KumbiWako/all_data · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 0 196k
akka bakka buufamu kaa'ameetu jira.
Ce'umsa kaappitaalizimawaa ergama deessisuu kan qabu warraaqsi
dimookiraasii ce'umsichaaf dursa barbaachisoo wantoota ta'an
kanneen akka guddina siyaasaa fi diinagdee hanga irraa eegamuun
fiduu hin dandeenye. Diinagdee biyya keenyaa ceesisuu fi
yaaliiwwan kaappitaalizimii ijaaruuf taasifaman hangam bu'a
qabeessa turan jedhanii gaafachuun barbaachisaa dha. Gaaffii kana
haala fooyya'aa ta'een ilaaluuf mootummaa misoomawaa yookiin
mootummaa misooma dimookiraatawaa warraaqsa dimookiraasii
cinaan hojiitti gale dura ilaaluun barbaachisaa dha.
Mootummaan misoomawaa yaad-rimee biyyoonni Baha Eeshiyaa
guddina ajaa'iba jedhamu akka galmeessisan taasise dha.
Mootummaan misoomawaas akkuma warraaqsa dimookiraasii
yaad-rimee ce'umsaa yommuu ta'u, irra caalaan diinagdee
si'eessuun abbootii qabeenyaa dhuunfaaf haala mijataa uumuu kan
dandeessisu dha. Haaluma kanaan gosoota abbaan qabeenyaa
dhuunfaa keessatti hirmaachuu hin dandeenyee fi yeroo gabaabaa
keessatti bu'aa baay'ee fiduu danda'anii fi gara fuul-duraatti
abbootii qabeenyaa dhuunfaaf haala mijeessan irratti mootummaan
si'oominaan hirmaannaa taasisuun diinagdee si'oomsuuf kan
karoorfate dha.
Raawwii yaad-rimee kanaatiin misoomni saffisaa galmeeffame akka
ciminaatti yoo fudhatamu, hanga barbaadameen gabaa bilisaa
hundeessuu fi seektara dhuunfaa of-danda'e ijaaruun hin
danda'amne. Sababa hanqina mootummaa yeroo gara yerootti
guddachaa dhufeetiin diinagdeen to'annaa humnoota muraasaa
jala waan ooleef, abbootiin kiyyoon walitti hidhamanii qabeenya
mootummaa saaman akka gar-malee baay'ataniif daandii saaqe.
Abbaa qabeenyaa dafqa isaatiin asii fi achi jedhee qabeenya
horachuu yaaluuf balballi cufaa ta'e. Mootummaan suutuma suuta
gabaa keessaa bahaa deema ejjannoonjedhu dagatamee waggoota
muraasa keessatti dhaabbilee piraayveetayzeeshiniin dhuunfaatti
dabarsine kanneen caalan irra deebiin hundeessine. Seektara sibiilaa
fi seektaroota guguddoo wal-fakkaatan keessatti akka hirmaatan
dhaabbileen hundeessine meeshaalee dheedhii alaa dhufan walitti
qabuun Televizhiinii suphuu eegalan jennee burraaqne.
Carraaqqii mootummaan misooma irratti taasisu keessatti gaheen
mootummaa seektara dhuunfaan bakka buufamaa haala itti dhufuu
fi sadarkaa idil-addunyaatti morkitoota akka ta'aniif karoorri
karoorfanne fashalaa'ee, adeemsa kana keessa abbootiin
qabeenyaa dhuunfaan mootummaan dhiibamanii akka quucaran
taasifameera. Sababni kun itti ta'uu danda'eefis mootummaan
faayidaa uummataafi badhaadhinaaf jedhee to'annoowwan taasisu
akka carraa gaariitti fayyadamuun hayyoonni maxxantoota qaama
mootummaa faayidaan isaanii akka hin hafneef saamichi akka itti
cimee adeemuf dhiibbaa taasisaniini.
Mootummaan bakkicha yoo abbootii qabeenyaa dhuunfaaf gadi
lakkisaa dhufe faayidaan isaanii waan jalaa tuqamuuf, hanga
danda'anitti abbaan qabeenyaa dhuunfaa akka quucaruu fi harka
galfannaan mootummaa akka dabalu barbaadu. Warraaqsi
dimookiraasii sirna seera bilisaa saamicha kana to'achuuf nu
dandeessisuu fi ol-aantummaa seeraa kabachiisuu dandeessisu
waan hin diriirsineef saamtonni seeraa fi danbii akka meeshaatti
fayyadamuun saamicha isaanii jabeeffatan.

Waqtii hojiitti hiikuu yaad-rimee warraaqsa dimookiraasiis haa ta'uu
mootummaa misoomawaa keessatti wanti otoo hin hubatamiin hafe
tokko riqicha ceesisaa ta'uusaanii irraanfachuu yookiin ce'uudhaaf
fedhii dhabuu keenya dha. Riqichi bakka jirruu gara bakka biraatti
nu ceesisu matumti isaa bakka ga'umsaa ta'ee hafe. Riqicha dafanii
fixanii gara sadarkaa hawaasummaa isa itti aanuutti otoo hin ce'iin
turuun, aangaa'ota mootummaa fi abbootii qabeenyaa waaroo
guddistummaa hawaasa qonnaan bulaa fi diinagdee uffachuun
carraa seektaroota murteessaa ta'an to'achuuf carraa waan isaaniif
kennuuf hanga danda'anitti riqicharra dhaabachuun wanta faayidaa
isaaniitiif ta'u qofa akka ari'atan isaan taasise. Riqichis ulfaatinaa fi
yeroo baachuu danda'uun ol akka baatuuf waan dirqameef, dura
sosocho'uu, boodarra immoo babbaqaquu eegale. Dhuma irrattis,
rakkoo jiraachuu biyya keenyaa fi siyaasa keenyaa qormaata keessa
galchu keessatti dhidhimne.
Qonni keenya saffisaan akka hin ceeneef, ilmaan qonnaan bulaa
barumsa qaban saffisaan akka industirii mana keessaa fi sadarkaa
oomishtummaa giddu-galeessaatti hin guddane; mootummaa
malee abbootiin qabeenyaa seektaroota guddina saffisaa fiduu
danda'an keessatti hirmaachuu barbaadan liqii fi dhiyeessiiwwan
kana fakkaatan akka hin arganne; walumaagalatti, guddinni
diinagdee invastimantii mootummaan ala bu'uura bal'aa irratti akka
hin hundoofne isa taasiseera.
Paartii-Danummaa Dhiisuun Paartii-Tokkee Ijaaruu
ADWUI'n qabsaa'ee heerri inni raggaasise kaayyoo paartii
danummaa dimookiraatawaa ijaaruuf ta'uun isaa kan eegame ta'ee,
sagantaan warraaqsa dimokraatawaa keenyaa haala qabatamaa
ta'een faayidaa fi fedhii qonnaan bulaa eegsisuun paartii haadhoo
yookiin paartii tokkee jabeessuun dirreen siyaasaa akka dhiphatuu
fi ijaarsi dimookiraasii akka quucaru taasiseera.
Jalqabbiin gaarii adeemsa ijaarsa dimookiraasii keenya bara jalqaba
1980 A.L.I irraa kaasee ture haala hirmaachisaa irra ture irraa suuta
suutaan gara dirree siyaasaa dhippisuutti mucucaate. Biyya keenya
biyya danummaan haqa bu'uuraa kessatti ta'etti heera mootummaa
keessa mirgoonnii fi qajeelfamoonni bu'uuraa jiran haala ittiin
kabajaman osoo hin taane, qajeelfamoonni kunniinii fi mirgoonni
kun akka dhiitamaniif heerri mootummaa paartii danummaa
eeyyamu otoo jiruu paartiin haadhoo akka haala mijataa argatuu fi
dhaabni mootummaa kamiyyuu ajandaan paartii haadhoo qofti kan
itti leellifamu taasiseera.
Sirna Oomishaa Kaappitaalizimii Dura Ture Irratti Qofa
Xiyyeeffachuun Sirnoota Oomishaa Biroo Dagachuu
Kamiin fuula diinagdee warraaqsa dimookiraasii waliin wal
qabachiisuudhaan kaafaman sirna oomisha kaappitaalizimii duraa
irratti kan xiyyeeffatee fi sirnoota oomishaa biraatiif kan

akka bakka buufamu kaa'ameetu jira.

Ce'umsa kaappitaalizimawaa ergama deessisuu kan qabu warraaqsi

dimookiraasii ce'umsichaaf dursa barbaachisoo wantoota ta'an

kanneen akka guddina siyaasaa fi diinagdee hanga irraa eegamuun

fiduu hin dandeenye. Diinagdee biyya keenyaa ceesisuu fi

yaaliiwwan kaappitaalizimii ijaaruuf taasifaman hangam bu'a

qabeessa turan jedhanii gaafachuun barbaachisaa dha. Gaaffii kana

haala fooyya'aa ta'een ilaaluuf mootummaa misoomawaa yookiin

mootummaa misooma dimookiraatawaa warraaqsa dimookiraasii

cinaan hojiitti gale dura ilaaluun barbaachisaa dha.

Mootummaan misoomawaa yaad-rimee biyyoonni Baha Eeshiyaa

guddina ajaa'iba jedhamu akka galmeessisan taasise dha.

Mootummaan misoomawaas akkuma warraaqsa dimookiraasii

yaad-rimee ce'umsaa yommuu ta'u, irra caalaan diinagdee

si'eessuun abbootii qabeenyaa dhuunfaaf haala mijataa uumuu kan

dandeessisu dha. Haaluma kanaan gosoota abbaan qabeenyaa

dhuunfaa keessatti hirmaachuu hin dandeenyee fi yeroo gabaabaa

keessatti bu'aa baay'ee fiduu danda'anii fi gara fuul-duraatti

abbootii qabeenyaa dhuunfaaf haala mijeessan irratti mootummaan

si'oominaan hirmaannaa taasisuun diinagdee si'oomsuuf kan

karoorfate dha.

Raawwii yaad-rimee kanaatiin misoomni saffisaa galmeeffame akka

ciminaatti yoo fudhatamu, hanga barbaadameen gabaa bilisaa

hundeessuu fi seektara dhuunfaa of-danda'e ijaaruun hin

danda'amne. Sababa hanqina mootummaa yeroo gara yerootti

guddachaa dhufeetiin diinagdeen to'annaa humnoota muraasaa

jala waan ooleef, abbootiin kiyyoon walitti hidhamanii qabeenya

mootummaa saaman akka gar-malee baay'ataniif daandii saaqe.

Abbaa qabeenyaa dafqa isaatiin asii fi achi jedhee qabeenya

horachuu yaaluuf balballi cufaa ta'e. Mootummaan suutuma suuta

gabaa keessaa bahaa deema ejjannoonjedhu dagatamee waggoota

muraasa keessatti dhaabbilee piraayveetayzeeshiniin dhuunfaatti

dabarsine kanneen caalan irra deebiin hundeessine. Seektara sibiilaa

fi seektaroota guguddoo wal-fakkaatan keessatti akka hirmaatan

dhaabbileen hundeessine meeshaalee dheedhii alaa dhufan walitti

qabuun Televizhiinii suphuu eegalan jennee burraaqne.

Carraaqqii mootummaan misooma irratti taasisu keessatti gaheen

mootummaa seektara dhuunfaan bakka buufamaa haala itti dhufuu

fi sadarkaa idil-addunyaatti morkitoota akka ta'aniif karoorri

karoorfanne fashalaa'ee, adeemsa kana keessa abbootiin

qabeenyaa dhuunfaan mootummaan dhiibamanii akka quucaran

taasifameera. Sababni kun itti ta'uu danda'eefis mootummaan

faayidaa uummataafi badhaadhinaaf jedhee to'annoowwan taasisu

akka carraa gaariitti fayyadamuun hayyoonni maxxantoota qaama

mootummaa faayidaan isaanii akka hin hafneef saamichi akka itti

cimee adeemuf dhiibbaa taasisaniini.

Mootummaan bakkicha yoo abbootii qabeenyaa dhuunfaaf gadi

lakkisaa dhufe faayidaan isaanii waan jalaa tuqamuuf, hanga

danda'anitti abbaan qabeenyaa dhuunfaa akka quucaruu fi harka

galfannaan mootummaa akka dabalu barbaadu. Warraaqsi

dimookiraasii sirna seera bilisaa saamicha kana to'achuuf nu

dandeessisuu fi ol-aantummaa seeraa kabachiisuu dandeessisu

waan hin diriirsineef saamtonni seeraa fi danbii akka meeshaatti

fayyadamuun saamicha isaanii jabeeffatan.

Waqtii hojiitti hiikuu yaad-rimee warraaqsa dimookiraasiis haa ta'uu

mootummaa misoomawaa keessatti wanti otoo hin hubatamiin hafe

tokko riqicha ceesisaa ta'uusaanii irraanfachuu yookiin ce'uudhaaf

fedhii dhabuu keenya dha. Riqichi bakka jirruu gara bakka biraatti

nu ceesisu matumti isaa bakka ga'umsaa ta'ee hafe. Riqicha dafanii

fixanii gara sadarkaa hawaasummaa isa itti aanuutti otoo hin ce'iin

turuun, aangaa'ota mootummaa fi abbootii qabeenyaa waaroo

guddistummaa hawaasa qonnaan bulaa fi diinagdee uffachuun

carraa seektaroota murteessaa ta'an to'achuuf carraa waan isaaniif

kennuuf hanga danda'anitti riqicharra dhaabachuun wanta faayidaa

isaaniitiif ta'u qofa akka ari'atan isaan taasise. Riqichis ulfaatinaa fi

yeroo baachuu danda'uun ol akka baatuuf waan dirqameef, dura

sosocho'uu, boodarra immoo babbaqaquu eegale. Dhuma irrattis,

rakkoo jiraachuu biyya keenyaa fi siyaasa keenyaa qormaata keessa

galchu keessatti dhidhimne.

Qonni keenya saffisaan akka hin ceeneef, ilmaan qonnaan bulaa

barumsa qaban saffisaan akka industirii mana keessaa fi sadarkaa

oomishtummaa giddu-galeessaatti hin guddane; mootummaa

malee abbootiin qabeenyaa seektaroota guddina saffisaa fiduu

danda'an keessatti hirmaachuu barbaadan liqii fi dhiyeessiiwwan

kana fakkaatan akka hin arganne; walumaagalatti, guddinni

diinagdee invastimantii mootummaan ala bu'uura bal'aa irratti akka

hin hundoofne isa taasiseera.

Paartii-Danummaa Dhiisuun Paartii-Tokkee Ijaaruu

ADWUI'n qabsaa'ee heerri inni raggaasise kaayyoo paartii

danummaa dimookiraatawaa ijaaruuf ta'uun isaa kan eegame ta'ee,

sagantaan warraaqsa dimokraatawaa keenyaa haala qabatamaa

ta'een faayidaa fi fedhii qonnaan bulaa eegsisuun paartii haadhoo

yookiin paartii tokkee jabeessuun dirreen siyaasaa akka dhiphatuu

fi ijaarsi dimookiraasii akka quucaru taasiseera.

Jalqabbiin gaarii adeemsa ijaarsa dimookiraasii keenya bara jalqaba

1980 A.L.I irraa kaasee ture haala hirmaachisaa irra ture irraa suuta

suutaan gara dirree siyaasaa dhippisuutti mucucaate. Biyya keenya

biyya danummaan haqa bu'uuraa kessatti ta'etti heera mootummaa

keessa mirgoonnii fi qajeelfamoonni bu'uuraa jiran haala ittiin

kabajaman osoo hin taane, qajeelfamoonni kunniinii fi mirgoonni

kun akka dhiitamaniif heerri mootummaa paartii danummaa

eeyyamu otoo jiruu paartiin haadhoo akka haala mijataa argatuu fi

dhaabni mootummaa kamiyyuu ajandaan paartii haadhoo qofti kan

itti leellifamu taasiseera.

Sirna Oomishaa Kaappitaalizimii Dura Ture Irratti Qofa

Xiyyeeffachuun Sirnoota Oomishaa Biroo Dagachuu

Kamiin fuula diinagdee warraaqsa dimookiraasii waliin wal

qabachiisuudhaan kaafaman sirna oomisha kaappitaalizimii duraa

irratti kan xiyyeeffatee fi sirnoota oomishaa biraatiif kan