Dataset Preview
The full dataset viewer is not available (click to read why). Only showing a preview of the rows.
can only concatenate str (not "float") to str
Error code:   UnexpectedError

Need help to make the dataset viewer work? Make sure to review how to configure the dataset viewer, and open a discussion for direct support.

text
string
Ishlanmoqda: community-oscar-uzbek/data/2014-42/uz_meta/uz_meta.jsonl.zst
Rammstein (Rammshtayn) - 1994-yilda tashkil topgan olmon rok-guruhi. Ular oʻzlarining musiqiy yoʻnalishini Tanz-Metal yoki raqs metali deb atashgan, bu yoʻnalish metal, indastrial va elektron musiqani oʻz ichiga oladi. Guruhga Laibach kollektivi juda katta ta'sir koʻrsatgan.
Monopoliya atamasining kelib chiqishi bozorga oid tushunchalardan (yaʼni, grekcha „monoc“ — yagona, bitta va „poleo“ — sotaman) tarkib topsada, uning iqtisodiy asoslari aslida ishlab chiqarishga borib taqaladi. Monopoliyani quyidagicha taʼriflash oʻrinli: monopoliya — monopol yuqori narxlarni oʻrnatish hamda monopol yuqori foyda olish maqsadida tarmoqlar, bozorlar va yaxlit makroiqtisodiyot ustidan hukmronlikni amalga oshiruvchi yirik korxonalar (firma, korporatsiyalar)ning birlashmalari.
Monopoliya (yun. mono — tanho, poleo — sotaman) — iqtisodiyotning bir sohasida tanho hukmronlik; bozorni tashkil etish shakli. Bunday bozorlarda yagona sotuvchi oʻz tovari bilan fa-oliyat koʻrsatadi, boshqa tarmoqlarda bunday tovarning oʻrinbosari boʻlmaydi. M. ishlab chiqarish vositalari, ish kuchi va yaratilgan mahsulotlar asosiy qismining ozchilik korxonalar, so-hibkor shaxslar yoki davlat qoʻlida toʻplanishi natijasida paydo boʻladi. M. koʻrinishlari qadimdan mavjud. Noyob mahsulot yetishtiriladigan yerlar, konlar, suv havzalari, oʻrmonlar va b. tabiiy manbalar ozchilik qoʻlida toʻplanib, egalariga monopol mavqe bergan, ular maʼlum mahsulotni bozorgatanho yetkazib beruvchilarga aylanib, u yerda hukmron boʻlganlar. M. oʻz tabiatiga koʻra i.ch. da turgʻunlik paydo qiladi, chunki monopol mavqega tayanib, sarflarni kamaytirmay foyda koʻrish, raqobatning yoʻqligi yoki zaifligidan foydalanib bozorga oʻz izmini oʻtkazish mumkin. M. bozor munosabatlarini cheklaydi,
Davlat tili (rasmiy til) - biror davlat yoki boshqa ma`muriy hududda shu hududdagi tillar orasidagi eng yuqori huquqiy o`ringa ega til.
Bu maqola chaladir. Siz uni toʻldirib, loyihaga yordam berishingiz mumkin.
Bu izohni aniqrogʻiga almashtirish kerak.
Davlat tili — muayyan mamlakatda qonun chiqarish, ijroiya va sud hokimiyatlarida ish yuritish uchun rasmiy belgilangan til. Odatda, koʻp millatli mamlakatlarda, mas, Hindiston, Kanada, Shveysariyada qaysi til yoki tillar rasmiy ekanligi konstitutsiyalarida belgilab qoʻyilgan. Davlatlarning koʻpchiligida rasmiy til bilan D.t. aynan bir xildir. Faqat ayrim mamlakatlardagina rasmiy til maqomi D.t. maqomidan farqlanadi. Mas, Shveysariyada konstitutsiyaga binoan nemis, fransuz, italyan tillari — rasmiy til; nemis, fransuz, italyan va retoroman tillari — D.t. sanaladi.
Oʻzbekistonda shoʻrolar hukmronligi paytida D.t. haqida umuman gapirish ham mumkin boʻlmagan, aksincha oʻzbek tilining ijtimoiy xdyotda qoʻllanilishi tobora cheklanib qolgandi. Jamiyatni qayta qurish maʼnaviy poklanishni boshlab berdi. Uning natijasi oʻlaroq "Oʻzbekiston Respublikasining davlat tili haqida"gi qonun qabul qilindi (1989 y. 21 okt.). Bu qonun oʻzbek xalqi milliy ongining rivojlanishida, mamlakat mustaqilligi mustahkamlanishida, madaniy merosning tiklanishida muhim rol oʻynadi. Mazkur qonun qoidalari Oʻzbekiston Konstitutsiyasida mustahkamlab qoʻyildi. Konstitutsiyaning 4-moddasiga binoan Oʻzbekistonda D.t.— oʻzbek tilidir. Qoraqalpogʻistonda bunday maqom qoraqalpoq tiliga ham berilgan. Mamlakatda yuz berayotgan real jarayonlar va imkoniyatlarni hisobga olib, lotin yozuviga asoslangan oʻzbek alifbosini uzil-kesil joriy etishni bosqichma bosqich amalga oshirib borish vazifasi til islohoti bilan bogʻliq masalalarga zarur tuzatishlar kiritish ehtiyojini tugʻdirdi, respublika hali sobiq Ittifoq tarkibida boʻlgan va madaniy-maʼnaviy sohada oʻziga xoslikni mustahkamlashga intilgan bir sharoitda qabul qilingan D.t. haqidagi qonunning koʻpgina moddalariga oʻzgartirishlar va qoʻshimchalar kiritishni taqozo etdi. Natijada 1995 y. 22 dek.da Oʻzbekiston Respublikasining D.t. haqidagi qonuni yangi tahrirda qabul qilindi. Oʻzbek tilining Oʻzbekiston Respublikasi hududida D.t. sifatida amal qilishining huquqiy asoslari ushbu qonun va b. qonunlar bilan belgilanadi. Oʻzbekiston Respublikasida D.t.ni oʻrganish uchun barcha fuqarolarga shart-sharoit yaratiladi hamda millatlar va elatlarning tillariga izzat-hurmat bilan munosabatda boʻlish, ularning rivojlanishi taʼminlanadi. D.t.ni oʻqitish bepul amalga oshiriladi (4-modda). D.t.ga yoki boshqa tillarga mensimay yoki xusumat bilan qarash taqiqlanadi. Fuqarolarning oʻzaro muomala, tarbiya va taʼlim olish tilini erkin tanlash huquqini amalga oshirishga toʻsqinlik qiluvchi shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq javobgar boʻladilar (24-modda). Mamlakatda demokratik, baynalmilal tamoyillarga rioya qilinib, har bir millat va elatning erkin rivojlanishi, ularning til mustaqilligi va tengligi taʼminlangan. Taʼlimtarbiya ishlari oʻzbek tilidan tashqari tojik, rus, qozoq, koreys, turkman, qirgʻiz tillarida ham amalga oshiriladi. Milliy markazlarning faoliyati uchun yetarli imkoniyat yaratilgan. Shaxsga millati, irqi, tili, urf-odat va anʼanalariga qarab biror imtiyoz berish yoki shu vajdan huquqlarini cheklash javobgarlikka sabab boʻladi.
Adabiyot[tahrir]
Abdumajidov F ., Davlat tili haqida (qonunga sharhlar), T., 1998.
Gʻafur Abdumajidov.[1]
Manbalar[tahrir]
↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Davlat_tili&oldid=1602477" dan olindi Turkum: Chala maqolalar
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1990-yilda_vafot_etganlar&oldid=1371663" dan olindi Turkum: Vafot yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
Almati viloyati — Qozogʻiston Respublikasining janubiy-sharqida joylashgan. Maydoni 224,0 ming km2. Viloyat tarkibida 16 tuman va 3-ta viloyatga qarashli shahar (Qapchagʻay, Taldiqo'rg'an, Tekeli) bor. Aholisi 1,946,627 kishi (2013). Markazi — Almati shahri. Almati viloyatining gʻarbida Jambul, shimolida Balxash koʻli orqali Qaragʻandi, shimoliy-sharqida Sharqiy Qozog'iston viloyatilari bilan, sharq tarafida Xitoy bilan, janubida Qirgʻiziston Respublikasi bilan chegaradosh. 11 maʼmuriy tuman, 4 shahar va 6 shaharcha bor. Markazi — Taldiqoʻrgʻan shahri. Muhim avtomobil yoʻllari: Almati — Qaskelen — Bishkek, Almati — Talgʻar — Chilik — Norinkoʻl, Olmaota — Ili — Taldiqoʻrgʻan. Balxash koʻli va Ili daryosida kema qatnaydi. 16 oliy oʻquv yurti, teatrlar, muzeylar bor. Olmaota yonida turistik bazalar, togʻ kurortlari, „Medeo“ sport majmui joylashgan. [5]
Mil. av. 20 Mil. av. 19 Mil. av. 18 Mil. av. 17 — Mil. av. 16 — Mil. av. 15 Mil. av. 14 Mil. av. 13 Mil. av. 12
Koʻkrak — gavdaning yuqori (odamda) yoki oldingi (koʻpchilik umurtqali hay-vonlarda) qismi; yuqoridan toʻsh suyagi dastasining tepa qirrasi, birinchi qovurgʻalarning tepa yuzalari, orqadan birinchi koʻkrak umurtqalari, ikki yonboshdan 12-qovurgʻalar, oldindan toʻsh suyakning oʻsigʻi bilan chegaralib turadi. K. tananing boʻyin bilan qorin boʻshligʻi oʻrtasidagi boʻlimi boʻlib, uni muskullar va teri qoplab olgan. K. jismoniy mehnat va badan tarbiya bilan shugʻullangan odamlarda yaxshi rivojlangan. Bolalarda piramida shaklida, ayollarda erkaqlarga nisbatan kaltaroq boʻladi.
Yana qarang[tahrir]
Koʻkrak qafasi
Manbalar[tahrir]
Bu maqola chaladir. Siz uni toʻldirib, loyihaga yordam berishingiz mumkin.
Bu izohni aniqrogʻiga almashtirish kerak.
Ushbu maqolani yozishda Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1907-yilda_tugʻilganlar&oldid=1265078" dan olindi Turkum: Tavallud yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1503-yilda_vafot_etganlar&oldid=1371484" dan olindi Turkum: Vafot yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
Yakkashox Yevropa folklorida tarqalgan afsonaviy hayvon boʻlib, peshonasidan katta, oʻrama shox oʻsib chiqqan oq ot sifatida tasvirlanadi. Yakkashox haqidagi yozuvlar Qadimgi Yunonistondan butun Yevropaga tarqagan. Oʻrta Asrlar mifologiyasida yakkashox yovvoyi oʻrmon maxlugʻi sifatida tasvirlangan va soflik ramzi boʻlib taʼriflangan. Shoxi zaharlangan suvni tozalash va kasalni tuzatish xislatlariga ega deb hikoya qilinadi.
Yakkashoxlar tabiatda kuzatilmagan. Eng yaqin keladigan hayvon Italiyada 2008-yili topilgan bir shoxli bugʻu boʻlib, u genetik kasallik tufayli shunday tugʻilgan.[1]
Laplandiya — Shvetsiya shim., Norvegiya, Finlyandiya va Kola ya.o.ning gʻarbi (RF hududi)ni oʻz ichiga olgan tabiiy oʻlka, 64—66° sh.k.dan shimolda. Mayd. 1 mln. km2 chamasida. Tundra va tayga landshafti xos. Aholisining katta qismini saamlar (loparlar yoki laplan xalqi) tashkil etadi. L. nomi ilmiy adabiyotlarda, asosan, 20-a. boshlarigacha qoʻllanilib kelgan.[1]
12-14 may - Ashxobodda mashhur shoir Mahtumquli faoliyatiga bagishlangan xalkaro konferentsiya boʻlib oʻtdi.
avgust - Rossiya Federatsiyasi va Gruziya oʻrtasida Janubiy Osetiyani oʻz ta’sir doirasiga kiritish uchun qiska muddatli urush boʻldi.
sentyabr - AQShda ipotekali kreditlash tizimida roʻy bergan tanglikdan soʻng Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi boshlandi.
20-25 oktyabr - Anqarada mashhur alloma Mahmud Koshg'ariy tavalludining 1000 yilligiga bag'ishlangan 6-xalqaro turk tili qurultoyi boʻlib oʻtdi.
1811-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi.
1735-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1788-yilda_vafot_etganlar&oldid=1264611" dan olindi Turkum: Vafot yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
Kulon — Xalqaro birliklar tizimi SIda elektr zaryad va elektr induksiya birligi. Kl bilan belgilanadi. 1) 1Kl — tok kuchi 1A boʻlganda oʻtkazgichning koʻndalang kesimidan 1 s ichida oʻtayotgan elektr zaryad miqdoriga teng . Sh. O. Kulon sharafiga qoʻyilgan. 1Kl~3109SGSE birligi = 0,1 SGSM birligi; 2) 1Kl ga teng erkin zaryad joylashgan berk konturdan oʻtayotgan elektr induksiya oqimiga teng . 1Kl=4l-3109 SGSE birligi =0,4te SGSM birligi.[1]
Chandigarh — Hindistondagi ittifoqdosh hudud (1996 y. 1 noyabrdan). Mamlakatning shim.gʻarbiy qismida, Himolay togʻlari etagida. Mayd. 114 km2. Aholisi 876 ming kishi (2001), asosan, panjoblar. Maʼmuriy markazi — Chandigarh sh. Maydonining 1,5 ming gektari haydaladi. Bugʻdoy, yemxashak ekinlari va sabzavotlar yetishtiriladi. Hududining 27% oʻrmon. Ch.da 15 dan ortiq yirik va oʻrta korxonalar bor.
Bu maqola chaladir. Siz uni toʻldirib, loyihaga yordam berishingiz mumkin.
Bu izohni aniqrogʻiga almashtirish kerak.
Ushbu maqolani yozishda Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Miya — 1) odam va hayvonlar nerv sistemasining markaziy boʻlimi, M. organizmning eng murakkab hayotiy funksiyalari va muhit oʻzaro munosabatlarining boshqarilishini taʼminlaydi. Umurtqasiz hayvonlarda M. koʻndalang va boʻylama tutashtirgichlar orqali oʻzaro tutashgan nerv hujayralari toʻplami — nerv tugunlari (gangliylar)dan iborat. Halqali chuvalchanglar, tuban mollyuskalar va boʻgʻim-oyoklilarda nerv tugunlari qorin nerv zanjirini hosil qiladi. Bu hayvonlarning koʻpchiligida qorin nerv zanjirining halqum usti va halqum osti nerv tugunlari kuchli rivojlangan boʻlib, bosh miya deyiladi.M. qattiq , oʻrgimchak uyasisimon va tomirli parda bilan qoplangan. Boʻgʻimoyoklilar va bosh-oyoqli mollyuskalarning halqum usti nerv tugunlari 2—3 boʻlimdan tashkil topgan. Tuban xordali hayvonlar M.si naysimon, alohida qismlarga boʻlinmagan. Umurtqali hayvonlar va odam M.si bosh hamda orqa miyadgm iborat. Evolyusiya jarayonida bosh M. oldingi, oʻrta va keyingi yoki rombsimon M.ni, bundan keyingi rivojlanish davomida oldingi M. oxirgi va oraliq M.ni, rombsimon M. orqa va uzunchoq miyani hosil qiladi. Bir qancha umurtqalilarda oxirgi miya (M. katta yarim sharlari) kuchli rivojlanadi. Sut emizuvchilar va odamda organlar faoliyatini boshqaruvchi sifatida M. katta yarim sharlari poʻstlogʻi shakllanadi. Oxirgi M.ning ostki yuzasida 2 ta hidlash piyozchasi joylashgan. Oralik, M.da koʻrish boʻrtiklari va 2 ta oʻsimta: ustki epifiz va pastki gipofiz hosil boʻladi. Oʻrta M. tuban umurtqalilarda yaxshi rivojlangan. Yuksak umurtqalilarning oʻrta M.sida koʻrish, eshitish va muvozanat organlari bilan bogʻlangan 4 tepalik shakllanadi. Baliklar, suvda va quruqlikda yashovchilar, sudralib yuruvchilar, qushlarda rombsimon M. miyachadan iborat. Sut emizuvchilarda rombsimon M.ning pastki qismida Varoli koʻprigi hosil boʻladi. Uzunchoq M. hamma hayvonlarda bir xilda tuzilgan; orqa M. uning bevosita davomi hisoblanadi. Umurtqali hayvonlar M.si M. poʻsti bilan qoplangan. M. poʻstlari oraligʻida orqa M. suyukligi (likvor) boʻladi. M. odamda tafakkur organi hisoblanadi; 2) odam va umurtqali hayvonlar suyagi boʻshliqlarini toʻldirib turadigan toʻqima (koʻmik). [1]
Manbalar[tahrir]
↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Bu maqola chaladir. Siz uni toʻldirib, loyihaga yordam berishingiz mumkin.
Bu izohni aniqrogʻiga almashtirish kerak.
Ushbu maqolani yozishda Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Xulq, xulq-atvor — axloqshunoslik tushunchalaridan biri. Insonning feʼl atvori bilan bogʻliq axloqiy hodisa boʻlib, kishi feʼlining axloqiylik doirasida namoyon boʻlishi tushuniladi. Insonning axloqiylik doirasidagi xatti-harakatlari X.dan tashqari odob va axloqkp oʻz ichiga oladi. Odob inson haqida yoqimli taassurot uygʻotadigan, lekin oila, jamoa, jamiyat va insoniyat hayotida oʻzgarish yasaydigan darajada ahamiyat kasb etmaydigan xatti-harakatlardan iborat boʻlsa, axloq — muayyan jamiyat, zamon, insoniyat tarixi uchun taʼsir eta oladigan turli xatti-harakatlar majmui, insoniy kamolot darajasini belgilovchi maʼnaviy hodisa. X. qamrovlilik jihatidan ana shu ikki hodisa oʻrtasidagi xususiyatlarga ega; u odobdan keng , axloqdan tor maʼnoga ega boʻlib, axloq singari jamiyat, zamon, tarix miqyosidagi voqelikka taʼsir koʻrsata olmaydi. Lekin, oila, mehnat jamoasi, mahalla koʻy doirasida sezilarli darajada koʻzga tashlanadi. Axloq oʻzini ezgulik va yovuzlik, adolat, insonparvarlik, fidoyilik singari ijtimoiylashgan tushunchalar va tamoyillarda namoyon qilsa, X. yaxshilik va yomonlik, burch, jo'mardlik, mehmondoʻstlik kabi tushunchalarda aks etadi, odob esa kamtarlik, insoflilik, bosiqlik, halollik, rostgoʻylik va b. axloqiy meʼyorlarda ifodalanadi. Sharq falsafasi va axloq ilmida mazkur uch axloqiy hodisa, juda qatʼiy chegaralangan boʻlmasada, bir-biridan farqli tarzda olib qaralgan. Yevropada esa X. bilan axloq koʻp hollarda aynanlashtiriladi yoki ular bir-biriga sinonim tushunchalar sifatida talqin etiladi.
X. oʻzicha, "sof" olinganda mavhum axloqiy hodisa, u inson xatti-harakatlarida aniqlik kasb etadi; ijobiy xatti-harakatlarda namoyon boʻlishi — xushxulqlilik, salbiy aʼmollardagi koʻrinishi — badxulqlilik deb ataladi. Xushxulq inson muloyim, shirinsuxan, mexribonlik bilan munosabatda boʻlsa, badxulq odam qoʻpol, ogʻzi shaloq, bemehr va h.k. boʻladi.
Pul yuvish — jinoyat natijasida qoʻlga kiritilgan pul yoki boshqa mulkka qonuniy tus berish, yaʼni noqonuniy yoʻllar bilan topilgan mulkni ochiqchasiga foydalana olish uchun norasmiy iqtisoddan rasmiy iqtisodga olib oʻtish.[1] Ammo baʼzi bir qonun tizimlarida „pul yuvish“ atamasi terrorizmni qoʻllash, soliq toʻlamaslik va xalqaro sanksiyalarni aylanib oʻtish kabi boshqa turdagi moliaviy jinoyatlar haqida gapirilganda ham qoʻllaniladi.
Mundarija
1 Taʼrifi
2 Pul yuvish qadamlari
3 Pul yuvish bilan kurashish
4 Oʻzbekistonda pul yuvish
4.1 Gulnora Karimova
5 Manbalar
6 Havolalar
Taʼrifi[tahrir]
Xizmat koʻrsatish kompaniyasiga „qora“ pulni qoʻyish pul yuvishning keng tarqalgan turidir. Bunday holda noqonuniy yoʻllar bilan qoʻlga kiritilgan daromad qonuniy topilgan foyda bilan aralashtiriladi.
Pul yuvishda tushumlarning asl manbalari yashiriladi. Bu jarayonning boshida baʼzan qalbaki hujjatardan foydalaniladi. Uchinchi shaxslar hujjatlaridan foydalanilgan hollar ham uchrab turadi.
„Pul yuvish“ atamasi (ingl. money laundering) 1920-yillarda AQSHda yuzaga kelgan degan fikr bor. Bu fikrga koʻra, oʻsha paytlarda Amerikalik mafiya guruhlar noquniniy yoʻl bilan qoʻlga kiritilgan pullarga qonuniy tus berish uchun avtomatlashtirilgan kir yuvish joylarini sotib olishgan yoki oʻzlari ochishgan. Bu fikr toʻgʻri yoki notoʻgʻriligidan qatʼiy nazar, hozir „pul yuvish“ atamasi keng qoʻllaniladi.[1]
Globalizatsiya shart-sharoitlarida pul yuvish uchun koʻp hollarda ofshorlardan foydalaniladi. Ofshorlar bu (ingl. offshore — „qirgʻoq narisidagi“) „soliq jannati“ boʻlgan mamlakatlardir. Bunday mamlakatlarda mablagʻ egalari anonimligi va maxfiyligi kafolatlanadi.
Mil. av. 201 Mil. av. 200 Mil. av. 199 Mil. av. 198 — Mil. av. 197 — Mil. av. 196 Mil. av. 195 Mil. av. 194 Mil. av. 193
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1895-yilda_tugʻilganlar&oldid=1265099" dan olindi Turkum: Tavallud yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1811-yilda_tugʻilganlar&oldid=1371693" dan olindi Turkum: Tavallud yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
Mil. av. 117 Mil. av. 116 Mil. av. 115 Mil. av. 114 — Mil. av. 113 — Mil. av. 112 Mil. av. 111 Mil. av. 110 Mil. av. 109
Li bo (ikkinchi nomi — Li Taybo) (701—762) — Xitoy shoiri. Ilk sheʼrlari romantik ruxda yozilgan. Ularda tabiat manzaralari, samoviy tuygʻular, yurt qiyofasi, insonlar oʻrtasidagi uzaro munosabatlar aks ettirilgan. Yoshligida daosizm bilan qiziqqan. Inson ozodligini ulugʻlaydigan bu oqim Konfutsiy qarashlariga qarshi boʻlgan. Li Bo jangchilar matonati, harbiy yurishlar dehqonlar boshiga solgan tashvishlar haqida yozadi. Sheʼrlarida aslzodalar, amaldorlarning shafqatsizligidan nafratlanadi. 756-yilda An Lu-shanning imperatorga qarshi qoʻzgʻoloni paytida Li Bo shahzoda Li Linning xizmatida boʻladi. Shahzoda Li Lin tarafdori sifatida shoir Yelanga surgun qilinadi (3 yildan keyin afv etiladi). Li Boning adabiy merosi 900 sheʼrdan ziyod deb baholangan. Li Bo xitoy sheʼ-riyatini erkinlashtirish borasida koʻp ishlar qilgan. Uning merosi Xitoyda XX-asrda keng oʻrganilgan va turli tillarga tarjima qilingan, u jahonning yirik liriklari bilan bir safda turadi.[1]
Mil. av. 440 Mil. av. 439 Mil. av. 438 Mil. av. 437 — Mil. av. 436 — Mil. av. 435 Mil. av. 434 Mil. av. 433
Mil. av. 397 Mil. av. 396 Mil. av. 395 Mil. av. 394 — Mil. av. 393 — Mil. av. 392 Mil. av. 391 Mil. av. 390 Mil. av. 389
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1611-yilda_tugʻilganlar&oldid=1265002" dan olindi Turkum: Tavallud yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1518-yilda_tugʻilganlar&oldid=1240586" dan olindi Turkum: Tavallud yillariga koʻra kishilar
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkum:1920-yilda_tugʻilganlar&oldid=1265066" dan olindi Turkum: Tavallud yillariga koʻra kishilar Navigatsiya
Tarixi. M.da odamlar paleolit davridan boshlab yashagan. Mil. av. 10—6ming yillikda Nil atrofidagi savannalarda tarqoq yashagan qabilalar terimchilik, ovchilik, keyinroq esa baliq ovlash bilan shugʻullanishgan. Ular orasida kad. som xalqlariga mansub qabilalar, barbarlar va kushitlar • boʻlib, ularning aralashuvidan mil. av. 4ming yillikda M. xalqi vujudga kelgan. Aholi nufusining ortishi chorvachilik va dehqonchilikka oʻtishni tezlashtirgan, bu esa hududiy jamoalarning paydo boʻlishiga olib kelgan.
Dehqonchilik qilish uchun kanallar, toʻgʻonlar qurish zaruriyati tugʻilgan, buning uchun esa oʻzaro urushlarda asir tush gan qullar mehnatidan foydalanilgan. Natijada jamoada ijtimoiy tabaqalanish roʻy berib, urugʻ zodagonlari ajralib’chiqqan, qabila sardorlari podshohchalarga aylangan. Bir qancha mayda quldorlik davlatlar vujudga kelgan. Keyinchalik ular oʻrtasidagi kurash natijasida, shim.da Quyi Misr, jan.da Yuqori Misr podsholiklari tuzilgan. Mil. av. taxm. 3ming yillikda ikkala podsholik birlashib, yagona davlat barpo boʻlgan. M.ning key-ingi tarixi 4 asosiy davrga boʻlinadi: Ilk podsholik (mil. av. taxm. 3000— 2800), Qadimgi podsholik (mil. av. taxm. 2800—2250), Oʻrta podsholik (mil. av. taxm. 2050—1700), Yangi podsholik (mil. av. 1580—1070), Soʻnggi (Liviya-Sais va Eron) davr (mil. av. taxm. 1070—332).
Ilk podsholik davri sugʻorish tarmoqlarining rivojlanishi, tosh va mis kurollarining mukammallashuvi, kulolchilik charxining paydo boʻlishi, ayirboshlash savdosining taraqqiy etishi bilan harakterlidir. Bu davrda davlat apparati va unga xizmat qiluvchi amaldorlar — kotiblar tabakasi shakllangan, maʼmuriy okruglar — nomlar tashkil topib, ularni noma rxl ar boshqargan, muntazam ravishda bosqinchilik yurishlari uyushtirilib turilgan, jumladan, jan.ga — Kush (Nubiya)ga, shim.-gʻarbga — liviyaliklarga va Sinay ya.o.dagi badaviylarga qarshi (bu yerda mis konlari bor edi) yurishlar qilingan.
Qad. podsholik davrida q.x., hunarmandchilik, savdo va qurilish rivojlanishda davom etgan. Xususiy yer egaligi paydo boʻlgan. Oliy mansabdor — tchati (vazir) bosh boʻlgan davlat apparati mustahkamlangan. Firʼavnlar, shuningdek, bosh kohin ham boʻlib, barcha yer va fuqarolarning egasi hisoblangan. Jamoa aʼzolari va qisman kelgindilar (asosan, Kush aholisi)dan tuzilgan muntazam qoʻshin barpo qilingan. Ilohiylashtirilgan firʼavnlarning mutlaq hokimiyati gʻoyasi mahobatli maqbaralar — ehromlar qurilishida mujassamlantirilgan. Bu ayniqsa III —IV sulolalar davrida (Snofru, Xeops, Xefren, Mikerin ehromlari) avj olgan. Ularni bunyod etishda qul va dehqonlar mehnatidan keng foydalanilgan.
Mil. av. 23—22-a.larda M. oʻzaro nizoda boʻlgan bir qancha nomlar va mayda davlatlarga boʻlinib ketgan. Taxm. 2050 y. Mentuxotep I davrida mamlakat Fiva sh. gegemonligi ostida qayta birlashgan. Bu shahar M.ning poytaxtiga aylangan.
Oʻrta podsholik davrida, asosan, XII sulola vakillari hukmronlik qilishgan. Fayyum vohasida yirik irrigatsiya ishlari olib borilgan. Jez (bronza) buyumlari paydo boʻlgan. Suriya, Krit, jan.da — Punt bilan aloqalar kuchaygan. Senusert III davrida Kush (Nubiya)ning bir qismi M.ga qoʻshib olingan. XII sulolaga mansub dastlabki firʼavnlar davrida oʻzaro ichki nizolar davom etmoqda edi. Faqat Amenemxet III davrida (19-a.ning 2-yarmi) isyonkor nomarxlar boʻysundirilib, markaziy hokimiyat mustahkamlangan. Ittaun sh. M. poytaxtiga aylangan. Biroq mulkiy tabaqalanishning kuchayishi kambagʻallarning qoʻzgʻoloniga sabab boʻlgan, natijada taxm. 1750 y. mamlakat yana parchalanib ketgan. Taxm. 1700 y. M.ga shim.-sharqdan giksoslar bostirib kirib, mamlakatning katta qismini deyarli 110 y. egallab turganlar. Avarisda qoʻnim topgan ularning podshoxlari XV va XVI sulolani tashkil etishgan. Fivada mahalliy hukmdorlar saqlanib qolgan (XVI1 sulola). Ushbu sulolaga mansub firʼavnlardan Sekenenra va Kamos ozodlik urushini boshlab yuborishgan, bu kurash ularning vorisi XVIII sulola asoschisi Yaxmos I (Amasis) tomonidan muvaffaqiyatli yakunlangan. U taxm. 1580 y. giksoslarni M.dan quvib chiqargan. Shundan soʻng tiklangan M. davlati Yangi podsholik deb atalgan. Bu davrda jezdan keng qoʻllanila boshlangan, temirdan ishlangan dastlabki buyumlar paydo boʻlgan, metallsozlik, toʻqimachilik dastgohi va omoch takomillashgan, gʻildirakli ara-valar keng tarqalgan, shishasozlik rivojlangan. Boʻysundirilgan va qoʻshni mamlakatlardan oʻlpon sifatida va ayirboshlash yoʻli bilan xom ashyo olib kelingan, jumladan, kumush, qoʻrgʻoshin, mis, yogʻoch materiallari Suriya va Falastindan, oltin, fil suyagi Kushdan, xushboʻy atirlar, oliy nav daraxt koʻchatlari Puntdan keltirilgan. Malika Xatshepsut tomonidan Puntga joʻnatilgan flot haqidagi maʼlumot saqlangan. Xususiy qulchilik nihoyatda keng rivojlangan. Muvaffaqiyatli harbiy yurishlardan soʻng 10 minglab qullar keltirilgan. Tinimsiz davom etgan urushlar XVIII—XX sulolalar firʼavnlarini qoʻshin tuzilishini takomillashtirishni oʻylashga majbur qilgan, qoʻshin asosini zodagon aravakashlar tashkil qilgan. Piyoda qoʻshin uchun namunaviy qurol, xususan, ulama kamon joriy etilgan. Bu tadbirlar armiyaning jan-govarlik qobiliyatini oshirgan. Yaxmosning vorislari Tutmos I, ayniqsa, Tutmos III, Amenxotep II shim.da Suriya va Falastinni, jan.da — Kushning bir qismini M.ga qoʻshib olganlar. Mitanni, Bobil va Xett podsholigi bilan muntazam diplomatik alokalar oʻrnatilgan. Amenxotep III davrida (15-a.ning 2-yarmi) M. oʻz qudratining yuksak choʻqqisiga yetgan. Firʼavnlardan katta yerlar, qullar, oltin va b. olib turgan ibodatxonalar mavqeining ortishi kohinlarni podsho hokimiyati bilan toʻqnashuviga olib kelgan. Kohinlar va zodagon nomlar mavqeini pasaytirish maqsadida Amenxotep IV (Exnaton) mayda va oʻrta yer egalariga tayangan holda diniy islo-hot oʻtkazgan, xususan, eski maʼbudlarga sigʻinishni bekor qilib, yagona quyosh maʼbudi — Atonga sigʻinishni joriy qilgan. Exnaton oʻz qarorgohini yangi qurgan shahri Axetatonga (hoz. Al-Amarna) koʻchirgan. Firʼavn bilan kohinlar oʻrtasidagi kurash M.ni za-iflashtirgan; 14-a.ning 1-yarmida u shim.dagi barcha mulklardan ajralgan. Exnatonning vafotidan soʻng firʼavnlardan Tutanhamon va Xoremxeb davrida kohinlar va zodagonlar eski dinni tiklashga erishganlar. XIX sulolaning eng mashhur vakili Ramses I davrida Suriyani egallash uchun xettlar bilan kurash olib borilgan. Mil. av. 13-a.ning 2-yarmi —12-a. boshida, firʼavnlar Merneptax va Ramses IV davrida "dengiz xalqlari" va liviyaliklar bosqini qaytarilgan.
Uzok, davom etgan urushlar M.ning iqtisodiy, siyosiy va harbiy jihatdan zaiflashuviga olib kelgan; XX sulola hukmronligining oxiriga kelib Suriya va Kushning jan. viloyatlaridagi mulklar qoʻldan ketgan. Ramses XII davrida (mil. av. taxm. 1070 y.) Fivadagi hokimiyat amalda Amon maʼbudning oliy kohini — Xerixor qoʻliga oʻtgan.
Soʻnggi (Liviya — Sais va Eron) davrida temirdan foydalanish, pul muomalasi keng tarqalgan. 11-a.ning 2-yarmi —10-a. boshida M.ning navbatdagi parchalanishidan soʻng liviyalik harbiylar rahbari Sheshoik 10-a. oʻrtasida Bubastisda xrkimiyatni qoʻlga olib, XXII sulolani boshlab bergan. Bu sulola firʼavnlari M.ni yagona davlat qilib birlashtirishga intilganlar. Mil. av. 8-a. 2-yarmida M. Kushga tobe boʻlib qolgan (XXV sulola), mil. av. 671 y. esa ossuriyaliklar tomonidan bosib olingan. Sais hokimi Psammetix 1 (663—610) yunon va kariyalik yollanma qoʻshin yordamida mamlakatni ozod qilishga va uni birlashtirishga erishgan. U va uning vorisi Nexo II davrida Yunoniston va Sharqiy Oʻrta dengizning boshqa mamlakatlari bilan mustahkam savdo aloqalari oʻrnatilgan, Deltada yunonlar manzilgohi (koloniyasi) Navkratisga asos solinadi, Nilni Qizil dengiz bilan bogʻlovchi kanal kaziladi; Nexo II tomonidan yuborilgan finikiyalik dengizchilar Afrika qitʼasini Sharkdan Gʻarbga aylanib oʻtishgan. Nexo II, Psammetix II va Apriy Suriya va Falastinga egalik qilish uchun Bobil bilan kurash olib borishgan. Biroq zaiflashib qrlgan M. Eron podshosi Kambis qoʻshini zarbasini qaytara olmagan va mil. av. 525 y. [[Ax[[omaniylar davlati tarkibiga qoʻshib yuborilgan. Mil. av. 331 y. Aleksandr (Iskandar Maqduniy) axomaniylarga qarshi yurishi chogʻida M.ni bosib olgan. Shundan soʻng M. ellinistik dunyoning bir qismiga aylangan. Makedoniyalik Iskandar tomonidan asos solingan Iskandariya sh. eng yirik savdo va madaniy markazga aylangan. M.da hunarmandchilik va savdoning yangi markazlari vujudga kelgan, savdo aloqalari (Arabiston va Hindistongacha) kengaygan, Gʻarb va Sharq davlatlari madaniyatlarining uygʻunlashuvi sodir boʻlgan. Mil. av. 2-a.ning oxiriga kelib i.ch. pasaygan, bozorlar kamaygan, iqtisodiy va siyosiy tushkunlik roʻy bergan. Mil. av. 2-a. boshlarida Sshavkiylar davlati va Makedoniya bilan boʻlgan urushlardan soʻng M. koʻp yerlaridan ajralgan. Mamlakatda oʻzaro ichki nizolar, xalq galayonlari avj olgan. Bu davrda Rim M.ning ichki ishlariga aralasha boshlagan. M. zodagonlari uning yordamida galayonlarni bostirishga harakat qilgan. Bu M.ni rimliklar Misrliklar maʼbudi Tot—iyerogrif yozuvi ijodkori (papirus; London, Britaniya muzeyi).
tomonidan bosib olinishiga imkon bergan, natijada mil. av. 30 y.dan M. — Rim viloyati. Mil. 395 y. Rim imperiyasi boʻlingach, Sharqiy Rim imperiyasi (Vizantiya) viloyati. 619 y. Eron shohi Xusrav II Vizantiyaning zaiflashib qolganidan foydalanib, M.ni bosib olgan. 639—642 y.larda M.ni arablar zabt etgan. M.ning keyingi tarixi haqida Misr Arab Respublikasi maqolasiga qarang .
Qad. Misr hukmdorlari. Ilk podsholik. 1sulola: Meneye, Jer, Den, Semerxet, Ka. 2sulola: Xotep-Sexe-mui, Nebra, Peribsen, Xasexem, Xa-sexemui. Qad. podsholik. 3sulola: Joser, Sexemxet, Neferka. 4sulola (mil. av. 28—26a. oʻrtalari): Snofru, Xeops (Xufu), Xafra (Xefren), Mikerin (Menkaura), Shebeyeskaf. 5sulola (mil. av. 26—25-a.
lar): Userkaf, Neferirkara, Neuserra, Isesi, Una. 6sulola: (mil. av. 25—23-a. oʻrtalari); Teti I, Piopi I, Merenra I, Piopi II, Merenra II. 7, 8, 9sulolalar (mil. av. 23—22-a. oʻrtalari). 10sulola (mil. av. 22—21-a. oʻrtalari). 11sulola: Antef 1 Sexertaui, Menxuxotep III Nebxepetra.
Oʻrta podsholik. 11sulola: Mentuxotep IV Sanxkara (2015—2007), Mentuxotep V Nebtauira (2007—2000). 12sulola (2000—1787): Amenemxet I (2000-1970), Senusert I (1970-1934), Amenemxet II (1934—1896), Senusert III (1884—1849), Amenemxet III (1849— 1801). 13- sulola (1785—1700). 14sulola (1680 y.gacha). 15- va 16- (giksoslar) sulola (1700—?). 17sulola (1680— 1580): Senenenra, Kamos. Yangi podsholik. 18sulola (1580—14-a. oʻrtalari): Yaxmos I (1580—1559), Amenxotep I (1559-1538), Tutmos I (1538-1525), Tutmos II va Xatshepsut (1523—1503), Tutmos III (1503—1491), Amenxotep III (1455—1419), Amenxotep IV (Exnaton, 1419—1400), Tutanhamon (1400—1392),Xoremxeb (14-a. oʻrtalari). 19sulola (1342-1206): Seti I (1337-1317), Ramses II (1290—1224). 20sulola (1204— 1085): Ramses IV (1204—1180), Ramses XII (1112—1070). Soʻnggi podsholik (mil. av. 11—4-a.lar). 21sulola (1085—950): Xerixor (Fiva), Smendes (Tanis) (1035—1054). 22-(liviyalik) sulola (950-730): Sheshoik (950-929). Osorkon I (929-893), Takelot 1 (893-870), Osorkon II (870—847), Sheshoik III (823-772). 23sulola (817-730): Pe-dubast (817—763), Sheshoik IV (763— 757). 24sulola (730—715): Bokxoris (720 — 715). 25- (nubiylar) sulola (751-656): Pianxi (751-716), Shabaka (716-701), Shabataka (701-689), Taharka (689—663), Tanutamon (663— 656). 26- sais (sulola) (663 — 525): Psammetix I (663—610), Nexo II (610-594), Psammetix II (594—588), Apriy (588-569), Yaxmos II (569-525). 27-(forelar) sulola (525—404, yana q. [[Ax[[omaniylar), 28sulola (404—398). 29sulola (398—378). 30sulola (378—341). 31- (forelar) sulola (341—322, yana q. [[Ax[[omaniylar).
Maorifi. Qad. podsholik davrida firʼavnlar saroyida boʻlajak mirzalarni tayyorlaydigan maktablar tashkil qilingan. Keyinchalik ibodatxonalar va yirik davlat idoralari qoshida ham maktablar ochilgan. Maktabda 5 yoshdan 16 yoshgacha boʻlgan bolalar oʻqitilgan; 12 yoshdan boshlab talabalar idoralarda mirzalik qilishgan. Mashgʻulotlar tong sahardan kechgacha davom etgan; maktabda qattiq institutizom joriy etilgan, tan jazosi qoʻllanilgan. Oʻquv, yozuv va hisob asosiy fanlar boʻlgan. Oʻquv predmetlaridan tashqari, maktabda gimnastika mashgʻulotlari va suzish, yaxshi muomalaga oʻrgatilgan. Ibodatxonalar qoshidagi maktablarda umumiy va diniy bilimlar bilan birga astronomiya, tibbiyot oʻrgatilgan. Zodagonlarning bolalari qoʻshin boshliklari tayyorlaydigan harbiy maktablarda taʼlim olishgan.
Texnika va fani. Nil vodiysida paleolit davridayoq mehnat qurollari ishlangan. Keyinchalik neolit davrida (mil. av. 5ming yillik) aholi ovchilikdan chorvachilik, soʻngra dehqonchilikka oʻtishi bilan tosh, suyak va yogʻochdan ishlangan dastlabki q.x. asboblari— choʻkich, oʻroq va b. paydo boʻlgan. Mil. av. 4ming yillikdan boshlab, mis ishlatila boshlangan, kulolchilik dastgohi paydo boʻlgan. 3ming yillikdan shishasozlik rivojlana boshlagan. 2-ming yillikdan jezdan foydalanila boshlangan. Temirdan yasalgan ilk buyumlar mil. av. 2-ming yillik oʻrtalariga oiddir. Misrliklar oltin va kumushdan haqiqiy sanʼat asarlarini yaratganlar. Sunʼiy sugʻorishdan keng foydalanilgan, kanal va toʻgʻonlar bunyod etilgan. Yuqoriga suv chiqarish uchun laylak (havoza-shaduf), chigʻir (sakkis)dan foydalanishgan. Ilk podsholik davrida omoch paydo boʻlgan.
Qad. Misrda asosiy qurilish materiali sifatida loy va qamishdan foydalanilgan. Firʼavnlar saroyi va qalʼalar qurilishida xom gʻisht ishlatilgan. Toshlarga sayqal berishda misrliklar ajoyib yutuklarga erishganlar. Ehromlar qurishda ishlatiladigan katta tosh plitalarni yuqoriga richag , havoza yordamida koʻtarganlar. Mat., astronomiya taraqqiy etgan. Kohinlar va mirzalar oddiy asboblar (chizgich, tosh bogʻlangan ip) yordamida sayyoralar va yulduzlarning holatini belgilashgan. Vaqtni belgilash uchun quyosh va suv so-atlari (klependralar)dan foydalanganlar. Sodda geografik haritalar va shahar loyihasi rejalari tuzilgan. M.liklar planimetriya, ayniqsa, stereometriya sohasida bilimli boʻlishgan; toʻgʻri toʻrtburchaklar, uchburchaklar, aylanalar yuzasi, oddiy va kesik piramidalar sirti va hajmini hisoblab chiqishgan. Yil 3 mavsum (toshqin, oʻrim, qurgʻoqchilik) va 12 oyga boʻlingan. Har oy 30 kundan iborat boʻlgan, yil oxirida qoʻshimcha 5 kun kiritilgan, bu har 4 yilda astronomik yil bilan kalendar yili oʻrtasidagi 1 kunga farq qilinishiga imkon bergan. Jarrohlik rivojlangan, tabiblar bosh miyani ochganlar, tishlarga plomba qoʻyganlar. Jasadlarni mumiyolashda turli anvoi xushboʻyliklar, doridarmonlar, boʻyoqlar va b.ni tayyorlashgan.
M.liklarning turli sohalardagi bilimlari jahon fanining rivojiga muhim hissa qoʻshgan. Yunonlar M.ni qad. donishmandlar yurti deb, M.liklarni esa oʻz ustozlari deb hisoblab kelishgan.
Pul yuvish — jinoyat natijasida qoʻlga kiritilgan pul yoki boshqa mulkka qonuniy tus berish, yaʼni noqonuniy yoʻllar bilan topilgan mulkni ochiqchasiga foydalana olish uchun norasmiy iqtisoddan rasmiy iqtisodga olib oʻtish.[1] Ammo baʼzi bir qonun tizimlarida „pul yuvish“ atamasi terrorizmni qoʻllash, soliq toʻlamaslik va xalqaro sanksiyalarni aylanib oʻtish kabi boshqa turdagi moliaviy jinoyatlar haqida gapirilganda ham qoʻllaniladi.
Mundarija
1 Taʼrifi
2 Pul yuvish qadamlari
3 Pul yuvish bilan kurashish
4 Oʻzbekistonda pul yuvish
4.1 Gulnora Karimova
5 Manbalar
6 Havolalar
Taʼrifi[tahrir]
End of preview.

Uzbek Language Dataset Collection

Bu repository o'zbek tili uchun eng keng ko'lamli va keng qamrovli dataset to'plami hisoblanadi. Dataset turli manbalardan to'plangan va NLP modellari, til modellari va boshqa AI ilovalar uchun mo'ljallangan.

📊 Dataset Overview

Bu dataset to'plami 4ta asosiy qism va qo'shimcha merge qilish asboblaridan iborat:

🎯 Dataset Qismlari

Dataset Hajmi Maqsad Source
community-oscar-uzbek 1.1GB OSCAR Community data Common Crawl (2014-2023)
custom-uzbek 2.1GB Maxsus O'zbek matnlari Custom collection + Processing
oscar-uzbek 38MB OSCAR asosiy data OSCAR 2301
merge 122MB Birlashtirilgan lug'atlar Combined wordlists

📈 Umumiy Statistika

  • Jami hajmi: ~3.4GB
  • Umumiy satr soni: 4.7+ million lines
  • Til: O'zbek tili (uz)
  • Encoding: UTF-8
  • Format: Plain text, frequency lists, word lists

🗂️ Dataset Tuzilishi

uzbek-dataset/
├── community-oscar-uzbek/          # 1.1GB - OSCAR community data
│   ├── all_metadata_text.txt       # 666MB - To'liq matn to'plami  
│   ├── top5_metadata_text.txt      # 167MB - Top 5 sifatli matnlar
│   ├── uzbek_words_community.txt   # 5.6MB - Community so'zlar
│   ├── uzbek_words_frequency_community.txt  # 9.8MB - Chastota
│   ├── uzbek_words_unique_clean.txt         # 4.5MB - Unique clean words
│   ├── uzbek_top1000_community.txt          # 7KB - Top 1000 so'zlar
│   └── data/                       # Raw OSCAR data (2014-2023)
│       ├── 2014-42/ to 2023-50/   # Yillik snapshot'lar
│       └── */uz_meta/              # Uzbek metadata
├── custom-uzbek/                   # 2.1GB - Custom matnlar
│   ├── parsed_txt.txt              # 546MB - Parsed matnlar
│   ├── parsed_with_imlo.txt        # 561MB - Imlo bilan qayta ishlangan
│   ├── parsed_with_imlo_without_emoji.txt  # 546MB - Emoji'siz
│   └── word_lists/                 # So'z ro'yxatlari
│       ├── words_list.txt          # Barcha so'zlar
│       ├── frequency_list.txt      # Chastota ro'yxati
│       └── unique_words.txt        # Unique so'zlar
├── oscar-uzbek/                    # 38MB - OSCAR 2301 Uzbek
│   ├── uzbek_words_unique.txt      # 2MB - Unique so'zlar
│   ├── uzbek_words_frequency.txt   # 3MB - Chastota jadval
│   ├── uzbek_top1000_words.txt     # 7KB - Top 1000
│   ├── uzbek_words_filtered.txt    # 1.6MB - Filtrlangan
│   ├── uzbek_proper_nouns.txt      # 376KB - Proper nouns
│   └── uz_meta/                    # Metadata
└── merge/                          # 122MB - Merge tools va natijalar
    ├── frequency_list.txt          # 31MB - Birlashtirilgan frequency
    ├── unique_words.txt            # 22MB - Birlashtirilgan unique
    ├── merged_data/                # Merged datasets
    └── *.py                        # Merge script'lari

📋 Dataset Tafsilotlari

1. Community OSCAR Uzbek (1.1GB)

Maqsad: OSCAR Common Crawl datasidan o'zbek tilidagi matnlarni to'plash va qayta ishlash

Asosiy fayllar:

  • all_metadata_text.txt (666MB, 4.7M lines): Barcha OSCAR o'zbek matnlari
  • top5_metadata_text.txt (167MB): Eng sifatli matnlar
  • uzbek_words_* fayllar: Turli so'z ro'yxatlari va chastota jadvallari

Ma'lumot: 2014-2023 yillar oralig'idagi Common Crawl data asosida

2. Custom Uzbek (2.1GB)

Maqsad: Maxsus to'plangan va qayta ishlangan o'zbek matnlari

Asosiy fayllar:

  • parsed_txt.txt (546MB): Asosiy parsed matnlar
  • parsed_with_imlo.txt (561MB): Imlo qoidalari qo'llanilgan
  • parsed_with_imlo_without_emoji.txt (546MB): Emoji'siz versiya

Xususiyatlari:

  • Manual curation va preprocessing
  • Imlo qoidalariga muvofiq qayta ishlash
  • High-quality content focus

3. OSCAR Uzbek (38MB)

Maqsad: OSCAR 2301 rasmiy uzbek dataset'idan so'z ro'yxatlari

Asosiy fayllar:

  • uzbek_words_unique.txt: Unique so'zlar
  • uzbek_words_frequency.txt: Chastota jadvali
  • uzbek_proper_nouns.txt: Proper noun'lar

4. Merge (122MB)

Maqsad: Barcha dataset'larni birlashtirish va processing

Fayllar:

  • frequency_list.txt (31MB): Combined frequency data
  • unique_words.txt (22MB): Combined unique words
  • Python script'lar: merge_*.py

🚀 Foydalanish

Dataset'ni yuklash

# Repository'ni clone qilish
git clone https://huggingface.co/datasets/xkas2001/uzbek-language-dataset
cd uzbek-language-dataset

# Yoki to'g'ridan-to'g'ri fayllarni yuklash
wget https://huggingface.co/datasets/xkas2001/uzbek-language-dataset/resolve/main/community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt

Python orqali foydalanish

from datasets import load_dataset

# Hugging Face datasets orqali yuklash
dataset = load_dataset("xkas2001/uzbek-language-dataset")

# Yoki local fayllarni o'qish
def load_uzbek_text(file_path):
    with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as f:
        return f.readlines()

# Barcha OSCAR matnlarini yuklash
oscar_texts = load_uzbek_text('community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt')
print(f"OSCAR lines: {len(oscar_texts)}")

# Custom matnlarni yuklash  
custom_texts = load_uzbek_text('custom-uzbek/parsed_with_imlo.txt')
print(f"Custom lines: {len(custom_texts)}")

So'z ro'yxatlari bilan ishlash

import json
from collections import Counter

def load_frequency_list(file_path):
    """Frequency list'ni yuklash"""
    word_freq = {}
    with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as f:
        for line in f:
            if '\t' in line:
                word, freq = line.strip().split('\t', 1)
                word_freq[word] = int(freq)
    return word_freq

# Frequency data'ni yuklash
freq_data = load_frequency_list('merge/frequency_list.txt')
print(f"Total unique words: {len(freq_data)}")
print(f"Most frequent words: {list(freq_data.items())[:10]}")

# Top N so'zlarni olish
top_words = sorted(freq_data.items(), key=lambda x: x[1], reverse=True)[:1000]
print("Top 10 so'zlar:")
for word, count in top_words[:10]:
    print(f"{word}: {count}")

Text preprocessing

import re
from typing import List

def clean_uzbek_text(text: str) -> str:
    """O'zbek matnini tozalash"""
    # Unicode normalizatsiya
    import unicodedata
    text = unicodedata.normalize('NFC', text)
    
    # Keraksiz bo'sh joylarni olib tashlash
    text = re.sub(r'\s+', ' ', text).strip()
    
    # URL va email'larni olib tashlash
    text = re.sub(r'http[s]?://\S+', '', text)
    text = re.sub(r'\S+@\S+\.\S+', '', text)
    
    return text

def tokenize_uzbek(text: str) -> List[str]:
    """O'zbek matnini tokenizatsiya qilish"""
    # Apostrophe va tire'larni saqlab qolish
    tokens = re.findall(r"[a-zA-ZÀ-ÿŞşĞğÇçıİöüÖÜ''-]+", text, re.UNICODE)
    return [token.lower() for token in tokens if len(token) > 1]

# Misol ishlatish
sample_text = "O'zbekiston Respublikasi mustaqil davlat hisoblanadi."
cleaned = clean_uzbek_text(sample_text)
tokens = tokenize_uzbek(cleaned)
print(f"Cleaned: {cleaned}")
print(f"Tokens: {tokens}")

🛠️ Dataset Processing

Word List yaratish

def create_word_frequency(text_files: List[str], output_file: str):
    """Bir nechta fayl asosida frequency list yaratish"""
    word_counts = Counter()
    
    for file_path in text_files:
        print(f"Processing: {file_path}")
        with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as f:
            for line_num, line in enumerate(f, 1):
                if line_num % 100000 == 0:
                    print(f"  Processed {line_num} lines")
                
                cleaned_line = clean_uzbek_text(line)
                tokens = tokenize_uzbek(cleaned_line)
                word_counts.update(tokens)
    
    # Natijalarni saqlash
    with open(output_file, 'w', encoding='utf-8') as f:
        for word, count in word_counts.most_common():
            f.write(f"{word}\t{count}\n")
    
    print(f"Created frequency list with {len(word_counts)} unique words")
    return word_counts

# Dataset'larni birlashtirish
text_files = [
    'community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt',
    'custom-uzbek/parsed_with_imlo.txt'
]
word_freq = create_word_frequency(text_files, 'combined_frequency.txt')

Text quality filtering

def filter_high_quality_text(input_file: str, output_file: str, min_length=50):
    """Yuqori sifatli matnlarni filtrlash"""
    quality_lines = []
    
    with open(input_file, 'r', encoding='utf-8') as f:
        for line in f:
            line = line.strip()
            
            # Minimal uzunlik
            if len(line) < min_length:
                continue
            
            # Latin harflar foizi
            latin_chars = sum(1 for c in line if c.isalpha() and ord(c) < 128)
            latin_ratio = latin_chars / len(line) if line else 0
            
            # O'zbek harflar foizi (apostrophe bilan)
            uzbek_chars = sum(1 for c in line if c in "aeiouAEIOUoʻ'ğüşçıÖÜŞÇĞIi")
            
            # Quality criteria
            if (latin_ratio > 0.7 and  # Mostly Latin alphabet
                uzbek_chars > 5 and    # Has Uzbek-specific chars
                line.count('.') > 0):  # Has sentences
                quality_lines.append(line)
    
    # Save high-quality lines
    with open(output_file, 'w', encoding='utf-8') as f:
        f.writelines(line + '\n' for line in quality_lines)
    
    print(f"Filtered {len(quality_lines)} high-quality lines")

# High-quality text filtrlash
filter_high_quality_text(
    'community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt',
    'community-oscar-uzbek/high_quality_text.txt'
)

📚 Use Cases

1. Language Model Training

# GPT-style model uchun data preparation
def prepare_for_language_modeling(input_files, output_file, max_length=512):
    """Language modeling uchun matnlarni tayyorlash"""
    import random
    
    all_texts = []
    for file_path in input_files:
        with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as f:
            texts = [clean_uzbek_text(line.strip()) for line in f 
                    if len(line.strip()) > 50]
            all_texts.extend(texts)
    
    # Shuffle va chunk qilish
    random.shuffle(all_texts)
    
    with open(output_file, 'w', encoding='utf-8') as f:
        current_chunk = ""
        for text in all_texts:
            if len(current_chunk + text) < max_length:
                current_chunk += text + " "
            else:
                f.write(current_chunk.strip() + '\n')
                current_chunk = text + " "
        
        if current_chunk.strip():
            f.write(current_chunk.strip() + '\n')

# Language modeling data tayyorlash
prepare_for_language_modeling([
    'community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt',
    'custom-uzbek/parsed_with_imlo.txt'
], 'uzbek_language_modeling_data.txt')

2. Word Embeddings Training

# Word2Vec/FastText uchun corpus tayyorlash
def prepare_for_embeddings(input_files, output_file):
    """Word embeddings uchun corpus yaratish"""
    with open(output_file, 'w', encoding='utf-8') as out_f:
        for file_path in input_files:
            with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as in_f:
                for line in in_f:
                    cleaned = clean_uzbek_text(line.strip())
                    if len(cleaned) > 20:  # Minimal length
                        tokens = tokenize_uzbek(cleaned)
                        if len(tokens) > 3:  # Minimal token count
                            out_f.write(' '.join(tokens) + '\n')

# FastText training example
"""
from gensim.models import FastText

# Corpus tayyorlash
prepare_for_embeddings([
    'community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt',
    'custom-uzbek/parsed_with_imlo.txt'
], 'uzbek_embeddings_corpus.txt')

# FastText model o'qitish
sentences = []
with open('uzbek_embeddings_corpus.txt', 'r') as f:
    sentences = [line.strip().split() for line in f]

model = FastText(
    sentences=sentences,
    vector_size=300,
    window=5,
    min_count=5,
    workers=4,
    sg=1  # Skip-gram
)

model.save('uzbek_fasttext.model')
"""

3. Classification Dataset Creation

def create_classification_dataset(texts, labels, output_file):
    """Text classification uchun dataset yaratish"""
    import pandas as pd
    
    data = []
    for text, label in zip(texts, labels):
        cleaned_text = clean_uzbek_text(text)
        if len(cleaned_text) > 30:
            data.append({
                'text': cleaned_text,
                'label': label,
                'length': len(cleaned_text),
                'word_count': len(tokenize_uzbek(cleaned_text))
            })
    
    df = pd.DataFrame(data)
    df.to_csv(output_file, index=False, encoding='utf-8')
    
    print(f"Created classification dataset with {len(df)} samples")
    print(f"Label distribution:\n{df['label'].value_counts()}")

# Topic classification uchun misol
# Bu yerda siz o'z topic labeling logikangizni yozasiz

🔍 Dataset Sifat Nazorati

Statistical Analysis

import matplotlib.pyplot as plt
import seaborn as sns
from collections import Counter
import numpy as np

def analyze_dataset_quality(file_path):
    """Dataset sifatini tahlil qilish"""
    
    line_lengths = []
    word_counts = []
    char_distribution = Counter()
    total_lines = 0
    
    with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as f:
        for line in f:
            total_lines += 1
            line = line.strip()
            
            line_lengths.append(len(line))
            words = tokenize_uzbek(line)
            word_counts.append(len(words))
            
            # Character distribution
            char_distribution.update(line.lower())
            
            if total_lines % 100000 == 0:
                print(f"Analyzed {total_lines} lines")
    
    # Statistics
    stats = {
        'total_lines': total_lines,
        'avg_line_length': np.mean(line_lengths),
        'median_line_length': np.median(line_lengths),
        'avg_word_count': np.mean(word_counts),
        'median_word_count': np.median(word_counts),
        'most_common_chars': char_distribution.most_common(20)
    }
    
    return stats, line_lengths, word_counts

# Analysis running
stats, lengths, word_counts = analyze_dataset_quality(
    'community-oscar-uzbek/all_metadata_text.txt'
)

print("Dataset Statistics:")
for key, value in stats.items():
    if key != 'most_common_chars':
        print(f"{key}: {value}")

print("\nMost common characters:")
for char, count in stats['most_common_chars']:
    print(f"'{char}': {count}")

Visualization

def visualize_dataset_stats(lengths, word_counts, output_dir='plots'):
    """Dataset statistikalarini vizualizatsiya qilish"""
    import os
    os.makedirs(output_dir, exist_ok=True)
    
    plt.style.use('seaborn-v0_8')
    
    # Line length distribution
    plt.figure(figsize=(12, 5))
    
    plt.subplot(1, 2, 1)
    plt.hist(lengths, bins=50, alpha=0.7, color='skyblue', edgecolor='black')
    plt.title('Line Length Distribution')
    plt.xlabel('Characters')
    plt.ylabel('Frequency')
    plt.axvline(np.mean(lengths), color='red', linestyle='--', 
                label=f'Mean: {np.mean(lengths):.1f}')
    plt.legend()
    
    # Word count distribution  
    plt.subplot(1, 2, 2)
    plt.hist(word_counts, bins=50, alpha=0.7, color='lightgreen', edgecolor='black')
    plt.title('Word Count Distribution')
    plt.xlabel('Words')
    plt.ylabel('Frequency')
    plt.axvline(np.mean(word_counts), color='red', linestyle='--',
                label=f'Mean: {np.mean(word_counts):.1f}')
    plt.legend()
    
    plt.tight_layout()
    plt.savefig(f'{output_dir}/dataset_distribution.png', dpi=300, bbox_inches='tight')
    plt.show()

# Visualization
visualize_dataset_stats(lengths, word_counts)

📋 Quality Metrics

Dataset Quality Scorecard

Metric Community OSCAR Custom Uzbek Overall
Size 666MB (4.7M lines) 561MB ~1.2GB
Language Purity 85-90% 95%+ ~90%
Text Quality Medium-High High High
Domain Coverage Web crawl (diverse) Curated Comprehensive
Duplication ~10-15% <5% ~8%
Encoding Issues Minimal None Minimal

Recommended Usage

  • Language Modeling: all_metadata_text.txt + parsed_with_imlo.txt
  • Word Embeddings: Combined frequency lists
  • Classification: High-quality filtered texts
  • Research: Full dataset with metadata

🔧 Tools va Scripts

Repository'da qo'shimcha tool'lar mavjud:

Merge Scripts

# So'z ro'yxatlarini birlashtirish
cd merge/
python merge_wordlists.py

# Frequency list'larni birlashtirish  
python merge_frequency_lists.py

Custom Processing

# custom-uzbek/process_words.py
# Maxsus so'z qayta ishlash script'i
python custom-uzbek/process_words.py

📈 Performance Benchmarks

Loading Times

File Size Load Time Memory Usage
all_metadata_text.txt 666MB ~15s ~1.2GB RAM
parsed_with_imlo.txt 561MB ~12s ~1GB RAM
frequency_list.txt 31MB ~2s ~150MB RAM

Processing Throughput

  • Text cleaning: ~500K lines/min
  • Tokenization: ~300K lines/min
  • Frequency counting: ~200K lines/min

🚨 Limitations va Considerations

Known Issues

  1. OSCAR Data Quality: Web crawl data contains noise and potentially inappropriate content
  2. Encoding Variations: Some historical texts may have encoding artifacts
  3. Domain Bias: Heavy representation of web content vs. literary texts
  4. Temporal Distribution: More recent content than historical

Usage Recommendations

  1. Filtering: Always apply quality filters for production use
  2. Validation: Manual spot-checking recommended
  3. Preprocessing: Use provided cleaning functions
  4. Memory Management: Process large files in chunks
  5. Backup: Keep original data for reproducibility

🤝 Contributing

Dataset Improvements

Dataset'ni yaxshilash uchun contribution'lar welcome:

  1. Quality Filtering: Yangi filter algoritmlari
  2. Data Cleaning: Tozalash script'larini yaxshilash
  3. Metadata Addition: Qo'shimcha metadata qo'shish
  4. Domain Expansion: Yangi domain'lardan data qo'shish

Code Contributions

# Repository'ni fork qiling
git fork https://github.com/xkas2001/uzbek-dataset

# Feature branch yarating
git checkout -b feature/new-improvement

# O'zgarishlarni commit qiling
git commit -m "Add: new data cleaning improvements"

# Pull request yarating
git push origin feature/new-improvement

📄 License

Bu dataset Apache 2.0 litsenziyasi ostida tarqatiladi.

OSCAR Data: CC0-1.0 (metadata va annotations) Custom Collections: Apache 2.0 Processing Scripts: MIT License

⚠️ Muhim: OSCAR data Common Crawl'dan olingan bo'lib, original mualliflar copyright'ga ega bo'lishi mumkin.

🙏 Acknowledgments

  • OSCAR Project: Multilingual corpus yaratgani uchun
  • Common Crawl: Web data'ni ochiq qilgani uchun
  • Uzbek Language Community: Data curation va feedback
  • Contributors: Dataset yaxshilashda yordam berganlar

📞 Contact

Maintainer: @xkas2001 Issues: GitHub Issues orqali Discussions: Hugging Face Discussions


Repository: https://huggingface.co/datasets/xkas2001/uzbek-language-dataset Total Size: ~3.4GB Languages: Uzbek (uz)
Last Updated: 2025-09-08 Version: 1.0.0

Downloads last month
44