble; not a woman without a man. Treat all dharmas, both lowly and supreme, with equal respect and practice them always.",
    "Commentary 1": "དམན་པ་ནི་དམན་པ་ལ་མོས་པའོ། །ཟབ་པ་ནི་ཡིད་མ་གཞུངས་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྟོགས་པར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །",
    "Commentary 2": "གང་ཟག་དམན་པ་ལ་ཟབ་ཅིང་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་སྐྱེས་པ་མེད་པར་བུད་མེད་ལ་དབེན་པར་ཆོས་བཤད་པར་བྱ་བ་མིན། དམན་པ་ཉན་ཐོས་དང་མཆོག་ཐེག་ཆེན་གྱི་ཆོས་ལ་མཚུངས་པར་གུས་པས་ཀུན་ཏུ་སྤྱད་དོ། །གཞན་དུ་ན་ཆོས་སྤང་བར་འགྱུར་ཏེ། ཆོས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་འཐག་པ་བསྡུས་པ་ལས། འཇམ་དཔལ་གང་ལ་ལས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་གསུངས་པའི་ཆོས་ལ་ལ་ནི་བཟང་བར་འདུ་ཤེས་པར་བྱེད། ལ་ལ་ནི་ངན་པར་འདུ་ཤེས་པར་བྱེད་ན་དེ་ནི་དམ་པའི་ཆོས་སྤོང་བའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "རྒྱ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་སྣོད་གྱུར་པ། །དམན་པའི་ཆོས་ལ་སྦྱར་མི་བྱ། །སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་དོར་མི་བྱ། །མདོ་དང་སྔགས་ཀྱིས་འདྲིད་མི་བྱ། །",
    "Sanskrit": "नोदारधर्मपात्रं च हीने धर्मे नियोजयेत्। न चाचारं परित्यज्य सूत्रमन्त्रैः प्रलोभयेत्॥९०॥",
    "English 1": "Don't introduce a lesser dharma to those who are vessels for the vast. Also, do not disregard conduct or lead astray with sutras and mantras.",
    "English 2": "Those who are vessels of the vast Dharma should not engage in inferior teachings. One should not completely abandon one's conduct. One should not be led astray by sutras and mantras.",
    "Commentary 1": "རྒྱ་ཆེན་པོ་ནི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའོ། །དམན་པ་ནི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཐེག་པའོ། །འདྲིད་པ་ནི་མདོ་སྡེའི་ཚིག་དང་སྔགས་ཀྱི་ཚིག་འབའ་ཞིག་གིས་ཐར་པ་ཐོབ་པར་འགྱུར་བ་ལ། སྡོམ་པ་ལ་སོགས་པས་ཅི་བྱ་ཞེས་འདེབས་པ་སྟེ་དེ་སྐད་དུ་མ་འདྲིད་པའོ། །སྤྱོད་པ་ནི་བསླབ་པའི་སྡོམ་པའོ། །འདི་དག་བྱ་བར་མི་འོས་སོ་ཞེས་བསྟན་པའི་ཕྱིར།",
    "Commentary 2": "རྒྱ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་སྣོད་གྱུར་པ་དམན་པའི་ཆོས་ལ་སྦྱར་བར་མི་བྱ་སྟེ། དཀོན་མཆོག་བརྩེགས་པ་ལས། སེམས་ཅན་སྣོད་དུ་མ་གྱུར་པ་རྣམས་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྟོན་པ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་འཁྲུལ་པ་དང་། རྒྱ་ཆེན་པོ་ལ་མོས་པའི་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཐེག་པ་དམན་པ་སྟོན་པ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་འཁྲུལ་པའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། །སྤྱོད་པ་སྟེ་བསླབ་པའང་ཡོངས་སུ་དོར་བར་མི་བྱ་ཞིང་། དེ་དོར་ནས་མདོ་དང་སྔགས་བཀླགས་པ་ཙམ་གྱིས་ཐར་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་འདྲིད་པར་མི་བྱའོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "སྐུ་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་དམ་ཆོས་ལ། །འཁྱལ་ཞིང་འཇིག་པར་བྱེད་པ་ལའང་། །བདག་གིས་ཞེ་སྡང་མི་རིགས་ཏེ། །སངས་རྒྱས་སོགས་ལ་གནོད་མི་མངའ། །",
    "Sanskrit": "प्रतिमास्तूपसद्धर्मनाशकाक्रोशकेषु च। न युज्यते मम द्वेषो बुद्धादीनां न हि व्यथा॥ ६४॥",
    "English 1": "It's not right to get angry at those who insult or destroy statues, stupas, and the true dharma— the buddhas and such aren't harmed.",
    "English 2": "Even towards those who desecrate or destroy statues, stupas, or holy scriptures, it is not right for me to feel anger. The Buddhas and others cannot be harmed.",
    "Commentary 1": "དེ་ལྟ་ན་སྐུ་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པ་རྣམས་ལ་ཁྲོ་བར་རིགས་སོ་སྙམ་པ་ལ། སྐུ་གཟུགས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་ཏེ། མཆོད་རྟེན་ནི་མཆོད་རྟེན་ཉིད་དོ། །འཁྱལ་པ་ནི་ཚུལ་དང་མི་མཐུན་པ་རྗེས་སུ་བརྗོད་པའོ། །འཇིག་པར་བྱེད་པ་ནི་ཉམས་པར་བྱེད་པའོ། །",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་བཤེས་ལ་ཉེས་པ་བྱེད་པ་ལ་ཁྲོ་བ་དགག་པ་ལ་གཉིས་ཏེ། ཡུལ་ལ་གནོད་པ་མེད་པ་དང་། གནོད་པ་ཅན་ལ་ཉེས་པ་བྱེད་པ་ལ་ཁྲོ་བ་དགག་པའོ། །དང་པོ་ནི། སྐུ་གཟུགས་དང་མཆོད་རྟེན་དང་དམ་ཆོས་ལ་འཁྱལ་པ་སྟེ་ཚུལ་དེ་མི་མཐུན་པ་སྨྲ་ཞིང་དེ་དག་འཇིག་པར་བྱེད་པ་ལའང་བདག་གི་སྙིང་རྗེས་དེ་བཟློག་པར་བྱའི་ཞེ་སྡང་བྱ་བར་མི་རིགས་ཏེ། ཡུལ་སངས་རྒྱས་ལ་སོགས་པ་ལ་གནོད་པ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མི་མངའ་ཞིང་གནོད་བྱེད་ནི་སྙིང་རྗེའི་གནས་ཡིན་པས་སོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "གལ་ཏེ་བཟོད་བསྒྲུབ་བསམ་མེད་པས། །དགྲ་འདི་མཆོད་བྱ་མིན་ཞེ་ན། །གྲུབ་པ་ཡི་ནི་རྒྱུར་རུང་བ། །དམ་པའི་ཆོས་ཀྱང་ཅི་སྟེ་མཆོད། །",
    "Sanskrit": "क्षमासिद्ध्याशयो नास्य तेन पूज्यो न चेदरिः। सिद्धिहेतुरचित्तोऽपि सद्धर्मः पूज्यते कथम्॥ १०९॥",
    "English 1": "If enemies deserve no honor since they've no thought to make you patient, why would you honor the true dharma, the cause of accomplishment?",
    "English 2": "If you say this enemy should not be honored because there is no intention to cultivate patience, then why honor even the sublime Dharma, which is a cause for accomplishment?",
    "Commentary 1": "འདི་སྙམ་དུ་སྒྲ་འདི་ལ་བཟོད་པ་འདི་བསྒྲུབ་པར་བྱའོ་སྙམ་པའི་བསམ་པ་མེད་པས་མཆོད་པའི་འོས་མ་ཡིན་ནོ་སྙམ་དུ་རྟོག་པའོ། །",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་ནི། གལ་ཏེ་དགྲ་འདི་བཟོད་པ་བསྒྲུབ་པར་བྱ་སྙམ་པའི་བསམ་པ་མེད་པས་དེའི་རྒྱུ་ཡིན་ཀྱང་མཆོད་པར་བྱ་བ་མིན་ནོ་ཞེ་ན། དགེ་བ་འགྲུབ་པ་ཡི་ནི་རྒྱུར་རུང་བའི་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱང་ཅི་སྟེ་མཆོད་དེ་མི་འགྱུར་རོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "དེ་བས་རབ་ཏུ་སྡང་སེམས་ལ། །བརྟེན་ནས་བཟོད་པ་སྐྱེ་བས་ན། །དེ་ཉིད་བཟོད་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པས། །དམ་པའི་ཆོས་བཞིན་མཆོད་པར་འོས། །",
    "Sanskrit": "तद्दुष्टाशयमेवातः प्रतीत्योत्पद्यते क्षमा। स एवातः क्षमाहेतुः पूज्यः सद्धर्मवन्मया॥ १११॥",
    "English 1": "Thus since malevolent intent is what produces patience, just they are the cause of patience and worthy of veneration, like true dharma.",
    "English 2": "Therefore, since patience arises in dependence on intense anger, that very anger is the cause of patience. Thus, it is worthy of veneration like the holy Dharma.",
    "Commentary 1": "གང་གི་ཕྱིར་ཕན་པ་ལ་ཕྱོགས་པ་ལས་བཟོད་པ་མེད་པ་དེའི་ཕྱིར་དགྲ་བོའི་གནོད་པ་བསམ་པ་ལ་བརྟེན་ན་བཟོད་པ་འགྲུབ་པ་ཡིན་པས་ན་དགྲ་བོ་དེ་མཆོད་པར་འོས་པའོ། །",
    "Commentary 2": "དེ་བས་ན་རབ་ཏུ་སྡང་བའི་སེམས་དང་ལྡན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བཟོད་པ་སྐྱེ་བས་ན་དགྲ་དེ་ཉིད་བཟོད་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པས་དེ་དམ་པའི་ཆོས་བཞིན་དུ་མཆོད་པར་འོས་སོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "སེམས་ཅན་རྣམས་དང་རྒྱལ་བ་ལས། །སངས་རྒྱས་ཆོས་འགྲུབ་འདྲ་བ་ལ། །རྒྱལ་ལ་གུས་བྱ་དེ་བཞིན་དུ། །སེམས་ཅན་ལ་མིན་ཅི་ཡི་ཚུལ། །",
    "Sanskrit": "सत्त्वेभ्यश्च जिनेभ्यश्च बुद्धधर्मागमे समे। जिनेषु गौरवं यद्वन्न सत्त्वेष्विति कः क्रमः॥ ११३॥",
    "English 1": "A buddha's qualities are gained from beings and buddhas alike. How is it right to have respect for victors but not beings?",
    "English 2": "From sentient beings and the victorious ones, the Buddha's qualities are equally accomplished. If we show respect to the victorious ones, why not show the same to sentient beings?",
    "Commentary 1": "གཞན་ཡང་སེམས་ཅན་རྣམས་དང་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་ལ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ནི་མི་འཇིགས་པ་ལ་སོགས་པའོ། །སྒྲུབ་པ་ནི་དེ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པའོ། །ཚུལ་ནི་རིམ་པའོ། །",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་ལ་གཉིས་ཏེ། དངོས་དང་། རྩོད་པ་སྤང་བའོ། །དང་པོ་ནི། ལུང་གི་དོན་ལ་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ་མེད་པས་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་གནས་མ་ཡིན་ནོ་སྙམ་ན་རིགས་པ་ཡོད་དེ། སེམས་ཅན་འདི་དག་མགུ་བར་བྱས་པ་མང་པོ་ཞིག་འདི་ལྟར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏེ་མཐར་ཕྱིན་པའི་སངས་རྒྱས་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེས་ན་སེམས་ཅན་རྣམས་དང་རྒྱལ་བ་ལས་འབྲས་བུ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་འགྲུབ་པར་འདྲ་བ་ལ་རྒྱལ་བ་ལ་གུས་པར་བྱ་བ་ཡིན་པ་དེ་བཞིན་དུ་སེམས་ཅན་ལ་མིན་པ་ཅིའི་ཚུལ་ཏེ་རིགས་པའི་ཚུལ་མིན་ནོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "སངས་རྒྱས་ཆོས་འགྲུབ་ཆ་ཡོད་པ། །དེས་ན་དེ་དག་མཉམ་པར་འདོད། །ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་མཐའ་ཡས་པའི། །སངས་རྒྱས་རྣམས་དང་འགའ་མི་མཉམ། །",
    "Sanskrit": "बुद्धधर्मागमांशेन तस्मात्सत्त्वा जिनैः समाः। न तु बुद्धैः समाः केचिदनन्तांशैर्गुणार्णवैः॥ ११६॥",
    "English 1": "For gaining a buddha's traits, they have a part and are thus equal. Infinite oceans of qualities, the buddhas are equaled by none.",
    "English 2": "Those who have the qualities of the Buddha's teachings are considered equal. However, none can equal the Buddhas with their boundless ocean of qualities.",
    "Commentary 1": "དེའི་ཕྱིར་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ཐོབ་པར་བྱེད་པའི་ཆ་ནས་སེམས་ཅན་དང་། རྒྱལ་བ་མཉམ་པ་ཉིད་དོ། །ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་ནི་སྟོབས་ལ་སོགས་པའོ། །ཡོན་ཏན་གྱི་ཕུང་པོ་དེ་དག་མཚོན་པའོ། །མཐའ་ཡས་པ་ནི་མུ་མེད་པའོ། །དེ་ལྟར་རྒྱུ་དེའི་སྒོ་ནས་འགའ་སྟེ་སེམས་ཅན་རྣམས་དང་མི་མཉམ་མོ། །",
    "Commentary 2": "མདོར་ན་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་འགྲུབ་པའི་ཆ་མཉམ་པར་ཡོད་པ་དེས་ན་དེ་དག་མཉམ་པར་འདོད། ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་མཐའ་ཡས་པའི་སངས་རྒྱས་རྣམས་དང་སེམས་ཅན་འགའ་ཡང་ཡོན་ཏན་མི་མཉམ་མོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "དགའ་བའི་རྒྱུ་ནི་མཐའ་ཡས་པའི། །དམ་ཆོས་དགའ་བའི་མཆོག་སྤངས་ནས། །སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་ཡིས་གཡེང་བ་དང་། །རྒོད་སོགས་ལ་ཁྱོད་ཅི་ཕྱིར་དགའ། །",
    "Sanskrit": "मुक्त्वा धर्मरतिं श्रेष्ठामनन्तरतिसंततिम्। रतिरौद्धत्यहास्यादौ दुःखहेतौ कथं तव॥१५॥",
    "English 1": "Forsaking the sublime joy of dharma, the cause of infinite delight, why do you relish such distractions and games that will cause suffering?",
    "English 2": "Having abandoned the supreme joy of the holy Dharma, which is the source of limitless joy, why do you delight in distractions and frivolity, which are causes of suffering?",
    "Commentary 1": "དགའ་བའི་རྒྱུན་ཞེས་སྨོས་ཏེ། དགའ་བ་ནི་ཞེན་པའོ། །རྒྱུན་ནི་བདེ་བའི་རྒྱུན་ནོ། །མཐའ་ཡས་པ་ནི་བརྩིས་མི་ལང་བའོ། །རྒོད་པ་ནི་ལུས་དང་སེམས་མ་ནོན་པའོ། །",
    "Commentary 2": "གཉིས་པ་ནི། དགའ་བའི་རྒྱུ་ནི་མཐའ་ཡས་པར་གྱུར་པའི་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་དགའ་བ་མཆོག་སྤངས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུར་གྱུར་པའི་ལུས་སེམས་རྒོད་པར་གྱུར་པ་གཡེང་བ་དང་། ངག་གི་དགོད་པ་དང་གླུ་ལ་སོགས་པ་ལ་ཁྱོད་ཅིའི་ཕྱིར་དགའ་སྟེ་དགའ་བར་མི་རིགས་སོ། །གསུམ་པ་ལ་བསྟན་བཤད་གཉིས་ལས།"
  },
  {
    "Tibetan": "བདག་ནི་སྔོན་དང་ད་ལྟར་ཡང་། །ཆོས་ལ་མོས་དང་བྲལ་བ་ཡིས། །ཕོངས་པ་འདི་འདྲ་བྱུང་བར་གྱུར། །སུ་ཞིག་ཆོས་ལ་མོས་པ་གཏོང་། །",
    "Sanskrit": "धर्मच्छन्दवियोगेन पौर्विकेण ममाधुना। विपत्तिरीदृशी जाता को धर्मे छन्दमुत्सृजेत्॥३९॥",
    "English 1": "Because I have not longed for dharma, Such tribulations have occurred To me before and even now. Who would forsake the wish for dharma?",
    "English 2": "In the past and even now, due to my lack of devotion to the Dharma, I have experienced such poverty. Who would abandon devotion to the Dharma?",
    "Commentary 1": "འདི་འདྲ་ཞེས་པ་ནི་དབུལ་བ་ལ་སོགས་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། །",
    "Commentary 2": "གསུམ་པ་ནི། བདག་ནི་སྔོན་ཚེ་དང་ད་ལྟ་ཆོས་ལ་མོས་པ་དང་བྲལ་བས་ན་བདེ་བས་ཕོངས་འདི་འདྲར་བྱུང་གྱུར་ན་ཞེས་པའི་དོན་དུ་འགྲེལ་ཆེན་ལས་སྡེབས་སོ། །ཤེས་ལྡན་སུ་ཞིག་ཆོས་ལ་མོས་པ་གཏོང་།"
  },
  {
    "Tibetan": "དེ་ལ་སེམས་པ་འབའ་ཞིག་གིས། །ཚེ་འདི་དོན་མེད་འདའ་བར་འགྱུར། །རྟག་པ་མེད་པའི་མཛའ་བཤེས་ཀྱིས། །གཡུང་དྲུང་ཆོས་ཀྱང་འཇིག་པར་འགྱུར། །",
    "Sanskrit": "बालैः सभागचरितो नियतं याति दुर्गतिम्। नेष्यते विषभागश्च किं प्राप्तं बालसंगमात्॥९॥",
    "English 1": "Because you only think of them, your life will pass by pointlessly. Inconstant friends and relatives will ruin even constant dharma.",
    "English 2": "By merely thinking about these things, this life will pass meaninglessly. Through impermanent friends and companions, even the eternal Dharma will be destroyed.",
    "Commentary 1": "ཚེ་ཐུང་ཞེས་པ་ནི་ཚེ་བག་ཙམ་མོ། །ཡང་ཡང་ཞེས་པ་ནི་ཡང་དང་ཡང་དུའོ། །དོན་མེད་པ་ནི་མཛའ་བཤེས་ཀྱི་སེམས་ཁྲལ་བྱས་པ་ལ་འབྲས་བུ་མེད་པའོ། །གཡུང་དྲུང་ནི་ཡུན་རིང་དུ་གནས་པའོ། །འཇིག་པར་བྱེད་པ་ནི་ཉམས་པར་བྱེད་པའོ། །",
    "Commentary 2": "དེ་ལ་སེམས་པ་འབའ་ཞིག་གིས་དུས་འདས་ཏེ་དགེ་བ་མ་གྲུབ་པས་ཚེ་འདི་དོན་མེད་དུ་འདའ་བར་འགྱུར་རོ། །གཉིས་པ་ཆགས་བྱ་ཡུལ་གྱི་ཉེས་པ་ལ་གཉིས་ཏེ། བྱིས་པ་ཞེན་པས་བསྟེན་བྱ་མ་ཡིན་པ་དང་། སྐབས་སུ་བབ་ན་ཇི་ལྟར་འགྲོག་ཚུལ་ལོ། །དང་པོ་ལ་བསྟན་བཤད་བསྡུ་གསུམ་ལས། དང་པོ་ནི། རྟག་པ་མེད་པའི་མཛའ་བཤེས་ཀྱིས་གཡུང་དྲུང་ནི་ཐར་པ་སྟེ་དེའི་རྒྱུར་གྱུར་པའི་ཆོས་ཀྱང་འཇིག་པར་བྱེད་ཅེས་པ་དགེ་ལྷས་སོ། །"
  },
  {
    "Tibetan": "དུར་ཁྲོད་སོང་ནས་གཞན་དག་གི། །རུས་གོང་དག་དང་བདག་གི་ལུས། །འཇིག་པའི་ཆོས་ཅན་དག་ཏུ་ནི། །ནམ་ཞིག་མགོ་སྙོམས་བྱེད་པར་འགྱུར། །",
    "Sanskrit": "कायभूमिं निजां गत्वा कङ्कालैरपरैः सह। स्वकायं तुलयिष्यामि कदा शतनधर्मिणम्॥३०॥",
    "English 1": "When will I go to charnel grounds to see that other people's bones and my own body are the same in being perishable things?",
    "English 2": "Going to the charnel ground, when will my body and the skulls of others be equalized as things subject to destruction?",
    "Commentary 1": "ཀུན་ཏུ་ཆགས་པ་རྣམས་གཏོང་བའི་རྒྱུ་མི་རྟག་པ་ཉིད་བསྟན་པའི་ཕྱིར། དུར་ཁྲོད་ཅེས་སྨོས་ཏེ། དུར་ཁྲོད་ནི་དུར་ཁྲོད་དོ།།འཇིག་པ་ནི་རུལ་བའི་དངོས་པོ་སྟེ་དེའི་ཆོས་ཅན་ནོ། །ནམ་ཞིག་མགོ་སྙོམས་པར་བྱེད་པར་འགྱུར་ཞེས་པ་ནི་ནམ་ཞིག་དེ་དང་འདྲ་བར་བྱེད་པར་འགྱུར་ཞེས་པའོ། །",
    "Commentary 2": "བཞི་པ་ནི། དེ་ཡང་སྐབས་སུ་དུར་ཁྲོད་དུ་སོང་ནས་གཞན་དག་གི་རུས་གོང་དག་དང་བདག་གི་ལུས་འདི་མཐར་འཇིག་པའི་ཆོས་ཅན་དག་ཏུ་ནི་འདྲའོ་ཞེས་ནམ་ཞིག་མགོ་སྙོམས་པར་བྱེད་པར་འགྱུར་ཞེས་དེར་སྨོན་པའོ། །གཉིས་པ་དབེན་པ་ལ་མི་སྤྲོ་བའི་རྒྱུ་ནི།"
  },
  {
    "Tibetan": "ལུས་ཅན་ཀུན་གྱིས་བྱ་དང་ནི། །ཤིང་དང་འོད་ཟེར་ཐམས་ཅད་དང་། །ནམ་མཁའ་ལས་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་སྒྲ། །རྒྱུན་མི་འཆད་པར་ཐོས་པར་ཤོག །",
    "Sanskrit": "पक्षिभ्यः सर्ववृक्षेभ्यो रश्मिभ्यो गगनादपि। धर्मध्वनिरविश्रामं श्रूयतां सर्वदेहिभिः॥३७॥",
    "English 1": "May all corporeal beings hear the unceasing sound of dharma from every bird, tree, and light ray, and even from the sky.",
    "English 2": "",
    "Commentary 1": "འོད་ཟེར་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཉི་ཟེར་ལ་སོགས་པའོ། །",
    "Commentary 2": "ལུས་ཅན་ཀུན་གྱིས་བྱ་དང་ནི། །ཤིང་དང་འོད་ཟེར་ལ་སོགས་པ་ཐམས་ཅད་དང་། ནམ་མཁའ་ལས་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་སྒྲ། །རྒྱུན་མི་འཆད་པར་ཐོས་པར་ཤོག།"
  }
]