Soressaa/oromo_name · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 0 196k
keessaa ba'uu hin dandeenye keessa osoo nu hin galchin asumatti
dhaabbachuu qaba. Kana gochuufis yeroon isaa ammuma.

Sababuma kanaaf ture ida'amuun yaada yeroon barbaadu kan ta'ee
argameef. Jechi ida'amuu jedhu hiikkaa kallattiin itti kennamu qofa osoo hin
taane dhimmoota siyaasaa fi hawaas-diinagdee biyya keenyaa keessatti
rakkoowwan nu mudatan keessa darbinee jijjiirama barbaadamu fiduuf
ida'amuu akka golgaa yaada furmaataatti fudhachuudhaan, filannoo
furmaataa garaa garaa ani keessatti hammachiisee ilaalu dha.
Armaan olitti akkuman eeretti, maddi yaada ida'amuu uumamaa fi
duudhaalee uummata keenyaa yoo ta'an, haalli ittiin dagaagu danda'an
immoo hojiiwwan qorannoo, barreeffamoota garaa garaa wal-tajjiiwwan
garaa garaa irratti marii hoggansa dhaabaatiif qopheesse,
mudannoowwan tibba sanatti mudachaa turan ilaalchisee hubannoo fi
murtoo mootummaatiif ni fayyada jechuun sanada garaa garaa n ennaa
sana dhiyeesse, yeroo garaa garaatti hojjattoonnii fi hoggantootni
mootummaa garaa garaa; akkasumas, barreeffamoota leenjii barsiisotaa
fi bulchiinsa dhaabbilee barnootaa olaanaatiif dhiyeesse dha.
Haalli qabatamaa biyya keenyaa ammaan kana jiruu fi akeeka galma isaa
akeekuu akkuma qabu yaada ida'amuu kana yaada furtuu rakkoo biyya
keenyaa taasisee yeroon dhiyeessu yaadichi muuxannoo hojii fi seenaa
jireenya dhuunfaa kiyyaan hidhata qabaachuu bira darbee aadaa fi haala
jireenya uummata keenyaa; akkasumas, uumama dhala namaa keessatti
iddoo guddaa qabatee akka adeemu amanuudhaani. Yaadichi bu'uura
hawaasummaa fi qor-qalbii uummataa irratti hundaa'uun isaa kan
hubatame waan ta'eef furtuu rakkoo keenyaa akka ta'u shakkii hin qabu.
Yaada kana barreessuuf wayita ani ka'us, waa hunda bakka tokkotti,
fuula murtaa'e irratti barreessee nan xumura jechuun yaadee miti.
Kitaabni kun isa jalqabaati malee isa dhumaa miti; ka'umsa malee isa
goolabaa akka hin taane akka hubatamun barbaada.
Tibba dhuma Sirna Moototaa (Zawudaawwii Agazaz, mootii Tafarii yeroo
gara aangootti dhufanii booda), ejjannoon ltoophiyaan akka biyyaatti
hordoftu ilaalchaa fi sirna biyyoota Awurrooppaatiin bocame ture. Waa
hunda akka biyyoota Dhihaa qochuuf yeroo itti socho'an, rakkoowwan
keenya furuuf tooftaa warra Dhihaa wayita itti hordofne, imaammata
barnootaa fi dhimmoota biroo, dhugeeffannoo diinagdee fi siyaasaatiin walqabatan gara kan warra Awurooppaatti akka dhundhulu tibba harka keenya
isaanitti kennanne ture. Warraaqsaan booda adeemsi kunis ni jijjiirame.
Fuula keenya Ameerikaa fi Ingilizii irraa gara Gamtaa Sooviyeetii fi
Chaayinaa, biyyoota Lixa Awurooppaa fi Ameerikaa Kaabaa irraa gara Baha
Awurooppaa fi Baha Fagoo Eeshiyaatti naannessine. Yeroo sanarraa eegalee
amma har'atti darbee darbee gara biyyoota dhidhimaatti fuula naannessina
ta'a malee yaad-qalbiin keenya guutummaan kan irra boqote addunyaa gara
Bahaa irratti. Ta'us garuu, kan duraa caalaa wanti haaraan hin uumamne.
Hanga gara alaa ilaalle gara keessa keenyaatti waan hin ilaalleef, rakkoo
biyya keenyaati if furmaata beekumsa duudhaa keenyaatiin waan hin
barbaanneef rakkoowwan keenya bifa isaanii jijijjiirratan malee hin badne.
Dhugeeffannoos ta'ee yaadni biraa kamiyyuu bu'a-qabeessa kan ta'u:
amala, aadaa, tooftaa, haala jiruu fi jireenyaa, ilaalcha, fi kkf hawaasa
keessaa kan waraabamee fi bu'uura hawaasummaa fi qor-qalbii
uummataa osoo gadi hin lakkifne kan bocame ta'uu isaati. Kana jechuun
garuu, warra Dhihaas ta'ee warra Bahaa irraa wanti barannu hin jiru jechuu
osoo hin taane akka machaa'aa bantuu manaa dukkana keessatti gatee
bakka ifni jiru barbaaduu qormaata keessaa keenyatti nu mudataniif bu'uura
hawaasummaa fi qor-qalbii keenya gadi dhiifnee furmaata barbaaduuf ala
ala ilaaluun nu ga'uu qaba. Biyyi keenya rakkoowwan bara baraaf ishee mudachaa turaniif furmaata kan
argattu ilaalcha ergifannaa osoo hin sakatta'inii fi hin xiinxalin qaarminee
biyya alaatii ofitti fudhanne caalaa duudhaalee gaggaarii biyya keenyaa
asumatti bara baraaf kuufamaniijiran akka ta'e hubachuu qabna.
Dhugaadha, beekumsas ta'ee muuxannoowwan alaa argannu duudhaa fi
beekumsa aadaa qabnuun wal-simsiifnee akka nuuf mijatutti mijeessinee itti
fayyadamuun nuuf haaraa miti.
Dhimmoota siyaasaa fi hawaas-diinagdee irrattis tooftaalee fi ilaalcha alaa
argannu boca biyyoolessaa akka qabaatanii fi dhugaa qabatamaa biyya
keenyaatiin akka wal-simatan gochuudhaan fudhachuun keenya akkuma
jirutti ta'ee adda-dureedhaan "rakkoo biyyi qabduuf furmaata biyyi qabdu"
yaada jedhuun adeemuu jalqabuu akka qabnu tasumallee dagatamuu
hinqabu.
Gama kanaan, ida'amuun duudhaa qabnu bu'uura godhannee rakkoowwan
keenyaaf akkamitti furmaata arganna gaaffii jedhuuf deebii kennuuf yaada
dhiyaate dha. Kitaabni kun dubbii gara fakkaatutti qoqqoodee deebii
kennuuf kutaawwan afuritti kan qoqqooddaman boqonnaawwan kudha ja'a
qaba.
Kutaan jalqabaa dhimmoota ida'amuuf ka'umsa ta'anii fi yaada bu'uuraa
ida'amuu kan itti dhiyaatani dha. Ida'amuu bu'uura irraa hubachuuf
fedhii fi dandeettii bu'uuraa dhalli namaa uumamaan qabu ni sakatta'a.
Itti aanuun, fedhii dhala namaa guutuuf yaadata siyaasaa fi diinagdee
furmaata akeekan ciminaa fi hanqinoota isaanii ilaaluun qabiyyee fi
bu'aawwan biyya keenyaaf qaban ni sakatta'a. Dhumarrattis yaad-rimee
bu'uura ida'amuu ni ifoomsa. Uumama dhala namaa fi falaasama
siyaasaan dhugeeffannoo fi deebii kanaan dura dhiyaatan jidduu uraa
jiru yaadni ida'amuu akkamitti guutuu akka yaade golgaa yaadaa
ka'umsa ta'an ni dhiyeessa. Akkasumas, ida'amuuf dhimmoota gufuu
ta'an ni xiinxala.
Kutaa lammataa keessatti, qabiyyeen siyaasaa kan itti dhiyaate dha.
Yaadni ida'amuu waa'ee rakkoo siyaasaa biyyattii guddicha furuu
barbaade mootummaa biyyi sirnaan hin ijaaramne keessatti
dimookiraasii ijaaruu fi lafa qabsiisuun qormaata biyyattii dura
dhaabbachuu danda'u keessa darbuun, Itoophiyaa dimookiraatoftuu
cimtuu dhugoomsuuf akkamitti danda'ama kan jedhu dha. Kutaa kana
keessatti mootummaa cimaa fi biyya dimokiraatoftuu ijaaruuf qormaata
nu mudatanii fi qormaata kanneen keessa darbuuf dhimmoota wayita
itti aanu maal gochuu akka qabnu nu akeekan golgaa ida'amuu
keessatti ilaalamu.
Kutaa sadaffaan yaadni ida'amuu diinagdee kan keessatti dhiyaate dha.
Kutaan kun rakkoowwan diinagdee ta'an bal'inaan sakatta'uudhaan
sababoota cabiinsa bu'uura diinagee ni ibsa. Ga'umsa misoomuu
ltoophiyaan qabdu sakatta'uun rakkoo diinagdeen biyyattii keessa jiru
keessaa baasuu fi jijjiirama barbaadamu fiduuf maal gochuutu
barbaachisa kan jedhu ni akeeka.

keessaa ba'uu hin dandeenye keessa osoo nu hin galchin asumatti

dhaabbachuu qaba. Kana gochuufis yeroon isaa ammuma.

Sababuma kanaaf ture ida'amuun yaada yeroon barbaadu kan ta'ee

argameef. Jechi ida'amuu jedhu hiikkaa kallattiin itti kennamu qofa osoo hin

taane dhimmoota siyaasaa fi hawaas-diinagdee biyya keenyaa keessatti

rakkoowwan nu mudatan keessa darbinee jijjiirama barbaadamu fiduuf

ida'amuu akka golgaa yaada furmaataatti fudhachuudhaan, filannoo

furmaataa garaa garaa ani keessatti hammachiisee ilaalu dha.

Armaan olitti akkuman eeretti, maddi yaada ida'amuu uumamaa fi

duudhaalee uummata keenyaa yoo ta'an, haalli ittiin dagaagu danda'an

immoo hojiiwwan qorannoo, barreeffamoota garaa garaa wal-tajjiiwwan

garaa garaa irratti marii hoggansa dhaabaatiif qopheesse,

mudannoowwan tibba sanatti mudachaa turan ilaalchisee hubannoo fi

murtoo mootummaatiif ni fayyada jechuun sanada garaa garaa n ennaa

sana dhiyeesse, yeroo garaa garaatti hojjattoonnii fi hoggantootni

mootummaa garaa garaa; akkasumas, barreeffamoota leenjii barsiisotaa

fi bulchiinsa dhaabbilee barnootaa olaanaatiif dhiyeesse dha.

Haalli qabatamaa biyya keenyaa ammaan kana jiruu fi akeeka galma isaa

akeekuu akkuma qabu yaada ida'amuu kana yaada furtuu rakkoo biyya

keenyaa taasisee yeroon dhiyeessu yaadichi muuxannoo hojii fi seenaa

jireenya dhuunfaa kiyyaan hidhata qabaachuu bira darbee aadaa fi haala

jireenya uummata keenyaa; akkasumas, uumama dhala namaa keessatti

iddoo guddaa qabatee akka adeemu amanuudhaani. Yaadichi bu'uura

hawaasummaa fi qor-qalbii uummataa irratti hundaa'uun isaa kan

hubatame waan ta'eef furtuu rakkoo keenyaa akka ta'u shakkii hin qabu.

Yaada kana barreessuuf wayita ani ka'us, waa hunda bakka tokkotti,

fuula murtaa'e irratti barreessee nan xumura jechuun yaadee miti.

Kitaabni kun isa jalqabaati malee isa dhumaa miti; ka'umsa malee isa

goolabaa akka hin taane akka hubatamun barbaada.

Tibba dhuma Sirna Moototaa (Zawudaawwii Agazaz, mootii Tafarii yeroo

gara aangootti dhufanii booda), ejjannoon ltoophiyaan akka biyyaatti

hordoftu ilaalchaa fi sirna biyyoota Awurrooppaatiin bocame ture. Waa

hunda akka biyyoota Dhihaa qochuuf yeroo itti socho'an, rakkoowwan

keenya furuuf tooftaa warra Dhihaa wayita itti hordofne, imaammata

barnootaa fi dhimmoota biroo, dhugeeffannoo diinagdee fi siyaasaatiin walqabatan gara kan warra Awurooppaatti akka dhundhulu tibba harka keenya

isaanitti kennanne ture. Warraaqsaan booda adeemsi kunis ni jijjiirame.

Fuula keenya Ameerikaa fi Ingilizii irraa gara Gamtaa Sooviyeetii fi

Chaayinaa, biyyoota Lixa Awurooppaa fi Ameerikaa Kaabaa irraa gara Baha

Awurooppaa fi Baha Fagoo Eeshiyaatti naannessine. Yeroo sanarraa eegalee

amma har'atti darbee darbee gara biyyoota dhidhimaatti fuula naannessina

ta'a malee yaad-qalbiin keenya guutummaan kan irra boqote addunyaa gara

Bahaa irratti. Ta'us garuu, kan duraa caalaa wanti haaraan hin uumamne.

Hanga gara alaa ilaalle gara keessa keenyaatti waan hin ilaalleef, rakkoo

biyya keenyaati if furmaata beekumsa duudhaa keenyaatiin waan hin

barbaanneef rakkoowwan keenya bifa isaanii jijijjiirratan malee hin badne.

Dhugeeffannoos ta'ee yaadni biraa kamiyyuu bu'a-qabeessa kan ta'u:

amala, aadaa, tooftaa, haala jiruu fi jireenyaa, ilaalcha, fi kkf hawaasa

keessaa kan waraabamee fi bu'uura hawaasummaa fi qor-qalbii

uummataa osoo gadi hin lakkifne kan bocame ta'uu isaati. Kana jechuun

garuu, warra Dhihaas ta'ee warra Bahaa irraa wanti barannu hin jiru jechuu

osoo hin taane akka machaa'aa bantuu manaa dukkana keessatti gatee

bakka ifni jiru barbaaduu qormaata keessaa keenyatti nu mudataniif bu'uura

hawaasummaa fi qor-qalbii keenya gadi dhiifnee furmaata barbaaduuf ala

ala ilaaluun nu ga'uu qaba. Biyyi keenya rakkoowwan bara baraaf ishee mudachaa turaniif furmaata kan

argattu ilaalcha ergifannaa osoo hin sakatta'inii fi hin xiinxalin qaarminee

biyya alaatii ofitti fudhanne caalaa duudhaalee gaggaarii biyya keenyaa

asumatti bara baraaf kuufamaniijiran akka ta'e hubachuu qabna.

Dhugaadha, beekumsas ta'ee muuxannoowwan alaa argannu duudhaa fi

beekumsa aadaa qabnuun wal-simsiifnee akka nuuf mijatutti mijeessinee itti

fayyadamuun nuuf haaraa miti.

Dhimmoota siyaasaa fi hawaas-diinagdee irrattis tooftaalee fi ilaalcha alaa

argannu boca biyyoolessaa akka qabaatanii fi dhugaa qabatamaa biyya

keenyaatiin akka wal-simatan gochuudhaan fudhachuun keenya akkuma

jirutti ta'ee adda-dureedhaan "rakkoo biyyi qabduuf furmaata biyyi qabdu"

yaada jedhuun adeemuu jalqabuu akka qabnu tasumallee dagatamuu

hinqabu.

Gama kanaan, ida'amuun duudhaa qabnu bu'uura godhannee rakkoowwan

keenyaaf akkamitti furmaata arganna gaaffii jedhuuf deebii kennuuf yaada

dhiyaate dha. Kitaabni kun dubbii gara fakkaatutti qoqqoodee deebii

kennuuf kutaawwan afuritti kan qoqqooddaman boqonnaawwan kudha ja'a

qaba.

Kutaan jalqabaa dhimmoota ida'amuuf ka'umsa ta'anii fi yaada bu'uuraa

ida'amuu kan itti dhiyaatani dha. Ida'amuu bu'uura irraa hubachuuf

fedhii fi dandeettii bu'uuraa dhalli namaa uumamaan qabu ni sakatta'a.

Itti aanuun, fedhii dhala namaa guutuuf yaadata siyaasaa fi diinagdee

furmaata akeekan ciminaa fi hanqinoota isaanii ilaaluun qabiyyee fi

bu'aawwan biyya keenyaaf qaban ni sakatta'a. Dhumarrattis yaad-rimee

bu'uura ida'amuu ni ifoomsa. Uumama dhala namaa fi falaasama

siyaasaan dhugeeffannoo fi deebii kanaan dura dhiyaatan jidduu uraa

jiru yaadni ida'amuu akkamitti guutuu akka yaade golgaa yaadaa

ka'umsa ta'an ni dhiyeessa. Akkasumas, ida'amuuf dhimmoota gufuu

ta'an ni xiinxala.

Kutaa lammataa keessatti, qabiyyeen siyaasaa kan itti dhiyaate dha.

Yaadni ida'amuu waa'ee rakkoo siyaasaa biyyattii guddicha furuu

barbaade mootummaa biyyi sirnaan hin ijaaramne keessatti

dimookiraasii ijaaruu fi lafa qabsiisuun qormaata biyyattii dura

dhaabbachuu danda'u keessa darbuun, Itoophiyaa dimookiraatoftuu

cimtuu dhugoomsuuf akkamitti danda'ama kan jedhu dha. Kutaa kana

keessatti mootummaa cimaa fi biyya dimokiraatoftuu ijaaruuf qormaata

nu mudatanii fi qormaata kanneen keessa darbuuf dhimmoota wayita

itti aanu maal gochuu akka qabnu nu akeekan golgaa ida'amuu

keessatti ilaalamu.

Kutaa sadaffaan yaadni ida'amuu diinagdee kan keessatti dhiyaate dha.

Kutaan kun rakkoowwan diinagdee ta'an bal'inaan sakatta'uudhaan

sababoota cabiinsa bu'uura diinagee ni ibsa. Ga'umsa misoomuu

ltoophiyaan qabdu sakatta'uun rakkoo diinagdeen biyyattii keessa jiru

keessaa baasuu fi jijjiirama barbaadamu fiduuf maal gochuutu

barbaachisa kan jedhu ni akeeka.