bekan/karakalpak_corpus_v1_m · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 1 1.33k
(Júdá úlken statikalıq bólistiriw ádette programma iske túsiriwden aldın baylanıstırıwshı yamasa júklewshi tárepinen anıqlanadı.)
Basqasha kórsetilmese, statikalıq obyektler programma iske túskende nol yamasa nul kórsetkish mánislerin óz ishine aladı.
Avtomat hám dinamikalıq bólistirilgen obyektler tek eger dáslepki mánis anıq kórsetilse ǵana inicializaciyalanadı; basqa jaǵdayda olar dáslep anıq emes mánislerge iye boladı (ádette, saqlaw ornında bar bolǵan hár qanday bit úlgisi, ol hátte sol tip ushın durıs mánisti bildirmewi de múmkin).
Eger programma inicializaciyalanbaǵan mániske kiriwge urınsa, nátiyjeler anıqlanbaǵan.
Kóp zamanagóy kompilyatorlar bul máseleni anıqlawǵa hám eskertiwge háreket etedi, biraq jalǵan oń hám jalǵan teris nátiyjeler de bolıwı múmkin.
Stek yadın bólistiriw múmkin bolǵanınsha qayta paydalanıw ushın hár qanday programmada onıń haqıyqıy paydalanılıwı menen sinxronlastırılıwı kerek.
Mısalı, eger stek yadın bólistiriwge jalǵız kórsetkish kóriw sheńberinen shıǵıp ketse yamasa onıń mánisi anıq bosatılmastan aldın qayta jazılsa, onda ol yad keyingi paydalanıw ushın qaytarıla almaydı hám negizinde programma ushın joytıladı, bul qubılıs yad aǵıwı dep ataladı.
Kerisinshe, yad bosatılıwı, biraq keyinirek silteme beriliwi múmkin, bul aldınnan boljanbaytuǵın nátiyjelerge alıp keledi.
Ádette, sátsizlik belgileri programmanıń qátege sebep bolatuǵın kodqa baylanıslı bolmaǵan bóliminde payda boladı, bul sátsizlikti anıqlawdı qıyınlastıradı.
Bunday máseleler avtomat shıǵındını jıynawı bar tillerde jeńillestiriledi.
C programmalastırıw tili keńeytiwdiń tiykarǵı usılı retinde kitapxanalardı paydalanadı.
C tilinde kitapxana - bul bir "arxiv" faylı ishinde jaylasqan funkciyalar toplamı.
Hárbir kitapxananıń ádette programma tárepinen qollanılıwı múmkin bolǵan kitapxana ishinde jaylasqan funkciyalardıń prototiplerin hám usı funkciyalar menen paydalanılatuǵın arnawlı maǵlıwmat túrleri menen makro simvollardıń járiyalanıwların óz ishine alǵan baslı faylı boladı.
Programma kitapxananı paydalanıwı ushın, ol kitapxananıń baslı faylın qosıwı kerek hám kitapxana programma menen baylanıstırılıwı kerek, bul kóp jaǵdaylarda kompilyator bayraqların talap etedi (mısalı, -lm, "matematika kitapxanasın baylanıstır" sóziniń qısqartpası).
Eń keń tarqalǵan C kitapxanası - bul ISO hám ANSI C standartları menen anıqlanǵan hám hárbir C implementaciyası menen birge keletuǵın C standart kitapxanası (ornatılǵan sistemalar sıyaqlı sheklengen ortalıqlarǵa baǵdarlanǵan implementaciyalar tek standart kitapxananıń bir bólimin ǵana usınıwı múmkin).
Bul kitapxana aǵımlı kirgiziw hám shıǵarıwdı, yadtı bólistiriwdi, matematikanı, simvol qatarların hám waqıt mánislerin qollap-quwatlaydı.
Bir neshe bólek standart baslılar (mısalı, stdio.h) bul hám basqa standart kitapxana imkaniyatları ushın interfeyslerdi anıqlaydı.
C kitapxana funkciyalarınıń jáne bir keń tarqalǵan toplamı - bul arnawlı túrde Unix hám Unixke uqsas sistemalarǵa baǵdarlanǵan qosımshalar tárepinen qollanılatuǵınlar, ásirese yadroǵa interfeys usınatuǵın funkciyalar.
Bul funkciyalar POSIX hám Single UNIX Specification sıyaqlı hár túrli standartlarda tolıq táriyiplengen.
Kóp programmalar C tilinde jazılǵanlıqtan, basqa da hár túrli kitapxanalar bar.
Kitapxanalar kóbinese C tilinde jazıladı, sebebi C kompilyatorları nátiyjeli obyekt kodın payda etedi; baǵdarlamashılar keyin Java, Perl hám Python sıyaqlı joqarı dárejeli tillerden paydalanıw ushın kitapxanaǵa interfeysler jaratadı.
Fayllardı qayta islew hám aǵımlar
Fayldı kirgiziw hám shıǵarıw (I/O) C tiliniń óziniń bir bólimi emes, al onıń ornına kitapxanalar (mısalı, C standart kitapxanası) hám olar menen baylanıslı baslı faylları (mısalı, stdio.h) arqalı ámelge asırıladı.
Fayldı qayta islew ádette aǵımlar arqalı isleytuǵın joqarı dárejeli I/O arqalı ámelge asırıladı.
Bul kózqarastan aǵım - bul qurılmalardan ǵárezsiz maǵlıwmat aǵımı, al fayl - anıq qurılma.
Joqarı dárejeli I/O aǵımnıń faylǵa baylanıstırılıwı arqalı orınlanadı.
C standart kitapxanasında bufer (yad aymaǵı yamasa gezek) maǵlıwmatlardı aqırǵı orınǵa jiberilmesten aldın waqıtsha saqlaw ushın paydalanıladı.
Bul qattı disk yamasa SSD sıyaqlı áste qurılmalardı kútiw waqtın azaytadı.
Tómen dárejeli I/O funkciyaları standart C kitapxanasınıń bir bólimi emes[anıqlama kerek], biraq ádette "shiyki temir" programmalastırıwınıń (kópshilik ornatılǵan programmalastırıw sıyaqlı hár qanday operaciyalıq sistemadan ǵárezsiz programmalastırıw) bir bólimi bolıp tabıladı.
Az sanlı ózgesheliklerdi esapqa almaǵanda, implementaciyalar tómen dárejeli I/O-nı óz ishine aladı.
Til quralları
C baǵdarlamashılarına anıqlanbaǵan háreketli yamasa múmkin qáte ańlatpaları bar operatorlardı kompilyator tárepinen usınılǵanǵa qaraǵanda úlkenirek qatańlıq penen tabıwǵa hám dúzetiwge járdem beriw ushın bir qatar qurallar islep shıǵılǵan.
Avtomatlastırılǵan derek kodın tekseriw hám audit quralları, mısalı Lint, bar.
Keń tarqalǵan ámeliyat - programma birinshi ret jazılǵanda gúmanlı kodtı anıqlaw ushın Lint-ti paydalanıw.
Programma Lint-ten ótkennen keyin, ol C kompilyatorı menen kompilyaciya etiledi.
Sonday-aq, kóp kompilyatorlar sintaksislik jaqtan durıs, biraq haqıyqatında qáte bolıwı itimal bolǵan konstrukciyalar haqqında qosımsha túrde eskertiw bere aladı.
MISRA C - bul ornatılǵan sistemalar ushın islep shıǵılǵan, bunday gúmanlı kodtan qashıw ushın usınıslar toplamı.
Sonday-aq, C-diń standart bólimi bolmaǵan háreketlerdi orınlaw ushın kompilyatorlar, kitapxanalar hám operaciyalıq sistema dárejesindegi mexanizmler bar, mısalı, massivler ushın shegara tekseriwi, buferdiń tolıp ketiwin anıqlaw, seriyalaw, dinamikalıq yadtı baqlaw hám avtomat shıǵındını jıynaw.
Purify yamasa Valgrind sıyaqlı yadtı basqarıw tekseriw quralları hám yad bólistiriw funkciyalarınıń arnawlı versiyaları bar kitapxanalar menen baylanıstırıw yadtı paydalanıwdaǵı orınlanıw waqtındaǵı qátelerdi ashıwǵa járdem bere aladı.
C aqırǵı paydalanıwshı hám sistema dárejesindegi qosımshalardı ámelge asırıw ushın keń qollanılǵan.
Sistemalıq programmalastırıwda qollanıwınıń sebepleri
C tilinde jazılǵan ayırım programmalıq támiynatlar
C operaciyalıq sistemalardı hám ornatılǵan sistema qosımshaların ámelge asırıwda sistemalıq programmalastırıw ushın keń qollanıladı.
Bul bir neshe sebepke baylanıslı:
C tili platforma apparatlıq támiynatına hám yadqa kórsetkishler hám tip túrlendiriw arqalı kiriwge imkaniyat beredi, solay etip sistemaǵa tán ózgeshelikler (mısalı, Basqarıw/Status Registrleri, I/O registrleri) C tilinde jazılǵan kod penen sazlanıwı hám paydalanılıwı múmkin - ol islep atırǵan platformanı tolıq basqarıwǵa imkaniyat beredi.
Kompilyaciya nátiyjesinde payda bolǵan kod kóp sistema ózgesheliklerin talap etpeydi hám geypara iske túsiriw kodınan ápiwayı túrde shaqırılıwı múmkin - onı orınlaw ańsat.
C tili operatorları hám ańlatpaları ádette maqsetli processor ushın kórsetpeler izbe-izligine jaqsı sáykes keledi hám nátiyjede sistema resurslarına tómen orınlanıw waqtında talap bar - onı orınlaw tez.
Operatorlardıń bay toplamı menen, C tili maqsetli oraylıq processorlardıń kóplegen ózgesheliklerin paydalana aladı.
Belgili bir oraylıq processorda kóbirek siyrek kórsetpeler bolǵanda, sol kórsetpelerden paydalanıw ushın bálkim ishki funkciyaları bar til variantı qurılıwı múmkin - ol maqsetli oraylıq processordıń derlik barlıq ózgesheliklerin paydalana aladı.
Til ekilik maǵlıwmat bloklarına strukturalardı jaylastırıwdı ańsatlastıradı, bul maǵlıwmatlardı túsinip alıwǵa, basqarıwǵa hám ózgertiwge imkaniyat beredi - ol maǵlıwmat strukturaların, hátte fayl sistemaların da jaza aladı.
Til pútin san arifmetikası hám logikası ushın, sonıń ishinde bit manipulyaciyası ushın bay operatorlar toplamın hám bálkim hár túrli ólshemdegi haqıyqıy sanlardı qollap-quwatlaydı - ol sáykes strukturalanǵan maǵlıwmatlardı nátiyjeli qayta isley aladı.
C - bul tek bir neshe operatorı bar, hám keń kólemli maqsetli kod payda etetuǵın júdá kóp ózgeshelikleri joq, salıstırmalı túrde kishi til - onı túsinip alıw ańsat.
C yad ajıratıw hám bosatıw ústinen tikkeley basqarıwǵa iye, bul yad penen islesiw operaciyalarına toqtawlı shıǵındı jıynaw waqıyaları ushın hesh qanday uwayımsız, maqul nátiyjelilik hám aldınnan boljanatuǵın waqıt beredi - onıń ónimdarlıǵı aldınnan boljanatuǵın.
C hár túrli yad ajıratıw sxemaların paydalanıwǵa hám ámelge asırıwǵa imkaniyat beredi, sonıń ishinde ádettegi malloc hám free; arenaları bar anaǵurlım quramalı mexanizm; yamasa DMA-ǵa sáykes keletuǵın, úzilis qayta islewshileri ishinde paydalanılatuǵın yamasa virtual yad sisteması menen integraciyalanǵan OS yadrosı ushın versiya.
Baylanıstırıwshıǵa hám ortalıqqa baylanıslı, C kodı assembler tilinde jazılǵan kitapxanalardı da shaqıra aladı hám assembler tilinen shaqırılıwı múmkin - ol basqa tómen dárejeli kod penen jaqsı islesedi.
C hám onıń shaqırıw qaǵıydaları hám baylanıstırıwshı strukturaları kóbinese basqa joqarı dárejeli tiller menen birge paydalanıladı, C-ǵa da, C-den de shaqırıwlardı qollap-quwatlaydı - ol basqa joqarı dárejeli kod penen jaqsı islesedi.
C jetilisken hám keń ekosistemaǵa iye, sonıń ishinde kitapxanalar, freymvorklar, ashıq kodlı kompilyatorlar, sazlawshılar hám utilitalar bar hám de-fakto standart bolıp tabıladı.
Drayverlerdiń C tilinde bar bolıwı itimal, yamasa C kompilyatorınıń backend retinde uqsas oraylıq processor arxitekturası bar, sonlıqtan basqa tildi tańlawǵa stimul az.
Kompyuter oyınları kóbinese tillerdiń kombinaciyasınan qurıladı.
C, ásirese kompyuter platformalarınan eń jaqsı ónimlilikti alıwǵa háreket etetuǵın oyınlar ushın, áhmiyetli orın iyelegen.
Mısallarǵa 1993-jılǵı Doom kiredi.
Dúnya júzilik tor
Tariyxıy jaqtan, C geyde Ulıwma Shlyuz Interfeysi (CGI) arqalı veb-baǵdarlamalastırıw ushın veb-qosımsha, server hám brauzer arasındaǵı informaciya ushın "shlyuz" retinde paydalanılǵan.
C óziniń tezligi, turaqlılıǵı hám derlik universal qoljetimliligi sebepli interpretaciyalanatuǵın tillerden artıq kórilgen bolıwı múmkin.
Házirgi waqıtta veb-baǵdarlamalastırıwdı C tilinde ámelge asırıw ádettegi ámeliyat emes, hám basqa da kóp veb-baǵdarlamalastırıw tilleri keń tarqalǵan.
C tiykarındaǵı veb-baǵdarlamalastırıw dawam etip atırǵan qosımshalarǵa routerlerdegi HTTP konfiguraciya betleri, IoT qurılmaları hám uqsasları kiredi, degen menen hátte bul jerde de ayırım proektlerdiń joqarı dárejeli tillerdegi bólimleri bar, mısalı, OpenWRT ishinde Lua-nı paydalanıw.
Eki ataqlı veb-server, Apache HTTP Server hám Nginx, C tilinde jazılǵan.
C-diń apparatlıq támiynatqa jaqınlıǵı bul joqarı ónimli programmalıq támiynat sistemaların qurıwǵa imkaniyat beredi.
C geyde basqa tillerdiń implementaciyaları tárepinen aralıq til retinde paydalanıladı.
Bul usıl portativlik yamasa qolaylılıq ushın paydalanılıwı múmkin; C-di aralıq til retinde paydalanıw arqalı qosımsha mashinaǵa tán kod generatorları kerek emes boladı.
C-de qatar nomerli preprocessor direktivleri hám inicializator dizimleriniń aqırındaǵı qosımsha artıqsha útirler sıyaqlı generaciyalanǵan kodtıń kompilyaciyasın qollap-quwatlaytuǵın ayırım ózgeshelikler bar.
Degen menen, C-diń ayırım kemshilikleri C-- sıyaqlı aralıq til retinde paydalanıw ushın arnawlı proektlestirilgen basqa C-ge tiykarlanǵan tillerdiń islep shıǵılıwına túrtki boldı.
Sonday-aq, zamanagóy iri kompilyatorlar GCC hám LLVM ekewi de C emes aralıq kóriniske iye hám bul kompilyatorlar C-di qosqanda, kóp tiller ushın aldıńǵı bólimlerdi (front ends) qollap-quwatlaydı.
C baǵdarlamashılarǵa algoritmler hám maǵlıwmatlar strukturalarınıń nátiyjeli implementaciyaların jaratıwǵa imkaniyat beredi, sebebi apparatlıq támiynattan abstrakciya qatlamı juqa hám onıń artıqmashılıǵı tómen, bul esaplawǵa intensiv programmalar ushın áhmiyetli kriteriya.
Mısalı, GNU Kóp Anıqlıqlı Arifmetika Kitapxanası, GNU Ilimiy Kitapxanası, Mathematica hám MATLAB tolıǵı menen yamasa bólek C tilinde jazılǵan.
Kóp tiller C-degi kitapxana funkciyaların shaqırıwdı qollap-quwatlaydı; mısalı, Python tiykarındaǵı NumPy freymvorkı joqarı ónimli hám apparatlıq támiynat penen islesiw aspektleri ushın C-di paydalanadı.
C-diń keń tarqalǵan qoljetimliligi hám nátiyjeliliginiń aqıbeti - basqa programmalastırıw tilleriniń kompilyatorları, kitapxanaları hám interpretatorları kóbinese C tilinde ámelge asırıladı.
Mısalı, Python, Perl, Ruby, hám PHPdiń anıqlama implementaciyaları C tilinde jazılǵan.
Ritchi ózi jaratqan tildiń sheklewleri haqqında házillesken:
assembler tiliniń kúshi hám ... assembler tiliniń qolaylılıǵı - Dennis Ritchi
C ataqlı, tásirli hám úlken tabıslı bolǵanına qaramastan, onıń kemshilikleri de bar, sonıń ishinde:
malloc hám free menen standart dinamikalıq yadtı basqarıw qátelerge beyim.
Nadurıs paydalanıw yad aǵıwlarına hám asılıp turǵan kórsetkishlerge alıp keliwi múmkin.
Kórsetkishlerdi paydalanıw hám yadtı tikkeley manipulyaciyalaw yadtıń buzılıwı múmkin ekenin ańlatadı.
Tip tekseriwi bar, biraq ol variativ funkciyalar sıyaqlı ayırım tarawlarǵa qollanılmaydı hám tip tekseriwi ápiwayı yamasa abaysızda aylanıp ótiliwi múmkin.
Ol statikalıq tiplestirilgenine qaramastan, hálsiz tiplestirilgen.
Kompilyator tárepinen generaciyalanǵan kodta az sanlı orınlanıw waqtındaǵı tekseriwler bolǵanlıqtan, baǵdarlamashıǵa barlıq múmkin bolǵan nátiyjelerdi esapqa alıw, buferdiń tolıp ketiwinen, massiv shegaraların tekseriwden, stektiń tolıp ketiwinen hám yadtıń tamamlanıwınan qorǵanıw, sonday-aq báseki jaǵdayların, aǵım izolaciyasın hám t.b. esapqa alıw júklenedi.
Kórsetkishlerdi paydalanıw hám olardıń orınlanıw waqtındaǵı manipulyaciyası birdey maǵlıwmatlarǵa kiriwdiń eki usılın (aliasing) múmkin etedi, bul kompilyaciya waqtında bárqulla anıqlanbaydı.
Bul Fortran sıyaqlı geypara basqa tiller ushın qoljetimli bolǵan ayırım optimallastırıwlardıń C tilinde múmkin emes ekenin ańlatadı.
Usı sebepke baylanıslı, Fortran geyde tezirek dep esaplanadı.
Standart kitapxana funkciyalarınıń geyparaları, mısalı, scanf yamasa strncat, buferdiń tolıp ketiwine alıp keliwi múmkin.
Generaciyalanǵan kodtaǵı tómen dárejeli variantlardı, mısalı, hár túrli funkciya shaqırıw qaǵıydaları hám ABI-lerdi qollap-quwatlawda sheklengen standartlastırıw bar; hár túrli struktura ornalastırıw qaǵıydaları; hám úlkenirek pútin sanlar ishinde hár túrli bayt tártibi (endianness-ti qosqanda).
Kóp til implementaciyalarında bul opciyalardıń geyparaları #pragma preprocessor direktivası menen hám geyparaları qosımsha gilt sózler menen, mısalı, __cdecl shaqırıw qaǵıydasın paydalanıw arqalı basqarılıwı múmkin.
Direktiv hám opciyalar birdey qollap-quwatlanbaydı.
Standart kitapxananı paydalanıp qatar menen islesiw anıq yad basqarıwın talap etetuǵın, kodqa intensiv bolıp tabıladı.
Til obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıwdı, introspeciyanı, orınlanıw waqtında ańlatpanı bahalawdı (JavaScripttegi eval sıyaqlı), shıǵındını jıynawdı hám t.b. tikkeley qollap-quwatlamaydı.
Til ózgesheliklerin nadurıs paydalanıwǵa qarsı az sanlı qorǵawshılar bar, bul qollap-quwatlawǵa jaramsız kodqa múmkinshilik beriwi múmkin.
Ásirese, C preprocessorı eki ese bahalaw hám onnan da jamanıraq sıyaqlı qıyınshılıqlı tásirlerdi jasıra aladı.
Bul túsiniksizlew kod imkaniyatı Xalıqaralıq Túsiniksiz C Kodı Tańlawı hám Astırtın C Tańlawı sıyaqlı tańlawlar menen belgilenip ótilgen.
C ayrıqsha jaǵdaylardı qayta islew ushın standart qollap-quwatlawǵa iye emes hám qáte tekseriw ushın tek qaytarıw kodların usınadı. setjmp hám longjmp standart kitapxana funkciyaları makroslar arqalı try-catch mexanizmin ámelge asırıw ushın qollanılǵan.

(Júdá úlken statikalıq bólistiriw ádette programma iske túsiriwden aldın baylanıstırıwshı yamasa júklewshi tárepinen anıqlanadı.)

Basqasha kórsetilmese, statikalıq obyektler programma iske túskende nol yamasa nul kórsetkish mánislerin óz ishine aladı.

Avtomat hám dinamikalıq bólistirilgen obyektler tek eger dáslepki mánis anıq kórsetilse ǵana inicializaciyalanadı; basqa jaǵdayda olar dáslep anıq emes mánislerge iye boladı (ádette, saqlaw ornında bar bolǵan hár qanday bit úlgisi, ol hátte sol tip ushın durıs mánisti bildirmewi de múmkin).

Eger programma inicializaciyalanbaǵan mániske kiriwge urınsa, nátiyjeler anıqlanbaǵan.

Kóp zamanagóy kompilyatorlar bul máseleni anıqlawǵa hám eskertiwge háreket etedi, biraq jalǵan oń hám jalǵan teris nátiyjeler de bolıwı múmkin.

Stek yadın bólistiriw múmkin bolǵanınsha qayta paydalanıw ushın hár qanday programmada onıń haqıyqıy paydalanılıwı menen sinxronlastırılıwı kerek.

Mısalı, eger stek yadın bólistiriwge jalǵız kórsetkish kóriw sheńberinen shıǵıp ketse yamasa onıń mánisi anıq bosatılmastan aldın qayta jazılsa, onda ol yad keyingi paydalanıw ushın qaytarıla almaydı hám negizinde programma ushın joytıladı, bul qubılıs yad aǵıwı dep ataladı.

Kerisinshe, yad bosatılıwı, biraq keyinirek silteme beriliwi múmkin, bul aldınnan boljanbaytuǵın nátiyjelerge alıp keledi.

Ádette, sátsizlik belgileri programmanıń qátege sebep bolatuǵın kodqa baylanıslı bolmaǵan bóliminde payda boladı, bul sátsizlikti anıqlawdı qıyınlastıradı.

Bunday máseleler avtomat shıǵındını jıynawı bar tillerde jeńillestiriledi.

C programmalastırıw tili keńeytiwdiń tiykarǵı usılı retinde kitapxanalardı paydalanadı.

C tilinde kitapxana - bul bir "arxiv" faylı ishinde jaylasqan funkciyalar toplamı.

Hárbir kitapxananıń ádette programma tárepinen qollanılıwı múmkin bolǵan kitapxana ishinde jaylasqan funkciyalardıń prototiplerin hám usı funkciyalar menen paydalanılatuǵın arnawlı maǵlıwmat túrleri menen makro simvollardıń járiyalanıwların óz ishine alǵan baslı faylı boladı.

Programma kitapxananı paydalanıwı ushın, ol kitapxananıń baslı faylın qosıwı kerek hám kitapxana programma menen baylanıstırılıwı kerek, bul kóp jaǵdaylarda kompilyator bayraqların talap etedi (mısalı, -lm, "matematika kitapxanasın baylanıstır" sóziniń qısqartpası).

Eń keń tarqalǵan C kitapxanası - bul ISO hám ANSI C standartları menen anıqlanǵan hám hárbir C implementaciyası menen birge keletuǵın C standart kitapxanası (ornatılǵan sistemalar sıyaqlı sheklengen ortalıqlarǵa baǵdarlanǵan implementaciyalar tek standart kitapxananıń bir bólimin ǵana usınıwı múmkin).

Bul kitapxana aǵımlı kirgiziw hám shıǵarıwdı, yadtı bólistiriwdi, matematikanı, simvol qatarların hám waqıt mánislerin qollap-quwatlaydı.

Bir neshe bólek standart baslılar (mısalı, stdio.h) bul hám basqa standart kitapxana imkaniyatları ushın interfeyslerdi anıqlaydı.

C kitapxana funkciyalarınıń jáne bir keń tarqalǵan toplamı - bul arnawlı túrde Unix hám Unixke uqsas sistemalarǵa baǵdarlanǵan qosımshalar tárepinen qollanılatuǵınlar, ásirese yadroǵa interfeys usınatuǵın funkciyalar.

Bul funkciyalar POSIX hám Single UNIX Specification sıyaqlı hár túrli standartlarda tolıq táriyiplengen.

Kóp programmalar C tilinde jazılǵanlıqtan, basqa da hár túrli kitapxanalar bar.

Kitapxanalar kóbinese C tilinde jazıladı, sebebi C kompilyatorları nátiyjeli obyekt kodın payda etedi; baǵdarlamashılar keyin Java, Perl hám Python sıyaqlı joqarı dárejeli tillerden paydalanıw ushın kitapxanaǵa interfeysler jaratadı.

Fayllardı qayta islew hám aǵımlar

Fayldı kirgiziw hám shıǵarıw (I/O) C tiliniń óziniń bir bólimi emes, al onıń ornına kitapxanalar (mısalı, C standart kitapxanası) hám olar menen baylanıslı baslı faylları (mısalı, stdio.h) arqalı ámelge asırıladı.

Fayldı qayta islew ádette aǵımlar arqalı isleytuǵın joqarı dárejeli I/O arqalı ámelge asırıladı.

Bul kózqarastan aǵım - bul qurılmalardan ǵárezsiz maǵlıwmat aǵımı, al fayl - anıq qurılma.

Joqarı dárejeli I/O aǵımnıń faylǵa baylanıstırılıwı arqalı orınlanadı.

C standart kitapxanasında bufer (yad aymaǵı yamasa gezek) maǵlıwmatlardı aqırǵı orınǵa jiberilmesten aldın waqıtsha saqlaw ushın paydalanıladı.

Bul qattı disk yamasa SSD sıyaqlı áste qurılmalardı kútiw waqtın azaytadı.

Tómen dárejeli I/O funkciyaları standart C kitapxanasınıń bir bólimi emes[anıqlama kerek], biraq ádette "shiyki temir" programmalastırıwınıń (kópshilik ornatılǵan programmalastırıw sıyaqlı hár qanday operaciyalıq sistemadan ǵárezsiz programmalastırıw) bir bólimi bolıp tabıladı.

Az sanlı ózgesheliklerdi esapqa almaǵanda, implementaciyalar tómen dárejeli I/O-nı óz ishine aladı.

Til quralları

C baǵdarlamashılarına anıqlanbaǵan háreketli yamasa múmkin qáte ańlatpaları bar operatorlardı kompilyator tárepinen usınılǵanǵa qaraǵanda úlkenirek qatańlıq penen tabıwǵa hám dúzetiwge járdem beriw ushın bir qatar qurallar islep shıǵılǵan.

Avtomatlastırılǵan derek kodın tekseriw hám audit quralları, mısalı Lint, bar.

Keń tarqalǵan ámeliyat - programma birinshi ret jazılǵanda gúmanlı kodtı anıqlaw ushın Lint-ti paydalanıw.

Programma Lint-ten ótkennen keyin, ol C kompilyatorı menen kompilyaciya etiledi.

Sonday-aq, kóp kompilyatorlar sintaksislik jaqtan durıs, biraq haqıyqatında qáte bolıwı itimal bolǵan konstrukciyalar haqqında qosımsha túrde eskertiw bere aladı.

MISRA C - bul ornatılǵan sistemalar ushın islep shıǵılǵan, bunday gúmanlı kodtan qashıw ushın usınıslar toplamı.

Sonday-aq, C-diń standart bólimi bolmaǵan háreketlerdi orınlaw ushın kompilyatorlar, kitapxanalar hám operaciyalıq sistema dárejesindegi mexanizmler bar, mısalı, massivler ushın shegara tekseriwi, buferdiń tolıp ketiwin anıqlaw, seriyalaw, dinamikalıq yadtı baqlaw hám avtomat shıǵındını jıynaw.

Purify yamasa Valgrind sıyaqlı yadtı basqarıw tekseriw quralları hám yad bólistiriw funkciyalarınıń arnawlı versiyaları bar kitapxanalar menen baylanıstırıw yadtı paydalanıwdaǵı orınlanıw waqtındaǵı qátelerdi ashıwǵa járdem bere aladı.

C aqırǵı paydalanıwshı hám sistema dárejesindegi qosımshalardı ámelge asırıw ushın keń qollanılǵan.

Sistemalıq programmalastırıwda qollanıwınıń sebepleri

C tilinde jazılǵan ayırım programmalıq támiynatlar

C operaciyalıq sistemalardı hám ornatılǵan sistema qosımshaların ámelge asırıwda sistemalıq programmalastırıw ushın keń qollanıladı.

Bul bir neshe sebepke baylanıslı:

C tili platforma apparatlıq támiynatına hám yadqa kórsetkishler hám tip túrlendiriw arqalı kiriwge imkaniyat beredi, solay etip sistemaǵa tán ózgeshelikler (mısalı, Basqarıw/Status Registrleri, I/O registrleri) C tilinde jazılǵan kod penen sazlanıwı hám paydalanılıwı múmkin - ol islep atırǵan platformanı tolıq basqarıwǵa imkaniyat beredi.

Kompilyaciya nátiyjesinde payda bolǵan kod kóp sistema ózgesheliklerin talap etpeydi hám geypara iske túsiriw kodınan ápiwayı túrde shaqırılıwı múmkin - onı orınlaw ańsat.

C tili operatorları hám ańlatpaları ádette maqsetli processor ushın kórsetpeler izbe-izligine jaqsı sáykes keledi hám nátiyjede sistema resurslarına tómen orınlanıw waqtında talap bar - onı orınlaw tez.

Operatorlardıń bay toplamı menen, C tili maqsetli oraylıq processorlardıń kóplegen ózgesheliklerin paydalana aladı.

Belgili bir oraylıq processorda kóbirek siyrek kórsetpeler bolǵanda, sol kórsetpelerden paydalanıw ushın bálkim ishki funkciyaları bar til variantı qurılıwı múmkin - ol maqsetli oraylıq processordıń derlik barlıq ózgesheliklerin paydalana aladı.

Til ekilik maǵlıwmat bloklarına strukturalardı jaylastırıwdı ańsatlastıradı, bul maǵlıwmatlardı túsinip alıwǵa, basqarıwǵa hám ózgertiwge imkaniyat beredi - ol maǵlıwmat strukturaların, hátte fayl sistemaların da jaza aladı.

Til pútin san arifmetikası hám logikası ushın, sonıń ishinde bit manipulyaciyası ushın bay operatorlar toplamın hám bálkim hár túrli ólshemdegi haqıyqıy sanlardı qollap-quwatlaydı - ol sáykes strukturalanǵan maǵlıwmatlardı nátiyjeli qayta isley aladı.

C - bul tek bir neshe operatorı bar, hám keń kólemli maqsetli kod payda etetuǵın júdá kóp ózgeshelikleri joq, salıstırmalı túrde kishi til - onı túsinip alıw ańsat.

C yad ajıratıw hám bosatıw ústinen tikkeley basqarıwǵa iye, bul yad penen islesiw operaciyalarına toqtawlı shıǵındı jıynaw waqıyaları ushın hesh qanday uwayımsız, maqul nátiyjelilik hám aldınnan boljanatuǵın waqıt beredi - onıń ónimdarlıǵı aldınnan boljanatuǵın.

C hár túrli yad ajıratıw sxemaların paydalanıwǵa hám ámelge asırıwǵa imkaniyat beredi, sonıń ishinde ádettegi malloc hám free; arenaları bar anaǵurlım quramalı mexanizm; yamasa DMA-ǵa sáykes keletuǵın, úzilis qayta islewshileri ishinde paydalanılatuǵın yamasa virtual yad sisteması menen integraciyalanǵan OS yadrosı ushın versiya.

Baylanıstırıwshıǵa hám ortalıqqa baylanıslı, C kodı assembler tilinde jazılǵan kitapxanalardı da shaqıra aladı hám assembler tilinen shaqırılıwı múmkin - ol basqa tómen dárejeli kod penen jaqsı islesedi.

C hám onıń shaqırıw qaǵıydaları hám baylanıstırıwshı strukturaları kóbinese basqa joqarı dárejeli tiller menen birge paydalanıladı, C-ǵa da, C-den de shaqırıwlardı qollap-quwatlaydı - ol basqa joqarı dárejeli kod penen jaqsı islesedi.

C jetilisken hám keń ekosistemaǵa iye, sonıń ishinde kitapxanalar, freymvorklar, ashıq kodlı kompilyatorlar, sazlawshılar hám utilitalar bar hám de-fakto standart bolıp tabıladı.

Drayverlerdiń C tilinde bar bolıwı itimal, yamasa C kompilyatorınıń backend retinde uqsas oraylıq processor arxitekturası bar, sonlıqtan basqa tildi tańlawǵa stimul az.

Kompyuter oyınları kóbinese tillerdiń kombinaciyasınan qurıladı.

C, ásirese kompyuter platformalarınan eń jaqsı ónimlilikti alıwǵa háreket etetuǵın oyınlar ushın, áhmiyetli orın iyelegen.

Mısallarǵa 1993-jılǵı Doom kiredi.

Dúnya júzilik tor

Tariyxıy jaqtan, C geyde Ulıwma Shlyuz Interfeysi (CGI) arqalı veb-baǵdarlamalastırıw ushın veb-qosımsha, server hám brauzer arasındaǵı informaciya ushın "shlyuz" retinde paydalanılǵan.

C óziniń tezligi, turaqlılıǵı hám derlik universal qoljetimliligi sebepli interpretaciyalanatuǵın tillerden artıq kórilgen bolıwı múmkin.

Házirgi waqıtta veb-baǵdarlamalastırıwdı C tilinde ámelge asırıw ádettegi ámeliyat emes, hám basqa da kóp veb-baǵdarlamalastırıw tilleri keń tarqalǵan.

C tiykarındaǵı veb-baǵdarlamalastırıw dawam etip atırǵan qosımshalarǵa routerlerdegi HTTP konfiguraciya betleri, IoT qurılmaları hám uqsasları kiredi, degen menen hátte bul jerde de ayırım proektlerdiń joqarı dárejeli tillerdegi bólimleri bar, mısalı, OpenWRT ishinde Lua-nı paydalanıw.

Eki ataqlı veb-server, Apache HTTP Server hám Nginx, C tilinde jazılǵan.

C-diń apparatlıq támiynatqa jaqınlıǵı bul joqarı ónimli programmalıq támiynat sistemaların qurıwǵa imkaniyat beredi.

C geyde basqa tillerdiń implementaciyaları tárepinen aralıq til retinde paydalanıladı.

Bul usıl portativlik yamasa qolaylılıq ushın paydalanılıwı múmkin; C-di aralıq til retinde paydalanıw arqalı qosımsha mashinaǵa tán kod generatorları kerek emes boladı.

C-de qatar nomerli preprocessor direktivleri hám inicializator dizimleriniń aqırındaǵı qosımsha artıqsha útirler sıyaqlı generaciyalanǵan kodtıń kompilyaciyasın qollap-quwatlaytuǵın ayırım ózgeshelikler bar.

Degen menen, C-diń ayırım kemshilikleri C-- sıyaqlı aralıq til retinde paydalanıw ushın arnawlı proektlestirilgen basqa C-ge tiykarlanǵan tillerdiń islep shıǵılıwına túrtki boldı.

Sonday-aq, zamanagóy iri kompilyatorlar GCC hám LLVM ekewi de C emes aralıq kóriniske iye hám bul kompilyatorlar C-di qosqanda, kóp tiller ushın aldıńǵı bólimlerdi (front ends) qollap-quwatlaydı.

C baǵdarlamashılarǵa algoritmler hám maǵlıwmatlar strukturalarınıń nátiyjeli implementaciyaların jaratıwǵa imkaniyat beredi, sebebi apparatlıq támiynattan abstrakciya qatlamı juqa hám onıń artıqmashılıǵı tómen, bul esaplawǵa intensiv programmalar ushın áhmiyetli kriteriya.

Mısalı, GNU Kóp Anıqlıqlı Arifmetika Kitapxanası, GNU Ilimiy Kitapxanası, Mathematica hám MATLAB tolıǵı menen yamasa bólek C tilinde jazılǵan.

Kóp tiller C-degi kitapxana funkciyaların shaqırıwdı qollap-quwatlaydı; mısalı, Python tiykarındaǵı NumPy freymvorkı joqarı ónimli hám apparatlıq támiynat penen islesiw aspektleri ushın C-di paydalanadı.

C-diń keń tarqalǵan qoljetimliligi hám nátiyjeliliginiń aqıbeti - basqa programmalastırıw tilleriniń kompilyatorları, kitapxanaları hám interpretatorları kóbinese C tilinde ámelge asırıladı.

Mısalı, Python, Perl, Ruby, hám PHPdiń anıqlama implementaciyaları C tilinde jazılǵan.

Ritchi ózi jaratqan tildiń sheklewleri haqqında házillesken:

assembler tiliniń kúshi hám ... assembler tiliniń qolaylılıǵı - Dennis Ritchi

C ataqlı, tásirli hám úlken tabıslı bolǵanına qaramastan, onıń kemshilikleri de bar, sonıń ishinde:

malloc hám free menen standart dinamikalıq yadtı basqarıw qátelerge beyim.

Nadurıs paydalanıw yad aǵıwlarına hám asılıp turǵan kórsetkishlerge alıp keliwi múmkin.

Kórsetkishlerdi paydalanıw hám yadtı tikkeley manipulyaciyalaw yadtıń buzılıwı múmkin ekenin ańlatadı.

Tip tekseriwi bar, biraq ol variativ funkciyalar sıyaqlı ayırım tarawlarǵa qollanılmaydı hám tip tekseriwi ápiwayı yamasa abaysızda aylanıp ótiliwi múmkin.

Ol statikalıq tiplestirilgenine qaramastan, hálsiz tiplestirilgen.

Kompilyator tárepinen generaciyalanǵan kodta az sanlı orınlanıw waqtındaǵı tekseriwler bolǵanlıqtan, baǵdarlamashıǵa barlıq múmkin bolǵan nátiyjelerdi esapqa alıw, buferdiń tolıp ketiwinen, massiv shegaraların tekseriwden, stektiń tolıp ketiwinen hám yadtıń tamamlanıwınan qorǵanıw, sonday-aq báseki jaǵdayların, aǵım izolaciyasın hám t.b. esapqa alıw júklenedi.

Kórsetkishlerdi paydalanıw hám olardıń orınlanıw waqtındaǵı manipulyaciyası birdey maǵlıwmatlarǵa kiriwdiń eki usılın (aliasing) múmkin etedi, bul kompilyaciya waqtında bárqulla anıqlanbaydı.

Bul Fortran sıyaqlı geypara basqa tiller ushın qoljetimli bolǵan ayırım optimallastırıwlardıń C tilinde múmkin emes ekenin ańlatadı.

Usı sebepke baylanıslı, Fortran geyde tezirek dep esaplanadı.

Standart kitapxana funkciyalarınıń geyparaları, mısalı, scanf yamasa strncat, buferdiń tolıp ketiwine alıp keliwi múmkin.

Generaciyalanǵan kodtaǵı tómen dárejeli variantlardı, mısalı, hár túrli funkciya shaqırıw qaǵıydaları hám ABI-lerdi qollap-quwatlawda sheklengen standartlastırıw bar; hár túrli struktura ornalastırıw qaǵıydaları; hám úlkenirek pútin sanlar ishinde hár túrli bayt tártibi (endianness-ti qosqanda).

Kóp til implementaciyalarında bul opciyalardıń geyparaları #pragma preprocessor direktivası menen hám geyparaları qosımsha gilt sózler menen, mısalı, __cdecl shaqırıw qaǵıydasın paydalanıw arqalı basqarılıwı múmkin.

Direktiv hám opciyalar birdey qollap-quwatlanbaydı.

Standart kitapxananı paydalanıp qatar menen islesiw anıq yad basqarıwın talap etetuǵın, kodqa intensiv bolıp tabıladı.

Til obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıwdı, introspeciyanı, orınlanıw waqtında ańlatpanı bahalawdı (JavaScripttegi eval sıyaqlı), shıǵındını jıynawdı hám t.b. tikkeley qollap-quwatlamaydı.

Til ózgesheliklerin nadurıs paydalanıwǵa qarsı az sanlı qorǵawshılar bar, bul qollap-quwatlawǵa jaramsız kodqa múmkinshilik beriwi múmkin.

Ásirese, C preprocessorı eki ese bahalaw hám onnan da jamanıraq sıyaqlı qıyınshılıqlı tásirlerdi jasıra aladı.

Bul túsiniksizlew kod imkaniyatı Xalıqaralıq Túsiniksiz C Kodı Tańlawı hám Astırtın C Tańlawı sıyaqlı tańlawlar menen belgilenip ótilgen.

C ayrıqsha jaǵdaylardı qayta islew ushın standart qollap-quwatlawǵa iye emes hám qáte tekseriw ushın tek qaytarıw kodların usınadı. setjmp hám longjmp standart kitapxana funkciyaları makroslar arqalı try-catch mexanizmin ámelge asırıw ushın qollanılǵan.