Datasets:
UMCU
/
dutch_guidelines

Dataset card Data Studio Files Community
text
stringlengths
80
6.25k
text_len
int64
32
3.12k
src
stringclasses
7 values
op het consultatiebureau de ontwikkeling van een kind bijgehouden aan de hand van het Van Wiechenschema Met het Van Wiechenschema wordt op een systematische manier de ontwikkeling van een kind in kaart gebracht Het doel van het Van Wiechenonderzoek is om bij elk kind tot de leeftijd van <LEEFTIJD> jaar het tempo en de kwaliteit van de psychomotorische en neurologische ontwikkeling te volgen Tevens is het doel om vroegtijdig ontwikkelingsstoornissen op te sporen Ieder kind ontwikkelt zich individueel De een is sneller met lopen, de ander sneller met praten Als het kind echter de beschreven mijlpalen (volgens het Van Wiechenschema) niet behaald heeft op de leeftijd waarop dit gebruikelijk is, dan is er sprake van een algehele ontwikkelingsachterstand Ieder kind ontwikkelt zich individueel, daarom wordt in het ontwikkelingsonderzoek een ruime marge genomen voor er van een ontwikkelingsachterstand wordt gesproken Hieronder staan enkele soorten ontwikkelingsachterstanden benoemd De oorzaak van een ontwikkelingsachterstand kan erfelijk zijn, ontstaan zijn door invloeden van buitenaf (niet erfelijke factoren familie-omstandigheden, alcohol, roken, drugsgebruik, ongeval e d ) of een combinatie van erfelijke en niet-erfelijke factoren Een huisarts of consultatiebureauarts kunnen een ontwikkelingsachterstand signaleren en kinderen met een ontwikkelingsachterstand doorverwijzen naar een (kinder)fysiotherapeut, (kinder)logopedist of (kinder)arts of specialist Er zijn diverse ontwikkelingsonderzoeken zoals het Van Wiechenschema om de ontwikkelingsachterstand vast te stellen Daarnaast kan er ook onderzoek worden gedaan naar de (efelijke) oorzaak van de ontwikkelingsachterstand neurologische onderzoeken, chromosomenonderzoek, metaboolonderzoek of DNA-onderzoek Nieuw-Zeelandse Gebarentaal De Nieuw-<PERSOON> "New Zealand Sign Language"; Maori "Te Reo Rotarota") is een taal die door de dovengemeenschap (circa # ###) in Nieuw-<LOCATIE> gebruikt wordt De Nieuw-Zeelandse gebarentaal heeft zijn wortels in de Britse gebarentaal Er zijn ##,#% overeenkomsten gevonden in Britse gebarentaal Net als andere natuurlijke gebarentalen, werd het ontworpen door en voor dove mensen, zonder taalkundige verbinding met een gesproken of geschreven taal De taal maakt gebruik van lippatronen in combinatie met bewegingen van hand en gezicht Ivacaftor Ivacaftor, merknaam Kalydeco, is een speciaal ontwikkeld geneesmiddel door de firma Vertex Pharmaceuticals samen met de Amerikaanse Cystic Fibrosis Foundation Het is het eerste geneesmiddel dat de onderliggende oorzaak van de taaislijmziekte aanpakt Het wordt wel een wondergeneesmiddel genoemd en het kreeg de titel mee van het belangrijkste geneesmiddel van ### Keerzijde is dat het middel maar bij <DATUM> van de patiënten werkt Dit effect is wel weer van tevoren voorspelbaar aan de hand van het genetisch profiel Het middel ontving in <LOCATIE> in ### de Galenusprijs Ivacaftor versterkt het cystische fibrose transmembraanconductieregulator (CFTR)-eiwit Het verhoogt in vitro de CFTR-kanaal-'gating', waardoor het chloridentransport wordt versterkt Het exacte mechanisme waarmee ivacaftor de 'gating'-activiteit van normale en sommige mutante CFTR-vormen versterkt is niet bekend Er wordt een significante verbetering in de longfunctie (FEV#) gezien.
533
www
"New Zealand Sign Language"; Maori "Te Reo Rotarota") is een taal die door de dovengemeenschap (circa # ###) in Nieuw-<LOCATIE> gebruikt wordt De Nieuw-Zeelandse gebarentaal heeft zijn wortels in de Britse gebarentaal Er zijn ##,#% overeenkomsten gevonden in Britse gebarentaal Net als andere natuurlijke gebarentalen, werd het ontworpen door en voor dove mensen, zonder taalkundige verbinding met een gesproken of geschreven taal De taal maakt gebruik van lippatronen in combinatie met bewegingen van hand en gezicht Ivacaftor Ivacaftor, merknaam Kalydeco, is een speciaal ontwikkeld geneesmiddel door de firma Vertex Pharmaceuticals samen met de Amerikaanse Cystic Fibrosis Foundation Het is het eerste geneesmiddel dat de onderliggende oorzaak van de taaislijmziekte aanpakt Het wordt wel een wondergeneesmiddel genoemd en het kreeg de titel mee van het belangrijkste geneesmiddel van ### Keerzijde is dat het middel maar bij <DATUM> van de patiënten werkt Dit effect is wel weer van tevoren voorspelbaar aan de hand van het genetisch profiel Het middel ontving in <LOCATIE> in ### de Galenusprijs Ivacaftor versterkt het cystische fibrose transmembraanconductieregulator (CFTR)-eiwit Het verhoogt in vitro de CFTR-kanaal-'gating', waardoor het chloridentransport wordt versterkt Het exacte mechanisme waarmee ivacaftor de 'gating'-activiteit van normale en sommige mutante CFTR-vormen versterkt is niet bekend Er wordt een significante verbetering in de longfunctie (FEV#) gezien G###D, G###E, G###D, G###R, G###S, S###N, S###P, S###N of S###R De standaarddosering is # maal daags # tablet, in te nemen met vet voedsel Grapefruitsap, pomerans en andere geneesmiddelen, die sterk interacteren met het CYP#A#, doen de dosering veranderen Ook leverfunctiestoornis heeft invloed op de dosering Sterke CYP#A#-remmers kunnen een forse besparing geven door verlaging van de toedieningsfrequentie van dit dure geneesmiddel Over de hele wereld zijn er protesten over de kostprijs van het geneesmiddel, ruim $### ### per jaar En dat is voor een geneesmiddel dat levenslang moet worden doorgeslikt en dus niet blijvend geneest In <LOCATIE> loopt de aanvraag voor vergoeding sinds september ### De onderliggende octrooien werden door de Amerikaanse taaislijmvereniging verkocht aan fabrikant Vertex voor # miljard euro Mensenetende boom Een mensenetende boom is een legendarische plant die groot genoeg is om een persoon of groot dier op te eten Het bestaan van dergelijke organismen is nooit wetenschappelijk bewezen en behoort bijgevolg tot het domein van de pseudowetenschappen als de cryptozoölogie De grootste wetenschappelijk beschreven vleesetende plant is de "Nepenthes rajah" Deze bekerplant heeft kruiken die ## cm hoog kunnen worden met een inhoud van maximaal #,# liter Deze soort vangt zelden zoogdieren Het vroegst bekende verslag van een mensenetende boom komt uit een artikel, geschreven door <PERSOON> artikel verscheen voor het eerst in de dagelijkse editie van de "New York World" op <DATUM> en nog een keer in de wekelijkse editie van de krant, twee dagen later.
580
www
geneesmiddelen, die sterk interacteren met het CYP#A#, doen de dosering veranderen Ook leverfunctiestoornis heeft invloed op de dosering Sterke CYP#A#-remmers kunnen een forse besparing geven door verlaging van de toedieningsfrequentie van dit dure geneesmiddel Over de hele wereld zijn er protesten over de kostprijs van het geneesmiddel, ruim $### ### per jaar En dat is voor een geneesmiddel dat levenslang moet worden doorgeslikt en dus niet blijvend geneest In <LOCATIE> loopt de aanvraag voor vergoeding sinds september ### De onderliggende octrooien werden door de Amerikaanse taaislijmvereniging verkocht aan fabrikant Vertex voor # miljard euro Mensenetende boom Een mensenetende boom is een legendarische plant die groot genoeg is om een persoon of groot dier op te eten Het bestaan van dergelijke organismen is nooit wetenschappelijk bewezen en behoort bijgevolg tot het domein van de pseudowetenschappen als de cryptozoölogie De grootste wetenschappelijk beschreven vleesetende plant is de "Nepenthes rajah" Deze bekerplant heeft kruiken die ## cm hoog kunnen worden met een inhoud van maximaal #,# liter Deze soort vangt zelden zoogdieren Het vroegst bekende verslag van een mensenetende boom komt uit een artikel, geschreven door <PERSOON> artikel verscheen voor het eerst in de dagelijkse editie van de "New York World" op <DATUM> en nog een keer in de wekelijkse editie van de krant, twee dagen later In de brief gaf hij een verslag van een offer dat hij meemaakte toen hij in Madagaskar was Het offer werd uitgevoerd door de Mkodo-stam Dit verhaal werd later ook door andere kranten uitgebracht, zoals "the South Australian Register" van <DATUM> die het verhaal nog bekender maakte De volgende beschrijving van de boom werd gegeven De slanke delicate palpi, met de woede van uitgehongerde slangen, trilde even boven haar hoofd en toen, alsof het een instinct had met demonische intelligentie, spoelden de tentakels rond en rond haar hals en armen; toen, terwijl haar verschrikkelijke geschreeuw en steeds meer verschrikkelijk gelach harder en wilder werden en veranderen in een gorgelend gekreun, rezen de ranken, als grote groene slangen, met brute energie en helse snelheid Ze klapten zich in en vouwde haar, vouw naar vouw Steeds strenger met wrede snelheid en woeste vasthoudendheid zoals dat van anaconda’s die zich werpen op hun prooi De boom kreeg meer publiciteit door "<PERSOON> of the <PERSOON>-eating Tree", een boek van Chase Osborn, die gouverneur van Michigan is geweest Osborn claimde dat de inheemse bevolking en de missionarissen van Madagaskar wisten van deze afschuwelijke boom, en hij herhaalde ook het verslag van Liche hierboven In zijn boek uit ###, "Salamanders and other Wonders", stelde wetenschapsauteur <PERSOON> Ley dat de <PERSOON> en de Madagaskarboom allemaal verzinsels waren In het boek "Sea and <PERSOON>" (###), <PERSOON> W.
534
www
Het offer werd uitgevoerd door de Mkodo-stam Dit verhaal werd later ook door andere kranten uitgebracht, zoals "the South Australian Register" van <DATUM> die het verhaal nog bekender maakte De volgende beschrijving van de boom werd gegeven De slanke delicate palpi, met de woede van uitgehongerde slangen, trilde even boven haar hoofd en toen, alsof het een instinct had met demonische intelligentie, spoelden de tentakels rond en rond haar hals en armen; toen, terwijl haar verschrikkelijke geschreeuw en steeds meer verschrikkelijk gelach harder en wilder werden en veranderen in een gorgelend gekreun, rezen de ranken, als grote groene slangen, met brute energie en helse snelheid Ze klapten zich in en vouwde haar, vouw naar vouw Steeds strenger met wrede snelheid en woeste vasthoudendheid zoals dat van anaconda’s die zich werpen op hun prooi De boom kreeg meer publiciteit door "<PERSOON> of the <PERSOON>-eating Tree", een boek van Chase Osborn, die gouverneur van Michigan is geweest Osborn claimde dat de inheemse bevolking en de missionarissen van Madagaskar wisten van deze afschuwelijke boom, en hij herhaalde ook het verslag van Liche hierboven In zijn boek uit ###, "Salamanders and other Wonders", stelde wetenschapsauteur <PERSOON> Ley dat de <PERSOON> en de Madagaskarboom allemaal verzinsels waren In het boek "Sea and <PERSOON>" (###), <PERSOON> W <PERSOON>, redacteur van het maandblad "Review of Reviews", publiceerde een artikel dat een kort verhaal behandelde dat in het magazine "Lucifer" gevonden zou zijn, waarin een plant uit Nicaragua beschreven werd Door de indianen daar werd de plant Valstrik van de Duivel genoemd Deze plant zou in staat zijn "om het bloed van elk levend wezen op te drinken, dat zijn dodelijke aanraking voelt" De heer Dunstan, bioloog, die onlangs is teruggekeerd uit Midden-Amerika waar hij bijna twee jaar heeft gespendeerd aan het bestuderen van de flora en fauna van het land, vertelt over de moerassen die de grote meren van Nicaragua omringen Dunstan maakte deel uit van een botanische en entomologische expeditie Op een zeker moment hoorde hij zijn hond in de verte in doodsangst janken Hij rende naar de plek waar het gejank vandaan kwam De hond was omringd door een perfect netwerk van wat leek op een touwachtig weefsel van wortels en vezels De inheemse expeditieleden, die er nu ook bij waren komen staan, uitten de grootste afschuw voor de wijnstok, die zij de Valstrik van de Duivel noemden, en zij waren vol van verhalen over zijn dodelijke krachten Dunstan kon maar weinig te weten komen over de aard van de plant, doordat de plant moeilijk in bedwang te houden was Men kon alleen aan zijn greep ontkomen door hem weg te scheuren, waarbij huid en soms zelfs spierweefsel meeging Dunstan kon in ieder geval met zekerheid zeggen dat de zuigkracht uit ontelbaar veel zuigmondjes komt die normaal gesproken dicht zijn, maar opengaan om voedsel tot zich te nemen.
550
www
uit Nicaragua beschreven werd Door de indianen daar werd de plant Valstrik van de Duivel genoemd Deze plant zou in staat zijn "om het bloed van elk levend wezen op te drinken, dat zijn dodelijke aanraking voelt" De heer Dunstan, bioloog, die onlangs is teruggekeerd uit Midden-Amerika waar hij bijna twee jaar heeft gespendeerd aan het bestuderen van de flora en fauna van het land, vertelt over de moerassen die de grote meren van Nicaragua omringen Dunstan maakte deel uit van een botanische en entomologische expeditie Op een zeker moment hoorde hij zijn hond in de verte in doodsangst janken Hij rende naar de plek waar het gejank vandaan kwam De hond was omringd door een perfect netwerk van wat leek op een touwachtig weefsel van wortels en vezels De inheemse expeditieleden, die er nu ook bij waren komen staan, uitten de grootste afschuw voor de wijnstok, die zij de Valstrik van de Duivel noemden, en zij waren vol van verhalen over zijn dodelijke krachten Dunstan kon maar weinig te weten komen over de aard van de plant, doordat de plant moeilijk in bedwang te houden was Men kon alleen aan zijn greep ontkomen door hem weg te scheuren, waarbij huid en soms zelfs spierweefsel meeging Dunstan kon in ieder geval met zekerheid zeggen dat de zuigkracht uit ontelbaar veel zuigmondjes komt die normaal gesproken dicht zijn, maar opengaan om voedsel tot zich te nemen Een onderzoek van Steads "Review" heeft vastgesteld dat er geen artikel gepubliceerd is met een dergelijk onderwerp in het magazine "Lucifer" Het verhaal in "Review of Reviews" bleek dus een verzinsel te zijn Äitiyspakkaus Het äitiyspakkaus, Fins voor "moederschapspakket", is een babyuitzet die aanstaande moeders in Finland van de overheid krijgen In de doos zitten eerste benodigdheden voor pasgeboren kinderen De doos wordt verstrekt door Kela, de overheidsinstelling voor sociale zekerheid die ook de uitkeringen voor pensioenen, werkloosheid en meer uitkeert Op de bodem van de doos ligt een matrasje, waardoor deze ook kan dienen als wiegje Ook een matrashoes, dekbed, dekentje en laken zitten erin Daarnaast bevat het kinderkleding die neutraal is van kleur, zodat het zowel bij jongens als meisjes past Tussen de kleding bevinden zich rompertjes, sokjes en luiers, maar ook winterkleding zoals een mutsje en handschoentjes Verder zijn er benodigdheden aan toegevoegd als een tandenborstel, washandje, luiercrème, nagelschaartje, thermometer en speelgoed De inhoud van de doos wijzigde in de loop van de jaren met de gewoonten van de Finnen mee Aanvankelijk werden stoffen en naaigerei in de doos gedaan, toen het nog gewoon was om kleren zelf te maken Inmiddels zijn deze vervangen door kant-en-klare kleertjes Ook maakten de katoenen luiers plaats voor wegwerpluiers De babyuitzet werd in ### voor het eerst verstrekt aan gezinnen met een laag inkomen Vanaf ### werd het beleid gewijzigd en sindsdien hebben alle aanstaande moeders recht op deze starterskit.
524
www
geen artikel gepubliceerd is met een dergelijk onderwerp in het magazine "Lucifer" Het verhaal in "Review of Reviews" bleek dus een verzinsel te zijn Äitiyspakkaus Het äitiyspakkaus, Fins voor "moederschapspakket", is een babyuitzet die aanstaande moeders in Finland van de overheid krijgen In de doos zitten eerste benodigdheden voor pasgeboren kinderen De doos wordt verstrekt door Kela, de overheidsinstelling voor sociale zekerheid die ook de uitkeringen voor pensioenen, werkloosheid en meer uitkeert Op de bodem van de doos ligt een matrasje, waardoor deze ook kan dienen als wiegje Ook een matrashoes, dekbed, dekentje en laken zitten erin Daarnaast bevat het kinderkleding die neutraal is van kleur, zodat het zowel bij jongens als meisjes past Tussen de kleding bevinden zich rompertjes, sokjes en luiers, maar ook winterkleding zoals een mutsje en handschoentjes Verder zijn er benodigdheden aan toegevoegd als een tandenborstel, washandje, luiercrème, nagelschaartje, thermometer en speelgoed De inhoud van de doos wijzigde in de loop van de jaren met de gewoonten van de Finnen mee Aanvankelijk werden stoffen en naaigerei in de doos gedaan, toen het nog gewoon was om kleren zelf te maken Inmiddels zijn deze vervangen door kant-en-klare kleertjes Ook maakten de katoenen luiers plaats voor wegwerpluiers De babyuitzet werd in ### voor het eerst verstrekt aan gezinnen met een laag inkomen Vanaf ### werd het beleid gewijzigd en sindsdien hebben alle aanstaande moeders recht op deze starterskit Rond ##% van de moeders kiest echter voor het starterspakket Ouders van een tweede kind zien geregeld af van het pakket Een verplichting die erbij hoort, is dat de moeder voor het eind van de vierde maand zwangerschap een arts of kliniek moet hebben bezocht Omdat het pakket ook als wiegje gebruikt kan worden, verdween meer en meer de gewoonte van ouders om het kind bij hen in bed te laten slapen In de jaren dertig had het land te maken met een hoog kindersterftecijfer met ## sterftegevallen per duizend baby's Door de verschillende maatregelen wist het land dit cijfer in de decennia erna drastisch te keren Inmiddels kent Finland een van de laagste sterftecijfers onder baby's In februari ### kregen <PERSOON> en haar man Daniël een babyuitzet van Finland cadeau en een jaar later viel de beurt aan de Britse prins <PERSOON> met zijn vrouw <PERSOON> is een beschermde woonbuurt voor mensen met de ziekte van Alzheimer en/of dementie, gebouwd in ###, van het verpleeghuis Hogewey in de gelijknamige wijk aan de noordwestkant van de stad <LOCATIE> in Noord-<PERSOON> Er zijn ## wooneenheden voor ### bewoners Elk van de woongroepen, met # tot # bewoners, heeft een van de zeven levensstijlen ambachtelijk, christelijk, cultureel, Goois, huiselijk, stads of Indisch Het geheel heeft een oppervlakte van ruim # hectare (## ### m) en ziet er aan de binnenkant uit als een dorpje met een straat, pleintje, café, restaurant, supermarkt, kapperszaak en theater.
564
www
Ouders van een tweede kind zien geregeld af van het pakket Een verplichting die erbij hoort, is dat de moeder voor het eind van de vierde maand zwangerschap een arts of kliniek moet hebben bezocht Omdat het pakket ook als wiegje gebruikt kan worden, verdween meer en meer de gewoonte van ouders om het kind bij hen in bed te laten slapen In de jaren dertig had het land te maken met een hoog kindersterftecijfer met ## sterftegevallen per duizend baby's Door de verschillende maatregelen wist het land dit cijfer in de decennia erna drastisch te keren Inmiddels kent Finland een van de laagste sterftecijfers onder baby's In februari ### kregen <PERSOON> en haar man Daniël een babyuitzet van Finland cadeau en een jaar later viel de beurt aan de Britse prins <PERSOON> met zijn vrouw <PERSOON> is een beschermde woonbuurt voor mensen met de ziekte van Alzheimer en/of dementie, gebouwd in ###, van het verpleeghuis Hogewey in de gelijknamige wijk aan de noordwestkant van de stad <LOCATIE> in Noord-<PERSOON> Er zijn ## wooneenheden voor ### bewoners Elk van de woongroepen, met # tot # bewoners, heeft een van de zeven levensstijlen ambachtelijk, christelijk, cultureel, Goois, huiselijk, stads of Indisch Het geheel heeft een oppervlakte van ruim # hectare (## ### m) en ziet er aan de binnenkant uit als een dorpje met een straat, pleintje, café, restaurant, supermarkt, kapperszaak en theater Er is internationaal veel aandacht geweest voor de opzet van dit project, waarbij Amerikaanse media het project hebben vergeleken met de film <PERSOON> Truman Show (###) Er zijn verscheidene nominaties en prijzen toegekend aan het project, zowel uit de wereld van de zorg als van de architectuur Mesna Mesna (natrium #-sulfanylethaansulfonaat) is een zwavelhoudende organische verbinding die gebruikt wordt als adjuvans bij chemotherapie De naam is een acroniem afgeleid van #-mercapto-ethaan-sulfonaat natrium Het middel staat op de lijst van onontbeerlijke geneesmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie De stof is opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO Mesna is een adjuvans bij chemotherapie met cyclofosfamide of ifosfamide Het is een tegengif voor de giftige metaboliet oxazafosforine van deze stoffen, die hemorragische cystitis kan veroorzaken, dit is een vergiftiging van de blaas en de lagere urinewegen die kan resulteren in hevige bloeding Mesna is beschikbaar in de vorm van tabletten voor orale toediening en als een oplossing voor injectie Men krijgt gewoonlijk een intraveneuze injectie met mesna tijdens de chemotherapie en in de uren nadien tabletten voor verdere behandeling Mesna wordt ook gebruikt als expectorans, meer bepaald als mucolyticum (longslijm-oplossend middel) De ATC-code hiervoor is R##CB## Voor deze toepassing wordt het verkocht als inhalatievloeistof die verneveld wordt in de luchtwegen De merknaam is in dit geval "Mistabron" Niet-invasieve prenatale test NIPT (niet-invasieve prenatale test) is een niet-invasieve prenatale diagnostiek bij het onderzoek naar chromosoomafwijkingen bij de foetus.
561
www
de opzet van dit project, waarbij Amerikaanse media het project hebben vergeleken met de film <PERSOON> Truman Show (###) Er zijn verscheidene nominaties en prijzen toegekend aan het project, zowel uit de wereld van de zorg als van de architectuur Mesna Mesna (natrium #-sulfanylethaansulfonaat) is een zwavelhoudende organische verbinding die gebruikt wordt als adjuvans bij chemotherapie De naam is een acroniem afgeleid van #-mercapto-ethaan-sulfonaat natrium Het middel staat op de lijst van onontbeerlijke geneesmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie De stof is opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO Mesna is een adjuvans bij chemotherapie met cyclofosfamide of ifosfamide Het is een tegengif voor de giftige metaboliet oxazafosforine van deze stoffen, die hemorragische cystitis kan veroorzaken, dit is een vergiftiging van de blaas en de lagere urinewegen die kan resulteren in hevige bloeding Mesna is beschikbaar in de vorm van tabletten voor orale toediening en als een oplossing voor injectie Men krijgt gewoonlijk een intraveneuze injectie met mesna tijdens de chemotherapie en in de uren nadien tabletten voor verdere behandeling Mesna wordt ook gebruikt als expectorans, meer bepaald als mucolyticum (longslijm-oplossend middel) De ATC-code hiervoor is R##CB## Voor deze toepassing wordt het verkocht als inhalatievloeistof die verneveld wordt in de luchtwegen De merknaam is in dit geval "Mistabron" Niet-invasieve prenatale test NIPT (niet-invasieve prenatale test) is een niet-invasieve prenatale diagnostiek bij het onderzoek naar chromosoomafwijkingen bij de foetus Het onderzoek wordt uitgevoerd op het moment dat het bloed reeds DNA (desoxyribonucleïnezuur, het erfelijk materiaal) bevat van het kind Dat is meestal vanaf de tiende week van de zwangerschap Als de uitslag van de NIPT 'afwijkend' is, betekent dat dat er aanwijzingen zijn voor aanwezigheid van trisomie ##, ## of ## bij de foetus In sommige gevallen is er een foutpositieve of foutnegatieve uitslag; met andere woorden de uitslag klopt niet Dit komt omdat met NIPT gekeken wordt naar DNA van de placenta (moederkoek) Soms is dit DNA anders dan dat van de foetus Ter bevestiging van de NIPT-uitslag kan een vlokkentest of vruchtwaterpunctie worden uitgevoerd Bovendien kent de test veel minder foutpositieve en foutnegatieve uitslagen in vergelijking met de combinatietest Sinds <DATUM> wordt de NIPT test in België grotendeels terugbetaald (vergoed) indien de patiënt aangesloten is bij een Belgisch ziekenfonds Het remgeld bedraagt #,##€ met ziekenfondsverzekering en ###€ als de patiënt niet verzekerd is In <LOCATIE> startte in maart ### een testonderzoek via het <INSTELLING> (<LOCATIE>) Vanaf <DATUM> kan iedere zwangere vrouw bij acht universitaire medische centra terecht om de NIPT-test te laten uitvoeren De test heeft een betrouwbaarheid van ##% voor detectie van downsyndroom Voor de test wordt een eigen bijdrage gevraagd van ### euro De centra krijgen ## miljoen euro subsidie voor het uitvoeren van de test Bacteriochlorofyl Bacteriochlorofyl is een chlorofyl in bepaalde fotosynthetiserende bacteriën, waarmee energie in de vorm van licht opgevangen wordt, maar waarbij geen zuurstof vrij komt.
573
www
DNA (desoxyribonucleïnezuur, het erfelijk materiaal) bevat van het kind Dat is meestal vanaf de tiende week van de zwangerschap Als de uitslag van de NIPT 'afwijkend' is, betekent dat dat er aanwijzingen zijn voor aanwezigheid van trisomie ##, ## of ## bij de foetus In sommige gevallen is er een foutpositieve of foutnegatieve uitslag; met andere woorden de uitslag klopt niet Dit komt omdat met NIPT gekeken wordt naar DNA van de placenta (moederkoek) Soms is dit DNA anders dan dat van de foetus Ter bevestiging van de NIPT-uitslag kan een vlokkentest of vruchtwaterpunctie worden uitgevoerd Bovendien kent de test veel minder foutpositieve en foutnegatieve uitslagen in vergelijking met de combinatietest Sinds <DATUM> wordt de NIPT test in België grotendeels terugbetaald (vergoed) indien de patiënt aangesloten is bij een Belgisch ziekenfonds Het remgeld bedraagt #,##€ met ziekenfondsverzekering en ###€ als de patiënt niet verzekerd is In <LOCATIE> startte in maart ### een testonderzoek via het <INSTELLING> (<LOCATIE>) Vanaf <DATUM> kan iedere zwangere vrouw bij acht universitaire medische centra terecht om de NIPT-test te laten uitvoeren De test heeft een betrouwbaarheid van ##% voor detectie van downsyndroom Voor de test wordt een eigen bijdrage gevraagd van ### euro De centra krijgen ## miljoen euro subsidie voor het uitvoeren van de test Bacteriochlorofyl Bacteriochlorofyl is een chlorofyl in bepaalde fotosynthetiserende bacteriën, waarmee energie in de vorm van licht opgevangen wordt, maar waarbij geen zuurstof vrij komt Bacteriochlorophyllen "a", "b" en "g" zijn bacteriochlorinen Ze hebben een bacteriochlorine macrocyclische ring met twee gereduceerde pyrroolringen (B en D) Bacteriochlorophyllen "c", "d", "e" en "f" zijn chlorinen Ze hebben een chlorine macrocyclische ring met een gereduceerde pyrroolring (D) Wet van Liebig De wet van Liebig of wet van het minimum komt op het volgende neer de opbrengst van een gewas is volgens de wet van het minimum, dat wil zeggen dat de opbrengst wordt bepaald door de voedingsstof die relatief het minste aanwezig is Deze voedingsstof heet dan "limiterend" Dit is een bijzonder geval van een beperkende factor In ### publiceerde<PERSOON> het boek "Organische chemie en de toepassing in landbouw en fysiologie" waarin hij de zouten opsomt, die een plant als voeding nodig zou hebben Deze zouten moesten volgens hem in de juiste verhouding aanwezig zijn De grootte van de oogst wordt bepaald, door dat element dat t o v de andere noodzakelijke elementen maar minimaal aanwezig is De opbrengst (groei) hangt af van de bouwstof die er het minst aanwezig is Onafhankelijk van de hoeveelheid van alle andere stoffen bepaalt die ene bouwstof dan de maximale groeisnelheid De groeisnelheid is dus maximaal als ten minste aan alle groeifactoren voldaan wordt Als er dus één bouwstof ontbreekt, bijvoorbeeld fosfaat (PO) of stikstof (NO), dan kan de plant slechts zo snel groeien als die bouwstof toelaat Metaboloon.
567
www
"a", "b" en "g" zijn bacteriochlorinen Ze hebben een bacteriochlorine macrocyclische ring met twee gereduceerde pyrroolringen (B en D) Bacteriochlorophyllen "c", "d", "e" en "f" zijn chlorinen Ze hebben een chlorine macrocyclische ring met een gereduceerde pyrroolring (D) Wet van Liebig De wet van Liebig of wet van het minimum komt op het volgende neer de opbrengst van een gewas is volgens de wet van het minimum, dat wil zeggen dat de opbrengst wordt bepaald door de voedingsstof die relatief het minste aanwezig is Deze voedingsstof heet dan "limiterend" Dit is een bijzonder geval van een beperkende factor In ### publiceerde<PERSOON> het boek "Organische chemie en de toepassing in landbouw en fysiologie" waarin hij de zouten opsomt, die een plant als voeding nodig zou hebben Deze zouten moesten volgens hem in de juiste verhouding aanwezig zijn De grootte van de oogst wordt bepaald, door dat element dat t o v de andere noodzakelijke elementen maar minimaal aanwezig is De opbrengst (groei) hangt af van de bouwstof die er het minst aanwezig is Onafhankelijk van de hoeveelheid van alle andere stoffen bepaalt die ene bouwstof dan de maximale groeisnelheid De groeisnelheid is dus maximaal als ten minste aan alle groeifactoren voldaan wordt Als er dus één bouwstof ontbreekt, bijvoorbeeld fosfaat (PO) of stikstof (NO), dan kan de plant slechts zo snel groeien als die bouwstof toelaat Metaboloon Het complex wordt door niet-covalente interacties bij elkaar gehouden en bestaat uit enzymen en andere eiwitten zoals membraaneiwitten en eiwitten van het cytoskelet Het metaboloon concept is terug te lijden naar werk uit ### door Kuzin van de USSR Academy of Sciences, en overgenomen in ### door Srere van de Universiteit van Texas voor enzymen van de tricarbonzuur cyclus Kurganov en Lyubarev werkte het idee uit voor een complex van glycolytische enzymen, en Clarke later in the jaren ## De naam metaboloon werd in ### voor het eerste gebruikt, door <PERSOON> Het rhabdomyosarcoom is een weke delen tumor (of sarcoom) die voornamelijk voorkomt bij kinderen en adolescenten Het ontstaat uit embryonale cellen die uit kunnen rijpen naar spiercellen Het is de meest voorkomende weke-delen-tumor bij kinderen en kan bijna op elke plek in het lichaam ontstaan Sarcomen komen bij # tot # op de # ### ### kinderen voor en ##% hiervan zijn rhabdomyosarcomen De meest voorkomende types zijn het embryonaal- en het alveolair rhabdomyosarcoom De symptomen van het rhabdomyosarcoom zijn afhankelijk van de lokalisatie waar de tumor zich bevindt en zijn meestal het gevolg van druk van de tumor op omliggende weefsels of organen De diagnose rhabdomyosarcoom kan eigenlijk alleen worden gesteld door tumorweefselonderzoek Hiervoor zal een stukje weefsel of biopt worden afgenomen van de tumor Van tevoren zal door middel van röntgenonderzoek, een echografie, MRI, CT, PET scan en/of botscan worden beoordeeld waar de tumor zich precies bevindt, hoever hij is doorgegroeid en of er aanwijzingen zijn voor uitzaaiingen.
563
www
bestaat uit enzymen en andere eiwitten zoals membraaneiwitten en eiwitten van het cytoskelet Het metaboloon concept is terug te lijden naar werk uit ### door Kuzin van de USSR Academy of Sciences, en overgenomen in ### door Srere van de Universiteit van Texas voor enzymen van de tricarbonzuur cyclus Kurganov en Lyubarev werkte het idee uit voor een complex van glycolytische enzymen, en Clarke later in the jaren ## De naam metaboloon werd in ### voor het eerste gebruikt, door <PERSOON> Het rhabdomyosarcoom is een weke delen tumor (of sarcoom) die voornamelijk voorkomt bij kinderen en adolescenten Het ontstaat uit embryonale cellen die uit kunnen rijpen naar spiercellen Het is de meest voorkomende weke-delen-tumor bij kinderen en kan bijna op elke plek in het lichaam ontstaan Sarcomen komen bij # tot # op de # ### ### kinderen voor en ##% hiervan zijn rhabdomyosarcomen De meest voorkomende types zijn het embryonaal- en het alveolair rhabdomyosarcoom De symptomen van het rhabdomyosarcoom zijn afhankelijk van de lokalisatie waar de tumor zich bevindt en zijn meestal het gevolg van druk van de tumor op omliggende weefsels of organen De diagnose rhabdomyosarcoom kan eigenlijk alleen worden gesteld door tumorweefselonderzoek Hiervoor zal een stukje weefsel of biopt worden afgenomen van de tumor Van tevoren zal door middel van röntgenonderzoek, een echografie, MRI, CT, PET scan en/of botscan worden beoordeeld waar de tumor zich precies bevindt, hoever hij is doorgegroeid en of er aanwijzingen zijn voor uitzaaiingen De behandeling van deze tumor is bijna altijd een combinatiebehandeling Eerst volgt chemotherapie om de tumor kleiner te maken en eventuele uitzaaiingen te voorkomen of te behandelen Daarna volgt de zogenaamde lokale behandeling waarbij er een operatie plaatsvindt om de tumor te verwijderen eventueel gecombineerd met lokale bestraling Daarna volgt vaak opnieuw chemotherapie eventueel gevolgd door uitwendige bestraling Chlorin Chlorin is een grote heterocyclische aromatische ring, die bestaat uit een kern met drie pyrrolen en een pyrroline aan elkaar gekoppeld met vier =CH-verbindingen Vanwege hun lichtgevoeligheid worden chlorinen gebruikt bij experimentele fotodynamische therapie Bacteriochlorinen en isobacteriochlorinen zijn vergelijkbare verbindingen maar met twee pyrrolen en twee pyrrolinen in de ring Chlorofyllen zijn magnesium bevattende chlorinen en zijn het lichtgevoelige pigment in bladgroenkorrels <PERSOON>, <DATUM> - Leuven, <DATUM> was een Belgisch volksvertegenwoordiger Verduyn was getrouwd met <PERSOON> en ze hadden drie kinderen Hij werd in ### verkozen tot Volksunie-volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Leuven en vervulde dit mandaat tot in ### Hij werd opgevolgd door <PERSOON> Hij was gepromoveerd tot doctor in de geneeskunde aan de Katholieke Universiteit Leuven en werd gewoon hoogleraar aan zijn universiteit, tot aan het emeritaat in ### Vanaf ### begon hij, als eerste aan zijn universiteit urologie te doceren Dit werd vanaf ### een afzonderlijke discipline Ernstige psychische aandoening.
529
www
De behandeling van deze tumor is bijna altijd een combinatiebehandeling Eerst volgt chemotherapie om de tumor kleiner te maken en eventuele uitzaaiingen te voorkomen of te behandelen Daarna volgt de zogenaamde lokale behandeling waarbij er een operatie plaatsvindt om de tumor te verwijderen eventueel gecombineerd met lokale bestraling Daarna volgt vaak opnieuw chemotherapie eventueel gevolgd door uitwendige bestraling Chlorin Chlorin is een grote heterocyclische aromatische ring, die bestaat uit een kern met drie pyrrolen en een pyrroline aan elkaar gekoppeld met vier =CH-verbindingen Vanwege hun lichtgevoeligheid worden chlorinen gebruikt bij experimentele fotodynamische therapie Bacteriochlorinen en isobacteriochlorinen zijn vergelijkbare verbindingen maar met twee pyrrolen en twee pyrrolinen in de ring Chlorofyllen zijn magnesium bevattende chlorinen en zijn het lichtgevoelige pigment in bladgroenkorrels <PERSOON>, <DATUM> - Leuven, <DATUM> was een Belgisch volksvertegenwoordiger Verduyn was getrouwd met <PERSOON> en ze hadden drie kinderen Hij werd in ### verkozen tot Volksunie-volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Leuven en vervulde dit mandaat tot in ### Hij werd opgevolgd door <PERSOON> Hij was gepromoveerd tot doctor in de geneeskunde aan de Katholieke Universiteit Leuven en werd gewoon hoogleraar aan zijn universiteit, tot aan het emeritaat in ### Vanaf ### begon hij, als eerste aan zijn universiteit urologie te doceren Dit werd vanaf ### een afzonderlijke discipline Ernstige psychische aandoening Het begrip is overgenomen van het Engelse ""serious (ook severe) mental illness"" (SMI) Internationaal verschillen de afbakeningen van het begrip licht Een Nederlandse consensusgroep, samengesteld uit een brede waaier van specialisten, kwam op basis van een internationaal literatuuronderzoek tot een duidelijke afbakening van het begrip EPA Patiënten in remissie kunnen toch beschouwd worden als EPA-patiënten als het risico voor recidief aanwezig blijft en blijvende opvolging aangewezen is Wanneer een patiënt <LEEFTIJD> jaar in remissie is (symptomatisch en functioneel), wordt het risico op terugval als laag ingeschat, zodat de betrokkene niet meer tot de EPA-groep wordt gerekend Soms wordt het begrip ernstige psychische aandoening voorbehouden voor psychotische stoornissen, doch dit is niet volgens de definitie Meerdere psychiatrische diagnosen kunnen onder de term vallen Schizofrenie valt in ongeveer ##% van de gevallen onder EPA, andere psychosespectrumstoornissen in ongeveer ##%, bipolaire stoornis in ##%, persoonlijkheidsstoornissen, pervasieve ontwikkelingsstoornissen en druggebruik in ##%, alcoholmisbruik, depressie en angststoornissen in ongeveer ##% van de gevallen In ### was ongeveer #% van de volwassenen in <LOCATIE> in begeleiding bij de geestelijke gezondheidszorg Ongeveer #,#% had een ernstige psychische stoornis; dit komt overeen met ongeveer ### ### personen <PERSOON> met een ernstige psychische aandoening lopen op verschillende terreinen hogere risico's dan anderen en hebben langdurig specifieke begeleiding en ondersteuning nodig Zo hebben ze een hoger risico op verslavingsproblemen in combinatie met een andere stoornis Deze mensen hebben ook een sterk verhoogd risico op problemen op vlak van werken, wonen en andere levensgebieden.
556
www
de afbakeningen van het begrip licht Een Nederlandse consensusgroep, samengesteld uit een brede waaier van specialisten, kwam op basis van een internationaal literatuuronderzoek tot een duidelijke afbakening van het begrip EPA Patiënten in remissie kunnen toch beschouwd worden als EPA-patiënten als het risico voor recidief aanwezig blijft en blijvende opvolging aangewezen is Wanneer een patiënt <LEEFTIJD> jaar in remissie is (symptomatisch en functioneel), wordt het risico op terugval als laag ingeschat, zodat de betrokkene niet meer tot de EPA-groep wordt gerekend Soms wordt het begrip ernstige psychische aandoening voorbehouden voor psychotische stoornissen, doch dit is niet volgens de definitie Meerdere psychiatrische diagnosen kunnen onder de term vallen Schizofrenie valt in ongeveer ##% van de gevallen onder EPA, andere psychosespectrumstoornissen in ongeveer ##%, bipolaire stoornis in ##%, persoonlijkheidsstoornissen, pervasieve ontwikkelingsstoornissen en druggebruik in ##%, alcoholmisbruik, depressie en angststoornissen in ongeveer ##% van de gevallen In ### was ongeveer #% van de volwassenen in <LOCATIE> in begeleiding bij de geestelijke gezondheidszorg Ongeveer #,#% had een ernstige psychische stoornis; dit komt overeen met ongeveer ### ### personen <PERSOON> met een ernstige psychische aandoening lopen op verschillende terreinen hogere risico's dan anderen en hebben langdurig specifieke begeleiding en ondersteuning nodig Zo hebben ze een hoger risico op verslavingsproblemen in combinatie met een andere stoornis Deze mensen hebben ook een sterk verhoogd risico op problemen op vlak van werken, wonen en andere levensgebieden Het project ontwikkelde hiervoor een multidisciplinaire richtlijn "Werk en ernstige psychische aandoeningen" Omdat zorgmijding een reëel risico vormt ontwikkelde de Nederlandse Inspectie voor de Gezondheidszorg normen voor hulpverlening aan deze groep en onderzocht de toepassing ervan Heel wat gemeenten bleken in ### hieraan nog niet te voldoen Ook in andere landen, zoals de Verenigde Staten, blijkt adequate zorg bieden aan deze doelgroep al vele jaren een probleem Om opvolging van EPA-patiënten te verbeteren, wordt routine outcome monitoring aanbevolen Er wordt aanbevolen om systematische opvolging te doen van de psychiatrische symptomen (via enkele items van de HoNOS, PANSS of BPRS), van verslaving, somatiek en algemeen functioneren (via de HoNOS of CANSAS), de zorgbehoeften (via de CANSAS), de levenskwaliteit (via de MANSA of de Lancaster Quality of Life Scale) en de tevredenheid met de zorg (via de GGZ-thermometer of de CSQ) Vaatwandstijfheid Vaatwandstijfheid, of arteriële stijfheid, is een van de vroegst waarneembare manifestaties van verslechterende structuur en functie van de slagaderlijke vaatwand Met name de centrale (grote) slagaderen zijn onderhevig aan deze veranderingen Pathologische verstijving van de slagaderen wordt "arteriosclerose" genoemd (niet te verwarren met "atherosclerose" ) Verscheidene studies hebben aangetoond dat een verhoogde vaatwandstijfheid een onafhankelijke voorspeller is van hart- en vaatziekten (HVZ) en sterfte in het algemeen Slagaderen (arteriën) zijn bloedvaten die het bloed van het hart naar de weefsels vervoeren Daarnaast dienen ze als een buffer om het pulsatiele <INSTELLING> van de bloedstroom, veroorzaakt door de samentrekkingen van het hart, om te zetten in een constante bloedstroom Dit wordt het "Windkessel"-effect, of windketeleffect, genoemd.
595
www
reëel risico vormt ontwikkelde de Nederlandse Inspectie voor de Gezondheidszorg normen voor hulpverlening aan deze groep en onderzocht de toepassing ervan Heel wat gemeenten bleken in ### hieraan nog niet te voldoen Ook in andere landen, zoals de Verenigde Staten, blijkt adequate zorg bieden aan deze doelgroep al vele jaren een probleem Om opvolging van EPA-patiënten te verbeteren, wordt routine outcome monitoring aanbevolen Er wordt aanbevolen om systematische opvolging te doen van de psychiatrische symptomen (via enkele items van de HoNOS, PANSS of BPRS), van verslaving, somatiek en algemeen functioneren (via de HoNOS of CANSAS), de zorgbehoeften (via de CANSAS), de levenskwaliteit (via de MANSA of de Lancaster Quality of Life Scale) en de tevredenheid met de zorg (via de GGZ-thermometer of de CSQ) Vaatwandstijfheid Vaatwandstijfheid, of arteriële stijfheid, is een van de vroegst waarneembare manifestaties van verslechterende structuur en functie van de slagaderlijke vaatwand Met name de centrale (grote) slagaderen zijn onderhevig aan deze veranderingen Pathologische verstijving van de slagaderen wordt "arteriosclerose" genoemd (niet te verwarren met "atherosclerose" ) Verscheidene studies hebben aangetoond dat een verhoogde vaatwandstijfheid een onafhankelijke voorspeller is van hart- en vaatziekten (HVZ) en sterfte in het algemeen Slagaderen (arteriën) zijn bloedvaten die het bloed van het hart naar de weefsels vervoeren Daarnaast dienen ze als een buffer om het pulsatiele <INSTELLING> van de bloedstroom, veroorzaakt door de samentrekkingen van het hart, om te zetten in een constante bloedstroom Dit wordt het "Windkessel"-effect, of windketeleffect, genoemd Deze gevolgen zijn waar te nemen als een verhoging van de bloeddruk in het algemeen (hypertensie), een verhoging van de polsdruk en een versnelling van de polsgolf De structuur van de slagaderwand is niet overal gelijk Elastische bestanddelen (elastine) zijn bijvoorbeeld veel meer terug te vinden dicht bij het hart (zoals het beginstuk van de aorta) en stijvere bestanddelen (collageen) zijn meer terug te vinden verder verwijderd van het hart (zoals de slagaderen in het been ) Collageen is veel stijver dan elastine Bij het ouder worden is de slagaderwand onderhevig aan slijtage Het elastine breekt en rafelt in de loop der tijd door het pulsatiele <INSTELLING> van de hartslag en wordt door het lichaam vervangen door het stijvere collageen (verschillende soorten) en/of wordt de lokale collageenstructuur verstevigd door "crosslinking" van nabijgelegen collageenvezels Bij diverse aandoeningen kan de spiermassa in de vaatwand toenemen (hypertrofie) en leiden tot verstijving Atherosclerose is een specifieke vorm van arteriosclerose waarbij de slagaderwand op bepaalde plaatsen dikker en harder wordt als gevolg van een ontstekingsreactie De ontstekingsreactie veroorzaakt plaque-vorming die een lokale verstijving geeft van de slagaderwand De gevolgen van atherosclerose gaan verder dan alleen verstijving van de wand (o a trombose, embolie, turbulentie) Atherosclerose wordt in de volksmond 'aderverkalking' genoemd Dit is een verkeerde term daar het altijd slagaderen (arteriën) betreft en nooit aderen (venen) Daarnaast is verkalking slechts een onderdeel van atherosclerose.
554
www
nemen als een verhoging van de bloeddruk in het algemeen (hypertensie), een verhoging van de polsdruk en een versnelling van de polsgolf De structuur van de slagaderwand is niet overal gelijk Elastische bestanddelen (elastine) zijn bijvoorbeeld veel meer terug te vinden dicht bij het hart (zoals het beginstuk van de aorta) en stijvere bestanddelen (collageen) zijn meer terug te vinden verder verwijderd van het hart (zoals de slagaderen in het been ) Collageen is veel stijver dan elastine Bij het ouder worden is de slagaderwand onderhevig aan slijtage Het elastine breekt en rafelt in de loop der tijd door het pulsatiele <INSTELLING> van de hartslag en wordt door het lichaam vervangen door het stijvere collageen (verschillende soorten) en/of wordt de lokale collageenstructuur verstevigd door "crosslinking" van nabijgelegen collageenvezels Bij diverse aandoeningen kan de spiermassa in de vaatwand toenemen (hypertrofie) en leiden tot verstijving Atherosclerose is een specifieke vorm van arteriosclerose waarbij de slagaderwand op bepaalde plaatsen dikker en harder wordt als gevolg van een ontstekingsreactie De ontstekingsreactie veroorzaakt plaque-vorming die een lokale verstijving geeft van de slagaderwand De gevolgen van atherosclerose gaan verder dan alleen verstijving van de wand (o a trombose, embolie, turbulentie) Atherosclerose wordt in de volksmond 'aderverkalking' genoemd Dit is een verkeerde term daar het altijd slagaderen (arteriën) betreft en nooit aderen (venen) Daarnaast is verkalking slechts een onderdeel van atherosclerose Dit kan leiden tot verdikking van de hartspier (linkerventrikelhypertrofie), hoge bloeddruk in het algemeen (hypertensie), een versnelling van de polsgolf en een verhoging van de polsdruk (cf geïsoleerde systolische hypertensie) Samen met bepaalde afwijkingen in de vetstofwisseling kunnen deze veranderingen leiden tot ontstekingen in de vaatwand en uiteindelijk tot atherosclerose Het hart is een spier Net als elke andere spier wordt zij groter en sterker bij een toegenomen belasting over een langere periode In de grote bloedsomloop is het de linker kamer (ventrikel) die in de pompfunctie voorziet De verdikking van de linkerkamer wordt linkerventrikelhypertrofie genoemd Door de verdikking wordt het voor de kransslagaderen steeds lastiger het hart te voorzien van voldoende voedingsstoffen en zuurstof De vraag is groter door de toegenomen arbeid van het hart en het aanbod is kleiner door de toegenomen spanning in de wand van het hart (cf wet van Laplace) Dit kan uiteindelijk leiden tot linker hartfalen De effecten van de vaatwandstijfheid op de bloeddruk zijn complex Niet alleen wordt de druk verhoogd doordat het hart harder moet pompen De vorm en snelheid van de drukgolf worden eveneens beïnvloed Als het linkerventrikel samentrekt wordt naast een bepaalde hoeveelheid bloed (slagvolume) ook een drukgolf de slagaderen ingestuurd Deze drukgolf is vele malen sneller dan de bloedstroom <LOCATIE>door de afnemende diameter ("tapering") van de slagaderen, ter hoogte van vertakkingen en door vernauwingen kaatst deze drukgolf binnen een hartslag terug naar het hart Vreemd genoeg vormen deze terugkaatsingen samen een enkele tweedegraads drukgolf die zich in tegenovergestelde richting (naar het hart toe) verplaatst.
538
www
de polsgolf en een verhoging van de polsdruk (cf geïsoleerde systolische hypertensie) Samen met bepaalde afwijkingen in de vetstofwisseling kunnen deze veranderingen leiden tot ontstekingen in de vaatwand en uiteindelijk tot atherosclerose Het hart is een spier Net als elke andere spier wordt zij groter en sterker bij een toegenomen belasting over een langere periode In de grote bloedsomloop is het de linker kamer (ventrikel) die in de pompfunctie voorziet De verdikking van de linkerkamer wordt linkerventrikelhypertrofie genoemd Door de verdikking wordt het voor de kransslagaderen steeds lastiger het hart te voorzien van voldoende voedingsstoffen en zuurstof De vraag is groter door de toegenomen arbeid van het hart en het aanbod is kleiner door de toegenomen spanning in de wand van het hart (cf wet van Laplace) Dit kan uiteindelijk leiden tot linker hartfalen De effecten van de vaatwandstijfheid op de bloeddruk zijn complex Niet alleen wordt de druk verhoogd doordat het hart harder moet pompen De vorm en snelheid van de drukgolf worden eveneens beïnvloed Als het linkerventrikel samentrekt wordt naast een bepaalde hoeveelheid bloed (slagvolume) ook een drukgolf de slagaderen ingestuurd Deze drukgolf is vele malen sneller dan de bloedstroom <LOCATIE>door de afnemende diameter ("tapering") van de slagaderen, ter hoogte van vertakkingen en door vernauwingen kaatst deze drukgolf binnen een hartslag terug naar het hart Vreemd genoeg vormen deze terugkaatsingen samen een enkele tweedegraads drukgolf die zich in tegenovergestelde richting (naar het hart toe) verplaatst Bij verstijving van de vaatwand verplaatst de polsgolf zich sneller door de vaten en kan de teruggekaatste golf de eerste golf (en omgedraaid) in belangrijke mate versterken (augmentatie) Polsgolfanalyse ("Pulse Wave Analysis, PWA") is de beoordeling van de "vorm" van de polsgolf Bij de polsgolfsnelheid ("Pulse Wave Velocity, PWV") wordt alleen naar de "verplaatsingssnelheid" van de polsgolf gekeken Ten eerste kan een snellere polsgolf meer schade aanrichten dan een tragere polsgolf Meting van de polsgolfsnelheid is de meest directe methode om een idee te krijgen van de vaatwandstijfheid Ten tweede wordt de versterking van de polsgolf steeds belangrijker Dit kan ertoe leiden dat de bovendruk (systolische bloeddruk) toeneemt en de onderdruk (diastolische bloeddruk) afneemt Het verschil (bovendruk min onderdruk) noemt men de polsdruk Zowel de toegenomen polsgolfsnelheid als, in mindere mate, de polsdruk zijn onafhankelijke voorspellers van hart- en vaatziekten en sterfte in het algemeen Met behulp van Fourieranalyse is een transferfunctie (TF) af te leiden die een armbloeddruksignaal behoorlijk nauwkeurig (##% overeenkomst) om kan zetten in een aortabloeddruksignaal De aortabloeddruk net na het hart wordt de centrale bloeddruk genoemd De centrale bovendruk is bij soepele vaten "lager" dan de bovendruk ter hoogte van de arm (amplificatiefenomeen) Bij stijve vaten is er nog maar weinig verschil te zien De centrale bloeddruk is een betere voorspeller van hart- en vaatziekten dan de armbloeddruk, maar het voordeel is marginaal Een uitzondering hierop zijn jonge mensen met geïsoleerde systolische hoge bloeddruk.
537
www
Bij verstijving van de vaatwand verplaatst de polsgolf zich sneller door de vaten en kan de teruggekaatste golf de eerste golf (en omgedraaid) in belangrijke mate versterken (augmentatie) Polsgolfanalyse ("Pulse Wave Analysis, PWA") is de beoordeling van de "vorm" van de polsgolf Bij de polsgolfsnelheid ("Pulse Wave Velocity, PWV") wordt alleen naar de "verplaatsingssnelheid" van de polsgolf gekeken Ten eerste kan een snellere polsgolf meer schade aanrichten dan een tragere polsgolf Meting van de polsgolfsnelheid is de meest directe methode om een idee te krijgen van de vaatwandstijfheid Ten tweede wordt de versterking van de polsgolf steeds belangrijker Dit kan ertoe leiden dat de bovendruk (systolische bloeddruk) toeneemt en de onderdruk (diastolische bloeddruk) afneemt Het verschil (bovendruk min onderdruk) noemt men de polsdruk Zowel de toegenomen polsgolfsnelheid als, in mindere mate, de polsdruk zijn onafhankelijke voorspellers van hart- en vaatziekten en sterfte in het algemeen Met behulp van Fourieranalyse is een transferfunctie (TF) af te leiden die een armbloeddruksignaal behoorlijk nauwkeurig (##% overeenkomst) om kan zetten in een aortabloeddruksignaal De aortabloeddruk net na het hart wordt de centrale bloeddruk genoemd De centrale bovendruk is bij soepele vaten "lager" dan de bovendruk ter hoogte van de arm (amplificatiefenomeen) Bij stijve vaten is er nog maar weinig verschil te zien De centrale bloeddruk is een betere voorspeller van hart- en vaatziekten dan de armbloeddruk, maar het voordeel is marginaal Een uitzondering hierop zijn jonge mensen met geïsoleerde systolische hoge bloeddruk Behandeling wordt dan niet noodzakelijk geacht Bij het vaststellen van de vaatwandstijfheid gaat het met name om de aorta Vooral omdat hier de bufferfunctie het belangrijkst is en omdat in pathologische omstandigheden vaten verder van het hart verwijderd (perifere vaten) in vergelijking veel minder worden beïnvloed Zoals eerder gesteld is de samenstelling van de vaatwand niet overal gelijk Als men spreekt over "de" vaatwandstijfheid heeft men het bij gevolg altijd over de "gemiddelde" vaatwandstijfheid over een bepaald traject Bij voorkeur worden methoden toegepast die niet schadelijk zijn voor de patiënt (non-invasieve methoden) Voor het bepalen van de gemiddelde stijfheid van de aorta is dit bijzonder lastig De aorta ligt immers goed beschermd in het lichaam De stijfheid van de aorta zelf is niet direct te bepalen Wel bestaat er een direct verband tussen de snelheid van de polsgolf (polsgolfsnelheid) en de stijfheid van de aorta Dit verband wordt teruggevonden in de <PERSOON>-Kortewegvergelijking Hierbij worden wel enkele aannames gedaan De stijfheid (incrementele elasticiteitsmodulus, "E") heeft alleen een direct verband met de polsgolfsnelheid ("PWV") als de dichtheid van het bloed ("ρ") en de verhouding tussen de vaatwanddikte ("h") en de vaatdiameter ("#r") over het traject niet veranderen Dit blijkt voor de aorta voldoende waar te zijn om zinvolle metingen te kunnen verrichten Voor een schatting van de gemiddelde polsgolfsnelheid in de aorta zijn er twee meetpunten in de aorta nodig.
548
www
niet noodzakelijk geacht Bij het vaststellen van de vaatwandstijfheid gaat het met name om de aorta Vooral omdat hier de bufferfunctie het belangrijkst is en omdat in pathologische omstandigheden vaten verder van het hart verwijderd (perifere vaten) in vergelijking veel minder worden beïnvloed Zoals eerder gesteld is de samenstelling van de vaatwand niet overal gelijk Als men spreekt over "de" vaatwandstijfheid heeft men het bij gevolg altijd over de "gemiddelde" vaatwandstijfheid over een bepaald traject Bij voorkeur worden methoden toegepast die niet schadelijk zijn voor de patiënt (non-invasieve methoden) Voor het bepalen van de gemiddelde stijfheid van de aorta is dit bijzonder lastig De aorta ligt immers goed beschermd in het lichaam De stijfheid van de aorta zelf is niet direct te bepalen Wel bestaat er een direct verband tussen de snelheid van de polsgolf (polsgolfsnelheid) en de stijfheid van de aorta Dit verband wordt teruggevonden in de <PERSOON>-Kortewegvergelijking Hierbij worden wel enkele aannames gedaan De stijfheid (incrementele elasticiteitsmodulus, "E") heeft alleen een direct verband met de polsgolfsnelheid ("PWV") als de dichtheid van het bloed ("ρ") en de verhouding tussen de vaatwanddikte ("h") en de vaatdiameter ("#r") over het traject niet veranderen Dit blijkt voor de aorta voldoende waar te zijn om zinvolle metingen te kunnen verrichten Voor een schatting van de gemiddelde polsgolfsnelheid in de aorta zijn er twee meetpunten in de aorta nodig De (intravasculaire) afstand gedeeld door dit tijdverschil is de polsgolfsnelheid Een goede methode maakt gebruik van kernspintomografie ("Magnetic Resonance Imaging", MRI) Daarmee kan de afstand goed gemeten worden Deze methode is echter omslachtig en duur en wordt daarom vooralsnog alleen toegepast in het kader van onderzoek Met behulp van echografie en doppler-technologie is eveneens een goede schatting van de polsgolfsnelheid in de aorta te maken Deze methode is nog altijd te omslachtig en duur om in de kliniek te worden toegepast Voor de kliniek is een methode gevonden die geen gebruik maakt van medische beeldvorming Deze methode is simpel en goedkoop genoeg om op grote schaal te worden toegepast Met behulp van bepaalde technieken (oscillometrisch, occlusieve applanatietonometrie) wordt de polsgolf op twee vaste plaatsen gemeten, namelijk ter hoogte van de halsslagader ("arteria carotis") en de dijbeenslagader ("arteria femoralis") Deze methode wordt de "carotide-femorale polsgolfsnelheid" ("carotid-femoral Pulse Wave Velocity", cfPWV) genoemd en blijkt een goede schatting van de gemiddelde polsgolfsnelheid over de aorta Over de beste schatting van de afgelegde afstand bestaat nog wat controverse Er wordt echter altijd over het lichaam een afstand gemeten (met of zonder correctiefactor) om een idee te krijgen van de te bepalen afstand Omdat de aorta niet altijd dezelfde vorm binnen het lichaam heeft, blijft dit hoe dan ook een wat grove schatting Factoren die dit beïnvloeden zijn onder andere leeftijd, geslacht, lichaamsbouw en (duratie van) onderliggende aandoeningen zoals hoge bloeddruk.
539
www
gebruik van kernspintomografie ("Magnetic Resonance Imaging", MRI) Daarmee kan de afstand goed gemeten worden Deze methode is echter omslachtig en duur en wordt daarom vooralsnog alleen toegepast in het kader van onderzoek Met behulp van echografie en doppler-technologie is eveneens een goede schatting van de polsgolfsnelheid in de aorta te maken Deze methode is nog altijd te omslachtig en duur om in de kliniek te worden toegepast Voor de kliniek is een methode gevonden die geen gebruik maakt van medische beeldvorming Deze methode is simpel en goedkoop genoeg om op grote schaal te worden toegepast Met behulp van bepaalde technieken (oscillometrisch, occlusieve applanatietonometrie) wordt de polsgolf op twee vaste plaatsen gemeten, namelijk ter hoogte van de halsslagader ("arteria carotis") en de dijbeenslagader ("arteria femoralis") Deze methode wordt de "carotide-femorale polsgolfsnelheid" ("carotid-femoral Pulse Wave Velocity", cfPWV) genoemd en blijkt een goede schatting van de gemiddelde polsgolfsnelheid over de aorta Over de beste schatting van de afgelegde afstand bestaat nog wat controverse Er wordt echter altijd over het lichaam een afstand gemeten (met of zonder correctiefactor) om een idee te krijgen van de te bepalen afstand Omdat de aorta niet altijd dezelfde vorm binnen het lichaam heeft, blijft dit hoe dan ook een wat grove schatting Factoren die dit beïnvloeden zijn onder andere leeftijd, geslacht, lichaamsbouw en (duratie van) onderliggende aandoeningen zoals hoge bloeddruk Een andere methode is met behulp van echografie de uiteenzetting (distensibiliteit) van de halsslagader (carotide) te bekijken Er blijkt een goed verband te zijn tussen de stijfheid (het omgedraaide van de uiteenzetting) van de halsslagader en de aorta De mate van uiteenzetting van de halsslagader over een volledige hartslag wordt daarbij vastgelegd Ook kan men met behulp van echografie de dikte van de vaatwand (intima-mediadikte, IMT) bekijken wat eveneens een goed verband lijkt te hebben met de stijfheid van de aorta De eerder genoemde teruggekaatste polsgolf kan de oorspronkelijke polsgolf versterken De mate van versterking noemt men de augmentatie-index De augmentatie-index is eveneens afhankelijk van andere factoren dan de vaatwandstijfheid en het directe verband is daarom zwak De cfPWV wordt door de "European Society of Hypertension" en de "European Society of Cardiology" (ESH, ESC) sinds ### en de "Fifth Joint Task Force" (bestaande uit de ESC en andere organisaties) sinds ### aangeraden als aanvullende marker voor het opmaken van een cardiovasculair risicoprofiel Vooral omdat er inmiddels weinig twijfel meer bestaat of het een waardevolle bijdrage kan leveren in de beslissing wel of niet (en hoe) te behandelen In <LOCATIE> worden deze richtlijnen vooralsnog niet algemeen geaccepteerd Bedacht moet worden dat de Nederlandse multidisciplinaire richtlijn (zelf uit ###) zich beroept op de richtlijnen van de "Fourth Joint Task Force" uit ### en niet van de "Fifth Joint Task Force" uit ### Het advies wat betreft metingen van de vaatwandstijfheid zijn van gelijke aard in de ESH/ESC richlijnen uit ### en de "Sixth Joint Task Force" richtlijnen uit ###' Als standaardbepaling worden dergelijke metingen nog niet aangeraden.
582
www
goed verband te zijn tussen de stijfheid (het omgedraaide van de uiteenzetting) van de halsslagader en de aorta De mate van uiteenzetting van de halsslagader over een volledige hartslag wordt daarbij vastgelegd Ook kan men met behulp van echografie de dikte van de vaatwand (intima-mediadikte, IMT) bekijken wat eveneens een goed verband lijkt te hebben met de stijfheid van de aorta De eerder genoemde teruggekaatste polsgolf kan de oorspronkelijke polsgolf versterken De mate van versterking noemt men de augmentatie-index De augmentatie-index is eveneens afhankelijk van andere factoren dan de vaatwandstijfheid en het directe verband is daarom zwak De cfPWV wordt door de "European Society of Hypertension" en de "European Society of Cardiology" (ESH, ESC) sinds ### en de "Fifth Joint Task Force" (bestaande uit de ESC en andere organisaties) sinds ### aangeraden als aanvullende marker voor het opmaken van een cardiovasculair risicoprofiel Vooral omdat er inmiddels weinig twijfel meer bestaat of het een waardevolle bijdrage kan leveren in de beslissing wel of niet (en hoe) te behandelen In <LOCATIE> worden deze richtlijnen vooralsnog niet algemeen geaccepteerd Bedacht moet worden dat de Nederlandse multidisciplinaire richtlijn (zelf uit ###) zich beroept op de richtlijnen van de "Fourth Joint Task Force" uit ### en niet van de "Fifth Joint Task Force" uit ### Het advies wat betreft metingen van de vaatwandstijfheid zijn van gelijke aard in de ESH/ESC richlijnen uit ### en de "Sixth Joint Task Force" richtlijnen uit ###' Als standaardbepaling worden dergelijke metingen nog niet aangeraden Diverse vormen van hoge bloeddrukmedicatie kunnen worden toegepast om de vaatwandstijfheid te verlagen De beste resultaten worden geboekt met calciumkanaalblokkers en blokkers van het renine-angiotensine-aldosteronsysteem Klassieke bètablokkers lijken de centrale vaatwandstijfheid maar weinig te verlagen of in sommige gevallen zelfs te verhogen De nieuwere bètablokkers lijken betere resultaten te geven Zwaveltetrafluoride Zwaveltetrafluoride is een anorganische verbinding tussen zwavel en fluor, met als brutoformule SF Het is bij standaardomstandigheden een kleurloos giftig gas De synthese van zwaveltetrafluoride werd voor het eerst gerapporteerd in ### door <PERSOON> en <PERSOON> Ze lieten kobalt(III)fluoride reageren met zwavel Deze reactie gaat reeds op bij kamertemperatuur en verloopt explosief bij verwarming Om de reactie in de hand te houden moest het reactiemengsel gekoeld worden en verdund door toevoeging van vloeispaat Wat ze verkregen was een mengsel van verschillende fluoriden, zoals <PERSOON> in zijn proefschrift "Uber Schwefel-Fluor-Verbindungen" uit ### aantoonde Naast SF kan dat onder meer SF en SF bevat hebben Zwaveltetrafluoride kan bereid worden met de rechtstreekse fluorering van zwavel met fluor op −## °C Een alternatief dat ook in het laboratorium kan gebruikt worden, is de reactie van zwaveldichloride met natriumfluoride in acetonitril, eventueel met chloor Het kan ook bereid worden uit uraniumtetrafluoride (UF) dat uit kernafval wordt gewonnen, via de zogenaamde NIFUT ("nonmetallic inorganic fluoride from uranium tetrafluoride")-technologie Dit is een tweestapsproces Zwaveltetrafluoride is een kleurloos, niet brandbaar gas met een stekende geur.
570
www
Diverse vormen van hoge bloeddrukmedicatie kunnen worden toegepast om de vaatwandstijfheid te verlagen De beste resultaten worden geboekt met calciumkanaalblokkers en blokkers van het renine-angiotensine-aldosteronsysteem Klassieke bètablokkers lijken de centrale vaatwandstijfheid maar weinig te verlagen of in sommige gevallen zelfs te verhogen De nieuwere bètablokkers lijken betere resultaten te geven Zwaveltetrafluoride Zwaveltetrafluoride is een anorganische verbinding tussen zwavel en fluor, met als brutoformule SF Het is bij standaardomstandigheden een kleurloos giftig gas De synthese van zwaveltetrafluoride werd voor het eerst gerapporteerd in ### door <PERSOON> en <PERSOON> Ze lieten kobalt(III)fluoride reageren met zwavel Deze reactie gaat reeds op bij kamertemperatuur en verloopt explosief bij verwarming Om de reactie in de hand te houden moest het reactiemengsel gekoeld worden en verdund door toevoeging van vloeispaat Wat ze verkregen was een mengsel van verschillende fluoriden, zoals <PERSOON> in zijn proefschrift "Uber Schwefel-Fluor-Verbindungen" uit ### aantoonde Naast SF kan dat onder meer SF en SF bevat hebben Zwaveltetrafluoride kan bereid worden met de rechtstreekse fluorering van zwavel met fluor op −## °C Een alternatief dat ook in het laboratorium kan gebruikt worden, is de reactie van zwaveldichloride met natriumfluoride in acetonitril, eventueel met chloor Het kan ook bereid worden uit uraniumtetrafluoride (UF) dat uit kernafval wordt gewonnen, via de zogenaamde NIFUT ("nonmetallic inorganic fluoride from uranium tetrafluoride")-technologie Dit is een tweestapsproces Zwaveltetrafluoride is een kleurloos, niet brandbaar gas met een stekende geur In water ontleedt het met een heftige reactie, waarbij waterstoffluoride ontstaat Het is goed oplosbaar in benzeen Zwaveltetrafluoride is een zwak Lewiszuur De kritische temperatuur is ## °C, het tripelpunt ligt bij een temperatuur van −### °C en een druk van #,# mbar Het is een erg giftig gas dat een irriterende en bijtende werking heeft op ogen en ademhalingsorganen Het kan een ernstige longbeschadiging veroorzaken De irriterende werking wordt vooral toegeschreven aan de hydrolyseproducten, waaronder waterstoffluoride en zwaveldioxide, die ontstaan bij contact van het gas met vochtigheid Zwaveltetrafluoride wordt gebruikt als reagens voor de selectieve fluorering van organische verbindingen, waaronder organische zuren, ketonen, aldehyden en alcoholen Het wordt ook gebruikt om metaaloxiden om te zetten in fluoriden, bijvoorbeeld telluurdioxide in telluurtetrafluoride Zwavelhexafluoride kan uit zwaveltetrafluoride bereid worden door het te oxideren met zuurstof, waarbij zwaveldioxide als bijproduct ontstaat, of door rechtstreekse fluorering van SF in aanwezigheid van kobalt(III)fluoride Zwaveltetrafluoride kan ook gebruikt worden om tetrafluoretheen te bereiden, door zwaveltetrafluoride te reageren met koolstof op hoge temperatuur (ten minste ### °C, in een vlamboog) Zwavelhexafluoride is echter beter geschikt, omdat het niet giftig of corrosief is <PERSOON> (<PERSOON>) <PERSOON> (Wemding, <DATUM> - Tübingen, <DATUM> was een <PERSOON> botanicus en arts In ### kwam hij op verzoek van hertog <PERSOON> naar de Universiteit van Tübingen, waar hij vanaf ### hoogleraar in de geneeskunde was.
555
www
heftige reactie, waarbij waterstoffluoride ontstaat Het is goed oplosbaar in benzeen Zwaveltetrafluoride is een zwak Lewiszuur De kritische temperatuur is ## °C, het tripelpunt ligt bij een temperatuur van −### °C en een druk van #,# mbar Het is een erg giftig gas dat een irriterende en bijtende werking heeft op ogen en ademhalingsorganen Het kan een ernstige longbeschadiging veroorzaken De irriterende werking wordt vooral toegeschreven aan de hydrolyseproducten, waaronder waterstoffluoride en zwaveldioxide, die ontstaan bij contact van het gas met vochtigheid Zwaveltetrafluoride wordt gebruikt als reagens voor de selectieve fluorering van organische verbindingen, waaronder organische zuren, ketonen, aldehyden en alcoholen Het wordt ook gebruikt om metaaloxiden om te zetten in fluoriden, bijvoorbeeld telluurdioxide in telluurtetrafluoride Zwavelhexafluoride kan uit zwaveltetrafluoride bereid worden door het te oxideren met zuurstof, waarbij zwaveldioxide als bijproduct ontstaat, of door rechtstreekse fluorering van SF in aanwezigheid van kobalt(III)fluoride Zwaveltetrafluoride kan ook gebruikt worden om tetrafluoretheen te bereiden, door zwaveltetrafluoride te reageren met koolstof op hoge temperatuur (ten minste ### °C, in een vlamboog) Zwavelhexafluoride is echter beter geschikt, omdat het niet giftig of corrosief is <PERSOON> (<PERSOON>) <PERSOON> (Wemding, <DATUM> - Tübingen, <DATUM> was een <PERSOON> botanicus en arts In ### kwam hij op verzoek van hertog <PERSOON> naar de Universiteit van Tübingen, waar hij vanaf ### hoogleraar in de geneeskunde was Hij wordt als een van de grondleggers van de botanie (wetenschappelijke plantkunde) beschouwd <PERSOON> heeft verschillende boeken geschreven waaronder in ### zijn eerste boek over geneeskrachtige kruiden, "De Historia Stirpium" Reeds in het volgende jaar kwam ook een Nederlandstalige editie uit, de "Nieuwe Herbarius" Het plantengeslacht "Fuchsia" is in ### door <PERSOON> naar <PERSOON> genoemd Polsgolfsnelheid Met polsgolfsnelheid (<PERSOON> "Pulse Wave Velocity", "PWV") wordt binnen de geneeskunde de snelheid bedoeld waarmee een bloeddrukgolf (polsgolf) zich door de slagaderen verplaatst, ofwel met formula_# de verstreken tijd, en formula_# de afstand waarover de polsgolf zich verplaatst heeft De meting van de PWV wordt sinds ### door de "European Society of Hypertension" (ESH) en de "European Society of Cardiology" (ESC) aangeraden als aanvullende test bij personen met een matig verhoogd risico op ziekte of sterfte door hart- en vaatziekten (HVZ) volgens de SCORE-tabel De percentages zijn in de NHG-versie hoger (vanwege het meenemen van ziekte in de risicoschatting), maar de categorische indeling per individu (laag, matig of verhoogd risico) is in grote lijnen overeenkomstig Bij de samentrekking van het hart wordt naast een hoeveelheid bloed (slagvolume) ook een drukgolf (polsgolf) de vaten ingestuurd Met de klassieke armbloeddrukmeting wordt van deze drukgolf de piek (bovendruk, systolische bloeddruk) en het dal (onderdruk, diastolische bloeddruk) bepaald Met de PWV wordt niet naar de hoogte van de bloeddruk of naar de vorm van de drukgolf (polsgolfanalyse, "Pulse Wave Analysis", PWA) gekeken, maar juist naar de verplaatsingssnelheid Deze verplaatsingssnelheid heeft een direct verband met de stijfheid van de wand van het vaattraject in kwestie (vaatwandstijfheid).
615
www
boeken geschreven waaronder in ### zijn eerste boek over geneeskrachtige kruiden, "De Historia Stirpium" Reeds in het volgende jaar kwam ook een Nederlandstalige editie uit, de "Nieuwe Herbarius" Het plantengeslacht "Fuchsia" is in ### door <PERSOON> naar <PERSOON> genoemd Polsgolfsnelheid Met polsgolfsnelheid (<PERSOON> "Pulse Wave Velocity", "PWV") wordt binnen de geneeskunde de snelheid bedoeld waarmee een bloeddrukgolf (polsgolf) zich door de slagaderen verplaatst, ofwel met formula_# de verstreken tijd, en formula_# de afstand waarover de polsgolf zich verplaatst heeft De meting van de PWV wordt sinds ### door de "European Society of Hypertension" (ESH) en de "European Society of Cardiology" (ESC) aangeraden als aanvullende test bij personen met een matig verhoogd risico op ziekte of sterfte door hart- en vaatziekten (HVZ) volgens de SCORE-tabel De percentages zijn in de NHG-versie hoger (vanwege het meenemen van ziekte in de risicoschatting), maar de categorische indeling per individu (laag, matig of verhoogd risico) is in grote lijnen overeenkomstig Bij de samentrekking van het hart wordt naast een hoeveelheid bloed (slagvolume) ook een drukgolf (polsgolf) de vaten ingestuurd Met de klassieke armbloeddrukmeting wordt van deze drukgolf de piek (bovendruk, systolische bloeddruk) en het dal (onderdruk, diastolische bloeddruk) bepaald Met de PWV wordt niet naar de hoogte van de bloeddruk of naar de vorm van de drukgolf (polsgolfanalyse, "Pulse Wave Analysis", PWA) gekeken, maar juist naar de verplaatsingssnelheid Deze verplaatsingssnelheid heeft een direct verband met de stijfheid van de wand van het vaattraject in kwestie (vaatwandstijfheid) Deze formule geeft aan dat de stijfheid van het vat (incrementele elasticiteitsmodulus, formula_#) een direct verband heeft met de polsgolfsnelheid (formula_#) Hierbij wordt aangenomen dat de dichtheid van het bloed (formula_#) en de verhouding tussen de vaatwanddikte (formula_#) en de vaatdiameter (formula_#) over het gemeten traject niet veranderen Voor korte vaattrajecten en voor de aorta blijkt dit voldoende waar te zijn om zinvolle metingen te kunnen verrichten De polsgolf is in feite een energiegolf die zich door de bloedvaten begeeft Deze golf kan geregistreerd worden als bijvoorbeeld een drukgolf ("Pressure Wave") of een stroomgolf ("Flow Wave") Om de gemiddelde snelheid over een vaattraject te bepalen moet de afstand tussen twee meetlocaties en het tijdverschil tussen de registraties bepaald worden De afstand gedeeld door het tijdsverschil geeft de gemiddelde snelheid In de meeste gevallen wordt gebruikgemaakt van de drukgolf Het tijdsverschil kan alleen bepaald worden uit het vroege begin van de golf omdat verderop in de golf complexe terugkaatsingseffecten een grote rol spelen De meest directe en precieze methode voor het bepalen van de gemiddelde PWV over een bepaald vaattraject is meten "in" een bloedvat Voor het schatten van het risico op hart- en vaatziekten worden dergelijke methoden niet gebruikt Als surrogaat voor de invasieve methoden zijn minder schadelijke technieken ontwikkeld Het grootste probleem hierbij is het bepalen van de afstand die de polsgolf aflegt Hiervoor kan onder andere gebruikgemaakt worden van MRI.
576
www
formule geeft aan dat de stijfheid van het vat (incrementele elasticiteitsmodulus, formula_#) een direct verband heeft met de polsgolfsnelheid (formula_#) Hierbij wordt aangenomen dat de dichtheid van het bloed (formula_#) en de verhouding tussen de vaatwanddikte (formula_#) en de vaatdiameter (formula_#) over het gemeten traject niet veranderen Voor korte vaattrajecten en voor de aorta blijkt dit voldoende waar te zijn om zinvolle metingen te kunnen verrichten De polsgolf is in feite een energiegolf die zich door de bloedvaten begeeft Deze golf kan geregistreerd worden als bijvoorbeeld een drukgolf ("Pressure Wave") of een stroomgolf ("Flow Wave") Om de gemiddelde snelheid over een vaattraject te bepalen moet de afstand tussen twee meetlocaties en het tijdverschil tussen de registraties bepaald worden De afstand gedeeld door het tijdsverschil geeft de gemiddelde snelheid In de meeste gevallen wordt gebruikgemaakt van de drukgolf Het tijdsverschil kan alleen bepaald worden uit het vroege begin van de golf omdat verderop in de golf complexe terugkaatsingseffecten een grote rol spelen De meest directe en precieze methode voor het bepalen van de gemiddelde PWV over een bepaald vaattraject is meten "in" een bloedvat Voor het schatten van het risico op hart- en vaatziekten worden dergelijke methoden niet gebruikt Als surrogaat voor de invasieve methoden zijn minder schadelijke technieken ontwikkeld Het grootste probleem hierbij is het bepalen van de afstand die de polsgolf aflegt Hiervoor kan onder andere gebruikgemaakt worden van MRI Tegenwoordig is uitwendige drukregistratie de norm voor gebruik in cardiovasculair risicomanagement De PWV die het beste lijkt overeen te komen met de PWV van de aorta is carotide-femorale PWV (cfPWV) De druk wordt oscillometrisch of met behulp van occlusieve applanatietonometrie geregistreerd ter hoogte van de halsslagader ("arteria carotis") en de bovenbeenslagader ("arteria femoralis") Om de cfPWV zoveel mogelijk overeen te laten komen met de PWV van de aorta wordt tegenwoordig aangeraden ##% van de directe afstand tussen de meetlocaties te nemen Een andere methode om de PWV van de aorta te schatten maakt gebruik van polsgolfanalyse (PWA) Deze methode lijkt echter niet goed overeen te komen met cfPWV Er wordt zelfs gesteld dat bepaling van PWV uit PWA niet mogelijk is Er zijn twee Europese richtlijnen die in grote lijnen overeenkomen Een versie uit ### van de ESC (en andere organisaties) en een versie uit ### van de ESC en ESH gemeenschappelijk De ESH en ESC stellen de cfPWV als 'gouden standaard' voor het meten van vaatwandstijfheid De ESH/ESC houden daarbij een afkapwaarde van ## m/s aan als indicatie van asymptomatische orgaanschade zoals voorgesteld door van den Bortel et al De richtlijnen van de "Fifth Joint Task Force" (###) houden nog een afkapwaarde van ## m/s Het verschil berust in de schatting van de afstand gebruikt voor de snelheidsbepaling Bepaling van de cfPWV wordt vooral als nuttig gezien bij mensen met een matig verhoogd cardiovasculair risico Bij deze groep mensen moet volgens de ESH/ESC worden gezocht naar tekenen van asymptomatische orgaanschade.
552
www
De PWV die het beste lijkt overeen te komen met de PWV van de aorta is carotide-femorale PWV (cfPWV) De druk wordt oscillometrisch of met behulp van occlusieve applanatietonometrie geregistreerd ter hoogte van de halsslagader ("arteria carotis") en de bovenbeenslagader ("arteria femoralis") Om de cfPWV zoveel mogelijk overeen te laten komen met de PWV van de aorta wordt tegenwoordig aangeraden ##% van de directe afstand tussen de meetlocaties te nemen Een andere methode om de PWV van de aorta te schatten maakt gebruik van polsgolfanalyse (PWA) Deze methode lijkt echter niet goed overeen te komen met cfPWV Er wordt zelfs gesteld dat bepaling van PWV uit PWA niet mogelijk is Er zijn twee Europese richtlijnen die in grote lijnen overeenkomen Een versie uit ### van de ESC (en andere organisaties) en een versie uit ### van de ESC en ESH gemeenschappelijk De ESH en ESC stellen de cfPWV als 'gouden standaard' voor het meten van vaatwandstijfheid De ESH/ESC houden daarbij een afkapwaarde van ## m/s aan als indicatie van asymptomatische orgaanschade zoals voorgesteld door van den Bortel et al De richtlijnen van de "Fifth Joint Task Force" (###) houden nog een afkapwaarde van ## m/s Het verschil berust in de schatting van de afstand gebruikt voor de snelheidsbepaling Bepaling van de cfPWV wordt vooral als nuttig gezien bij mensen met een matig verhoogd cardiovasculair risico Bij deze groep mensen moet volgens de ESH/ESC worden gezocht naar tekenen van asymptomatische orgaanschade De toegevoegde waarde van cfPWV bovenop klassieke risicofactoren, inclusief SCORE en de "Framingham risk score", is in een aantal studies kwantitatief aangetoond Een aanzienlijk deel van de patiënten (volgens SCORE ##% en Framingham bijna ##%) kan ingedeeld worden in een hogere of lagere risicogroep wanneer vaatwandstijfheid wordt meegenomen In <LOCATIE> is de "Multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair risicomanagement" (MDR-CVRM) opgesteld als algemene maatstaf voor artsen en paramedici De MDR-CVRM is eveneens de NHG-standaard cardiovasculair risicomanagement De huidige versie (tweede herziening) uit ### beroept zich vooral op de Europese richtlijnen van de ESC ("Fourth Joint Task Force") uit ### Daarin wordt het belang van cfPWV nog niet zo sterk aangehaald als in de nieuwste versie uit ### ("Fifth Joint Task Force") In de huidige Nederlandse richtlijn wordt de standaardbepaling van cfPWV daarom vooralsnog niet aangeraden Het verband tussen vaatwandschade en PWV is continu en de uitslag is afhankelijk van de gebruikte methode Daarnaast is een normaalwaarde van PWV leeftijdsafhankelijk Toch is door de ESH/ESC uit praktische overwegingen een afkapwaarde voorgesteld Eerder werd een cfPWV van groter dan ## m/s als indicatie voor behandeling gezien Daarbij werd de directe afstand tussen de meetlocaties aangehouden als lengteschatting van de afgelegde weg door de gemeten polsgolf De huidige afkapwaarde (ESH/ESC ###) is verlaagd naar ## m/s, omdat met ##% van de directe afstand een betere schatting wordt gemaakt van de PWV in de aorta.
569
www
toegevoegde waarde van cfPWV bovenop klassieke risicofactoren, inclusief SCORE en de "Framingham risk score", is in een aantal studies kwantitatief aangetoond Een aanzienlijk deel van de patiënten (volgens SCORE ##% en Framingham bijna ##%) kan ingedeeld worden in een hogere of lagere risicogroep wanneer vaatwandstijfheid wordt meegenomen In <LOCATIE> is de "Multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair risicomanagement" (MDR-CVRM) opgesteld als algemene maatstaf voor artsen en paramedici De MDR-CVRM is eveneens de NHG-standaard cardiovasculair risicomanagement De huidige versie (tweede herziening) uit ### beroept zich vooral op de Europese richtlijnen van de ESC ("Fourth Joint Task Force") uit ### Daarin wordt het belang van cfPWV nog niet zo sterk aangehaald als in de nieuwste versie uit ### ("Fifth Joint Task Force") In de huidige Nederlandse richtlijn wordt de standaardbepaling van cfPWV daarom vooralsnog niet aangeraden Het verband tussen vaatwandschade en PWV is continu en de uitslag is afhankelijk van de gebruikte methode Daarnaast is een normaalwaarde van PWV leeftijdsafhankelijk Toch is door de ESH/ESC uit praktische overwegingen een afkapwaarde voorgesteld Eerder werd een cfPWV van groter dan ## m/s als indicatie voor behandeling gezien Daarbij werd de directe afstand tussen de meetlocaties aangehouden als lengteschatting van de afgelegde weg door de gemeten polsgolf De huidige afkapwaarde (ESH/ESC ###) is verlaagd naar ## m/s, omdat met ##% van de directe afstand een betere schatting wordt gemaakt van de PWV in de aorta Augmentatie-index De augmentatie-index (<PERSOON> "augmentation index", AIx) is een maat voor de verhoging van de polsdruk als gevolg van terugkaatsingseffecten en is een voorspeller van hart- en vaatziekten Bij het stijver worden van de slagaderen zijn terugkaatsingseffecten steeds eerder in de polsgolf (bloeddrukgolf) waar te nemen Augmentatie is het fenomeen dat de polsdruk door deze effecten verhoogd wordt Een maat hiervoor is de augmentatie-index (AIx) De augmentatiedruk is het verschil tussen de hoogte van de tweede piek (systolische bloeddruk) en de hoogte van de eerste piek in de polsgolf (inflectiepunt of schouderpunt) De AIx is de augmentatiedruk ("Augmentation Pressure", AP) gedeeld door de polsdruk ("Pulse Pressure", PP) en wordt doorgaans uitgedrukt als percentage Om te corrigeren voor de invloed van de hartslag, wordt soms de AIx berekend zoals deze zou zijn bij ## hartslagen per minuut (AIx@##) In soepele vaten, zoals de aorta bij jonge mensen, is er nog geen sprake van augmentatie De eerste piek is dan het hoogst en weerspiegelt de systolische bloeddruk Berekening van de AIx is in dat geval niet zinvol De AIx van de polsgolf in het begin van de aorta (centrale AIx) is het meest significant in verband met het risico op hart- en vaatziekten Om de centrale AIx te bepalen wordt meestal gebruikgemaakt van polsgolfanalyse ("Pulse Wave Analysis", PWA) Daarbij wordt vanuit een bloeddruksignaal uit de periferie (bovenarm, pols of vinger) teruggerekend hoe de polsgolfvorm is ter hoogte van het begin van de aorta.
578
www
polsdruk als gevolg van terugkaatsingseffecten en is een voorspeller van hart- en vaatziekten Bij het stijver worden van de slagaderen zijn terugkaatsingseffecten steeds eerder in de polsgolf (bloeddrukgolf) waar te nemen Augmentatie is het fenomeen dat de polsdruk door deze effecten verhoogd wordt Een maat hiervoor is de augmentatie-index (AIx) De augmentatiedruk is het verschil tussen de hoogte van de tweede piek (systolische bloeddruk) en de hoogte van de eerste piek in de polsgolf (inflectiepunt of schouderpunt) De AIx is de augmentatiedruk ("Augmentation Pressure", AP) gedeeld door de polsdruk ("Pulse Pressure", PP) en wordt doorgaans uitgedrukt als percentage Om te corrigeren voor de invloed van de hartslag, wordt soms de AIx berekend zoals deze zou zijn bij ## hartslagen per minuut (AIx@##) In soepele vaten, zoals de aorta bij jonge mensen, is er nog geen sprake van augmentatie De eerste piek is dan het hoogst en weerspiegelt de systolische bloeddruk Berekening van de AIx is in dat geval niet zinvol De AIx van de polsgolf in het begin van de aorta (centrale AIx) is het meest significant in verband met het risico op hart- en vaatziekten Om de centrale AIx te bepalen wordt meestal gebruikgemaakt van polsgolfanalyse ("Pulse Wave Analysis", PWA) Daarbij wordt vanuit een bloeddruksignaal uit de periferie (bovenarm, pols of vinger) teruggerekend hoe de polsgolfvorm is ter hoogte van het begin van de aorta De centrale AIx wordt soms gebruikt als maat voor de vaatwandstijfheid Omdat de AIx ook sterk wordt beïnvloed door andere factoren, wordt het als losstaande waarde niet aangeraden voor gebruik binnen het cardiovasculair risicomanagement Het kan in combinatie met de polsgolfsnelheid van de aorta extra informatie geven over de bijdrage van vaatwandstijfheid aan de terugkaatsingseffecten van de polsgolf De AIx is met name interessant voor mechanistische analyses binnen de pathofysiologie en de farmacologie Bepaalde medicatie verlaagd de centrale AIx meer dan andere Diuretica laten weinig of geen effect zien Klassieke bètablokkers hebben ook weinig of geen effect Ze lijken in bepaalde gevallen zelfs de AIx te verhogen (De AIx wordt vaak hoger bij een tragere hartslag ) Nieuwe generatie bètablokkers geven betere resultaten Calciumkanaalblokkers en blokkers van het renine-angiotensine-aldosteron-systeem verlagen de centrale AIx het meest effectief <PERSOON>", PWA) is een techniek in de geneeskunde waarbij de vorm van de polsgolf (bloeddrukgolf) wordt beoordeeld Uit een perifere registratie van de polsgolf (bovenarm, pols of vinger) kan de centrale polsgolf (in de grote lichaamsslagader) herleid worden Een aantal afgeleide hemodynamische parameters uit de centrale polsgolf zijn in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten Daar de techniek van PWA nog niet wijd verspreid is en over de afkapwaarden nog geen consensus bestaat, worden deze parameters in de richtlijnen voor cardiovasculair risicomanagement nog niet als standaardbepaling geadviseerd Het voelen van de pols wordt sinds de oudheid al geïdentificeerd met de arts.
534
www
wordt beïnvloed door andere factoren, wordt het als losstaande waarde niet aangeraden voor gebruik binnen het cardiovasculair risicomanagement Het kan in combinatie met de polsgolfsnelheid van de aorta extra informatie geven over de bijdrage van vaatwandstijfheid aan de terugkaatsingseffecten van de polsgolf De AIx is met name interessant voor mechanistische analyses binnen de pathofysiologie en de farmacologie Bepaalde medicatie verlaagd de centrale AIx meer dan andere Diuretica laten weinig of geen effect zien Klassieke bètablokkers hebben ook weinig of geen effect Ze lijken in bepaalde gevallen zelfs de AIx te verhogen (De AIx wordt vaak hoger bij een tragere hartslag ) Nieuwe generatie bètablokkers geven betere resultaten Calciumkanaalblokkers en blokkers van het renine-angiotensine-aldosteron-systeem verlagen de centrale AIx het meest effectief <PERSOON>", PWA) is een techniek in de geneeskunde waarbij de vorm van de polsgolf (bloeddrukgolf) wordt beoordeeld Uit een perifere registratie van de polsgolf (bovenarm, pols of vinger) kan de centrale polsgolf (in de grote lichaamsslagader) herleid worden Een aantal afgeleide hemodynamische parameters uit de centrale polsgolf zijn in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten Daar de techniek van PWA nog niet wijd verspreid is en over de afkapwaarden nog geen consensus bestaat, worden deze parameters in de richtlijnen voor cardiovasculair risicomanagement nog niet als standaardbepaling geadviseerd Het voelen van de pols wordt sinds de oudheid al geïdentificeerd met de arts Later werden door <PERSOON> en <PERSOON> technieken ontwikkeld om de pols grafisch te registreren (sfygmografie) Het gebruik was echter omslachtig en werd vervangen door de sfygmomanometer van <PERSOON> en <PERSOON> Het bepalen van de bovendruk (systolische bloeddruk) en de onderdruk (diastolische bloeddruk) was gemakkelijker en kon in verband gebracht worden met cardiovasculaire "events" Later werd ook de polsdruk herkend als risicofactor In de ##ste eeuw is er veel discussie geweest over welke van deze drie parameters gebruikt moet worden voor schatting van het risico op hart- en vaatziekten <PERSOON> ### geniet de bovendruk de voorkeur Eind ##ste en begin ##ste eeuw zijn er nieuwe technieken ontwikkeld die een veel nauwkeurigere registratie geven van de polsgolf dan de sfygmograaf van Marey en Mahomed Het is daarmee mogelijk geworden uit perifere registratie van de polsgolf de centrale polsgolf te reconstrueren De centrale systolische bloeddruk en de centrale polsdruk bleken beter gecorreleerd met hart- en vaatziekten dan hun perifere variant Door samentrekking van het hart wordt naast een hoeveelheid bloed (slagvolume) ook een polsgolf ("Pulse Wave") de vaten ingestuurd Deze polsgolf kan geregistreerd worden als een bloeddrukgolf ("Pressure Wave") of een bloedstroomgolf ("Flow Wave") In de meeste gevallen wordt voor PWA (alleen) de drukgolf gebruikt Het is daarom dat de term polsgolf vaak als synoniem wordt gezien van de term bloeddrukgolf De polsgolf is onderhevig aan terugkaatsingseffecten die de initiële golf constructief of destructief kunnen beïnvloeden Grote golfreflecties worden voornamelijk gezien bij aftakkingen of vernauwingen van de vaten.
543
www
om de pols grafisch te registreren (sfygmografie) Het gebruik was echter omslachtig en werd vervangen door de sfygmomanometer van <PERSOON> en <PERSOON> Het bepalen van de bovendruk (systolische bloeddruk) en de onderdruk (diastolische bloeddruk) was gemakkelijker en kon in verband gebracht worden met cardiovasculaire "events" Later werd ook de polsdruk herkend als risicofactor In de ##ste eeuw is er veel discussie geweest over welke van deze drie parameters gebruikt moet worden voor schatting van het risico op hart- en vaatziekten <PERSOON> ### geniet de bovendruk de voorkeur Eind ##ste en begin ##ste eeuw zijn er nieuwe technieken ontwikkeld die een veel nauwkeurigere registratie geven van de polsgolf dan de sfygmograaf van Marey en Mahomed Het is daarmee mogelijk geworden uit perifere registratie van de polsgolf de centrale polsgolf te reconstrueren De centrale systolische bloeddruk en de centrale polsdruk bleken beter gecorreleerd met hart- en vaatziekten dan hun perifere variant Door samentrekking van het hart wordt naast een hoeveelheid bloed (slagvolume) ook een polsgolf ("Pulse Wave") de vaten ingestuurd Deze polsgolf kan geregistreerd worden als een bloeddrukgolf ("Pressure Wave") of een bloedstroomgolf ("Flow Wave") In de meeste gevallen wordt voor PWA (alleen) de drukgolf gebruikt Het is daarom dat de term polsgolf vaak als synoniem wordt gezien van de term bloeddrukgolf De polsgolf is onderhevig aan terugkaatsingseffecten die de initiële golf constructief of destructief kunnen beïnvloeden Grote golfreflecties worden voornamelijk gezien bij aftakkingen of vernauwingen van de vaten De initiële golf verplaatst zich in de richting van de periferie (voorwaartse golf, "Forward Wave") De gereflecteerde golven gedragen zich als één enkele golf die zich verplaatst in de richting van het hart (achterwaartse golf, "Backward Wave") Reflecties van de "pressure wave" zijn positief, maar reflecties van de "flow wave" zijn negatief Dit zorgt ervoor dat de samengestelde golven van "pressure" en "flow" van elkaar verschillen De samengestelde golven kunnen gemeten worden ("Measured Wave") Als de "pressure wave" en "flow wave" tegelijk worden gemeten, kunnen de voorwaartse en achterwaartse golf van elkaar worden onderscheiden (golfseparatie-analyse, "Wave Seperation Analysis", WSA) Omdat meestal alleen de "pressure wave" wordt gemeten, zijn er methoden ontwikkeld die vanuit de "pressure wave" ook een schatting maken van de "flow wave" ("Triangulation") Vooralsnog is dit een vrij grove benadering en is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de resultaten Met WSA kunnen de terugkeertijd ("Return Time", RT) en de reflectiegrootte ("Reflection Magnitude", RM) worden bepaald Deze parameters hebben grote invloed op de golfvorm Naarmate verder van het hart gemeten wordt neemt de RT af en de RM toe Dit zorgt ervoor dat de bovendruk, en zodoende ook de polsdruk, naar de periferie toe stijgt Dit fenomeen wordt polsgolfamplificatie ("Pulse Wave Amplification") genoemd Vooral bij soepele vaten, zoals bij jonge personen, geeft dit een groot verschil tussen de centrale en de perifere systolische bloeddruk (en polsdruk) Bij ouderen, met stijve vaten, is dit effect nog maar klein.
592
www
golf verplaatst zich in de richting van de periferie (voorwaartse golf, "Forward Wave") De gereflecteerde golven gedragen zich als één enkele golf die zich verplaatst in de richting van het hart (achterwaartse golf, "Backward Wave") Reflecties van de "pressure wave" zijn positief, maar reflecties van de "flow wave" zijn negatief Dit zorgt ervoor dat de samengestelde golven van "pressure" en "flow" van elkaar verschillen De samengestelde golven kunnen gemeten worden ("Measured Wave") Als de "pressure wave" en "flow wave" tegelijk worden gemeten, kunnen de voorwaartse en achterwaartse golf van elkaar worden onderscheiden (golfseparatie-analyse, "Wave Seperation Analysis", WSA) Omdat meestal alleen de "pressure wave" wordt gemeten, zijn er methoden ontwikkeld die vanuit de "pressure wave" ook een schatting maken van de "flow wave" ("Triangulation") Vooralsnog is dit een vrij grove benadering en is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de resultaten Met WSA kunnen de terugkeertijd ("Return Time", RT) en de reflectiegrootte ("Reflection Magnitude", RM) worden bepaald Deze parameters hebben grote invloed op de golfvorm Naarmate verder van het hart gemeten wordt neemt de RT af en de RM toe Dit zorgt ervoor dat de bovendruk, en zodoende ook de polsdruk, naar de periferie toe stijgt Dit fenomeen wordt polsgolfamplificatie ("Pulse Wave Amplification") genoemd Vooral bij soepele vaten, zoals bij jonge personen, geeft dit een groot verschil tussen de centrale en de perifere systolische bloeddruk (en polsdruk) Bij ouderen, met stijve vaten, is dit effect nog maar klein Invasieve bepaling van de polsgolf is de "gouden standaard" Druk en "flow" kunnen daarmee exact geregistreerd worden Voor de dagelijkse praktijk zijn er non-invasieve methoden ontwikkeld die moeten worden geijkt aan de invasieve methode Drukmetingen worden gedaan met een bloeddrukmeter De golfvorm van de "pressure wave" kan worden bepaald met behulp van occlusieve applanatietonometrie of met een oscillometrische bloeddrukmeter De golfvorm van de "flow wave" kan met behulp van echo-doppler worden bepaald, of worden geschat uit de "pressure wave" Met behulp van fourieranalyse kan een transferfunctie ("Transfer Function", TF) worden verkregen die de perifere golfvorm om kan zetten in de centrale golfvorm Vergelijking met de invasieve registratie van de centrale golf geeft ruim ##% overeenkomst van het resultaat De meeste automatische bloeddrukmeters geven tegenwoordig (###) al enkele hemodynamische parameters van perifere PWA (systolische armbloeddruk, diastolische armbloeddruk, gemiddelde slagaderlijke druk en hartslagfrequentie) Uit de centrale polsgolf zijn meerdere parameters af te leiden die een verband houden met het risico op hart- en vaatziekten of interessant zijn voor fysiologisch onderzoek Enkele relevante parameters worden hieronder toegelicht De centrale bloeddruk duidt doorgaans op de bloeddruk in het beginstuk van de aorta Vooral bij soepele vaten kan deze erg verschillen van de perifere (arm)bloeddruk Het is de centrale bloeddruk die "gevoeld" wordt door de vitale organen (hart, hersenen, nieren) en de grote vaten Meerdere studies hebben aangetoond dat de centrale systolische bloeddruk een betere voorspeller is van hart- en vaatziekten dan de systolische armbloeddruk.
589
www
polsgolf is de "gouden standaard" Druk en "flow" kunnen daarmee exact geregistreerd worden Voor de dagelijkse praktijk zijn er non-invasieve methoden ontwikkeld die moeten worden geijkt aan de invasieve methode Drukmetingen worden gedaan met een bloeddrukmeter De golfvorm van de "pressure wave" kan worden bepaald met behulp van occlusieve applanatietonometrie of met een oscillometrische bloeddrukmeter De golfvorm van de "flow wave" kan met behulp van echo-doppler worden bepaald, of worden geschat uit de "pressure wave" Met behulp van fourieranalyse kan een transferfunctie ("Transfer Function", TF) worden verkregen die de perifere golfvorm om kan zetten in de centrale golfvorm Vergelijking met de invasieve registratie van de centrale golf geeft ruim ##% overeenkomst van het resultaat De meeste automatische bloeddrukmeters geven tegenwoordig (###) al enkele hemodynamische parameters van perifere PWA (systolische armbloeddruk, diastolische armbloeddruk, gemiddelde slagaderlijke druk en hartslagfrequentie) Uit de centrale polsgolf zijn meerdere parameters af te leiden die een verband houden met het risico op hart- en vaatziekten of interessant zijn voor fysiologisch onderzoek Enkele relevante parameters worden hieronder toegelicht De centrale bloeddruk duidt doorgaans op de bloeddruk in het beginstuk van de aorta Vooral bij soepele vaten kan deze erg verschillen van de perifere (arm)bloeddruk Het is de centrale bloeddruk die "gevoeld" wordt door de vitale organen (hart, hersenen, nieren) en de grote vaten Meerdere studies hebben aangetoond dat de centrale systolische bloeddruk een betere voorspeller is van hart- en vaatziekten dan de systolische armbloeddruk Ook de centrale polsdruk ("Pulse Pressure", PP) lijkt een betere voorspeller te zijn dan de perifere polsdruk De augmentatie-index ("Augmentation Index", AIx) is een maat voor de versterking van de voorwaartse golf door de achterwaartse golf De augmentatiedruk is het verschil tussen de hoogte van de tweede piek en de hoogte van de eerste piek in de polsgolf De AIx is de augmentatiedruk ("Augmentation Pressure", AP) gedeeld door de polsdruk ("Pulse Pressure", PP) en wordt doorgaans uitgedrukt als percentage De AIx is een voorspeller van hart- en vaatziekten vanwege het verband met vaatwandstijfheid Omdat er nog meer variabelen zijn die de AIx beïnvloeden (onder andere lengte, leeftijd, geslacht, hartslagfrequentie, bloeddruk) wordt het als losstaande waarde niet gebruikt binnen het kader van cardiovasculair risicomanagement Het kan in combinatie met de polsgolfsnelheid van de aorta extra informatie geven over de bijdrage van vaatwandstijfheid aan de terugkaatsingseffecten van de polsgolf De reflectiegrootte ("Reflection Magnitude", RM) is net als de AIx afhankelijk van golfreflectie De AIx is echter ook afhankelijk van de terugkeertijd (zie verder) en de RM is dat niet De RM is de amplitude van achterwaartse golf formula_# gedeeld door de amplitude van de voorwaartse golf formula_# De meeste apparaten in omloop maken gebruik van een ruwe schatting van de "flow wave" De uitslagen van de RM dienen dan met grote voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd In wetenschappelijk onderzoek wordt vaak wel een directe bepaling van de "flow wave" gedaan.
558
www
Pressure", PP) lijkt een betere voorspeller te zijn dan de perifere polsdruk De augmentatie-index ("Augmentation Index", AIx) is een maat voor de versterking van de voorwaartse golf door de achterwaartse golf De augmentatiedruk is het verschil tussen de hoogte van de tweede piek en de hoogte van de eerste piek in de polsgolf De AIx is de augmentatiedruk ("Augmentation Pressure", AP) gedeeld door de polsdruk ("Pulse Pressure", PP) en wordt doorgaans uitgedrukt als percentage De AIx is een voorspeller van hart- en vaatziekten vanwege het verband met vaatwandstijfheid Omdat er nog meer variabelen zijn die de AIx beïnvloeden (onder andere lengte, leeftijd, geslacht, hartslagfrequentie, bloeddruk) wordt het als losstaande waarde niet gebruikt binnen het kader van cardiovasculair risicomanagement Het kan in combinatie met de polsgolfsnelheid van de aorta extra informatie geven over de bijdrage van vaatwandstijfheid aan de terugkaatsingseffecten van de polsgolf De reflectiegrootte ("Reflection Magnitude", RM) is net als de AIx afhankelijk van golfreflectie De AIx is echter ook afhankelijk van de terugkeertijd (zie verder) en de RM is dat niet De RM is de amplitude van achterwaartse golf formula_# gedeeld door de amplitude van de voorwaartse golf formula_# De meeste apparaten in omloop maken gebruik van een ruwe schatting van de "flow wave" De uitslagen van de RM dienen dan met grote voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd In wetenschappelijk onderzoek wordt vaak wel een directe bepaling van de "flow wave" gedaan De terugkeertijd ("Return Time", RT) van de polsgolf is het tijdsverschil tussen het begin van de voorwaartse golf en het begin van de achterwaartse golf Zonder directe bepaling van de "flow wave" is een schatting van de RT zeer lastig te maken Veelal wordt gebruikgemaakt van het "inflectiepunt" of het "schouderpunt" van de drukgolf Vroeger werden deze punten op het oog geschat Tegenwoordig worden automatische algoritmes uitgevoerd die gebruikmaken van afgeleiden van de polsgolf Het "inflectiepunt" is het punt waar de tweede afgeleide van de polsgolf de nullijn doorkruist Het "schouderpunt" is het punt waar de vierde afgeleide van de nullijn doorkruist Voor bepaling van de RT kunnen deze punten significant verschillen en komen vaak beide niet overeen met de werkelijke RT Voor een schatting van de polsgolfsnelheid ("Pulse Wave Velocity", PWV) in de aorta vanuit PWA wordt meestal gebruikgemaakt van het schouderpunt of het inflectiepunt om de RT te bepalen Er is nog discussie of het überhaupt mogelijk is de PWV uit PWA te halen Soms wordt vanuit PWA een schatting gemaakt van de totale perifere weerstand ("Total Peripheral Resistance", TPR) Hiervoor wordt meestal gebruikgemaakt van het exponentiële drukverval (de arteriële tijdsconstante, RC-tijd) van het diastolische deel van de polsgolf in de aorta Daarbij staat P voor de diastolische aortadruk, P voor de eindsystolische aortadruk en<PERSOON> Vooralsnog lijken schattingen van de TPR met behulp van uit de PWA en PWV bepaalde P, P en C te ruw voor gebruik binnen het cardiovasculair risicomanagement.
554
www
tussen het begin van de voorwaartse golf en het begin van de achterwaartse golf Zonder directe bepaling van de "flow wave" is een schatting van de RT zeer lastig te maken Veelal wordt gebruikgemaakt van het "inflectiepunt" of het "schouderpunt" van de drukgolf Vroeger werden deze punten op het oog geschat Tegenwoordig worden automatische algoritmes uitgevoerd die gebruikmaken van afgeleiden van de polsgolf Het "inflectiepunt" is het punt waar de tweede afgeleide van de polsgolf de nullijn doorkruist Het "schouderpunt" is het punt waar de vierde afgeleide van de nullijn doorkruist Voor bepaling van de RT kunnen deze punten significant verschillen en komen vaak beide niet overeen met de werkelijke RT Voor een schatting van de polsgolfsnelheid ("Pulse Wave Velocity", PWV) in de aorta vanuit PWA wordt meestal gebruikgemaakt van het schouderpunt of het inflectiepunt om de RT te bepalen Er is nog discussie of het überhaupt mogelijk is de PWV uit PWA te halen Soms wordt vanuit PWA een schatting gemaakt van de totale perifere weerstand ("Total Peripheral Resistance", TPR) Hiervoor wordt meestal gebruikgemaakt van het exponentiële drukverval (de arteriële tijdsconstante, RC-tijd) van het diastolische deel van de polsgolf in de aorta Daarbij staat P voor de diastolische aortadruk, P voor de eindsystolische aortadruk en<PERSOON> Vooralsnog lijken schattingen van de TPR met behulp van uit de PWA en PWV bepaalde P, P en C te ruw voor gebruik binnen het cardiovasculair risicomanagement Het is net als de TPR een ruwe schatting Het slagvolume ("Stroke Volume", SV) kan worden afgeleid uit de CO en de hartslagfrequentie ("Heart Rate", HR) Vanwege de grove schatting van de TPR (en zodoende CO) is ook dit vooralsnog een ruwe benadering <PERSOON> ### hebben vooralsnog alleen de centrale bloeddruk en, in mindere mate, de augmentatie-index toegang gevonden tot de kliniek De centrale bloeddruk blijkt een betere voorspeller te zijn van hart- en vaatziekten dan de meer gebruikelijke armbloeddruk, maar het voordeel bij de doelgroeppopulatie (<LEEFTIJD> jaar en ouder) is marginaal Meting van de centrale bloeddruk middels PWA wordt in de Europese richtlijnen van de "European Society of Hypertension" (ESH) en de "European Society of Cardiology" (ESC) alleen aangeraden bij jonge mensen met een verhoogde (systolische) armbloeddruk Als de centrale bloeddruk niet verhoogd is, is er geen behandelindicatie Arteria dorsalis pedis De arteria dorsalis pedis is een slagader die zuurstofrijk bloed naar de voet voert De slagader begint bij de arteria anterior tibialis, ligt op de voetrug tussen de grote teen en de teen ernaast Aan deze slagader kan men vrij makkelijk de polsslag voelen European Society of Hypertension De European Society of Hypertension (ESH), opgericht in ###, is een wetenschappelijke organisatie voor beroepsbeoefenaars binnen de gezondheidszorg die zich richten op hoge bloeddruk en aanverwante ziektebeelden De ESH is ontstaan als Europese afsplitsing van de "International Society of Hypertension", (ISH) Tussen ### en ### werden door de ISH jaarlijkse bijeenkomsten georganiseerd.
563
www
de TPR een ruwe schatting Het slagvolume ("Stroke Volume", SV) kan worden afgeleid uit de CO en de hartslagfrequentie ("Heart Rate", HR) Vanwege de grove schatting van de TPR (en zodoende CO) is ook dit vooralsnog een ruwe benadering <PERSOON> ### hebben vooralsnog alleen de centrale bloeddruk en, in mindere mate, de augmentatie-index toegang gevonden tot de kliniek De centrale bloeddruk blijkt een betere voorspeller te zijn van hart- en vaatziekten dan de meer gebruikelijke armbloeddruk, maar het voordeel bij de doelgroeppopulatie (<LEEFTIJD> jaar en ouder) is marginaal Meting van de centrale bloeddruk middels PWA wordt in de Europese richtlijnen van de "European Society of Hypertension" (ESH) en de "European Society of Cardiology" (ESC) alleen aangeraden bij jonge mensen met een verhoogde (systolische) armbloeddruk Als de centrale bloeddruk niet verhoogd is, is er geen behandelindicatie Arteria dorsalis pedis De arteria dorsalis pedis is een slagader die zuurstofrijk bloed naar de voet voert De slagader begint bij de arteria anterior tibialis, ligt op de voetrug tussen de grote teen en de teen ernaast Aan deze slagader kan men vrij makkelijk de polsslag voelen European Society of Hypertension De European Society of Hypertension (ESH), opgericht in ###, is een wetenschappelijke organisatie voor beroepsbeoefenaars binnen de gezondheidszorg die zich richten op hoge bloeddruk en aanverwante ziektebeelden De ESH is ontstaan als Europese afsplitsing van de "International Society of Hypertension", (ISH) Tussen ### en ### werden door de ISH jaarlijkse bijeenkomsten georganiseerd De eerste drie bijeenkomsten werden in <LOCATIE>georganiseerd door de "European Program Commity", met <PERSOON> als voorzitter Onder andere vanwege het succes van deze bijeenkomsten werd in ### de ESH door de ISH erkend als afzonderlijke organisatie Zo werd het eerste "Scientific Council" van de ESH opgericht onder het voorzitterschap van <PERSOON>, een eerdere vicevoorzitter van de ISH De eerste bijeenkomsten waren om het jaar in Milaan, maar vanwege de groeiende interesse werd in ### besloten in de andere jaren eveneens een bijeenkomst te houden in een wisselende Europese stad Aanvankelijk werden de richtlijnen van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de ISH op het gebied van de behandeling van hypertensie ondersteund met enkele aanpassingen die specifiek de situatie binnen Europa weerspiegelen In ### werd door de ESH en de "European Society of Cardiology" (ESC) besloten gemeenschappelijke te werken aan aparte Europese richtlijnen Als reden wordt opgegeven dat de WHO/ISH richtlijnen toegespitst zijn op landen met een grote spreiding in gezondheidszorg en beschikbare economische voorzieningen De diagnostische en therapeutische adviezen kunnen daarom niet geheel van toepassing zijn voor Europese landen In Europa is het vaak mogelijk meer diepgaande diagnostiek toe te passen en is er een ruimere keuze aan anti-hypertensieve medicatie Sindsdien zijn er drie richtlijnen uitgekomen en een aanpassing Diverse werkgroepen werden door de ESH in het leven geroepen om wetenschappelijk onderzoek op te zetten en te promoten op specifieke gebieden binnen de hypertensie Cardiovasculair risicomanagement.
560
www
werden in <LOCATIE>georganiseerd door de "European Program Commity", met <PERSOON> als voorzitter Onder andere vanwege het succes van deze bijeenkomsten werd in ### de ESH door de ISH erkend als afzonderlijke organisatie Zo werd het eerste "Scientific Council" van de ESH opgericht onder het voorzitterschap van <PERSOON>, een eerdere vicevoorzitter van de ISH De eerste bijeenkomsten waren om het jaar in Milaan, maar vanwege de groeiende interesse werd in ### besloten in de andere jaren eveneens een bijeenkomst te houden in een wisselende Europese stad Aanvankelijk werden de richtlijnen van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de ISH op het gebied van de behandeling van hypertensie ondersteund met enkele aanpassingen die specifiek de situatie binnen Europa weerspiegelen In ### werd door de ESH en de "European Society of Cardiology" (ESC) besloten gemeenschappelijke te werken aan aparte Europese richtlijnen Als reden wordt opgegeven dat de WHO/ISH richtlijnen toegespitst zijn op landen met een grote spreiding in gezondheidszorg en beschikbare economische voorzieningen De diagnostische en therapeutische adviezen kunnen daarom niet geheel van toepassing zijn voor Europese landen In Europa is het vaak mogelijk meer diepgaande diagnostiek toe te passen en is er een ruimere keuze aan anti-hypertensieve medicatie Sindsdien zijn er drie richtlijnen uitgekomen en een aanpassing Diverse werkgroepen werden door de ESH in het leven geroepen om wetenschappelijk onderzoek op te zetten en te promoten op specifieke gebieden binnen de hypertensie Cardiovasculair risicomanagement Door de constante stroom van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van CVRM hebben diverse nationale en internationale organisaties besloten de beschikbare wetenschappelijke informatie periodiek te beoordelen en de daaruit voortvloeiende adviezen samen te vatten in een richtlijnendocument De richtlijnen gaan uit van de "gemiddelde patiënt" en zijn niet bedoeld als protocol maar als leidraad Het kan zijn dat een patiënt dermate afwijkt van "het gemiddelde", dat de richtlijnen niet op gaan In <LOCATIE> is het daarom voor zorgverleners niet bij wet verplicht de richtlijnen te volgen Wanneer echter besloten wordt van de richtlijnen af te wijken wordt het raadzaam geacht dit gedocumenteerd en beargumenteerd te doen In <LOCATIE> is de "Multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair risicomanagement" (MDR-CVRM) de algemene maatstaf voor artsen en paramedici De MDR-CVRM is tegenwoordig gelijk aan de NHG-standaard cardiovasculair risicomanagement De huidige versie (tweede herziening) uit ### beroept zich op de Europese richtlijnen van de "European Society of Cardiology" (ESC) uit ### ("Fourth Joint Task Force") en de literatuur die tussen het uitkomen van de vorige versie (###) van de standaard en begin april ### is verschenen Het is de bedoeling dat een multidisciplinaire commissie de richtlijn om het jaar aan de wetenschappelijke ontwikkelingen zal toetsen Om de MDR-CVRM begrijpelijker te maken voor patiënten en toepasbaarder te maken voor zorgverleners heeft "Platform Vitale Vaten" in samenwerking met de Hartstichting de " Zorgstandaard Cardiovasculair Risicomanagement, december ###" gepubliceerd Deze bevat twee delen Deel I - zorgverleners; Deel II - patiëntenversie.
559
www
CVRM hebben diverse nationale en internationale organisaties besloten de beschikbare wetenschappelijke informatie periodiek te beoordelen en de daaruit voortvloeiende adviezen samen te vatten in een richtlijnendocument De richtlijnen gaan uit van de "gemiddelde patiënt" en zijn niet bedoeld als protocol maar als leidraad Het kan zijn dat een patiënt dermate afwijkt van "het gemiddelde", dat de richtlijnen niet op gaan In <LOCATIE> is het daarom voor zorgverleners niet bij wet verplicht de richtlijnen te volgen Wanneer echter besloten wordt van de richtlijnen af te wijken wordt het raadzaam geacht dit gedocumenteerd en beargumenteerd te doen In <LOCATIE> is de "Multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair risicomanagement" (MDR-CVRM) de algemene maatstaf voor artsen en paramedici De MDR-CVRM is tegenwoordig gelijk aan de NHG-standaard cardiovasculair risicomanagement De huidige versie (tweede herziening) uit ### beroept zich op de Europese richtlijnen van de "European Society of Cardiology" (ESC) uit ### ("Fourth Joint Task Force") en de literatuur die tussen het uitkomen van de vorige versie (###) van de standaard en begin april ### is verschenen Het is de bedoeling dat een multidisciplinaire commissie de richtlijn om het jaar aan de wetenschappelijke ontwikkelingen zal toetsen Om de MDR-CVRM begrijpelijker te maken voor patiënten en toepasbaarder te maken voor zorgverleners heeft "Platform Vitale Vaten" in samenwerking met de Hartstichting de " Zorgstandaard Cardiovasculair Risicomanagement, december ###" gepubliceerd Deze bevat twee delen Deel I - zorgverleners; Deel II - patiëntenversie De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de "International Society of Hypertension" (ISH) hebben gezamenlijke richtlijnen uitgebracht in ### Deze richtlijnen houden ook rekening met landen waar minder economische voorzieningen voor handen zijn Berekening van persoonlijk cardiovasculair risico op ziekte of sterfte <PERSOON>-Kortewegvergelijking De <PERSOON>-Kortewegvergelijking geeft het verband weer tussen de polsgolfsnelheid in een bloedvat en de incrementele elasticiteitsmodulus van de vaatwand met hierin Er wordt hierbij van uitgegaan dat het bloed niet viskeus is en de verhouding tussen de straal en de wanddikte over het gemeten traject niet verandert Voor de geleidingsvaten (grote slagaders) is dit een goede benadering Voor kleinere bloedvaten gaat de vergelijking, vanwege de viscositeit, niet meer op In een reflectieloze toestand komt de "PWV" overeen met de fasesnelheid De formule werd afgeleid uit de tweede wet van Newton door (afzonderlijk) <PERSOON> en <PERSOON>Frank><PERSOON> hebben een andere versie van de formule afgeleid die het verband geeft tussen de polsgolfsnelheid en de compliantie formula_# Daarbij staat "P" voor de druk, "V" voor het volume van het bloedvat en "C" voor de compliantie Pyrimethamine Pyrimethamine (merknaam "Daraprim" van GlaxoSmithKline) is een antiparasitair middel, dat gebruikt wordt in combinatie met een sulfonamide Het is in combinatie met sulfadoxine gebruikt voor de preventie van malaria, maar wegens resistentieopbouw bij de "Plasmodium falciparum"-parasiet is het hiervoor niet langer aan te bevelen Pyrimethamine in combinatie met sulfadiazine wordt toegepast voor de behandeling van actieve toxoplasmose veroorzaakt door "Toxoplasma gondii".
571
www
richtlijnen uitgebracht in ### Deze richtlijnen houden ook rekening met landen waar minder economische voorzieningen voor handen zijn Berekening van persoonlijk cardiovasculair risico op ziekte of sterfte <PERSOON>-Kortewegvergelijking De <PERSOON>-Kortewegvergelijking geeft het verband weer tussen de polsgolfsnelheid in een bloedvat en de incrementele elasticiteitsmodulus van de vaatwand met hierin Er wordt hierbij van uitgegaan dat het bloed niet viskeus is en de verhouding tussen de straal en de wanddikte over het gemeten traject niet verandert Voor de geleidingsvaten (grote slagaders) is dit een goede benadering Voor kleinere bloedvaten gaat de vergelijking, vanwege de viscositeit, niet meer op In een reflectieloze toestand komt de "PWV" overeen met de fasesnelheid De formule werd afgeleid uit de tweede wet van Newton door (afzonderlijk) <PERSOON> en <PERSOON>Frank><PERSOON> hebben een andere versie van de formule afgeleid die het verband geeft tussen de polsgolfsnelheid en de compliantie formula_# Daarbij staat "P" voor de druk, "V" voor het volume van het bloedvat en "C" voor de compliantie Pyrimethamine Pyrimethamine (merknaam "Daraprim" van GlaxoSmithKline) is een antiparasitair middel, dat gebruikt wordt in combinatie met een sulfonamide Het is in combinatie met sulfadoxine gebruikt voor de preventie van malaria, maar wegens resistentieopbouw bij de "Plasmodium falciparum"-parasiet is het hiervoor niet langer aan te bevelen Pyrimethamine in combinatie met sulfadiazine wordt toegepast voor de behandeling van actieve toxoplasmose veroorzaakt door "Toxoplasma gondii" De stofwisseling van de parasiet wordt daardoor verstoord Langdurig gebruik van pyrimethamine kan leiden tot foliumzuurtekort en daarmee gepaard gaande bloedarmoede of bloedafwijking (tekort aan witte bloedlichaampjes of tekort aan bloedplaatjes) De stof is opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO Het meer dan <LEEFTIJD> jaar oude geneesmiddel kwam in ### in opspraak wegens de extreme prijsverhoging in de Verenigde Staten Turing Pharmaceuticals, de fabrikant van Daraprim in de Verenigde Staten, verhoogde de prijs van ##,## dollar per stuk naar ### dollar Het motief van het bedrijf was dat er geen concurrerend aanbod was en dat de inkomsten nodig waren voor onderzoek naar nieuwe medicijnen In <LOCATIE> was de prijs de afgelopen jaren opgelopen tot ## cent per tablet In België kost een verpakking van ## tabletten €#,## (## cent per tablet) <PERSOON> "elastance") is een maat voor de stijfheid van een structuur (bijvoorbeeld een bloedvat of een long) Het geeft daarmee de neiging van de structuur aan om terug te keren naar zijn oorspronkelijke vorm zodra uitwendige krachten worden opgeheven Daarbij staat "E" voor de elastantie, "ΔP" voor de drukverandering en "ΔV" voor de volumeverandering Elastantie is de inverse van compliantie (<PERSOON> "compliance") De compliantie geeft aan in welke mate de structuur neigt mee te geven als er uitwendige krachten op worden uitgeoefend en dus Met "C" hierin de compliantie In sommige gevallen wil men niet de stijfheid van de "structuur" maar de stijfheid van het "materiaal" bepalen.
572
www
Langdurig gebruik van pyrimethamine kan leiden tot foliumzuurtekort en daarmee gepaard gaande bloedarmoede of bloedafwijking (tekort aan witte bloedlichaampjes of tekort aan bloedplaatjes) De stof is opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO Het meer dan <LEEFTIJD> jaar oude geneesmiddel kwam in ### in opspraak wegens de extreme prijsverhoging in de Verenigde Staten Turing Pharmaceuticals, de fabrikant van Daraprim in de Verenigde Staten, verhoogde de prijs van ##,## dollar per stuk naar ### dollar Het motief van het bedrijf was dat er geen concurrerend aanbod was en dat de inkomsten nodig waren voor onderzoek naar nieuwe medicijnen In <LOCATIE> was de prijs de afgelopen jaren opgelopen tot ## cent per tablet In België kost een verpakking van ## tabletten €#,## (## cent per tablet) <PERSOON> "elastance") is een maat voor de stijfheid van een structuur (bijvoorbeeld een bloedvat of een long) Het geeft daarmee de neiging van de structuur aan om terug te keren naar zijn oorspronkelijke vorm zodra uitwendige krachten worden opgeheven Daarbij staat "E" voor de elastantie, "ΔP" voor de drukverandering en "ΔV" voor de volumeverandering Elastantie is de inverse van compliantie (<PERSOON> "compliance") De compliantie geeft aan in welke mate de structuur neigt mee te geven als er uitwendige krachten op worden uitgeoefend en dus Met "C" hierin de compliantie In sommige gevallen wil men niet de stijfheid van de "structuur" maar de stijfheid van het "materiaal" bepalen In biologisch materiaal is het verband tussen spanning ("stress", σ) en rek ("strain", ε) niet lineair en wordt gesproken van de "incrementele elasticiteitsmodulus" (E) Het verband tussen de stijfheid van een structuur en de stijfheid van het materiaal van een bloedvat wordt bijvoorbeeld gegeven in de volgende formule Daarbij zijn "E" en "C" respectievelijk de elastantie en de compliantie van de oppervlakte ("A") van de dwarsdoorsnede, "r" de inwendige straal van het bloedvat en "h" de dikte van de vaatwand Er wordt daarbij van uitgegaan dat de lengte van een bloedvat en de verhouding tussen de dikte van de wand en de inwendige straal bij drukveranderingen hetzelfde blijven Windketeleffect Het windketeleffect (<PERSOON> "Windkessel effect" en <PERSOON> "Windkesseleffekt") is een term die in de fysiologie gebruikt wordt voor het fenomeen dat het pulsatiele <INSTELLING> van de bloedstroom door de geleidingsvaten wordt omgezet naar een meer gestage "flow" Windketelmodellen, of kortweg windketels, beschrijven de algemene eigenschappen van de ingangsimpedantie van het vaatstelsel met behulp van fysiologisch interpreteerbare parameters <PERSOON> (###) ontdekte dat de schommelingen in de bloedstroom een direct verband hadden met de samentrekkingen van het hart, maar dat die schommelingen in de perifere vaten sterk gedempt waren De eerste bloeddrukmeting werd verricht door <PERSOON> (rond ###) in een slagader van een paard PLAATJE Hij merkte op dat de schommelingen eveneens golden voor de bloeddruk en dat dit fenomeen afhankelijk was van de elasticiteit van de grote slagaderen Volgens sommigen was E H.
599
www
materiaal is het verband tussen spanning ("stress", σ) en rek ("strain", ε) niet lineair en wordt gesproken van de "incrementele elasticiteitsmodulus" (E) Het verband tussen de stijfheid van een structuur en de stijfheid van het materiaal van een bloedvat wordt bijvoorbeeld gegeven in de volgende formule Daarbij zijn "E" en "C" respectievelijk de elastantie en de compliantie van de oppervlakte ("A") van de dwarsdoorsnede, "r" de inwendige straal van het bloedvat en "h" de dikte van de vaatwand Er wordt daarbij van uitgegaan dat de lengte van een bloedvat en de verhouding tussen de dikte van de wand en de inwendige straal bij drukveranderingen hetzelfde blijven Windketeleffect Het windketeleffect (<PERSOON> "Windkessel effect" en <PERSOON> "Windkesseleffekt") is een term die in de fysiologie gebruikt wordt voor het fenomeen dat het pulsatiele <INSTELLING> van de bloedstroom door de geleidingsvaten wordt omgezet naar een meer gestage "flow" Windketelmodellen, of kortweg windketels, beschrijven de algemene eigenschappen van de ingangsimpedantie van het vaatstelsel met behulp van fysiologisch interpreteerbare parameters <PERSOON> (###) ontdekte dat de schommelingen in de bloedstroom een direct verband hadden met de samentrekkingen van het hart, maar dat die schommelingen in de perifere vaten sterk gedempt waren De eerste bloeddrukmeting werd verricht door <PERSOON> (rond ###) in een slagader van een paard PLAATJE Hij merkte op dat de schommelingen eveneens golden voor de bloeddruk en dat dit fenomeen afhankelijk was van de elasticiteit van de grote slagaderen Volgens sommigen was <PERSOON>") van een brandweerpomp <PERSOON> heeft in ### het eerste windketelmodel (bestaande uit twee elementen) gepubliceerd waarmee de effecten van weerstand en elasticiteit op de bloedstroom ook kwantitatief konden worden bestudeerd Vooral het drukverloop in de aorta tijdens de diastole kon daarmee goed worden verklaard Voor het drukverloop tijdens de systole en het bestuderen van golftransmissie waren meer elementen nodig De oorspronkelijke windketelmodellen, zoals die van <PERSOON>, waren vloeistofmechanische en mathematische modellen Tegenwoordig worden ook elektronische modellen gebruikt met uniforme, wrijvingsloze transmissielijnen Door de invoer van elektronische modellen en de vooruitgang in de computertechnologie kunnen complexe berekeningen van de ingangsimpedanties nu gemakkelijk worden uitgevoerd en vergeleken worden met gemeten waarden De ingangsimpedantie beschrijft het systeem volledig en kan goed benaderd worden met een vier elementenmodel Om de ingangsimpedantie te berekenen van het systeem, moet eerst een fourieranalyse worden uitgevoerd De druk gedeeld door de "flow" uit dezelfde harmonische geeft de impedantiemodulus voor die harmonische Het faseverschil tussen de druk- en "flow"-signalen geven de fasehoek van de impedantie Voor hogere harmonischen schommelt de ingangsimpedantie rond een bepaalde waarde Dit is de karakteristieke impedantie Bij de "nulde" harmonische (geen oscillatie) is de impedantie gelijk aan de totale perifere weerstand Voor lage frequenties is de ingangsimpedantie vooral afhankelijk van de compliantie Als voor de karakteristieke impedantie een weerstand wordt gebruikt, is er bij de lagere harmonischen een overschatting van de compliantie.
554
www
een brandweerpomp <PERSOON> heeft in ### het eerste windketelmodel (bestaande uit twee elementen) gepubliceerd waarmee de effecten van weerstand en elasticiteit op de bloedstroom ook kwantitatief konden worden bestudeerd Vooral het drukverloop in de aorta tijdens de diastole kon daarmee goed worden verklaard Voor het drukverloop tijdens de systole en het bestuderen van golftransmissie waren meer elementen nodig De oorspronkelijke windketelmodellen, zoals die van <PERSOON>, waren vloeistofmechanische en mathematische modellen Tegenwoordig worden ook elektronische modellen gebruikt met uniforme, wrijvingsloze transmissielijnen Door de invoer van elektronische modellen en de vooruitgang in de computertechnologie kunnen complexe berekeningen van de ingangsimpedanties nu gemakkelijk worden uitgevoerd en vergeleken worden met gemeten waarden De ingangsimpedantie beschrijft het systeem volledig en kan goed benaderd worden met een vier elementenmodel Om de ingangsimpedantie te berekenen van het systeem, moet eerst een fourieranalyse worden uitgevoerd De druk gedeeld door de "flow" uit dezelfde harmonische geeft de impedantiemodulus voor die harmonische Het faseverschil tussen de druk- en "flow"-signalen geven de fasehoek van de impedantie Voor hogere harmonischen schommelt de ingangsimpedantie rond een bepaalde waarde Dit is de karakteristieke impedantie Bij de "nulde" harmonische (geen oscillatie) is de impedantie gelijk aan de totale perifere weerstand Voor lage frequenties is de ingangsimpedantie vooral afhankelijk van de compliantie Als voor de karakteristieke impedantie een weerstand wordt gebruikt, is er bij de lagere harmonischen een overschatting van de compliantie Voor de studie van het drukverloop in de aorta tijdens de diastole, volstaat een model dat bestaat uit een compliantie en een weerstand <PERSOON> beoogde met dit model het hartminuutvolume (<PERSOON> "Cardiac Output", CO) te bepalen Aan de hand van de polsgolfsnelheid (PWV) in de aorta kan de compliantie bepaald worden via de vergelijking van Bramwell en Hill Daarin staat formula_# voor de bloeddichtheid (ongeveer #,## g/ml), formula_# voor de compliantie, formula_# voor de volumeverandering en formula_# voor de drukval over het vaattraject Uit het exponentiële drukverval tijdens de diastole kan de arteriële tijdsconstante (formula_#) worden bepaald (zie elektrisch schakelschema #) Daarbij staat formula_# voor de diastolische aortadruk, formula_# voor de eindsystolische aortadruk en formula_## voor de totale perifere weerstand (<PERSOON> "Total Peripheral Resistance", verderop formula_##) En uit de wet van Poiseuille volgt dat Daarin staat formula_## voor de gemiddelde slagaderlijke bloeddruk (<PERSOON> "Mean Arterial Pressure") Voor bepalingen tijdens de systole volstaat het twee elementenmodel niet Vanuit bepalingen van de ingangsimpedantie (Z) werd duidelijk dat met het twee elementenmodel de Z voor hogere harmonischen naar nul ging, terwijl de gemeten Z om een bepaalde waarde (de karakteristieke impedantie) bleef schommelen Dit heeft ertoe geleid dat een tweede weerstand aan het model werd toegevoegd In grote vaten, waar de weerstand laag is, heeft de karakteristieke impedantie een reële waarde en kan benaderd worden door een weerstand Omdat voor lagere harmonischen de Z bij een drie elementenmodel nog steeds erg afwijkt van de gemeten Z, werd een traagheid aan het model toegevoegd.
566
www
volstaat een model dat bestaat uit een compliantie en een weerstand <PERSOON> beoogde met dit model het hartminuutvolume (<PERSOON> "Cardiac Output", CO) te bepalen Aan de hand van de polsgolfsnelheid (PWV) in de aorta kan de compliantie bepaald worden via de vergelijking van Bramwell en Hill Daarin staat formula_# voor de bloeddichtheid (ongeveer #,## g/ml), formula_# voor de compliantie, formula_# voor de volumeverandering en formula_# voor de drukval over het vaattraject Uit het exponentiële drukverval tijdens de diastole kan de arteriële tijdsconstante (formula_#) worden bepaald (zie elektrisch schakelschema #) Daarbij staat formula_# voor de diastolische aortadruk, formula_# voor de eindsystolische aortadruk en formula_## voor de totale perifere weerstand (<PERSOON> "Total Peripheral Resistance", verderop formula_##) En uit de wet van Poiseuille volgt dat Daarin staat formula_## voor de gemiddelde slagaderlijke bloeddruk (<PERSOON> "Mean Arterial Pressure") Voor bepalingen tijdens de systole volstaat het twee elementenmodel niet Vanuit bepalingen van de ingangsimpedantie (Z) werd duidelijk dat met het twee elementenmodel de Z voor hogere harmonischen naar nul ging, terwijl de gemeten Z om een bepaalde waarde (de karakteristieke impedantie) bleef schommelen Dit heeft ertoe geleid dat een tweede weerstand aan het model werd toegevoegd In grote vaten, waar de weerstand laag is, heeft de karakteristieke impedantie een reële waarde en kan benaderd worden door een weerstand Omdat voor lagere harmonischen de Z bij een drie elementenmodel nog steeds erg afwijkt van de gemeten Z, werd een traagheid aan het model toegevoegd De Z van het vier elementenmodel komt zeer goed overeen met de gemeten <PERSOON> worden vooral gebruikt voor hemodynamische studies van het arteriële (en veneuze) stelsel Ook vinden zij toepassing bij de ontwikkeling en het testen van kunstmatige hartkleppen De windketelmodellen laten zien dat de perifere vaatweerstand, de karakteristieke impedantie en de totale arteriële compliantie de hoofdbestanddelen zijn die het arteriële systeem beschrijven In verband met het risico op hart- en vaatziekten zijn en worden er technieken ontwikkeld om deze parameters op een niet-invasieve manier te bepalen In Windketelmodellen worden relevante parameters als afzonderlijke onderdelen toegevoegd, terwijl in de werkelijke bloedsomloop de eigenschappen en functies van de vaten geleidelijk veranderen Daarom kan met windketelmodellen de golftransmissie en het golfverloop niet bestudeerd worden Verdeling van de "flow" over het vaatstelsel en veranderingen daarin kunnen ook niet bekeken worden De effecten van lokale vasculaire veranderingen, zoals veranderingen in de compliantie van de aorta terwijl andere slagaders onaangetast zijn, kunnen niet beoordeeld worden De druk gemeten net na de karakteristiek impedantie (als reële weerstand) komt niet overeen met de druk in de meer distale vaten van het vaatstelsel <PERSOON>), <DATUM> - Salisbury, <DATUM> was de eerste Britse arts in de kindergeneeskunde en auteur van talrijke medische handboeken en artikelen Hij beschreef als eerste een vorm van juveniele idiopathische artritis, en een vorm van hartruis, maar was tevens de eerste die ADHD (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) beschreef.
569
www
Z van het vier elementenmodel komt zeer goed overeen met de gemeten <PERSOON> worden vooral gebruikt voor hemodynamische studies van het arteriële (en veneuze) stelsel Ook vinden zij toepassing bij de ontwikkeling en het testen van kunstmatige hartkleppen De windketelmodellen laten zien dat de perifere vaatweerstand, de karakteristieke impedantie en de totale arteriële compliantie de hoofdbestanddelen zijn die het arteriële systeem beschrijven In verband met het risico op hart- en vaatziekten zijn en worden er technieken ontwikkeld om deze parameters op een niet-invasieve manier te bepalen In Windketelmodellen worden relevante parameters als afzonderlijke onderdelen toegevoegd, terwijl in de werkelijke bloedsomloop de eigenschappen en functies van de vaten geleidelijk veranderen Daarom kan met windketelmodellen de golftransmissie en het golfverloop niet bestudeerd worden Verdeling van de "flow" over het vaatstelsel en veranderingen daarin kunnen ook niet bekeken worden De effecten van lokale vasculaire veranderingen, zoals veranderingen in de compliantie van de aorta terwijl andere slagaders onaangetast zijn, kunnen niet beoordeeld worden De druk gemeten net na de karakteristiek impedantie (als reële weerstand) komt niet overeen met de druk in de meer distale vaten van het vaatstelsel <PERSOON>), <DATUM> - Salisbury, <DATUM> was de eerste Britse arts in de kindergeneeskunde en auteur van talrijke medische handboeken en artikelen Hij beschreef als eerste een vorm van juveniele idiopathische artritis, en een vorm van hartruis, maar was tevens de eerste die ADHD (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) beschreef Ter onderscheiding van zijn vaders naam werd hij bekend onder zijn tweede naam <PERSOON> Met een verkregen beurs volgde hij een opleiding aan de Merchant Taylors 'School, een openbare jongensschool in Londen Tevens werd hem en beurs verstrekt voor de lessen aan het Gonville and Caius College Hij slaagde in ### en bestudeerde de klassieke talen In ### studeerde hij af met een eerste klas Bachelor of Arts (BA) diploma Het was de reden waarom hij verhuisde naar de <PERSOON> School of Medicine waar hij in ### afstudeerde In ### publiceerde hij zijn proefschrift met een beschrijving van een vorm van Juveniele idiopathische artritis tegenwoordig bekend als de ziekte van Still Hij was ook degene die als eerste de symptomen beschreef van ADHD Ook de medische termen Still hartruis en Still huiduitslag zijn naar hem genoemd Tijdens het grootste deel van zijn leven las hij werken uit de oudheid in het Grieks, Latijn, Hebreeuws en Arabisch Als beroep koos hij evenwel de geneeskunde en wijdde zijn leven aan kindergeneeskunde Hij schreef veel over kinderziekten als secretaris van de Children's Clinical Club En speciaal over kinderen in het het Great Ormond Street Ziekenhuis Bij zijn pensionering in ### werd hij geridderd <PERSOON> stierf in Salisbury op de <LEEFTIJD>-jarige leeftijd <PERSOON> (fysioloog).
512
www
Ter onderscheiding van zijn vaders naam werd hij bekend onder zijn tweede naam <PERSOON> Met een verkregen beurs volgde hij een opleiding aan de Merchant Taylors 'School, een openbare jongensschool in Londen Tevens werd hem en beurs verstrekt voor de lessen aan het Gonville and Caius College Hij slaagde in ### en bestudeerde de klassieke talen In ### studeerde hij af met een eerste klas Bachelor of Arts (BA) diploma Het was de reden waarom hij verhuisde naar de <PERSOON> School of Medicine waar hij in ### afstudeerde In ### publiceerde hij zijn proefschrift met een beschrijving van een vorm van Juveniele idiopathische artritis tegenwoordig bekend als de ziekte van Still Hij was ook degene die als eerste de symptomen beschreef van ADHD Ook de medische termen Still hartruis en Still huiduitslag zijn naar hem genoemd Tijdens het grootste deel van zijn leven las hij werken uit de oudheid in het Grieks, Latijn, Hebreeuws en Arabisch Als beroep koos hij evenwel de geneeskunde en wijdde zijn leven aan kindergeneeskunde Hij schreef veel over kinderziekten als secretaris van de Children's Clinical Club En speciaal over kinderen in het het Great Ormond Street Ziekenhuis Bij zijn pensionering in ### werd hij geridderd <PERSOON> stierf in Salisbury op de <LEEFTIJD>-jarige leeftijd <PERSOON> (fysioloog) Het <PERSOON> is haar hem en <PERSOON> genoemd Het windketeleffect werd door <PERSOON> voorzien van een stevige theoretische onderbouwing <PERSOON>, <DATUM> – Den Haag, <DATUM> was verpleegkundige, docent verpleegkunde en de oprichter en directrice van het Opleidingshuis tot Ziekenverpleging, later Haagsche Diaconesseninrichting en momenteel het Bronovoziekenhuis in Den Haag De Bronovo groeide op in een gezin met drie kinderen in <LOCATIE> Ze had een jongere broer en een oudere halfbroer uit het eerste huwelijk van haar moeder Haar vader, <PERSOON> was marineofficier en haar moeder was <PERSOON-##> Haar moeder was langdurig ziek en werd verzorgd door haar dochter Na haar overlijden nam De Bronovo de zorg voor de huishouding op zich Na het overlijden van haar vader in ### verhuisde ze naar Den Haag waar ze betrokken raakte bij de Vereniging tot Zedelijke Verbetering van Gevangenen die uitging van de beweging Het Reveil Ze raakte hierdoor bekend met het diaconessenwezen en kwam in contact met <PERSOON-##> die bezig was om een Nederlandse afdeling van het <PERSOON-##> op te richten Ze ging zich voor beide doelen inzetten en omdat Den Haag al twee gasthuizen had, besloot De Bronovo dat er een kleine ziekenkamer en een opleidingsinstituut moesten worden opgericht Het Opleidingshuis tot Ziekenverpleging opende op <DATUM> Het jaar ervoor had De Bronovo een reis gemaakt in de zomer van ### langs diverse ziekenhuizen in <LOCATIE>, Duitsland en Zwitserland om ideeën op te doen hoe een en ander goed kon worden opgezet.
539
www
<PERSOON>, <DATUM> – Den Haag, <DATUM> was verpleegkundige, docent verpleegkunde en de oprichter en directrice van het Opleidingshuis tot Ziekenverpleging, later Haagsche Diaconesseninrichting en momenteel het Bronovoziekenhuis in Den Haag De Bronovo groeide op in een gezin met drie kinderen in <LOCATIE> Ze had een jongere broer en een oudere halfbroer uit het eerste huwelijk van haar moeder Haar vader, <PERSOON> was marineofficier en haar moeder was <PERSOON> Haar moeder was langdurig ziek en werd verzorgd door haar dochter Na haar overlijden nam De Bronovo de zorg voor de huishouding op zich Na het overlijden van haar vader in ### verhuisde ze naar Den Haag waar ze betrokken raakte bij de Vereniging tot Zedelijke Verbetering van Gevangenen die uitging van de beweging Het Reveil Ze raakte hierdoor bekend met het diaconessenwezen en kwam in contact met <PERSOON> die bezig was om een Nederlandse afdeling van het <PERSOON> op te richten Ze ging zich voor beide doelen inzetten en omdat Den Haag al twee gasthuizen had, besloot De Bronovo dat er een kleine ziekenkamer en een opleidingsinstituut moesten worden opgericht Het Opleidingshuis tot Ziekenverpleging opende op <DATUM> Het jaar ervoor had De Bronovo een reis gemaakt in de zomer van ### langs diverse ziekenhuizen in <LOCATIE>, Duitsland en Zwitserland om ideeën op te doen hoe een en ander goed kon worden opgezet De Bronovo werd directrice en vicepresident Ze zorgde voor het management, het werven van fondsen en gaf les in geestelijke vorming en verpleging In ### werd het in ### aan de <LOCATIE>opgerichte instituut uitgebreid en werd het een echte diaconesseninrichting en een bestuur bestaand uit diaconessen Omdat de bestaande inrichting uitbreiding behoefde, startte zij een inzamelingsactie om geld te genereren voor nieuwbouw In ### werd een nieuwe locatie <PERSOON> ## geopend, waar meer ruimte was voor de verpleegafdeling Het kreeg de naam "Diakonessen-Inrichting Bronovo" Tot haar overlijden op zeventigjarige leeftijd bleef ze directrice van de instelling In ### werd het ziekenhuis in een nieuw gebouw aan de <LOCATIE>gevestigd In ### fuseerde het ziekenhuis met het "Neboziekenhuis" en werd het een algemeen ziekenhuis Dit fusieziekenhuis kreeg haar naam het Bronovo-ziekenhuis <PERSOON> (<PERSOON>, <DATUM> - ###) was de oprichter van het eerste consultatiebureau voor zuigelingen in <LOCATIE> Hij was huisarts in <PERSOON> doorliep het gymnasium en ging in ### geneeskunde studeren aan de Rijksuniversiteit Leiden In ### behaalde hij zijn artsexamen, waarna hij assistent werd van <PERSOON-##> (###-###), hoogleraar inwendige geneeskunde en later rector magnificus (###-###) <PERSOON-##> verdedigde zijn proefschrift, waarin hij de waarde van het voedingsclysma behandelde, in mei ### in Freiburg im <PERSOON-##> vestigde zich als huisarts aan de <LOCATIE> in Den Haag.
570
www
Bronovo werd directrice en vicepresident Ze zorgde voor het management, het werven van fondsen en gaf les in geestelijke vorming en verpleging In ### werd het in ### aan de <LOCATIE>opgerichte instituut uitgebreid en werd het een echte diaconesseninrichting en een bestuur bestaand uit diaconessen Omdat de bestaande inrichting uitbreiding behoefde, startte zij een inzamelingsactie om geld te genereren voor nieuwbouw In ### werd een nieuwe locatie<PERSOON> ## geopend, waar meer ruimte was voor de verpleegafdeling Het kreeg de naam "Diakonessen-Inrichting Bronovo" Tot haar overlijden op zeventigjarige leeftijd bleef ze directrice van de instelling In ### werd het ziekenhuis in een nieuw gebouw aan de <LOCATIE>gevestigd In ### fuseerde het ziekenhuis met het "Neboziekenhuis" en werd het een algemeen ziekenhuis Dit fusieziekenhuis kreeg haar naam het Bronovo-ziekenhuis <PERSOON> (<PERSOON>, <DATUM> - ###) was de oprichter van het eerste consultatiebureau voor zuigelingen in <LOCATIE> Hij was huisarts in <PERSOON> doorliep het gymnasium en ging in ### geneeskunde studeren aan de Rijksuniversiteit Leiden In ### behaalde hij zijn artsexamen, waarna hij assistent werd van <PERSOON> (###-###), hoogleraar inwendige geneeskunde en later rector magnificus (###-###) <PERSOON> verdedigde zijn proefschrift, waarin hij de waarde van het voedingsclysma behandelde, in mei ### in Freiburg im <PERSOON> vestigde zich als huisarts aan de <LOCATIE> in Den Haag Dit "Consultation des nourissons" werd in een ander pand aan de <LOCATIE>gevestigd Daar kregen moeders dagelijks advies en extra melk, gesteriliseerd met apparaten van Soxhlet Hij werd gesteund door de Haagse Vereeniging ter Bestrijding van de Zuigelingensterfte Om de moeders te stimuleren borstvoeding te geven, loofde hij melkpremies uit Hoewel hij veel deed voor de zuigelingenzorg, stond hij vooral bekend om zijn voedingsleer In ### stopte <PERSOON> met werken Als afscheid kreeg hij een portret aangeboden, gemaakt door <PERSOON> In ### publiceerde hij "De voeding van de zuigeling op constitutionele basis" Hexetidine Hexetidine is een desinfecterend middel met een brede bactericidewerking, dat ook een antimycotische werking heeft tegen bepaalde schimmels in de mond en keelholte Het wordt gebruikt voor de preventie van infecties bij tandheelkundige en mondchirurgische ingrepen, en voor de behandeling van mondinfecties, mondslijmvliesontsteking (stomatitis), tandvleesontsteking (gingivitis) en tonginfecties (glossitis) Hexetidine is beschikbaar als mondspoeling of als spray De concentratie van hexetidine in mondspoeling is #,#%, in spray #,#% De werkingsduur is ## tot ## uur Hexetidine is zonder voorschrift verkrijgbaar Een merknaam is "Hextril" van <PERSOON> & <PERSOON-##> is een plantenstof, die behoort tot de sesquiterpeenlactonen Ze wordt geïsoleerd uit gedroogde bloemhoofdjes van zeealsem ("Artemisia maritima") en andere "Artemisia"-soorten, vooral afkomstig uit Russisch en Chinees Turkestan en de zuidelijke Oeral Ze komt voor als kleurloze kristallen met een bittere smaak, die bij belichting geel kleuren Bij UV-bestraling ondergaat ze een fotochemische omlegging.
600
www
werd in een ander pand aan de <LOCATIE>gevestigd Daar kregen moeders dagelijks advies en extra melk, gesteriliseerd met apparaten van Soxhlet Hij werd gesteund door de Haagse Vereeniging ter Bestrijding van de Zuigelingensterfte Om de moeders te stimuleren borstvoeding te geven, loofde hij melkpremies uit Hoewel hij veel deed voor de zuigelingenzorg, stond hij vooral bekend om zijn voedingsleer In ### stopte <PERSOON> met werken Als afscheid kreeg hij een portret aangeboden, gemaakt door <PERSOON> In ### publiceerde hij "De voeding van de zuigeling op constitutionele basis" Hexetidine Hexetidine is een desinfecterend middel met een brede bactericidewerking, dat ook een antimycotische werking heeft tegen bepaalde schimmels in de mond en keelholte Het wordt gebruikt voor de preventie van infecties bij tandheelkundige en mondchirurgische ingrepen, en voor de behandeling van mondinfecties, mondslijmvliesontsteking (stomatitis), tandvleesontsteking (gingivitis) en tonginfecties (glossitis) Hexetidine is beschikbaar als mondspoeling of als spray De concentratie van hexetidine in mondspoeling is #,#%, in spray #,#% De werkingsduur is ## tot ## uur Hexetidine is zonder voorschrift verkrijgbaar Een merknaam is "Hextril" van <PERSOON> & <PERSOON> is een plantenstof, die behoort tot de sesquiterpeenlactonen Ze wordt geïsoleerd uit gedroogde bloemhoofdjes van zeealsem ("Artemisia maritima") en andere "Artemisia"-soorten, vooral afkomstig uit Russisch en Chinees Turkestan en de zuidelijke Oeral Ze komt voor als kleurloze kristallen met een bittere smaak, die bij belichting geel kleuren Bij UV-bestraling ondergaat ze een fotochemische omlegging Santonine werd vroeger veel gebruikt als middel tegen parasitaire spoelwormen, maar wegens haar toxiciteit wordt ze bijna niet meer aangewend Reeds bij een #- tot #-voud van de dagelijkse dosis (### mg voor volwassenen) kan de stof vergiftigingsverschijnselen veroorzaken In de Europese Unie is santonine ook verboden in cosmetische producten Santonine was in het midden van de ##e eeuw het eerste commercieel succesvolle geneesmiddel van de firma Pfizer, toen nog <PERSOON> N-isopropyl-N'-fenyl-#,#-fenyleendiamine N-isopropyl-N'-fenyl-#,#-fenyleendiamine, ook bekend onder de afkorting <PERSOON>) is een bekend contactallergeen De stof wordt als antioxidant en antiozonant toegevoegd aan zwarte rubbermengsels, zowel met natuurrubber als met synthetische rubbers Het is een doeltreffende stof tegen de veroudering van rubber, maar het is tevens een allergeen dat de huid irriteert en sensitiseert De stof is opgenomen in de Europese standaardreeks van stoffen die de meeste allergische reacties veroorzaken Contactdermatitis veroorzaakt door de stof is niet alleen vastgesteld bij arbeiders in de rubberverwerkende industrie maar ook bij personen die zwarte rubberlaarzen droegen De synthese gebeurt door de reactie van #-chloornitrobenzeen met aniline tot #-nitrodifenylamine, dat daarna alkylering ondergaat met aceton over een nikkel-chroom-katalysator De antioxiderende werking van de verbinding berust op het gemak waarmee de waterstofatomen op stikstof verwijderd kunnen worden Er ontstaat dan een stikstofequivalent van chinon Osteosclerose Osteosclerose is botverdichting, zich uitend door een vermindering van de hoeveelheid interne holtes in het bot.
564
www
werd vroeger veel gebruikt als middel tegen parasitaire spoelwormen, maar wegens haar toxiciteit wordt ze bijna niet meer aangewend Reeds bij een #- tot #-voud van de dagelijkse dosis (### mg voor volwassenen) kan de stof vergiftigingsverschijnselen veroorzaken In de Europese Unie is santonine ook verboden in cosmetische producten Santonine was in het midden van de ##e eeuw het eerste commercieel succesvolle geneesmiddel van de firma Pfizer, toen nog <PERSOON> N-isopropyl-N'-fenyl-#,#-fenyleendiamine N-isopropyl-N'-fenyl-#,#-fenyleendiamine, ook bekend onder de afkorting <PERSOON>) is een bekend contactallergeen De stof wordt als antioxidant en antiozonant toegevoegd aan zwarte rubbermengsels, zowel met natuurrubber als met synthetische rubbers Het is een doeltreffende stof tegen de veroudering van rubber, maar het is tevens een allergeen dat de huid irriteert en sensitiseert De stof is opgenomen in de Europese standaardreeks van stoffen die de meeste allergische reacties veroorzaken Contactdermatitis veroorzaakt door de stof is niet alleen vastgesteld bij arbeiders in de rubberverwerkende industrie maar ook bij personen die zwarte rubberlaarzen droegen De synthese gebeurt door de reactie van #-chloornitrobenzeen met aniline tot #-nitrodifenylamine, dat daarna alkylering ondergaat met aceton over een nikkel-chroom-katalysator De antioxiderende werking van de verbinding berust op het gemak waarmee de waterstofatomen op stikstof verwijderd kunnen worden Er ontstaat dan een stikstofequivalent van chinon Osteosclerose Osteosclerose is botverdichting, zich uitend door een vermindering van de hoeveelheid interne holtes in het bot Osteosclerose komt vaak voor bij waterbewonende gewervelden, speciaal die van ondiep water, zeekoeien bijvoorbeeld Het voorziet daar in ballast om de duik- en/of zwemeigenschappen te verbeteren Osteosclerose komt daar vaak samen voor met botverdikking (pachyostose), en heet dan pachyosteosclerose Pachyosteosclerose Pachyosteosclerose is een combinatie van botverdikking (pachyostose) en botverdichting (osteosclerose) Botten worden er zwaarder door, maar het is niet pathologisch Pachyosteosclerose komt vaak voor bij in het water levende gewervelden, speciaal die van ondiep water, waar het ballast levert die zwem- en/of duikeigenschappen kan verbeteren Voorbeelden zijn zeekoeien, de uitgestorven Plesiosauria en Mesosauria en uitgestorven aquatische luiaards Botverzwaringen zijn vaak geconcentreerd in de ventrale botten en ter hoogte van de longen Het eerste gaat slingeren tegen, het tweede vergemakkelijkt een horizontale positie in het water Gepulste elektromagnetische velden Gepulste elektromagnetische velden (GEMV) worden gebruikt als behandeling in de geneeskunde Het gaat meestal om complexe signalen met een lage veldsterkte (#,## tot ### mT), dit in tegenstelling tot rTMS Het gebruik in de fysiotherapie en orthopedie is decennialang bekend en geaccepteerd GEMV stimuleren botvorming door het activeren van een biochemische signaaltransductie De effectiviteit van GEMV tegen pijn is door meerdere wetenschappelijke studies aangetoond, zowel in proefdieren als in mensen Ook het mechanisme is opgehelderd de stimulatie werkt direct op de hersengebieden die pijn coderen, de zgn pijnmatrix.
521
www
zeekoeien bijvoorbeeld Het voorziet daar in ballast om de duik- en/of zwemeigenschappen te verbeteren Osteosclerose komt daar vaak samen voor met botverdikking (pachyostose), en heet dan pachyosteosclerose Pachyosteosclerose Pachyosteosclerose is een combinatie van botverdikking (pachyostose) en botverdichting (osteosclerose) Botten worden er zwaarder door, maar het is niet pathologisch Pachyosteosclerose komt vaak voor bij in het water levende gewervelden, speciaal die van ondiep water, waar het ballast levert die zwem- en/of duikeigenschappen kan verbeteren Voorbeelden zijn zeekoeien, de uitgestorven Plesiosauria en Mesosauria en uitgestorven aquatische luiaards Botverzwaringen zijn vaak geconcentreerd in de ventrale botten en ter hoogte van de longen Het eerste gaat slingeren tegen, het tweede vergemakkelijkt een horizontale positie in het water Gepulste elektromagnetische velden Gepulste elektromagnetische velden (GEMV) worden gebruikt als behandeling in de geneeskunde Het gaat meestal om complexe signalen met een lage veldsterkte (#,## tot ### mT), dit in tegenstelling tot rTMS Het gebruik in de fysiotherapie en orthopedie is decennialang bekend en geaccepteerd GEMV stimuleren botvorming door het activeren van een biochemische signaaltransductie De effectiviteit van GEMV tegen pijn is door meerdere wetenschappelijke studies aangetoond, zowel in proefdieren als in mensen Ook het mechanisme is opgehelderd de stimulatie werkt direct op de hersengebieden die pijn coderen, de zgn pijnmatrix <PERSOON> aanwijzingen dat GEMV ook effectief kunnen zijn als antidepressieve behandeling kwamen van de observatie dat bipolaire patiënten stemmingsverbetering toonden na een magnetisch resonantie spectrogram Studies in knaagdieren met GEMV lieten gedragsveranderingen zien die consistent zijn met antidepressieve effecten De GEMV stimulator kan op het hoofd gedragen worden en gaf in een Deense studie een duidelijke stemmingsverbetering in depressieve patiënten Een Nederlandse onderzoeksgroep poogt replicatie van deze studie alsmede opheldering van het mechanisme door fMRI en biochemisch onderzoek Ben Carson <PERSOON> (Ben) Carson sr (Detroit, <DATUM> is een Amerikaans voormalig neurochirurg, schrijver en politicus Ben Carson groeide op in een arm Afro-Amerikaans gezin Na de middelbare school studeerde hij psychologie aan de Yale University en later geneeskunde aan de Universiteit van Michigan Carson werkte jarenlang als neurochirurg in het Johns Hopkinsziekenhuis in Baltimore en was de eerste chirurg die (in ###) een aan het hoofd vergroeide Siamese tweeling van elkaar wist te scheiden In ### schonk president <PERSOON> hem de Presidential Medal of Freedom In ### ging hij met pensioen In ### publiceerde Carson zijn eerste boek, een autobiografie Sindsdien heeft hij nog zeven bestsellers geschreven, waarin hij onder andere zijn visie op het leven uitlegt Sinds ### is Ben Carson een politiek figuur met nationale bekendheid Zijn toespraak op de National Prayer Breakfast op <DATUM> - in de aanwezigheid van president Barack Obama - stuwde hem naar <INSTELLING> van de aandacht Uit de speech bleken zijn conservatieve overtuigingen <PERSOON> daarna werd Carson uitgenodigd om een toespraak te geven op de Conservative Political Action Conference.
535
www
zien die consistent zijn met antidepressieve effecten De GEMV stimulator kan op het hoofd gedragen worden en gaf in een Deense studie een duidelijke stemmingsverbetering in depressieve patiënten Een Nederlandse onderzoeksgroep poogt replicatie van deze studie alsmede opheldering van het mechanisme door fMRI en biochemisch onderzoek Ben Carson <PERSOON> (Ben) Carson sr (Detroit, <DATUM> is een Amerikaans voormalig neurochirurg, schrijver en politicus Ben Carson groeide op in een arm Afro-Amerikaans gezin Na de middelbare school studeerde hij psychologie aan de Yale University en later geneeskunde aan de Universiteit van Michigan Carson werkte jarenlang als neurochirurg in het Johns Hopkinsziekenhuis in Baltimore en was de eerste chirurg die (in ###) een aan het hoofd vergroeide Siamese tweeling van elkaar wist te scheiden In ### schonk president <PERSOON> hem de Presidential Medal of Freedom In ### ging hij met pensioen In ### publiceerde Carson zijn eerste boek, een autobiografie Sindsdien heeft hij nog zeven bestsellers geschreven, waarin hij onder andere zijn visie op het leven uitlegt Sinds ### is Ben Carson een politiek figuur met nationale bekendheid Zijn toespraak op de National Prayer Breakfast op <DATUM> - in de aanwezigheid van president Barack Obama - stuwde hem naar <INSTELLING> van de aandacht Uit de speech bleken zijn conservatieve overtuigingen <PERSOON> daarna werd Carson uitgenodigd om een toespraak te geven op de Conservative Political Action Conference Carson is sinds <DATUM> minister van Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling Carson registreerde zich in ### als Republikein en werd steeds vaker genoemd als mogelijke presidentskandidaat Als medicus had hij een sterke betrokkenheid als het aankwam op de zorgverzekering en ethische vraagstukken Zo vindt hij dat het leven bescherming nodig heeft vanaf het ogenblik van de conceptie en is hij gekant tegen de hervormingen van de ziekteverzekering die president Obama heeft doorgevoerd (Obamacare) Hij verdedigt ook het tweede amendement van de grondwet van de Verenigde Staten dat handelt over het recht van individuen op wapenbezit Op <DATUM> stelde Carson zich officieel kandidaat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen ### Hij piekte in november van dat jaar en ging zelfs korte tijd aan de leiding in de peilingen voor de Republikeinse kandidatuur In de media werd hij vanaf dat moment genegeerd en/of belachelijk gemaakt Zo werd Carson verweten dat hij beweerd had aan de prestigieuze militaire academie van West Point te hebben gestudeerd en dat was niet zo Echter, Carson had dit nooit gezegd maar uitsluitend aangegeven een beurs daarvoor te hebben afgeslagen Hij kwam ook meermaals in het nieuws omwille van uitspraken die hij deed over de piramides van Giza Zo beweerde hij dat deze geen begraafplaatsen waren, maar opslagplaatsen voor graan In de Republikeinse voorverkiezingen speelde hij vervolgens een marginale rol Hij wist uiteindelijk # kiesmannen achter zich te krijgen en trok zich na <PERSOON> Tuesday terug.
519
www
Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling Carson registreerde zich in ### als Republikein en werd steeds vaker genoemd als mogelijke presidentskandidaat Als medicus had hij een sterke betrokkenheid als het aankwam op de zorgverzekering en ethische vraagstukken Zo vindt hij dat het leven bescherming nodig heeft vanaf het ogenblik van de conceptie en is hij gekant tegen de hervormingen van de ziekteverzekering die president Obama heeft doorgevoerd (Obamacare) Hij verdedigt ook het tweede amendement van de grondwet van de Verenigde Staten dat handelt over het recht van individuen op wapenbezit Op <DATUM> stelde Carson zich officieel kandidaat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen ### Hij piekte in november van dat jaar en ging zelfs korte tijd aan de leiding in de peilingen voor de Republikeinse kandidatuur In de media werd hij vanaf dat moment genegeerd en/of belachelijk gemaakt Zo werd Carson verweten dat hij beweerd had aan de prestigieuze militaire academie van West Point te hebben gestudeerd en dat was niet zo Echter, Carson had dit nooit gezegd maar uitsluitend aangegeven een beurs daarvoor te hebben afgeslagen Hij kwam ook meermaals in het nieuws omwille van uitspraken die hij deed over de piramides van Giza Zo beweerde hij dat deze geen begraafplaatsen waren, maar opslagplaatsen voor graan In de Republikeinse voorverkiezingen speelde hij vervolgens een marginale rol Hij wist uiteindelijk # kiesmannen achter zich te krijgen en trok zich na <PERSOON> Tuesday terug Onder <PERSOON> zou dit, naar Carson vreesde, een totaal sociaaldemocratisch gezelschap worden dat de grondwet niet zou uitvoeren maar herinterpreteren in sociaaldemocratische richting Carson is een voorstander van vrijheid op wapenbezit, tegen Obamacare en tegen het homohuwelijk Hij heeft in interviews homoseksualiteit weleens vergeleken met bestialiteit Tevens twijfelt hij aan de evolutietheorie en de bigbangtheorie <PERSOON>, <DATUM> is een Nederlands biomedisch geneticus, hoofd Moleculaire Carcinogenese bij het Nederlands Kanker Instituut en deeltijdhoogleraar aan de <PERSOON> studeerde medische biologie aan de <PERSOON> en promoveerde in ### "cum laude" aan de Universiteit Leiden Vervolgens was hij zeven jaar lang werkzaam in de Verenigde Staten, als post-doc in het laboratorium van <PERSOON>-instituut te Cambridge, bij het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en als universitair docent ("assistant professor") aan de Harvard-universiteit In ### ontving <PERSOON> Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een Pionier-subsidie en werd hij hoofd van de afdeling Moleculaire Carcinogenese van het Nederlands Kanker Instituurt/<PERSOON> (NKI-AvL) <PERSOON> Twee jaar later werd hij ook deeltijdhoogleraar aan de Universitair Medische <INSTELLING> (<INSTELLING>) <LOCATIE> Bij het NKI/AvL verricht hij belangrijk werk aan de ontwikkeling van nieuwe technologieën om genetische testen uit te voeren Zijn doel is het vinden van nieuwe genen kankerrelevante signaleringsroutes Samen met NKI-collega <PERSOON-##> richtte hij in ### Agendia op, een moleculair diagnostisch bedrijf dat genoom- en kankeronderzoek uitvoert en producent van MammaPrint, een borstkankertest die hij samen met <PERSOON-##> heeft ontwikkeld.
553
www
gezelschap worden dat de grondwet niet zou uitvoeren maar herinterpreteren in sociaaldemocratische richting Carson is een voorstander van vrijheid op wapenbezit, tegen Obamacare en tegen het homohuwelijk Hij heeft in interviews homoseksualiteit weleens vergeleken met bestialiteit Tevens twijfelt hij aan de evolutietheorie en de bigbangtheorie <PERSOON>, <DATUM> is een Nederlands biomedisch geneticus, hoofd Moleculaire Carcinogenese bij het Nederlands Kanker Instituut en deeltijdhoogleraar aan de <PERSOON> studeerde medische biologie aan de <PERSOON> en promoveerde in ### "cum laude" aan de Universiteit Leiden Vervolgens was hij zeven jaar lang werkzaam in de Verenigde Staten, als post-doc in het laboratorium van <PERSOON>-instituut te Cambridge, bij het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en als universitair docent ("assistant professor") aan de Harvard-universiteit In ### ontving <PERSOON> Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een Pionier-subsidie en werd hij hoofd van de afdeling Moleculaire Carcinogenese van het Nederlands Kanker Instituurt/<PERSOON> (NKI-AvL) <PERSOON> Twee jaar later werd hij ook deeltijdhoogleraar aan de Universitair Medische <INSTELLING> (<INSTELLING>) <LOCATIE> Bij het NKI/AvL verricht hij belangrijk werk aan de ontwikkeling van nieuwe technologieën om genetische testen uit te voeren Zijn doel is het vinden van nieuwe genen kankerrelevante signaleringsroutes Samen met NKI-collega <PERSOON> richtte hij in ### Agendia op, een moleculair diagnostisch bedrijf dat genoom- en kankeronderzoek uitvoert en producent van MammaPrint, een borstkankertest die hij samen met <PERSOON> heeft ontwikkeld Voor zijn onderzoek naar kanker kreeg <PERSOON> in ### de <PERSOON-##>-universiteit <LOCATIE> Het jaar erop was hij een van de drie winnaars van de prestigieuze Spinozapremie, inclusief het bijbehorende geldbedrag van anderhalf miljoen euro vrij te besteden aan wetenschappelijk onderzoek In ### werd hij onderscheiden met de Koningin <PERSOON-##> (KWO-prijs) van de KWF Kankerbestrijding en in ### met de <PERSOON-##> Akademiehoogleraren van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Polycysteuze leverziekte Polycysteuze leverziekte is een chronische aandoening waarbij de lever vele, met vocht gevulde cysten bevat Dit kunnen tientallen tot honderden cysten zijn, kleine (formaat speldenknop) en grote (formaat grapefruit) Veel mensen met een polycysteuze lever merken dit niet of nauwelijks, maar naarmate er meer en grotere cysten zijn, wordt de lever groter en harder en neemt de kans op klachten toe Het leverweefsel zelf functioneert meestal goed Bij ##% van de mensen met polycysteuze nieren is er ook sprake van een polycysteuze lever Het komt echter ook voor dat iemand een polycysteuze lever heeft terwijl de nieren gezond zijn Naarmate de lever groter wordt, wordt ook de buik groter, alsof de persoon in kwestie zwanger is of een flinke bierbuik heeft Dit kan sociaal-emotionele gevolgen hebben Door druk tegen maag en darmen kunnen klachten ontstaan als snel een vol gevoel, misselijkheid, zuurbranden, pijn, opgeblazen gevoel en borrelende gassen Dit kan resulteren in afvallen en ondervoeding.
567
www
Voor zijn onderzoek naar kanker kreeg <PERSOON> in ### de <PERSOON>-universiteit <LOCATIE> Het jaar erop was hij een van de drie winnaars van de prestigieuze Spinozapremie, inclusief het bijbehorende geldbedrag van anderhalf miljoen euro vrij te besteden aan wetenschappelijk onderzoek In ### werd hij onderscheiden met de Koningin <PERSOON> (KWO-prijs) van de KWF Kankerbestrijding en in ### met de <PERSOON> Akademiehoogleraren van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Polycysteuze leverziekte Polycysteuze leverziekte is een chronische aandoening waarbij de lever vele, met vocht gevulde cysten bevat Dit kunnen tientallen tot honderden cysten zijn, kleine (formaat speldenknop) en grote (formaat grapefruit) Veel mensen met een polycysteuze lever merken dit niet of nauwelijks, maar naarmate er meer en grotere cysten zijn, wordt de lever groter en harder en neemt de kans op klachten toe Het leverweefsel zelf functioneert meestal goed Bij ##% van de mensen met polycysteuze nieren is er ook sprake van een polycysteuze lever Het komt echter ook voor dat iemand een polycysteuze lever heeft terwijl de nieren gezond zijn Naarmate de lever groter wordt, wordt ook de buik groter, alsof de persoon in kwestie zwanger is of een flinke bierbuik heeft Dit kan sociaal-emotionele gevolgen hebben Door druk tegen maag en darmen kunnen klachten ontstaan als snel een vol gevoel, misselijkheid, zuurbranden, pijn, opgeblazen gevoel en borrelende gassen Dit kan resulteren in afvallen en ondervoeding Door veranderde lichaamshouding kunnen rugklachten ontstaan Ook moeheid is een veel voorkomende klacht Wanneer er een galweg wordt dichtgeduwd kan er geelzucht ontstaan, met jeuk tot gevolg De aandoening kan zowel autosomaal-dominant overerven als ook spontaan (niet-erfelijk) optreden De erfelijke variant gaat meestal, maar niet altijd, samen met polycysteuze nieren De aandoening komt naar schatting bij <DATUM> op de ### ### personen voor, en met name bij vrouwen vanaf het ##e levensjaar De oorzaak van de erfelijke polycysteuze leverziekte wordt meestal gevonden in een mutatie op chromosoom ## of op chromosoom # Een oorzakelijke behandeling van polycysteuze leverziekte is niet beschikbaar Er wordt onderzoek gedaan naar medicijnen die vermindering van levervolume geven, of in ieder geval de groei remmen, (o a vanuit Radboudumc) maar die onderzoeken lopen nog Als de lever door de hoeveelheid en grootte van de levercysten zo groot wordt dat er ernstige mechanische klachten ontstaan, dan zijn er de volgende behandelmogelijkheden Glycogeenstapelingsziekte type III Glycogeenstapelingsziekte type III (GSD type III, ziekte van Forbes-Cori) is een van de glycogeenstapelingsziekten, een autosomaal recessieve stofwisselingsziekte waarbij er een tekort of afwijking is van het debranching enzym amylo-#,#-glucosidase dat glycogeen afbreekt tot glucose Deze zeldzame ziekte is onderverdeeld in twee types In ### werd de eerste beschrijving van een patiënt met glycogeenstapelingsziekte type III gepubliceerd Creveld beschreef een <LEEFTIJD>-jarige jongen met een vergrote lever (hepatomegalie), obesitas en kleine geslachtsdelen Creveld bedacht dat het om een ziekte moest gaan waarbij de glycogeenverbranding verstoord was.
560
www
is een veel voorkomende klacht Wanneer er een galweg wordt dichtgeduwd kan er geelzucht ontstaan, met jeuk tot gevolg De aandoening kan zowel autosomaal-dominant overerven als ook spontaan (niet-erfelijk) optreden De erfelijke variant gaat meestal, maar niet altijd, samen met polycysteuze nieren De aandoening komt naar schatting bij <DATUM> op de ### ### personen voor, en met name bij vrouwen vanaf het ##e levensjaar De oorzaak van de erfelijke polycysteuze leverziekte wordt meestal gevonden in een mutatie op chromosoom ## of op chromosoom # Een oorzakelijke behandeling van polycysteuze leverziekte is niet beschikbaar Er wordt onderzoek gedaan naar medicijnen die vermindering van levervolume geven, of in ieder geval de groei remmen, (o a vanuit Radboudumc) maar die onderzoeken lopen nog Als de lever door de hoeveelheid en grootte van de levercysten zo groot wordt dat er ernstige mechanische klachten ontstaan, dan zijn er de volgende behandelmogelijkheden Glycogeenstapelingsziekte type III Glycogeenstapelingsziekte type III (GSD type III, ziekte van Forbes-Cori) is een van de glycogeenstapelingsziekten, een autosomaal recessieve stofwisselingsziekte waarbij er een tekort of afwijking is van het debranching enzym amylo-#,#-glucosidase dat glycogeen afbreekt tot glucose Deze zeldzame ziekte is onderverdeeld in twee types In ### werd de eerste beschrijving van een patiënt met glycogeenstapelingsziekte type III gepubliceerd Creveld beschreef een <LEEFTIJD>-jarige jongen met een vergrote lever (hepatomegalie), obesitas en kleine geslachtsdelen Creveld bedacht dat het om een ziekte moest gaan waarbij de glycogeenverbranding verstoord was Later werd deze theorie wetenschappelijk onderbouwd en glycogeenstapelingsziekte type III genoemd Met enzymonderzoek kon worden bewezen dat de patiënt die Creveld had beschreven aan deze ziekte leed Het tekort aan het debranching-enzym wordt veroorzaak door een mutatie in het AGL-gen dat gelokaliseerd is op chromosoom #p## Meer dan honderd mutaties zijn beschreven Zowel GSD type IIIa als GSD type IIIb worden veroorzaakt door een mutatie op het AGL-gen, desondanks zijn de ziekteverschijnselen van deze typen verschillend Dit heeft waarschijnlijk te maken met een verschillende genexpressie in verschillende weefsels Beide types van GSD III zijn autosomaal recessieve ziekten Dit betekent dat wanneer allebei de ouders drager zijn van een afwijkend gen dat GSD type III veroorzaakt, er ##% kans is om een kind te krijgen met de ziekte GSD type III Zelf hebben ze de ziekte niet en hebben ze ##% kans om een kind te krijgen zonder de ziekte Wel is <DATUM> van die kinderen ook drager van het gen, zonder hier klachten van te hebben De incidentie van GSD type III wordt geschat op # op ### ### levend geboren kinderen GSD type III wordt veroorzaakt door een defect in het debranching enzym amylo-#,#-glucosidase Dit zorgt ervoor dat glycogeen maar voor een deel kan worden afgebroken tot glucose er ontstaat een restproduct van glycogeen, genaamd dextrine Alleen de glycogenolyse is aangedaan, de gluconeogenese is nog wel werkzaam Hierdoor zijn de symptomen van GSD type III vaak milder in vergelijking met GSD type I.
558
www
en glycogeenstapelingsziekte type III genoemd Met enzymonderzoek kon worden bewezen dat de patiënt die Creveld had beschreven aan deze ziekte leed Het tekort aan het debranching-enzym wordt veroorzaak door een mutatie in het AGL-gen dat gelokaliseerd is op chromosoom #p## Meer dan honderd mutaties zijn beschreven Zowel GSD type IIIa als GSD type IIIb worden veroorzaakt door een mutatie op het AGL-gen, desondanks zijn de ziekteverschijnselen van deze typen verschillend Dit heeft waarschijnlijk te maken met een verschillende genexpressie in verschillende weefsels Beide types van GSD III zijn autosomaal recessieve ziekten Dit betekent dat wanneer allebei de ouders drager zijn van een afwijkend gen dat GSD type III veroorzaakt, er ##% kans is om een kind te krijgen met de ziekte GSD type III Zelf hebben ze de ziekte niet en hebben ze ##% kans om een kind te krijgen zonder de ziekte Wel is <DATUM> van die kinderen ook drager van het gen, zonder hier klachten van te hebben De incidentie van GSD type III wordt geschat op # op ### ### levend geboren kinderen GSD type III wordt veroorzaakt door een defect in het debranching enzym amylo-#,#-glucosidase Dit zorgt ervoor dat glycogeen maar voor een deel kan worden afgebroken tot glucose er ontstaat een restproduct van glycogeen, genaamd dextrine Alleen de glycogenolyse is aangedaan, de gluconeogenese is nog wel werkzaam Hierdoor zijn de symptomen van GSD type III vaak milder in vergelijking met GSD type I Dit uit zich meestal al op een leeftijd van enkele maanden, door trillen en spierzwakte Ook groeit het kind niet goed Bij lichamelijk onderzoek wordt vaak ontdekt dat de lever vergroot is, wat na de puberteit meestal weer verdwijnt Vaak komt ook een hartafwijking voor hypertrofische cardiomyopathie De symptomen van GSD type III kunnen ook lijken op andere ziektes De differentiële diagnose van GSD type III is Er is nog geen behandeling voor GSD III die de ziekte kan genezen; wel kunnen de symptomen van de ziekte behandeld worden De behandeling is gelijk aan de behandeling van GSD type I en is er op gericht om hypoglykemieën te voorkomen, er wordt gestreefd naar een zo normaal mogelijke bloedglucosespiegel Vaak kleine porties eten is een veel gebruikte oplossing om hypoglykemieën te voorkomen Afhankelijk van de ernst van de ziekte moet er om de <DATUM> uur gegeten worden 's Nachts wordt er vaak gebruikgemaakt van sondevoeding Sondevoeding kan gegeven worden via de neus, maar als langetermijnoplossing wordt er vaak gekozen voor een PEG-sonde Hierbij loopt er tijdens de nacht continu een nauwkeurig afgemeten hoeveelheid voeding de maag in waardoor hypoglykemieën worden voorkomen Complexe koolhydraten, of zetmeel, bestaan uit complexe ketens van glucose en koolhydraten die in de natuur dienen als voedselreserve voor planten Deze grote moleculen worden in het lichaam afgebroken tot kleinere koolhydraatmoleculen en zijn hierdoor een tragere energiebron.
515
www
zich meestal al op een leeftijd van enkele maanden, door trillen en spierzwakte Ook groeit het kind niet goed Bij lichamelijk onderzoek wordt vaak ontdekt dat de lever vergroot is, wat na de puberteit meestal weer verdwijnt Vaak komt ook een hartafwijking voor hypertrofische cardiomyopathie De symptomen van GSD type III kunnen ook lijken op andere ziektes De differentiële diagnose van GSD type III is Er is nog geen behandeling voor GSD III die de ziekte kan genezen; wel kunnen de symptomen van de ziekte behandeld worden De behandeling is gelijk aan de behandeling van GSD type I en is er op gericht om hypoglykemieën te voorkomen, er wordt gestreefd naar een zo normaal mogelijke bloedglucosespiegel Vaak kleine porties eten is een veel gebruikte oplossing om hypoglykemieën te voorkomen Afhankelijk van de ernst van de ziekte moet er om de <DATUM> uur gegeten worden 's Nachts wordt er vaak gebruikgemaakt van sondevoeding Sondevoeding kan gegeven worden via de neus, maar als langetermijnoplossing wordt er vaak gekozen voor een PEG-sonde Hierbij loopt er tijdens de nacht continu een nauwkeurig afgemeten hoeveelheid voeding de maag in waardoor hypoglykemieën worden voorkomen Complexe koolhydraten, of zetmeel, bestaan uit complexe ketens van glucose en koolhydraten die in de natuur dienen als voedselreserve voor planten Deze grote moleculen worden in het lichaam afgebroken tot kleinere koolhydraatmoleculen en zijn hierdoor een tragere energiebron Hoe lager de glykemische index, hoe trager de energiebron en hoe langer het duurt voordat er een hypoglykemie optreedt ##-##% Van het dieet moet uit complexe koolhydraten bestaan Voorbeelden van complexe koolhydraten zijn brood, deegwaren, aardappelen, maïs etc ##-##% van het dieet moet bestaan uit eiwitten en ##-##% uit vetten Maiszetmeel, ook wel bekend als maïzena, is een zeer complex koolhydraat en hierdoor een zeer trage energiebron Wanneer puur maiszetmeel gegeten wordt, zonder dit te verwarmen of verhitten, kan dit <DATUM> uur dienen als energiebron Maiszetmeelsnacks kunnen worden gegeten als overbrugging tussen maaltijden of 's nachts als vervanging van de nachtelijke sondevoeding Salter-Harrisfractuur Een Salter–Harrisfractuur is een botbreuk (fractuur) die de groeischijf (epifysairschijf) betreft en daarom alleen voorkomt bij kinderen Er zijn negen types Salter-Harrisfracturen beschreven type I tot en met V werden beschreven door <PERSOON> in ### De minder vaak voorkomende type VI tot en met IX zijn later toegevoegd Er is in het <PERSOON> een ezelsbruggetje om de oorspronkelijke vijf types te onthouden Beahuis &amp; Bloemenhovekliniek De Beahuis & Bloemenhovekliniek is een abortuskliniek in <LOCATIE> gespecialiseerd in zwangerschapsafbreking tot ## weken De kliniek ontstond in ### in <PERSOON> als het Beahuis, een #e trimester abortuskliniek, die op <DATUM> opende Eind ### waren er <DATUM> abortussen uitgevoerd In ### verhuisde het Beahuis naar <LOCATIE> en werd uitgebreid met de #e trimester kliniek Bloemenhove Vrouwen konden zich in deze kliniek ook laten behandelen bij een verder gevorderde zwangerschap.
555
www
voordat er een hypoglykemie optreedt ##-##% Van het dieet moet uit complexe koolhydraten bestaan Voorbeelden van complexe koolhydraten zijn brood, deegwaren, aardappelen, maïs etc ##-##% van het dieet moet bestaan uit eiwitten en ##-##% uit vetten Maiszetmeel, ook wel bekend als maïzena, is een zeer complex koolhydraat en hierdoor een zeer trage energiebron Wanneer puur maiszetmeel gegeten wordt, zonder dit te verwarmen of verhitten, kan dit <DATUM> uur dienen als energiebron Maiszetmeelsnacks kunnen worden gegeten als overbrugging tussen maaltijden of 's nachts als vervanging van de nachtelijke sondevoeding Salter-Harrisfractuur Een Salter–Harrisfractuur is een botbreuk (fractuur) die de groeischijf (epifysairschijf) betreft en daarom alleen voorkomt bij kinderen Er zijn negen types Salter-Harrisfracturen beschreven type I tot en met V werden beschreven door <PERSOON> in ### De minder vaak voorkomende type VI tot en met IX zijn later toegevoegd Er is in het <PERSOON> een ezelsbruggetje om de oorspronkelijke vijf types te onthouden Beahuis &amp; Bloemenhovekliniek De Beahuis & Bloemenhovekliniek is een abortuskliniek in <LOCATIE> gespecialiseerd in zwangerschapsafbreking tot ## weken De kliniek ontstond in ### in <PERSOON> als het Beahuis, een #e trimester abortuskliniek, die op <DATUM> opende Eind ### waren er <DATUM> abortussen uitgevoerd In ### verhuisde het Beahuis naar <LOCATIE> en werd uitgebreid met de #e trimester kliniek Bloemenhove Vrouwen konden zich in deze kliniek ook laten behandelen bij een verder gevorderde zwangerschap Vanwege de verwachte kritiek op die behandeling werden het Beahuis en de Bloemenhovekliniek van elkaar gescheiden zodat een eventuele sluiting niet voor beide klinieken zou gelden Ze betrokken wel hetzelfde pand in <LOCATIE> In ### diende Minister van Justitie Van Agt een wetsvoorstel in als tegenwicht tegen een voorstel van de PvdA om abortus te legaliseren Het voorstel van Van Agt haalde net als het voorstel van de PvdA geen meerderheid Van Agt wilde in de kliniek Bloemenhove waar ‘late’ abortussen plaatsvonden de apparatuur in beslag laten nemen Rechtszaken, o a bij de Hoge Raad, staken daar een stokje voor In ### kwam er een klacht van een <PERSOON> echtpaar tegen de Bloemenhovekliniek Er was bij de abortus een tweede foetus over het hoofd gezien, waardoor de vrouw een miskraam kreeg Op <DATUM> gaf Van Agt opdracht om de kliniek te laten verzegelen, maar de verzegeling werd verbroken en Van Agt moest zich verantwoorden in de Tweede <PERSOON> De kliniek werd vervolgens twee weken lang bezet door vrouwen uit het hele land Door nog een rechterlijke uitspraak haalde Van Agt bakzeil De gedoogpraktijken van abortus gingen door, niet alleen in de Bloemenhovekliniek, maar ook in andere klinieken van de Stimezo In ### werd in de Verenigde Staten de Rescue-beweging opgericht, <INSTELLING> militante activisten daar verschillende abortusklinieken vernielden en abortusartsen zelfs thuis bedreigden <PERSOON> ### waren er al ## ### activisten gearresteerd en velen hadden celstraffen gekregen.
576
www
die behandeling werden het Beahuis en de Bloemenhovekliniek van elkaar gescheiden zodat een eventuele sluiting niet voor beide klinieken zou gelden Ze betrokken wel hetzelfde pand in <LOCATIE> In ### diende Minister van Justitie Van Agt een wetsvoorstel in als tegenwicht tegen een voorstel van de PvdA om abortus te legaliseren Het voorstel van Van Agt haalde net als het voorstel van de PvdA geen meerderheid Van Agt wilde in de kliniek Bloemenhove waar ‘late’ abortussen plaatsvonden de apparatuur in beslag laten nemen Rechtszaken, o a bij de Hoge Raad, staken daar een stokje voor In ### kwam er een klacht van een <PERSOON> echtpaar tegen de Bloemenhovekliniek Er was bij de abortus een tweede foetus over het hoofd gezien, waardoor de vrouw een miskraam kreeg Op <DATUM> gaf Van Agt opdracht om de kliniek te laten verzegelen, maar de verzegeling werd verbroken en Van Agt moest zich verantwoorden in de Tweede <PERSOON> De kliniek werd vervolgens twee weken lang bezet door vrouwen uit het hele land Door nog een rechterlijke uitspraak haalde Van Agt bakzeil De gedoogpraktijken van abortus gingen door, niet alleen in de Bloemenhovekliniek, maar ook in andere klinieken van de Stimezo In ### werd in de Verenigde Staten de Rescue-beweging opgericht, <INSTELLING> militante activisten daar verschillende abortusklinieken vernielden en abortusartsen zelfs thuis bedreigden <PERSOON> ### waren er al ## ### activisten gearresteerd en velen hadden celstraffen gekregen De stichting "Michaël, red het leven" werd de Nederlandse tak van Rescue Outreach Op <DATUM> drongen ## actievoerders (waarvan sommigen uit de Verenigde Staten, Canada en Australië kwamen) van "Michaël, red het leven" de Bloemenhovekliniek binnen en richten grootschalige vernielingen aan de apparatuur aan voor vele duizenden guldens Twee activisten die zich voordeden als klanten hadden een afspraak gemaakt; eenmaal binnen deden ze de brandtrapdeur open voor hun kameraden De anti-abortusactivisten vielen patiënten in hun bedden lastig met plastic foetussen en praatten op hen in, vernielden de lift, alle instrumenten uitgepakt, de zuigpomp kapotgemaakt, de slangen doorgeknipt Bovendien hadden ze kinderen meegenomen en in alle ruimtes van het gebouw gestopt om gebedjes te prevelen De politie moest de militanten het gebouw uit slepen Alle deelnemers werden gearresteerd en de buitenlandse activisten later het land uitgezet De verschrikte patiënten moest psychische nazorg worden verleend; de kliniek werd extra beveiligd De militanten van "Michaël, red het leven" drongen daarna nog vele abortusklinieken binnen het Mildredhuis in <LOCATIE> (december ###), de <PERSOON> in <LOCATIE> (april ###) en opnieuw Bloemenhove in <LOCATIE> (mei ###) Ze blokkeerden ook enige tijd de ingang van de klinieken in Leiden (november ###), Den Haag (februari en maart ###) en weer <LOCATIE> (juni, augustus en oktober ###), waarbij de politie meerdere keren moest ingrijpen en pro-lifers arresteren <PERSOON> ### werden er nog steeds weleens anti-abortusprotesten gehouden buiten de Bloemenhovekliniek, zoals door de groep Recht zonder <PERSOON> III.
595
www
Nederlandse tak van Rescue Outreach Op <DATUM> drongen ## actievoerders (waarvan sommigen uit de Verenigde Staten, Canada en Australië kwamen) van "Michaël, red het leven" de Bloemenhovekliniek binnen en richten grootschalige vernielingen aan de apparatuur aan voor vele duizenden guldens Twee activisten die zich voordeden als klanten hadden een afspraak gemaakt; eenmaal binnen deden ze de brandtrapdeur open voor hun kameraden De anti-abortusactivisten vielen patiënten in hun bedden lastig met plastic foetussen en praatten op hen in, vernielden de lift, alle instrumenten uitgepakt, de zuigpomp kapotgemaakt, de slangen doorgeknipt Bovendien hadden ze kinderen meegenomen en in alle ruimtes van het gebouw gestopt om gebedjes te prevelen De politie moest de militanten het gebouw uit slepen Alle deelnemers werden gearresteerd en de buitenlandse activisten later het land uitgezet De verschrikte patiënten moest psychische nazorg worden verleend; de kliniek werd extra beveiligd De militanten van "Michaël, red het leven" drongen daarna nog vele abortusklinieken binnen het Mildredhuis in <LOCATIE> (december ###), de <PERSOON> in <LOCATIE> (april ###) en opnieuw Bloemenhove in <LOCATIE> (mei ###) Ze blokkeerden ook enige tijd de ingang van de klinieken in Leiden (november ###), Den Haag (februari en maart ###) en weer <LOCATIE> (juni, augustus en oktober ###), waarbij de politie meerdere keren moest ingrijpen en pro-lifers arresteren <PERSOON> ### werden er nog steeds weleens anti-abortusprotesten gehouden buiten de Bloemenhovekliniek, zoals door de groep Recht zonder <PERSOON> III Hij was vanaf ### schepen van <LOCATIE>, peijburgemeester in ###, in ###, ### en ### regerend burgemeester in ### en geneesheer van beroep Hij was het neefje van <PERSOON> junior en kleinzoon van <PERSOON> senior Met zijn echtgenote Grietgen Ingenhuys woonde hij in het monumentale huis Vogelsanck-Boener aan de Grote Kerkstraat, dat later bekend werd als <PERSOON> Het echtpaar kreeg vier dochters Artemidoros van Daldis Artemidoros van Daldis (ca ###-ca ###) was een Griekse droomuitlegger die leefde in de tweede eeuw n Chr Over zijn leven is niet veel bekend Hij werd geboren in de welvarende stad Efeze, in een periode waarin veel gereisd kon worden dankzij de Pax <PERSOON> en dat deed hij dan ook Op grond van de vele citaten van dichters in zijn boek, mag men ook aannemen dat hij wel een ontwikkeld man was Door zijn reizen en bibliotheek kan daarbij tevens aangenomen worden dat hij bemiddeld was Omdat zijn moeder geboren was in Daldis, verwees de droomuitlegger naar zichzelf als 'van Daldis' Als droomuitlegger is hij bekend om zijn "Oneirokritika" ("Droomboek") Volgens hem begon hij zelf aan het "Droomboek" op verzoek van de god Apollo van Daldis Dergelijke teksten waren meer in omloop en Artemidoros meldt dat hij niet alleen diverse keren droomuitleggers in de praktijk aan het werk heeft gezien, maar dat hij ook het werk van zijn voorgangers gelezen en in zijn bezit heeft Zijn werk is de belangrijkste <INSTELLING> voor de Somnia Danielis.
610
www
<LOCATIE>, peijburgemeester in ###, in ###, ### en ### regerend burgemeester in ### en geneesheer van beroep Hij was het neefje van<PERSOON> junior en kleinzoon van <PERSOON> senior Met zijn echtgenote Grietgen Ingenhuys woonde hij in het monumentale huis Vogelsanck-Boener aan de Grote Kerkstraat, dat later bekend werd als <PERSOON> Het echtpaar kreeg vier dochters Artemidoros van Daldis Artemidoros van Daldis (ca ###-ca ###) was een Griekse droomuitlegger die leefde in de tweede eeuw n Chr Over zijn leven is niet veel bekend Hij werd geboren in de welvarende stad Efeze, in een periode waarin veel gereisd kon worden dankzij de Pax <PERSOON> en dat deed hij dan ook Op grond van de vele citaten van dichters in zijn boek, mag men ook aannemen dat hij wel een ontwikkeld man was Door zijn reizen en bibliotheek kan daarbij tevens aangenomen worden dat hij bemiddeld was Omdat zijn moeder geboren was in Daldis, verwees de droomuitlegger naar zichzelf als 'van Daldis' Als droomuitlegger is hij bekend om zijn "Oneirokritika" ("Droomboek") Volgens hem begon hij zelf aan het "Droomboek" op verzoek van de god Apollo van Daldis Dergelijke teksten waren meer in omloop en Artemidoros meldt dat hij niet alleen diverse keren droomuitleggers in de praktijk aan het werk heeft gezien, maar dat hij ook het werk van zijn voorgangers gelezen en in zijn bezit heeft Zijn werk is de belangrijkste <INSTELLING> voor de Somnia Danielis Lipogenese is een proces in de lever waarbij enkelvoudige suikers, zoals glucose, worden omgezet in vetzuren Deze vetzuren worden vervolgens, veresterd met glycerol, omgezet in triglyceride Door lipogenese en daaropvolgend de triglyceridesynthese is het lichaam in staat om energie efficiënt voor langere tijd op te slaan in de vorm van vetten Deze vetten worden vooral opgeslagen rondom organen en onder de huid Lipogenese wordt gestimuleerd door een hoge bloedsuikerspiegel en hoge insulineconcentratie Lipogenese wordt in gang gezet als alle opslagruimte voor glucose in de lever en spieren vol is Het proces waarbij vetten weer worden verbruikt heet lipolyse Bariumselenaat Bariumselenaat (BaSeO) is het bariumzout van seleenzuur Het is een erg giftige stof, net als seleen en andere seleenverbindingen Bariumselenaat is slecht oplosbaar in water en slaat neer wanneer waterige oplossingen van een seleenzout en een bariumzout gemengd worden, bijvoorbeeld bariumchloride BaCl en natriumselenaat NaSeO De kristalstructuur van bariumselenaat is orthorombisch, net als die van bariet (BaSO) Bariumselenaat mag gebruikt worden voor diergeneeskundig gebruik Seleen is een essentieel sporenelement voor mensen en dieren Bariumselenaat wordt toegediend om een seleentekort te voorkomen of te behandelen bij runderen en schapen Bariumselenaat is langdurig werkzaam; seleen wordt er slechts langzaam uit vrijgezet Traditioneel wordt bariumselenaat toegediend door middel van een injectie van een bariumselenaat-suspensie Maar de kans bestaat dat iemand door consumptie van een stuk vlees waarin de stof geïnjecteerd werd, meer dan de toelaatbare hoeveelheid van seleen zou kunnen innemen.
544
www
Lipogenese is een proces in de lever waarbij enkelvoudige suikers, zoals glucose, worden omgezet in vetzuren Deze vetzuren worden vervolgens, veresterd met glycerol, omgezet in triglyceride Door lipogenese en daaropvolgend de triglyceridesynthese is het lichaam in staat om energie efficiënt voor langere tijd op te slaan in de vorm van vetten Deze vetten worden vooral opgeslagen rondom organen en onder de huid Lipogenese wordt gestimuleerd door een hoge bloedsuikerspiegel en hoge insulineconcentratie Lipogenese wordt in gang gezet als alle opslagruimte voor glucose in de lever en spieren vol is Het proces waarbij vetten weer worden verbruikt heet lipolyse Bariumselenaat Bariumselenaat (BaSeO) is het bariumzout van seleenzuur Het is een erg giftige stof, net als seleen en andere seleenverbindingen Bariumselenaat is slecht oplosbaar in water en slaat neer wanneer waterige oplossingen van een seleenzout en een bariumzout gemengd worden, bijvoorbeeld bariumchloride BaCl en natriumselenaat NaSeO De kristalstructuur van bariumselenaat is orthorombisch, net als die van bariet (BaSO) Bariumselenaat mag gebruikt worden voor diergeneeskundig gebruik Seleen is een essentieel sporenelement voor mensen en dieren Bariumselenaat wordt toegediend om een seleentekort te voorkomen of te behandelen bij runderen en schapen Bariumselenaat is langdurig werkzaam; seleen wordt er slechts langzaam uit vrijgezet Traditioneel wordt bariumselenaat toegediend door middel van een injectie van een bariumselenaat-suspensie Maar de kans bestaat dat iemand door consumptie van een stuk vlees waarin de stof geïnjecteerd werd, meer dan de toelaatbare hoeveelheid van seleen zou kunnen innemen De Europese Commissie heeft daarom in ### op advies van het Europees Geneesmiddelenbureau beslist dat bariumselenaat niet meer door middel van injectie mag toegediend worden De ATCVet-code van bariumselenaat is QA##CE## Ethionine Ethionine is een niet-proteïnogeen aminozuur Het aminozuur is structureel verwant aan methionine, waarbij de methylgroep vervangen is door een ethylgroep Ethionine is een antimetaboliet en een methionine-antagonist Het verhindert de opbouw van proteïnen uit aminozuren en geeft ook interferentie met het cellulair gebruik van ATP Ten gevolge van deze farmacologische effecten is ethionine zeer giftig en een sterk carcinogeen Tuberkel Een tuberkel (Latijn "tuberculum") is een uitsteeksel, knobbeltje, zwelling of wratachtige vergroeiing op de botten, op de huid of op organen Sommige tuberkels behoren tot de normale oppervlaktestructuur, zoals het tuberculum infraglenoidale en tuberculum supraglenoidale van het schouderblad en het tuberculum pubicum van het schaambeen Een bultrug heeft tuberkels op de kop en de vinnen Andere soorten tuberkels kunnen wijzen op een ontsteking of een ander ziektebeeld Hieronder vallen bijvoorbeeld de granulomen, afgebakende opeenhopingen van histiocyten als gevolg van infecties met mycobacteriën Een voorbeeld hiervan is tuberculose, een bacteriële infectieziekte op de longen De naam van deze ziekte is afgeleid van 'tuberkel' Beauveria bassiana Beauveria bassiana (Anamorfe fase) en "Cordyceps bassiana" (Teleomorfe fase) is een schimmel die in de bodem voorkomt over de gehele wereld.
505
www
Europese Commissie heeft daarom in ### op advies van het Europees Geneesmiddelenbureau beslist dat bariumselenaat niet meer door middel van injectie mag toegediend worden De ATCVet-code van bariumselenaat is QA##CE## Ethionine Ethionine is een niet-proteïnogeen aminozuur Het aminozuur is structureel verwant aan methionine, waarbij de methylgroep vervangen is door een ethylgroep Ethionine is een antimetaboliet en een methionine-antagonist Het verhindert de opbouw van proteïnen uit aminozuren en geeft ook interferentie met het cellulair gebruik van ATP Ten gevolge van deze farmacologische effecten is ethionine zeer giftig en een sterk carcinogeen Tuberkel Een tuberkel (Latijn "tuberculum") is een uitsteeksel, knobbeltje, zwelling of wratachtige vergroeiing op de botten, op de huid of op organen Sommige tuberkels behoren tot de normale oppervlaktestructuur, zoals het tuberculum infraglenoidale en tuberculum supraglenoidale van het schouderblad en het tuberculum pubicum van het schaambeen Een bultrug heeft tuberkels op de kop en de vinnen Andere soorten tuberkels kunnen wijzen op een ontsteking of een ander ziektebeeld Hieronder vallen bijvoorbeeld de granulomen, afgebakende opeenhopingen van histiocyten als gevolg van infecties met mycobacteriën Een voorbeeld hiervan is tuberculose, een bacteriële infectieziekte op de longen De naam van deze ziekte is afgeleid van 'tuberkel' Beauveria bassiana Beauveria bassiana (Anamorfe fase) en "Cordyceps bassiana" (Teleomorfe fase) is een schimmel die in de bodem voorkomt over de gehele wereld Omdat de schimmel niet schadelijk is voor mens of milieu, is het mogelijk om die te gebruiken in de biologische bestrijding van schadelijke insecten Voor de bestrijding wordt een preparaat met de schimmel in spore-vorm op de gewassen verspoten Wanneer een larve of een volwassen insect ermee in contact komt, dringen de kiembuizen door in het insect, waar de schimmel zich verder ontwikkelt Hiervoor onttrekt de schimmel vocht aan het insect Het geïnfecteerde insect sterft na een vijftal dagen De schimmel vormt een witte conidiënlaag op het dode dier In de Europese Unie is "B bassiana" toegelaten als insecticide De toelating ving aan op <DATUM> voor tien jaar De toelating betreft de stam GHA, die werkzaam is tegen tripsen, wittevliegen en wantsen "B bassiana" is ook onderzocht in het LUBILOSA-project voor de biologische bestrijding van sprinkhanen en voor de bestrijding van steekmuggen, waaronder de malariamug "Anopheles stephensi" B bassiana is genoemd naar de Italiaanse bioloog Agostino Bassi (###-###) Die ontdekte in ### dat "muscardine", een ziekte bij zijderupsen, die met een witte gipsachtige laag overdekt werden, veroorzaakt werd door een schimmel die zich in de dieren ontwikkelde De schimmel werd aanvankelijk "Botrytis paradoxa" genoemd maar later, als eerbetoon aan Bassi, "Botrytis bassiana" (En weer later hernoemd tot "Beauveria bassiana") Psychedelische truffels Psychedelische truffels of sclerotia (<PERSOON> "magic truffles -" in het Nederlands informeel soms ook magische truffels genoemd) is een verzamelnaam voor schimmels die bij consumptie psychedelische effecten geven, vergelijkbaar met paddo's (<PERSOON> "magic mushrooms").
557
www
Voor de bestrijding wordt een preparaat met de schimmel in spore-vorm op de gewassen verspoten Wanneer een larve of een volwassen insect ermee in contact komt, dringen de kiembuizen door in het insect, waar de schimmel zich verder ontwikkelt Hiervoor onttrekt de schimmel vocht aan het insect Het geïnfecteerde insect sterft na een vijftal dagen De schimmel vormt een witte conidiënlaag op het dode dier In de Europese Unie is "B bassiana" toegelaten als insecticide De toelating ving aan op <DATUM> voor tien jaar De toelating betreft de stam GHA, die werkzaam is tegen tripsen, wittevliegen en wantsen "B bassiana" is ook onderzocht in het LUBILOSA-project voor de biologische bestrijding van sprinkhanen en voor de bestrijding van steekmuggen, waaronder de malariamug "Anopheles stephensi" B bassiana is genoemd naar de Italiaanse bioloog Agostino Bassi (###-###) Die ontdekte in ### dat "muscardine", een ziekte bij zijderupsen, die met een witte gipsachtige laag overdekt werden, veroorzaakt werd door een schimmel die zich in de dieren ontwikkelde De schimmel werd aanvankelijk "Botrytis paradoxa" genoemd maar later, als eerbetoon aan Bassi, "Botrytis bassiana" (En weer later hernoemd tot "Beauveria bassiana") Psychedelische truffels Psychedelische truffels of sclerotia (<PERSOON> "magic truffles -" in het Nederlands informeel soms ook magische truffels genoemd) is een verzamelnaam voor schimmels die bij consumptie psychedelische effecten geven, vergelijkbaar met paddo's (<PERSOON> "magic mushrooms") De truffels zorgen voor een verandering van de waarnemingen zoals kleuren feller zien, geluiden intenser beleven, hallucineren Truffels zijn populair geworden in <LOCATIE> nadat de verkoop van paddo's werd verboden in ###, omdat ze niet tot de paddenstoelen behoren en daardoor niet onder de Opiumwet vallen De truffels worden meestal rauw gegeten De meeste mensen beschrijven de smaak van truffels als onsmakelijk Na ## minuten begint het langzaam te werken en tussen de ## en de ## minuten begint de trip Als het wordt ingenomen als thee kan de werking sneller beginnen De eerste effecten zijn de geluiden vloeien in elkaar over, een euforisch gevoel, slappere spieren en ontspanning Voorwerpen beginnen te golven, kleuren zijn intenser De werking gaat schoksgewijs en is dus het ene moment intenser dan het andere moment De trip duurt <DATUM> uur en het duurt minstens ## uur voor de gebruiker weer helemaal nuchter is en de reactiesnelheid weer normaal is De werking neemt af als het meer dan een paar keer gedaan wordt in korte tijd Lichamelijke verslaving is onmogelijk bij truffels, wel kan er sprake zijn van geestelijke verslaving, hoewel dat tamelijk zeldzaam is, door de afnemende werking na veelvuldig gebruik in korte tijd Truffels zijn in <LOCATIE> niet verboden en zijn daarom in smartshops te koop voor personen boven de <LEEFTIJD> jaar Psilocybine, de werkzame stof in truffels staat op Opium Lijst I en het is daarom verboden de psilocybine uit de truffels te halen.
555
www
geluiden intenser beleven, hallucineren Truffels zijn populair geworden in <LOCATIE> nadat de verkoop van paddo's werd verboden in ###, omdat ze niet tot de paddenstoelen behoren en daardoor niet onder de Opiumwet vallen De truffels worden meestal rauw gegeten De meeste mensen beschrijven de smaak van truffels als onsmakelijk Na ## minuten begint het langzaam te werken en tussen de ## en de ## minuten begint de trip Als het wordt ingenomen als thee kan de werking sneller beginnen De eerste effecten zijn de geluiden vloeien in elkaar over, een euforisch gevoel, slappere spieren en ontspanning Voorwerpen beginnen te golven, kleuren zijn intenser De werking gaat schoksgewijs en is dus het ene moment intenser dan het andere moment De trip duurt <DATUM> uur en het duurt minstens ## uur voor de gebruiker weer helemaal nuchter is en de reactiesnelheid weer normaal is De werking neemt af als het meer dan een paar keer gedaan wordt in korte tijd Lichamelijke verslaving is onmogelijk bij truffels, wel kan er sprake zijn van geestelijke verslaving, hoewel dat tamelijk zeldzaam is, door de afnemende werking na veelvuldig gebruik in korte tijd Truffels zijn in <LOCATIE> niet verboden en zijn daarom in smartshops te koop voor personen boven de <LEEFTIJD> jaar Psilocybine, de werkzame stof in truffels staat op Opium Lijst I en het is daarom verboden de psilocybine uit de truffels te halen Het laten groeien van truffels, het in het bezit hebben en het gebruik van truffels is in <LOCATIE> toegestaan Er zijn drie verschillende soorten truffels de "Psilocybe mexicana" (Jalisco/Mexicana A), "Psilocybe tampanensis" en de "Psilocybe galindoi" Truffels in smartshops hebben veelal fantasienamen Dit betreft handelsbenamingen en geen botanische termen Een aantal truffelnamen S-ICD Een S-ICD is net als een ICD een implanteerbare cardioverter-defibrillator De S in S-ICD staat voor 'subcutaan' (=onderhuids) Deze defibrillator wordt bij mensen geïmplanteerd die een groot risico lopen op levensbedreigende hartritmestoornissen of een hartstilstand In dit soort gevallen geeft de defibrillator een stroomstoot om het hartritme weer op orde te krijgen Een pacemaker geeft alleen kleine elektrische pulsjes om het hartritme bij te sturen Een S-ICD en ICD grijpen alleen in bij levensbedreigende situaties met een grote stroomstoot Zowel een ICD als S-ICD grijpen in in levensbedreigende situaties Het eindresultaat van het ingrijpen van deze defibrillatoren is daarmee hetzelfde Beide defibrillatoren bestaan uit een accu met software die o a de hartslag meet, en een draad (lead) die de stroomstoot zal afgeven zodra er ingegrepen moet worden (ook wel 'therapie' genoemd) Toch zijn er belangrijke verschillen Bij een ICD gaat er een draad die de stroomstoot zal geven, via een ader in het hart Daar groeit de draad vast Het apparaat zelf wordt onder het sleutelbeen geïmplanteerd Bij een S-ICD gaat de draad niet in het hart De draad wordt net onder de huid over de borstkas geplaatst.
537
www
het gebruik van truffels is in <LOCATIE> toegestaan Er zijn drie verschillende soorten truffels de "Psilocybe mexicana" (Jalisco/Mexicana A), "Psilocybe tampanensis" en de "Psilocybe galindoi" Truffels in smartshops hebben veelal fantasienamen Dit betreft handelsbenamingen en geen botanische termen Een aantal truffelnamen S-ICD Een S-ICD is net als een ICD een implanteerbare cardioverter-defibrillator De S in S-ICD staat voor 'subcutaan' (=onderhuids) Deze defibrillator wordt bij mensen geïmplanteerd die een groot risico lopen op levensbedreigende hartritmestoornissen of een hartstilstand In dit soort gevallen geeft de defibrillator een stroomstoot om het hartritme weer op orde te krijgen Een pacemaker geeft alleen kleine elektrische pulsjes om het hartritme bij te sturen Een S-ICD en ICD grijpen alleen in bij levensbedreigende situaties met een grote stroomstoot Zowel een ICD als S-ICD grijpen in in levensbedreigende situaties Het eindresultaat van het ingrijpen van deze defibrillatoren is daarmee hetzelfde Beide defibrillatoren bestaan uit een accu met software die o a de hartslag meet, en een draad (lead) die de stroomstoot zal afgeven zodra er ingegrepen moet worden (ook wel 'therapie' genoemd) Toch zijn er belangrijke verschillen Bij een ICD gaat er een draad die de stroomstoot zal geven, via een ader in het hart Daar groeit de draad vast Het apparaat zelf wordt onder het sleutelbeen geïmplanteerd Bij een S-ICD gaat de draad niet in het hart De draad wordt net onder de huid over de borstkas geplaatst Omdat de draad/lead niet in het hart gaat, kan deze dikker zijn en is daarmee sterker, wat de kans op draadbreuk (en daarmee complicaties) verlaagt Sinds een aantal jaren zijn er diverse soorten bescherming voor de S-ICD op de markt Het dragen van bescherming voorkomt zowel lichamelijk letsel als eventuele schade aan de S-ICD(bedrading) bij het beoefenen van sport en andere acitiviteiten Bekende merken voor S-ICD bescherming zijn bijvoorbeeld Vital Beat en <PERSOON>, <DATUM> - <DATUM> was een Belgisch volksvertegenwoordiger en burgemeester Hij was een zoon van de activist <PERSOON> Wannyn en hij vluchtte in ### met zijn ouders naar <LOCATIE> Hij promoveerde tot doctor in de geneeskunde in ### aan de Universiteit Leiden en opnieuw in ### voor de Centrale Examencommissie in Brussel Teruggekeerd naar België werd hij onmiddellijk lid van het Vlaamsch Nationaal Verbond Van ### tot ### was hij oorlogsburgemeester van Nevele, de gemeente waar hij zijn praktijk als arts had Na de oorlog werd hij veroordeeld en verloor hij zijn burgerrechten Hij trad toe tot de Vlaamse Concentratie en vervolgens tot de Volksunie Na in eer te zijn hersteld, werd hij in ### verkozen tot gemeenteraadslid van Nevele, waar hij van ### tot ### schepen was Van ### tot aan de fusie van ### was hij burgemeester.
535
www
niet in het hart gaat, kan deze dikker zijn en is daarmee sterker, wat de kans op draadbreuk (en daarmee complicaties) verlaagt Sinds een aantal jaren zijn er diverse soorten bescherming voor de S-ICD op de markt Het dragen van bescherming voorkomt zowel lichamelijk letsel als eventuele schade aan de S-ICD(bedrading) bij het beoefenen van sport en andere acitiviteiten Bekende merken voor S-ICD bescherming zijn bijvoorbeeld Vital Beat en <PERSOON>, <DATUM> - <DATUM> was een Belgisch volksvertegenwoordiger en burgemeester Hij was een zoon van de activist <PERSOON> Wannyn en hij vluchtte in ### met zijn ouders naar <LOCATIE> Hij promoveerde tot doctor in de geneeskunde in ### aan de Universiteit Leiden en opnieuw in ### voor de Centrale Examencommissie in Brussel Teruggekeerd naar België werd hij onmiddellijk lid van het Vlaamsch Nationaal Verbond Van ### tot ### was hij oorlogsburgemeester van Nevele, de gemeente waar hij zijn praktijk als arts had Na de oorlog werd hij veroordeeld en verloor hij zijn burgerrechten Hij trad toe tot de Vlaamse Concentratie en vervolgens tot de Volksunie Na in eer te zijn hersteld, werd hij in ### verkozen tot gemeenteraadslid van Nevele, waar hij van ### tot ### schepen was Van ### tot aan de fusie van ### was hij burgemeester In de periode december ##<DATUM> had hij als gevolg van het toen bestaande dubbelmandaat ook zitting in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op <DATUM> werd geïnstalleerd en de verre voorloper is van het <PERSOON> De <PERSOON> is een voormalig psychiatrisch zorgcomplex aan de <LOCATIE>bij de Nederlandse plaats <PERSOON> Van de bebouwing van dit 'Buitengesticht' is het grootste deel nog aanwezig De instelling is genoemd naar de vermogende Utrechts schepen <PERSOON> die in de ##e eeuw in zijn testament geld naliet aan de broeders van het St <PERSOON>- en het Bartholomeïgasthuis om een gasthuis voor geesteszieken te bouwen <PERSOON> na zijn overlijden werd het <PERSOON> opgericht, in het <INSTELLING> <PERSOON-##> De <PERSOON-##> kocht in ### grond in <PERSOON> om daar ook een vestiging op te richten, uit de overtuiging dat "een meer doeltreffende genezing van de lijders van krankzinnigheid gevonden kon worden door een verpleging te midden van de schoonheid en de rust der vrije natuur" De aangekochte grond bij <PERSOON> bestond uit enkele honderden hectare bosgrond langs de spoorverbinding <LOCATIE> In ### wordt er het '<PERSOON-##> gevestigd met als afdelingen Psychiatrie, Geriatrie en Oligofrenie (zwakzinnigenzorg) Er woonden ongeveer duizend patiënten De <PERSOON-##>, een Utrechtse psychiatrische instelling, was er in ### in geslaagd ### hectare aaneengesloten terrein aan te kopen ten <INSTELLING> van de <LOCATIE>Volgens de toenmalige psychiatrische inzichten verliep de genezing van patiënten voorspoediger in de rust van het buitenleven.
584
www
de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op <DATUM> werd geïnstalleerd en de verre voorloper is van het <PERSOON> De <PERSOON> is een voormalig psychiatrisch zorgcomplex aan de <LOCATIE>bij de Nederlandse plaats <PERSOON> Van de bebouwing van dit 'Buitengesticht' is het grootste deel nog aanwezig De instelling is genoemd naar de vermogende Utrechts schepen <PERSOON> die in de ##e eeuw in zijn testament geld naliet aan de broeders van het St <PERSOON>- en het Bartholomeïgasthuis om een gasthuis voor geesteszieken te bouwen <PERSOON> na zijn overlijden werd het <PERSOON> opgericht, in het <INSTELLING> <PERSOON> De <PERSOON> kocht in ### grond in <PERSOON> om daar ook een vestiging op te richten, uit de overtuiging dat "een meer doeltreffende genezing van de lijders van krankzinnigheid gevonden kon worden door een verpleging te midden van de schoonheid en de rust der vrije natuur" De aangekochte grond bij <PERSOON> bestond uit enkele honderden hectare bosgrond langs de spoorverbinding <LOCATIE> In ### wordt er het '<PERSOON-##> gevestigd met als afdelingen Psychiatrie, Geriatrie en Oligofrenie (zwakzinnigenzorg) Er woonden ongeveer duizend patiënten De <PERSOON>, een Utrechtse psychiatrische instelling, was er in ### in geslaagd ### hectare aaneengesloten terrein aan te kopen ten <INSTELLING> van de <LOCATIE>Volgens de toenmalige psychiatrische inzichten verliep de genezing van patiënten voorspoediger in de rust van het buitenleven De boerderij werd voltooid in ### en kreeg een voor die tijd moderne inrichting met betegelde vloer en een ondergrondse mestafvoer Het woongedeelte van de boerderij was extra groot en hoog om het grote aantal bewoners te huisvesten Na de boerderij werden woningen, dienstgebouwen en paviljoens voor de patiënten gebouwd Ontwerper van deze eerste gebouwen in de stijl van de Amsterdamse School was de Amsterdamse architect <PERSOON-##> Hij had ervaring opgedaan met de bouw van ‘gesticht’ <PERSOON-##> en <PERSOON-##> in <PERSOON-##> en het <PERSOON-##> in <PERSOON-##> Na ### ontwierp hij onder meer een woning voor de geneesheer-directeur In ### stonden op het terrein een hoofdgebouw, een gehoorzaal, een bedrijfsgebouw en een tiental paviljoens Het gebied ligt ingeklemd tussen de spoorweg in het zuiden en de <LOCATIE>in het westen De oostgrens wordt gevormd door de gemeentegrens <PERSOON-##> met <LOCATIE> Tegen het spoor lag een oude zandafgraving Op het door Poggenbeek getekende terrein uit ### ligt het symmetrische deel centraal Het feitelijke buitengesticht van functionele gebouwen en paviljoens ligt daarbuiten De boerderij staat als enige gebouw aan de noordkant van de <LOCATIE>Aan de noordkant van de <LOCATIE>stonden de paviljoens voor mannelijke patiënten, de vrouwenpaviljoens bevonden zich aan de zuidkant De symmetrie van de bebouwing bevorderde ook de strikte scheiding tussen mannen en vrouwen.
567
www
werd voltooid in ### en kreeg een voor die tijd moderne inrichting met betegelde vloer en een ondergrondse mestafvoer Het woongedeelte van de boerderij was extra groot en hoog om het grote aantal bewoners te huisvesten Na de boerderij werden woningen, dienstgebouwen en paviljoens voor de patiënten gebouwd Ontwerper van deze eerste gebouwen in de stijl van de Amsterdamse School was de Amsterdamse architect <PERSOON> Hij had ervaring opgedaan met de bouw van ‘gesticht’ <PERSOON> en <PERSOON> in <PERSOON> en het <PERSOON> in <PERSOON> Na ### ontwierp hij onder meer een woning voor de geneesheer-directeur In ### stonden op het terrein een hoofdgebouw, een gehoorzaal, een bedrijfsgebouw en een tiental paviljoens Het gebied ligt ingeklemd tussen de spoorweg in het zuiden en de <LOCATIE>in het westen De oostgrens wordt gevormd door de gemeentegrens <PERSOON> met <LOCATIE> Tegen het spoor lag een oude zandafgraving Op het door Poggenbeek getekende terrein uit ### ligt het symmetrische deel centraal Het feitelijke buitengesticht van functionele gebouwen en paviljoens ligt daarbuiten De boerderij staat als enige gebouw aan de noordkant van de <LOCATIE>Aan de noordkant van de <LOCATIE>stonden de paviljoens voor mannelijke patiënten, de vrouwenpaviljoens bevonden zich aan de zuidkant De symmetrie van de bebouwing bevorderde ook de strikte scheiding tussen mannen en vrouwen De paviljoens met de meest ‘onrustige’ lijders’ lagen het meest afgelegen De noordkant staat op de kaart aangegeven als wei- en bouwland en moestuin (‘werkverschaffing patiënten’), de zuidkant kreeg de bestemming ‘wandelterrein voor patiënten of bouwland’ De ontworpen paviljoens zijn altijd licht van kleur Aan de noordoostkant van het terrein lagen ‘bevloeiingsvelden’ Ze vormden een systeem voor openluchtcompostering van menselijke fecaliën De riolering van alle gebouwen van de instelling kwam hierop uit via een leiding die langs het mortuarium naar de vloeivelden voerde Het pompstation bij de vloeivelden is inmiddels verdwenen De vloeivelden werden later eigendom van Het Utrechts Landschap Bouwactiviteiten in deze periode doen zich vooral aan de rand voor in de vorm van toevoeging van personeelswoningen aan de <LOCATIE>Een tweede, veel kleiner complex vloeivelden bij de boerderij is nu in gebruik als golfterrein Tenslotte is in de bouwfase ###–### een begraafplaats aangelegd met een mortuarium ten noordoosten van de <LOCATIE>Deze begraafplaats is echter nooit gebruikt De heide ten zuidwesten van de <LOCATIE>is nog steeds aanwezig In ### waren de paviljoens <PERSOON> en <PERSOON> bedoeld voor patiënten die weer aan het gezinsleven moesten wennen Deze gebouwen hadden dan ook het uiterlijk van vrijstaande burgerwoonhuizen Door de bouw van personeelswoningen aan de <LOCATIE>ontstond een lintbebouwing Ten zuiden van de <LOCATIE>werden in ### twee vrouwenpaviljoens gebouwd, ten noorden ervan twee mannenpaviljoens De scheiding mannen/vrouwen bleef met de bouw van deze vier paviljoens gehandhaafd Tussen ### en ### werden, eveneens door <PERSOON-##>, aansluitend zes dubbele zusterhuizen gebouwd aan weerszijden van de centrale as, vlak bij het directiegebouw.
582
www
en moestuin (‘werkverschaffing patiënten’), de zuidkant kreeg de bestemming ‘wandelterrein voor patiënten of bouwland’ De ontworpen paviljoens zijn altijd licht van kleur Aan de noordoostkant van het terrein lagen ‘bevloeiingsvelden’ Ze vormden een systeem voor openluchtcompostering van menselijke fecaliën De riolering van alle gebouwen van de instelling kwam hierop uit via een leiding die langs het mortuarium naar de vloeivelden voerde Het pompstation bij de vloeivelden is inmiddels verdwenen De vloeivelden werden later eigendom van Het Utrechts Landschap Bouwactiviteiten in deze periode doen zich vooral aan de rand voor in de vorm van toevoeging van personeelswoningen aan de <LOCATIE>Een tweede, veel kleiner complex vloeivelden bij de boerderij is nu in gebruik als golfterrein Tenslotte is in de bouwfase ###–### een begraafplaats aangelegd met een mortuarium ten noordoosten van de <LOCATIE>Deze begraafplaats is echter nooit gebruikt De heide ten zuidwesten van de <LOCATIE>is nog steeds aanwezig In ### waren de paviljoens <PERSOON> en <PERSOON> bedoeld voor patiënten die weer aan het gezinsleven moesten wennen Deze gebouwen hadden dan ook het uiterlijk van vrijstaande burgerwoonhuizen Door de bouw van personeelswoningen aan de <LOCATIE>ontstond een lintbebouwing Ten zuiden van de <LOCATIE>werden in ### twee vrouwenpaviljoens gebouwd, ten noorden ervan twee mannenpaviljoens De scheiding mannen/vrouwen bleef met de bouw van deze vier paviljoens gehandhaafd Tussen ### en ### werden, eveneens door <PERSOON>, aansluitend zes dubbele zusterhuizen gebouwd aan weerszijden van de centrale as, vlak bij het directiegebouw De bouw van het theehuis waar patiënten hun familie konden ontvangen betekende een verdere doorbreking van de symmetrie en van de strikte scheiding tussen mannen en vrouwen <PERSOON> liet ze zusterhuizen rond een hof bouwen De centrale as werd in ### zelf verdicht met een ketelhuis en een nieuw werkplaatsgebouw met ruimtes voor timmer- en schilderwerk, een mattenmakerij het Carré Dit Carré bestaat uit een complex dat aan drie zijden een binnentuin omsluit Net als Poggenbeek paste <PERSOON> veel en grote ramen toe, zoals in de paviljoens, de werkplaatsen in het Carré In ### werd de <PERSOON> overgenomen door de Nationaal Socialisten met <PERSOON> als geneesheer-directeur Op het terrein werden ook patiënten uit inrichtingen uit Santpoort en <LOCATIE> ondergebracht De nieuw aangekomenen kwamen uit tehuizen die in de Atlantikwall lagen De omstandigheden op het overvolle terrein waren ellendig Er waren weinig medicijnen en grote voedsel- en brandstoftekorten Alleen al in de hongerwinter zouden ### patiënten sterven Tijdens de Tweede Wereldoorlog zouden in totaal meer dan ### patiënten overlijden Dit kwam door actieve verwaarlozing, maar ook door het uitbreken tyfus, tuberculose en longontsteking De lichamen werden meest met paard en wagen naar de algemene begraafplaats in <LOCATIE> gebracht De nabestaanden bleven vaak lang in onzekerheid over hun familielid In ### werd door <PERSOON> op het bestaande ketelhuis een winkeltje ontworpen, met de werkplaats voor vrouwelijke patiënten erachter, nu ‘t Heuveltje genaamd.
575
www
De bouw van het theehuis waar patiënten hun familie konden ontvangen betekende een verdere doorbreking van de symmetrie en van de strikte scheiding tussen mannen en vrouwen <PERSOON> liet ze zusterhuizen rond een hof bouwen De centrale as werd in ### zelf verdicht met een ketelhuis en een nieuw werkplaatsgebouw met ruimtes voor timmer- en schilderwerk, een mattenmakerij het Carré Dit Carré bestaat uit een complex dat aan drie zijden een binnentuin omsluit Net als Poggenbeek paste <PERSOON> veel en grote ramen toe, zoals in de paviljoens, de werkplaatsen in het Carré In ### werd de <PERSOON> overgenomen door de Nationaal Socialisten met <PERSOON> als geneesheer-directeur Op het terrein werden ook patiënten uit inrichtingen uit Santpoort en <LOCATIE> ondergebracht De nieuw aangekomenen kwamen uit tehuizen die in de Atlantikwall lagen De omstandigheden op het overvolle terrein waren ellendig Er waren weinig medicijnen en grote voedsel- en brandstoftekorten Alleen al in de hongerwinter zouden ### patiënten sterven Tijdens de Tweede Wereldoorlog zouden in totaal meer dan ### patiënten overlijden Dit kwam door actieve verwaarlozing, maar ook door het uitbreken tyfus, tuberculose en longontsteking De lichamen werden meest met paard en wagen naar de algemene begraafplaats in <LOCATIE> gebracht De nabestaanden bleven vaak lang in onzekerheid over hun familielid In ### werd door <PERSOON> op het bestaande ketelhuis een winkeltje ontworpen, met de werkplaats voor vrouwelijke patiënten erachter, nu ‘t Heuveltje genaamd In ### verrees het Deltahuis, de latere Centrale Receptie In de jaren zeventig en tachtig werd <INSTELLING> uitgebreid met uitgestrekte, maar lage gebouwen Enkele van de paviljoens van Poggenbeek en <PERSOON> werden in die periode gesloopt In de psychiatrie verschoven de inzichten en werd ingezet op het voorbereiden en terugkeer van de patiënten in de maatschappij Tevens werden bestaande gebouwen vervangen door kleinschalige nieuwbouw op het terrein Voorbeelden hiervan was de nieuwbouw van Erasmus, Korenveld en Roosenburg Het terrein van de <PERSOON> is nu over verschillende eigenaren verdeeld Het geestelijke gezondheidszorg conglomeraat Stichting <INSTELLING>, de opvolger van de <PERSOON>, is eigenaar van het zuidelijke deel van het terrein De Stichting <INSTELLING>, als opvolger van <INSTELLING>, heeft het noordelijk deel van het bebouwde terrein in haar bezit Het Utrechts Landschap is eigenaar van het heide- en bosgebied ten <INSTELLING> en ten westen daarvan, het huidige <PERSOON> De boerderij, de wasserette en de werkplaatsen werden in ### door kunstenaars en 'antikraak' bewoond De huidige situatie bestaat uit de voornamelijk historische bebouwing in de middenas Een aantal van de historische paviljoens aan de dwarsassen is verdwenen De lanenstructuur bleef redelijk bestaan Door veranderde inzichten in de psychiatrie nam de leegstand toe Eigenaar <INSTELLING> gaat daarom de panden afstoten en zal op termijn de locatie verlaten.
532
www
### verrees het Deltahuis, de latere Centrale Receptie In de jaren zeventig en tachtig werd <INSTELLING> uitgebreid met uitgestrekte, maar lage gebouwen Enkele van de paviljoens van Poggenbeek en <PERSOON> werden in die periode gesloopt In de psychiatrie verschoven de inzichten en werd ingezet op het voorbereiden en terugkeer van de patiënten in de maatschappij Tevens werden bestaande gebouwen vervangen door kleinschalige nieuwbouw op het terrein Voorbeelden hiervan was de nieuwbouw van Erasmus, Korenveld en Roosenburg Het terrein van de <PERSOON> is nu over verschillende eigenaren verdeeld Het geestelijke gezondheidszorg conglomeraat Stichting <INSTELLING>, de opvolger van de <PERSOON>, is eigenaar van het zuidelijke deel van het terrein De Stichting <INSTELLING>, als opvolger van <INSTELLING>, heeft het noordelijk deel van het bebouwde terrein in haar bezit Het Utrechts Landschap is eigenaar van het heide- en bosgebied ten <INSTELLING> en ten westen daarvan, het huidige <PERSOON> De boerderij, de wasserette en de werkplaatsen werden in ### door kunstenaars en 'antikraak' bewoond De huidige situatie bestaat uit de voornamelijk historische bebouwing in de middenas Een aantal van de historische paviljoens aan de dwarsassen is verdwenen De lanenstructuur bleef redelijk bestaan Door veranderde inzichten in de psychiatrie nam de leegstand toe Eigenaar <INSTELLING> gaat daarom de panden afstoten en zal op termijn de locatie verlaten Cuisses Cuisses kunnen gezien worden als een wambuis voor de bovenbenen De cuisses beschermen de dijen en werden tijdens de Middeleeuwen gedragen door ridders als bescherming tijdens gevechten Het is een soort zacht harnas voor de dijen Een wambuis kwam normaal gezien slechts tot net onder het kruis Dit komt omdat ridders zo makkelijker hun paard konden berijden De cuisses geven de benen een extra bescherming, vooral belangrijk tijdens het paardrijden Ze reiken tot vlak onder de knie Ze hinderen de ridder niet tijdens het bewegen, want elk been heeft een eigen cuisse Het kruis van de ridder blijft dus volledig vrij Vooral ridders uit de ##de en ##de eeuw droegen cuisses Meestal werden die cuisses gewatteerd, zodat ze comfortabeler zaten en meer bescherming boden, vooral tijdens het paardrijden Ze werden gedragen onder een maliënkolder, ze ondersteunden die maliënkolder bovendien Onder de cuisses werden lange beschermende kousen (cousen) en ijzeren bescherming voor de knieën (poleyn) gedragen Net als die beschermende kousen (cousen) werden ze aan een onderbroeksband vastgemaakt Cuisses werden vervaardigd uit dik linnen of canvas, net zoals het wambuis Ze konden ook worden gemaakt uit gespalkt leer of brigandine (een mix van leer en metaal) Elke cuisses werd opgevuld met materialen als plukken wol, paardenhaar, katoen De verticale lijnen die je kan zien op cuisses dienen om de vulling op zijn plaats te houden Cuisses is afkomstig van het <PERSOON> Het is het meervoud van het <PERSOON> woordje "cuisse" dat dij betekent Cuisses beschermen de dijen tijdens gevechten Edelgist.
531
www
gedragen door ridders als bescherming tijdens gevechten Het is een soort zacht harnas voor de dijen Een wambuis kwam normaal gezien slechts tot net onder het kruis Dit komt omdat ridders zo makkelijker hun paard konden berijden De cuisses geven de benen een extra bescherming, vooral belangrijk tijdens het paardrijden Ze reiken tot vlak onder de knie Ze hinderen de ridder niet tijdens het bewegen, want elk been heeft een eigen cuisse Het kruis van de ridder blijft dus volledig vrij Vooral ridders uit de ##de en ##de eeuw droegen cuisses Meestal werden die cuisses gewatteerd, zodat ze comfortabeler zaten en meer bescherming boden, vooral tijdens het paardrijden Ze werden gedragen onder een maliënkolder, ze ondersteunden die maliënkolder bovendien Onder de cuisses werden lange beschermende kousen (cousen) en ijzeren bescherming voor de knieën (poleyn) gedragen Net als die beschermende kousen (cousen) werden ze aan een onderbroeksband vastgemaakt Cuisses werden vervaardigd uit dik linnen of canvas, net zoals het wambuis Ze konden ook worden gemaakt uit gespalkt leer of brigandine (een mix van leer en metaal) Elke cuisses werd opgevuld met materialen als plukken wol, paardenhaar, katoen De verticale lijnen die je kan zien op cuisses dienen om de vulling op zijn plaats te houden Cuisses is afkomstig van het <PERSOON> Het is het meervoud van het <PERSOON> woordje "cuisse" dat dij betekent Cuisses beschermen de dijen tijdens gevechten Edelgist Het is vooral te koop in natuurvoedingswinkels en wordt onder meer gebruikt door vegetariërs Edelgist kan gebruikt worden als ingrediënt in recepten of als een condiment Hoewel het sporen bevat van verschillende vitaminen en mineralen is het enkel een aanzienlijke <INSTELLING> van B-complex vitaminen Soms wordt edelgist verrijkt met vitamine <PERSOON> heeft een sterke smaak en wordt omschreven als noot-, kaas- of crèmeachtig, waardoor het gebruikt wordt als ingrediënt in kaasvervangers Een andere toepassing is topping voor popcorn Edelgist is geen gistextract, dat heeft een zeer sterke smaak en wordt verkocht als een donkerbruine pasta Edelgist wordt geproduceerd door een gist in een voedingsrijk medium een aantal dagen te cultiveren Het voornaamste ingrediënt in het groeimedium is glucose, vaak van melasse van suikerbieten Zodra de gist klaar is wordt het gedood (gedeactiveerd) door verhitting en dan geoogst, gewassen, gedroogd en verpakt Het meest gebruikt is een stam van de gistsoort "Saccharomyces cerevisiae" De stam wordt gecultiveerd en geselecteerd op gewenste eigenschappen en heeft vaak een ander fenotype dan andere stammen van "S cerevisiae" die bijvoorbeeld gebruikt worden bij het bakken en brouwen De voedingswaarde van edelgist varieert per fabrikant Gemiddeld bevat twee eetlepels edelgist ## calorieën en # gram koolhydraten (waarvan # gram vezels) Een portie bevat ook # gram van een compleet proteïne dat alle negen aminozuren biedt die het lichaam niet kan produceren.
518
www
in natuurvoedingswinkels en wordt onder meer gebruikt door vegetariërs Edelgist kan gebruikt worden als ingrediënt in recepten of als een condiment Hoewel het sporen bevat van verschillende vitaminen en mineralen is het enkel een aanzienlijke <INSTELLING> van B-complex vitaminen Soms wordt edelgist verrijkt met vitamine <PERSOON> heeft een sterke smaak en wordt omschreven als noot-, kaas- of crèmeachtig, waardoor het gebruikt wordt als ingrediënt in kaasvervangers Een andere toepassing is topping voor popcorn Edelgist is geen gistextract, dat heeft een zeer sterke smaak en wordt verkocht als een donkerbruine pasta Edelgist wordt geproduceerd door een gist in een voedingsrijk medium een aantal dagen te cultiveren Het voornaamste ingrediënt in het groeimedium is glucose, vaak van melasse van suikerbieten Zodra de gist klaar is wordt het gedood (gedeactiveerd) door verhitting en dan geoogst, gewassen, gedroogd en verpakt Het meest gebruikt is een stam van de gistsoort "Saccharomyces cerevisiae" De stam wordt gecultiveerd en geselecteerd op gewenste eigenschappen en heeft vaak een ander fenotype dan andere stammen van "S cerevisiae" die bijvoorbeeld gebruikt worden bij het bakken en brouwen De voedingswaarde van edelgist varieert per fabrikant Gemiddeld bevat twee eetlepels edelgist ## calorieën en # gram koolhydraten (waarvan # gram vezels) Een portie bevat ook # gram van een compleet proteïne dat alle negen aminozuren biedt die het lichaam niet kan produceren Niet-verrijkte edelgist bevat ## tot ### procent van de dagelijks aanbevolen hoeveelheden vitamine B# en B# Omdat edelgist vaak wordt gebruikt door veganisten, die vitamine B##-supplementen in hun dieet nodig hebben, is er verwarring over B## in edelgist Gist kan geen vitamine B## produceren, dat kunnen enkel bacteriën Sommige fabrikanten van edelgist verrijken het product met vitamine B## Wanneer het verrijkt is, is de vitamine B## apart geproduceerd (meestal cyanocobalamine) en dan toegevoegd aan de gist Hoewel sommige bacteriesoorten die B## kunnen produceren samen met "S cerevisiae" kunnen groeien, wordt commercieel geproduceerd edelgist gekweekt in gecontroleerde omstandigheden waarbij geen bacteriën groeien Edelgist bevat geen toegevoegd mononatriumglutamaat Wel bevatten alle inactieve gisten een deel vrij glutaminezuur omdat bij het sterven van de gistcellen de proteïne die de celwand bij elkaar houdt afbreekt tot de aminozuren die hem oorspronkelijk vormden Glutaminezuur is een van nature voorkomend aminozuur in alle gistcellen, zoals ook in vele groenten, paddenstoelen en vlees <PERSOON>-Voet <PERSOON>-Voet (<LOCATIE>, <DATUM> – <LOCATIE>, <DATUM> was een dierenarts Ze was de eerste vrouwelijke dierenarts die in <LOCATIE> afstudeerde <PERSOON> Voet (roepnaam Nettie) werd geboren in <LOCATIE> in ### Haar vader was bollenkweker Ze ging eerst naar de MULO, maar vanwege haar plan om diergeneeskunde te studeren stapte ze over naar de HBS Ze wilde diergeneeskunde gaan studeren aan de toenmalige Veeartsenijkundige Hogeschool, maar ondervond veel tegenwerking omdat ze vrouw was Uiteindelijk studeerde ze tussen ### en ### aan de faculteit Diergeneeskunde van de <INSTELLING>.
573
www
vaak wordt gebruikt door veganisten, die vitamine B##-supplementen in hun dieet nodig hebben, is er verwarring over B## in edelgist Gist kan geen vitamine B## produceren, dat kunnen enkel bacteriën Sommige fabrikanten van edelgist verrijken het product met vitamine B## Wanneer het verrijkt is, is de vitamine B## apart geproduceerd (meestal cyanocobalamine) en dan toegevoegd aan de gist Hoewel sommige bacteriesoorten die B## kunnen produceren samen met "S cerevisiae" kunnen groeien, wordt commercieel geproduceerd edelgist gekweekt in gecontroleerde omstandigheden waarbij geen bacteriën groeien Edelgist bevat geen toegevoegd mononatriumglutamaat Wel bevatten alle inactieve gisten een deel vrij glutaminezuur omdat bij het sterven van de gistcellen de proteïne die de celwand bij elkaar houdt afbreekt tot de aminozuren die hem oorspronkelijk vormden Glutaminezuur is een van nature voorkomend aminozuur in alle gistcellen, zoals ook in vele groenten, paddenstoelen en vlees <PERSOON>-Voet <PERSOON>-Voet (<LOCATIE>, <DATUM> – <LOCATIE>, <DATUM> was een dierenarts Ze was de eerste vrouwelijke dierenarts die in <LOCATIE> afstudeerde <PERSOON> Voet (roepnaam Nettie) werd geboren in <LOCATIE> in ### Haar vader was bollenkweker Ze ging eerst naar de MULO, maar vanwege haar plan om diergeneeskunde te studeren stapte ze over naar de HBS Ze wilde diergeneeskunde gaan studeren aan de toenmalige Veeartsenijkundige Hogeschool, maar ondervond veel tegenwerking omdat ze vrouw was Uiteindelijk studeerde ze tussen ### en ### aan de faculteit Diergeneeskunde van de <INSTELLING> Voet promoveerde op <DATUM> en werkte aansluitend twee jaar bij het Institut Pasteur in Parijs, onder meer aan onderzoek naar de grootte van verschillende virussen Na haar huwelijk met <PERSOON> reisde ze naar Calcutta en daarna naar Java Na de Tweede Wereldoorlog was ze enkele jaren terug in <LOCATIE>, maar in ### vertrok ze weer naar Indonesië waar ze werkte als gouvernementsveearts in Batavia en Bogor Met ingang van ### werkte <PERSOON>-Voet aan het Instituut voor Infectieziekten van de faculteit Diergeneeskunde in <LOCATIE> Na haar pensioen in ### werkte ze bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in <LOCATIE> In ### eindigde <PERSOON>-Voet op plaats ## van opinieweekblad Elseviers top-## van vrouwen die de twintigste eeuw maakten In ### werd een gebouw van de <INSTELLING> in De <LOCATIE>naar haar vernoemd het <PERSOON>-Voetgebouw Indool-#-boterzuur Indool-#-boterzuur (IBA) is een in planten natuurlijk voorkomend plantenhormoon en een verbinding uit de groep van auxines Het is een wit tot lichtgeel poeder met de chemische formule CHNO Indool-#-boterzuur werd uit mais en wilgen geïsoleerd IBA is als synthetisch auxine al langere tijd bekend, in ### in mais aangetroffen In mais is de precursor van indool-#-boterzuur indool-#-azijnzuur (IAA) Microsomale membranen van mais zijn in staat om indool-#-azijnzuur om te zetten in indool-#-boterzuur door ATP en acetyl-CoA te gebruiken als cofactoren Het kan synthetisch bereid worden door verhitting van indool en gamma-butyrolacton met natriumhydroxide, gevolgd door neutralisatie van het tussenproduct.
606
www
twee jaar bij het Institut Pasteur in Parijs, onder meer aan onderzoek naar de grootte van verschillende virussen Na haar huwelijk met <PERSOON> reisde ze naar Calcutta en daarna naar Java Na de Tweede Wereldoorlog was ze enkele jaren terug in <LOCATIE>, maar in ### vertrok ze weer naar Indonesië waar ze werkte als gouvernementsveearts in Batavia en Bogor Met ingang van ### werkte <PERSOON>-Voet aan het Instituut voor Infectieziekten van de faculteit Diergeneeskunde in <LOCATIE> Na haar pensioen in ### werkte ze bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in <LOCATIE> In ### eindigde <PERSOON>-Voet op plaats ## van opinieweekblad Elseviers top-## van vrouwen die de twintigste eeuw maakten In ### werd een gebouw van de <INSTELLING> in De <LOCATIE>naar haar vernoemd het <PERSOON>-Voetgebouw Indool-#-boterzuur Indool-#-boterzuur (IBA) is een in planten natuurlijk voorkomend plantenhormoon en een verbinding uit de groep van auxines Het is een wit tot lichtgeel poeder met de chemische formule CHNO Indool-#-boterzuur werd uit mais en wilgen geïsoleerd IBA is als synthetisch auxine al langere tijd bekend, in ### in mais aangetroffen In mais is de precursor van indool-#-boterzuur indool-#-azijnzuur (IAA) Microsomale membranen van mais zijn in staat om indool-#-azijnzuur om te zetten in indool-#-boterzuur door ATP en acetyl-CoA te gebruiken als cofactoren Het kan synthetisch bereid worden door verhitting van indool en gamma-butyrolacton met natriumhydroxide, gevolgd door neutralisatie van het tussenproduct De omzetting van IBA in IAA suggereert dan dat IBA voor de plant de functie van IAA-depot heeft Andere aanwijzingen suggereren echter weer dat IBA niet omgezet wordt in IAA, maar dat het als een zelfstandig auxine werkzaam is Indool-#-boterzuur wordt gebruikt voor het bewortelen van stekken en als groeiregulator Het is sinds de jaren ### in de Verenigde Staten toegelaten Vanaf <DATUM> is door de Europese Commissie indool-#-boterzuur toegelaten als groeiregulator bij sierplanten Plantenbeschermingsmiddelen met indool-#-boterzuur zijn in Oostenrijk toegelaten Enkelvoudige bloedsomloop De enkelvoudige bloedsomloop is een type bloedsomloop dat hoofdzakelijk bij vissen voorkomt Dit wil zeggen dat het bloed slechts één circuit kent Bij de vis vormt deze bloedsomloop een rechtstreekse verbinding tussen de kieuwen en het weefsel Het bloed passeert slechts eenmaal langs het hart Bij dubbele bloedsomlopen is dit niet het geval Zij bestaan uit een kleine en een grote bloedsomloop, die elk afzonderlijk door het hart stromen Parasympathicolyticum Een parasympathicoliticum (oftewel anticholinergicum of acetylcholinereceptor-antagonist) is een geneesmiddel dat de prikkeloverdracht in het motorische zenuwstelsel remt De prikkeloverdracht in het motorische zenuwstelsel wordt door deze antagonisten geremd doordat de stof zich bindt aan de receptoren voor de agonist acetylcholine (een neurotransmitter) en zo de respons van de acetylcholinereceptoren (deels) blokkeert De term "parasympathico-liticum" betekent betekent dat het middel de parasympathicus 'verdooft' Deze medicijnen worden ingezet voor De anticholinerge werking van geneesmiddelen kan zowel gewenst als ongewenst zijn Ongewenste anticholinerge effecten zijn.
571
www
de plant de functie van IAA-depot heeft Andere aanwijzingen suggereren echter weer dat IBA niet omgezet wordt in IAA, maar dat het als een zelfstandig auxine werkzaam is Indool-#-boterzuur wordt gebruikt voor het bewortelen van stekken en als groeiregulator Het is sinds de jaren ### in de Verenigde Staten toegelaten Vanaf <DATUM> is door de Europese Commissie indool-#-boterzuur toegelaten als groeiregulator bij sierplanten Plantenbeschermingsmiddelen met indool-#-boterzuur zijn in Oostenrijk toegelaten Enkelvoudige bloedsomloop De enkelvoudige bloedsomloop is een type bloedsomloop dat hoofdzakelijk bij vissen voorkomt Dit wil zeggen dat het bloed slechts één circuit kent Bij de vis vormt deze bloedsomloop een rechtstreekse verbinding tussen de kieuwen en het weefsel Het bloed passeert slechts eenmaal langs het hart Bij dubbele bloedsomlopen is dit niet het geval Zij bestaan uit een kleine en een grote bloedsomloop, die elk afzonderlijk door het hart stromen Parasympathicolyticum Een parasympathicoliticum (oftewel anticholinergicum of acetylcholinereceptor-antagonist) is een geneesmiddel dat de prikkeloverdracht in het motorische zenuwstelsel remt De prikkeloverdracht in het motorische zenuwstelsel wordt door deze antagonisten geremd doordat de stof zich bindt aan de receptoren voor de agonist acetylcholine (een neurotransmitter) en zo de respons van de acetylcholinereceptoren (deels) blokkeert De term "parasympathico-liticum" betekent betekent dat het middel de parasympathicus 'verdooft' Deze medicijnen worden ingezet voor De anticholinerge werking van geneesmiddelen kan zowel gewenst als ongewenst zijn Ongewenste anticholinerge effecten zijn <PERSOON>, <DATUM> - Lodelinsart, <DATUM> was een Belgisch senator Loriaux promoveerde tot doctor in de geneeskunde aan de ULB In ### werd hij voor het Rassemblement Wallon gemeenteraadslid en schepen in Jumet Ook nog in ### werd hij lid van de Senaat als rechtstreeks gekozen senator voor het arrondissement Charleroi In ###, gevolg van de scheuring binnen de partij, zetelde hij als onafhankelijke tot in ### Vanuit zijn mandaat zetelde hij ook in de <PERSOON> Cultuurraad In Jumet-Charleroi is er een <PERSOON> fastidiosa Xylella fastidiosa is een bacterie uit de klasse van de gammaproteobacteria en verantwoordelijk voor ziektes bij druiven (ziekte van Pierce), olijfbomen (olijfbomenpest) en oleanders Ze vormt een grote bedreiging voor de landbouw en is zeer moeilijk te bestrijden De ziekte van Pierce is een boomziekte die in ### werd ontdekt door <PERSOON> De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie "Xylella fastidiosa" Deze ziekte komt vooral voor in druivensoorten en komt het meeste voor in Californië De ziekte is opgedoken rond ### in Californië en had ook een sterke verspreiding in de jaren dertig Nu is de ziekte ook terug te vinden in Texas en Florida Ook is ze inmiddels buiten de Verenigde Staten gesignaleerd, over heel Noord- en Zuid-Amerika, en op Taiwan De bacterie "Xylella fastidiosa" werd oorspronkelijk verspreid door de dwergcicade "Graphocephala atropunctata".
528
www
Lodelinsart, <DATUM> was een Belgisch senator Loriaux promoveerde tot doctor in de geneeskunde aan de ULB In ### werd hij voor het Rassemblement Wallon gemeenteraadslid en schepen in Jumet Ook nog in ### werd hij lid van de Senaat als rechtstreeks gekozen senator voor het arrondissement Charleroi In ###, gevolg van de scheuring binnen de partij, zetelde hij als onafhankelijke tot in ### Vanuit zijn mandaat zetelde hij ook in de <PERSOON> Cultuurraad In Jumet-Charleroi is er een <PERSOON> fastidiosa Xylella fastidiosa is een bacterie uit de klasse van de gammaproteobacteria en verantwoordelijk voor ziektes bij druiven (ziekte van Pierce), olijfbomen (olijfbomenpest) en oleanders Ze vormt een grote bedreiging voor de landbouw en is zeer moeilijk te bestrijden De ziekte van Pierce is een boomziekte die in ### werd ontdekt door <PERSOON> De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie "Xylella fastidiosa" Deze ziekte komt vooral voor in druivensoorten en komt het meeste voor in Californië De ziekte is opgedoken rond ### in Californië en had ook een sterke verspreiding in de jaren dertig Nu is de ziekte ook terug te vinden in Texas en Florida Ook is ze inmiddels buiten de Verenigde Staten gesignaleerd, over heel Noord- en Zuid-Amerika, en op Taiwan De bacterie "Xylella fastidiosa" werd oorspronkelijk verspreid door de dwergcicade "Graphocephala atropunctata" coagulata", die een veel groter verspreidingsgebied heeft De dwergcicade brengt de ziekte over bij het eten van de plant, waardoor het sap van de plant wordt besmet Het blad zal langzaam afsterven en uiteindelijk zal ook de boom na enkele jaren sterven door deze ziekte Voor de Californische wijnboer vormt deze ziekte daarom een groot gevaar, vooral doordat er geen bestrijdingsmiddelen zijn In Italië is er een soortgelijk probleem sinds september ### Daar bedreigt "xylella fastidiosa" de olijfbomen De zogenaamde olijfbomenpest wordt voornamelijk verspreid door de boomkrekel, maar er zijn zeker twaalf andere insecten die de ziekte verspreiden De ziekte komt vooral voor in Zuid-Italië en anno ### werden er elf miljoen olijfbomen bedreigd en zou een miljoen bomen besmet zijn, op een totaal van ## miljoen bomen in het gebied in het zuiden van Puglia Sedert ### werd de olijfbomenpestbacterie ook buiten Italië aangetroffen in ### in Frankrijk (eerst in Corsica, later op het vasteland), eind ### in Duitsland en op de Balearen Eind juni ### werd de olijfbomenpestbacterie aangetroffen in een amandelboomgaard in de Spaanse provincie Alicante Het Spaanse ministerie van Landbouw was in de hoogste staat van paraatheid In september ### werd een eenmalige besmetting gesignaleerd in West-<PERSOON>, waarschijnlijk als gevolg van de invoer van besmet plantgoed uit Spanje In <LOCATIE> waarschuwde de Voedsel- en Warenautoriteit in juli ### tegen het meebrengen van planten zoals olijf, oleander of lavendel uit Italië, Frankrijk, Spanje of Portugal, om verspreiding van de ziekte in <LOCATIE> te voorkomen.
567
www
de plant, waardoor het sap van de plant wordt besmet Het blad zal langzaam afsterven en uiteindelijk zal ook de boom na enkele jaren sterven door deze ziekte Voor de Californische wijnboer vormt deze ziekte daarom een groot gevaar, vooral doordat er geen bestrijdingsmiddelen zijn In Italië is er een soortgelijk probleem sinds september ### Daar bedreigt "xylella fastidiosa" de olijfbomen De zogenaamde olijfbomenpest wordt voornamelijk verspreid door de boomkrekel, maar er zijn zeker twaalf andere insecten die de ziekte verspreiden De ziekte komt vooral voor in Zuid-Italië en anno ### werden er elf miljoen olijfbomen bedreigd en zou een miljoen bomen besmet zijn, op een totaal van ## miljoen bomen in het gebied in het zuiden van Puglia Sedert ### werd de olijfbomenpestbacterie ook buiten Italië aangetroffen in ### in Frankrijk (eerst in Corsica, later op het vasteland), eind ### in Duitsland en op de Balearen Eind juni ### werd de olijfbomenpestbacterie aangetroffen in een amandelboomgaard in de Spaanse provincie Alicante Het Spaanse ministerie van Landbouw was in de hoogste staat van paraatheid In september ### werd een eenmalige besmetting gesignaleerd in West-<PERSOON>, waarschijnlijk als gevolg van de invoer van besmet plantgoed uit Spanje In <LOCATIE> waarschuwde de Voedsel- en Warenautoriteit in juli ### tegen het meebrengen van planten zoals olijf, oleander of lavendel uit Italië, Frankrijk, Spanje of Portugal, om verspreiding van de ziekte in <LOCATIE> te voorkomen De ziekte zelf valt niet te bestrijden en men concentreert zich vooral op het vernietigen van de verspreiders van de ziekte In januari ### heeft het Europees voedselagentschap alarm geslagen en zijn er direct maatregelen genomen De besmette bomen moeten gerooid worden en er moet een bufferzone geïnstalleerd worden De maatregelen lijken echter maar weinig uit te halen en veel landen, waaronder Frankrijk, hebben reeds een importverbod uit angst voor de ziekte Het rooien van de eeuwenoude bomen stuitte op veel plaatselijk protest Maar ook bij wetenschappers rees twijfel of die algemene vernietiging wel noodzakelijk was Het Europese rooibevel, dat er zou gekomen zijn op basis van foute – of zelfs malafide – informatie, werd uiteindelijk door het Italiaanse gerecht opgeschort Sommige wetenschappers zien anderzijds ook een verband met de klimaatverandering, omdat zelfs kleine variaties in het klimaat de bomen kwetsbaarder maakt voor infecties In juli ### raakte de volledige genoomsequentie van Xylella fastidiosa bekend, na onderzoek, gefinancierd door de Braziliaanse deelstaat São <PERSOON> Naast druivensoorten en olijfbomen komt de ziekte ook voor bij andere bomen Vooral onder oleanders heeft ze een vernietigende werking Ze komt ook voor bij citrus- en andere fruitbomen, maar is daar niet echt schadelijk De ziekte heeft ook geen invloed op de gezondheid van de mens<PERSOON>, <DATUM> is een Egyptisch politicus en sinds ### het hoofd van de <PERSOON> studeerde als dierenarts af aan de Universiteit van Caïro in ### en werd aangesteld als lector van de universiteit.
567
www
op het vernietigen van de verspreiders van de ziekte In januari ### heeft het Europees voedselagentschap alarm geslagen en zijn er direct maatregelen genomen De besmette bomen moeten gerooid worden en er moet een bufferzone geïnstalleerd worden De maatregelen lijken echter maar weinig uit te halen en veel landen, waaronder Frankrijk, hebben reeds een importverbod uit angst voor de ziekte Het rooien van de eeuwenoude bomen stuitte op veel plaatselijk protest Maar ook bij wetenschappers rees twijfel of die algemene vernietiging wel noodzakelijk was Het Europese rooibevel, dat er zou gekomen zijn op basis van foute – of zelfs malafide – informatie, werd uiteindelijk door het Italiaanse gerecht opgeschort Sommige wetenschappers zien anderzijds ook een verband met de klimaatverandering, omdat zelfs kleine variaties in het klimaat de bomen kwetsbaarder maakt voor infecties In juli ### raakte de volledige genoomsequentie van Xylella fastidiosa bekend, na onderzoek, gefinancierd door de Braziliaanse deelstaat São <PERSOON> Naast druivensoorten en olijfbomen komt de ziekte ook voor bij andere bomen Vooral onder oleanders heeft ze een vernietigende werking Ze komt ook voor bij citrus- en andere fruitbomen, maar is daar niet echt schadelijk De ziekte heeft ook geen invloed op de gezondheid van de mens<PERSOON>, <DATUM> is een Egyptisch politicus en sinds ### het hoofd van de <PERSOON> studeerde als dierenarts af aan de Universiteit van Caïro in ### en werd aangesteld als lector van de universiteit Badie werd veroordeeld tot <LEEFTIJD> jaar cel waarvan hij er negen effectief uitdeed In ### kwam hij vrij en keerde terug naar de universiteit Hij bleef als dierenarts en politicus actief en werd in beide takken invloedrijk In ### werd hij het hoofd van de moslimbroederschap In ### werd Badie samen met de Egyptische president Morsi gearresteerd nadat er een militaire coup werd gepleegd tegen hen In augustus ### begon het proces tegen hem waarbij hij beschuldigd werd van doodslag bij de protesten tegen het moslimbroederschap in ### In ### werd hij veroordeeld tot de doodstraf en in ### werd deze straf nogmaals herhaald <PERSOON> (<PERSOON>, <DATUM> - Ukkel, <DATUM> was een Belgisch arts en kunstverzamelaar <PERSOON> was de zoon van de arts <PERSOON>, die het laboratorium binnen het Sint-Janshospitaal in <PERSOON> leidde, en van <PERSOON> Hij doorliep de humaniora aan het Sint-Lodewijkscollege (retorica ###) en promoveerde in ### tot doctor in de geneeskunde (klinische biologie) en tot baccalaureus in de wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit Leuven Hij werd later lector aan zijn alma mater Vanaf oktober ### tot in ### was hij lid van de studentenclub "Moeder Brugse" Tijdens de oorlogsjaren gaf hij, samen met onder meer <PERSOON>, sluikbladen uit Hij trouwde met <PERSOON-##> en ze kregen zes dochters en een zoon, <PERSOON-##>, die priester werd en actief werd in Congo-Kinshasa.
576
www
Badie werd veroordeeld tot <LEEFTIJD> jaar cel waarvan hij er negen effectief uitdeed In ### kwam hij vrij en keerde terug naar de universiteit Hij bleef als dierenarts en politicus actief en werd in beide takken invloedrijk In ### werd hij het hoofd van de moslimbroederschap In ### werd Badie samen met de Egyptische president Morsi gearresteerd nadat er een militaire coup werd gepleegd tegen hen In augustus ### begon het proces tegen hem waarbij hij beschuldigd werd van doodslag bij de protesten tegen het moslimbroederschap in ### In ### werd hij veroordeeld tot de doodstraf en in ### werd deze straf nogmaals herhaald <PERSOON> (<PERSOON>, <DATUM> - Ukkel, <DATUM> was een Belgisch arts en kunstverzamelaar <PERSOON> was de zoon van de arts <PERSOON>, die het laboratorium binnen het Sint-Janshospitaal in <PERSOON> leidde, en van<PERSOON> Hij doorliep de humaniora aan het Sint-Lodewijkscollege (retorica ###) en promoveerde in ### tot doctor in de geneeskunde (klinische biologie) en tot baccalaureus in de wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit Leuven Hij werd later lector aan zijn alma mater Vanaf oktober ### tot in ### was hij lid van de studentenclub "Moeder Brugse" Tijdens de oorlogsjaren gaf hij, samen met onder meer <PERSOON>, sluikbladen uit Hij trouwde met <PERSOON> en ze kregen zes dochters en een zoon, <PERSOON>, die priester werd en actief werd in Congo-Kinshasa In ### volgde <PERSOON> zijn vader op aan het hoofd van de laboratoria van het Sint-Janshospitaal Onder zijn leiding namen deze laboratoria een aanzienlijke vlucht <PERSOON> kreeg toen ook politieke ambities Hij stelde zich kandidaat op de CVP-lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen in ### Hij had zich nochtans misrekend over de populariteit die een bekende arts bij de kiezer mocht verwachten Hij werd niet verkozen en dit betekende het einde van zijn politieke ambities De uitbreiding van de laboratoria had niet alleen tot gevolg dat het ziekenhuis er wat betreft inkomsten beter van werd, maar dat ook het hoofd van het laboratorium er een aanzienlijk stijgend inkomen aan overhield Begin de jaren zeventig werd meer en meer druk op <PERSOON> uitgeoefend, waardoor hij gedeelten van zijn wedde moest laten vallen ten voordele van het hospitaal Rond ### werd de druk steeds groter en beïnvloedde ze zijn beslissing om het Sint-Janshospitaal te verlaten, uit <PERSOON> weg te trekken en in Brussel bij een van de grote privélaboratoria aan de slag te gaan Na zijn verhuis naar Brussel (hij vestigde zich in de gemeente Linkebeek in de Zennevallei), begon <PERSOON> aan een nieuwe carrière Hij werd directeur-bestuurder van het "Institute for Medical Biology" in Brussel (tot in ###) Van daar uit onderhield hij zijn wereldwijde contacten en kon hij verder het jaarlijkse specialistencolloquium "Protides of the Biological Fluids" organiseren, dat voortaan in Brussel plaatsvond.
573
www
aan het hoofd van de laboratoria van het Sint-Janshospitaal Onder zijn leiding namen deze laboratoria een aanzienlijke vlucht <PERSOON> kreeg toen ook politieke ambities Hij stelde zich kandidaat op de CVP-lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen in ### Hij had zich nochtans misrekend over de populariteit die een bekende arts bij de kiezer mocht verwachten Hij werd niet verkozen en dit betekende het einde van zijn politieke ambities De uitbreiding van de laboratoria had niet alleen tot gevolg dat het ziekenhuis er wat betreft inkomsten beter van werd, maar dat ook het hoofd van het laboratorium er een aanzienlijk stijgend inkomen aan overhield Begin de jaren zeventig werd meer en meer druk op <PERSOON> uitgeoefend, waardoor hij gedeelten van zijn wedde moest laten vallen ten voordele van het hospitaal Rond ### werd de druk steeds groter en beïnvloedde ze zijn beslissing om het Sint-Janshospitaal te verlaten, uit <PERSOON> weg te trekken en in Brussel bij een van de grote privélaboratoria aan de slag te gaan Na zijn verhuis naar Brussel (hij vestigde zich in de gemeente Linkebeek in de Zennevallei), begon <PERSOON> aan een nieuwe carrière Hij werd directeur-bestuurder van het "Institute for Medical Biology" in Brussel (tot in ###) Van daar uit onderhield hij zijn wereldwijde contacten en kon hij verder het jaarlijkse specialistencolloquium "Protides of the Biological Fluids" organiseren, dat voortaan in Brussel plaatsvond Hij besteedde hieraan heel wat van de inkomsten die hij beroepshalve verwierf Na een aantal jaren binnen de muren van het Sint-Janshospitaal te hebben gewerkt, kreeg het instituut een stadsgebouw aangeboden in de <LOCATIE>Er werkten weldra enkele tientallen ingenieurs en laboranten De tweede in bevel van het instituut was professor <PERSOON> De breuk tussen <PERSOON> en het nieuwe bestuur van de stad <PERSOON>, betekende in ### de sluiting van het instituut Het bestuur wilde de (nochtans relatief bescheiden) steun vanwege de stad niet meer honoreren en dit betekende een definitieve breuk Vanaf ### organiseerde <PERSOON> elk jaar een wetenschappelijk colloquium in <PERSOON>, onder de titel 'Protides of the Biological Fluids' De 'acta' werden telkens in boekvorm gepubliceerd, eerst bij Elsevier Publishing, later bij Pergamon Press in Londen De jaarlijkse bijeenkomst bracht talrijke specialisten samen, onder wie ook Nobelprijswinnaars De organisatie berustte bij een internationaal comité van bekende klinisch biologen Het werd een jaarlijkse samenkomst van specialisten die zich binnen de moleculaire biologie met het lichaamsvocht onder al zijn aspecten bezighielden, en de uitgevoerde studies (en vooruitgang) toetsten en bekendmaakten Het was meteen de gelegenheid om de resultaten mee te delen van de onderzoeken die werden uitgevoerd in het <PERSOON> Ook na zijn vertrek uit <PERSOON> bleef <PERSOON> het jaarlijks congres organiseren en bracht hij zijn beroepsgenoten nog tot begin jaren negentig samen in het Sheraton Hotel in Brussel Van zijn vader had <PERSOON> een verzameling kunstwerken geërfd, voornamelijk uit de Vlaamse expressionistische school.
551
www
muren van het Sint-Janshospitaal te hebben gewerkt, kreeg het instituut een stadsgebouw aangeboden in de <LOCATIE>Er werkten weldra enkele tientallen ingenieurs en laboranten De tweede in bevel van het instituut was professor <PERSOON> De breuk tussen <PERSOON> en het nieuwe bestuur van de stad <PERSOON>, betekende in ### de sluiting van het instituut Het bestuur wilde de (nochtans relatief bescheiden) steun vanwege de stad niet meer honoreren en dit betekende een definitieve breuk Vanaf ### organiseerde <PERSOON> elk jaar een wetenschappelijk colloquium in <PERSOON>, onder de titel 'Protides of the Biological Fluids' De 'acta' werden telkens in boekvorm gepubliceerd, eerst bij Elsevier Publishing, later bij Pergamon Press in Londen De jaarlijkse bijeenkomst bracht talrijke specialisten samen, onder wie ook Nobelprijswinnaars De organisatie berustte bij een internationaal comité van bekende klinisch biologen Het werd een jaarlijkse samenkomst van specialisten die zich binnen de moleculaire biologie met het lichaamsvocht onder al zijn aspecten bezighielden, en de uitgevoerde studies (en vooruitgang) toetsten en bekendmaakten Het was meteen de gelegenheid om de resultaten mee te delen van de onderzoeken die werden uitgevoerd in het <PERSOON> Ook na zijn vertrek uit <PERSOON> bleef <PERSOON> het jaarlijks congres organiseren en bracht hij zijn beroepsgenoten nog tot begin jaren negentig samen in het Sheraton Hotel in Brussel Van zijn vader had <PERSOON> een verzameling kunstwerken geërfd, voornamelijk uit de Vlaamse expressionistische school In de eerste plaats kocht hij in New York rechtstreeks bij de kunstenaars <PERSOON> enz Als hij in New York aankopen ging doen, kwam hij meestal met een gevulde container terug Bij de Belgische kunstenaars was het vooral <PERSOON> die zijn belangstelling had Zijn ruime woning werd een museum, gewijd aan popart en een verzamelplek voor allen die zich voor deze kunstvorm interesseerden Na verloop van tijd kon <PERSOON> vaststellen dat hij een van de belangrijkste popartverzamelingen bezat Wat hij in de beginjaren van deze kunststroming tegen bescheiden prijzen had aangekocht, was stilaan een fortuin waard Talrijke musea deden op hem beroep voor het uitlenen van werken of zelfs voor volledig aan zijn collectie gewijde tentoonstellingen Hij heeft aan zijn collectie geen permanent <INSTELLING> verleend Enerzijds overleed zijn vrouw, die een essentiële rol speelde in het tot stand komen van de verzameling Anderzijds hield hij rekening met zijn talrijk nageslacht, hoofdreden waarom hij zich stilaan terugtrok uit de verzamelwereld en onderdelen van zijn verzameling onderhands verkocht of liet veilen Monocystis Monocystis is een geslacht in de taxonomische indeling van de Myzozoa, een stam van microscopische parasitaire dieren <PERSOON> (voluit <PERSOON>) (Toronto, ### - Minneapolis, <DATUM> was een Canadees behavioristisch psycholoog en gedragsfarmacoloog Het grootste deel van zijn leven woonde en werkte hij in de Verenigde Staten Hij verwierf bekendheid door zijn ontdekking van polydipsie als adjunctief gedrag bij ratten.
532
www
kunstenaars <PERSOON> enz Als hij in New York aankopen ging doen, kwam hij meestal met een gevulde container terug Bij de Belgische kunstenaars was het vooral <PERSOON> die zijn belangstelling had Zijn ruime woning werd een museum, gewijd aan popart en een verzamelplek voor allen die zich voor deze kunstvorm interesseerden Na verloop van tijd kon <PERSOON> vaststellen dat hij een van de belangrijkste popartverzamelingen bezat Wat hij in de beginjaren van deze kunststroming tegen bescheiden prijzen had aangekocht, was stilaan een fortuin waard Talrijke musea deden op hem beroep voor het uitlenen van werken of zelfs voor volledig aan zijn collectie gewijde tentoonstellingen Hij heeft aan zijn collectie geen permanent <INSTELLING> verleend Enerzijds overleed zijn vrouw, die een essentiële rol speelde in het tot stand komen van de verzameling Anderzijds hield hij rekening met zijn talrijk nageslacht, hoofdreden waarom hij zich stilaan terugtrok uit de verzamelwereld en onderdelen van zijn verzameling onderhands verkocht of liet veilen Monocystis Monocystis is een geslacht in de taxonomische indeling van de Myzozoa, een stam van microscopische parasitaire dieren <PERSOON> (voluit <PERSOON>) (Toronto, ### - Minneapolis, <DATUM> was een Canadees behavioristisch psycholoog en gedragsfarmacoloog Het grootste deel van zijn leven woonde en werkte hij in de Verenigde Staten Hij verwierf bekendheid door zijn ontdekking van polydipsie als adjunctief gedrag bij ratten <PERSOON> behaalde de graad van B A in de psychologie en <PERSOON> en van M A in de psychologie aan de McGill-universiteit in Montreal In ### behaalde hij zijn doctoraatstitel aan de Universiteit van Illinois te Urbana-Champaign Zijn doctoraatsonderzoek over vochtinname door witte ratten bepaalde de richting van zijn verder onderzoekswerk over de fysiologische controle en de omgevingsinvloed op drinken Na het behalen van zijn doctoraatstitel werkte Falk enige tijd in het Yerkes Primate Laboratory Hij werkte er samen met de behavioristische onderzoekers <PERSOON> en <PERSOON> Hier werd hij vertrouwd met de principes van operante conditionering Falk toonde er aan dat grooming ("vlooien") bij chimpansees een bekrachtiger is Vervolgens ging Falk als postdoctoraal onderzoeker in de gedragsfarmacologie aan de slag aan de Harvard Medical School te Boston Hier startte hij zijn onderzoek naar "schema-geïnduceerde polydipsie" bij ratten Hierna werd hij assistent-professor aan de Universiteit van Colorado te Boulder, de Universiteit van Michigan en de Universiteit van Arizona om vanaf ### als professor benoemd te worden aan de <PERSOON-##>-universiteit in New <PERSOON-##> Hier zou hij <LEEFTIJD> jaar blijven Hij richtte er een laboratorium op voor onderzoek naar de psychofarmacologie van drugmisbruik In ### ging hij op emeritaat De belangrijkste bijdrage van <PERSOON> aan de wetenschap is de ontdekking van adjunctief gedrag Dit is nog steeds relevant Zijn eerste bijdrage hierover verscheen in ### in Science.
521
www
<PERSOON> behaalde de graad van B A in de psychologie en <PERSOON> en van M A in de psychologie aan de McGill-universiteit in Montreal In ### behaalde hij zijn doctoraatstitel aan de Universiteit van Illinois te Urbana-Champaign Zijn doctoraatsonderzoek over vochtinname door witte ratten bepaalde de richting van zijn verder onderzoekswerk over de fysiologische controle en de omgevingsinvloed op drinken Na het behalen van zijn doctoraatstitel werkte Falk enige tijd in het Yerkes Primate Laboratory Hij werkte er samen met de behavioristische onderzoekers <PERSOON> en <PERSOON> Hier werd hij vertrouwd met de principes van operante conditionering Falk toonde er aan dat grooming ("vlooien") bij chimpansees een bekrachtiger is Vervolgens ging Falk als postdoctoraal onderzoeker in de gedragsfarmacologie aan de slag aan de Harvard Medical School te Boston Hier startte hij zijn onderzoek naar "schema-geïnduceerde polydipsie" bij ratten Hierna werd hij assistent-professor aan de Universiteit van Colorado te Boulder, de Universiteit van Michigan en de Universiteit van Arizona om vanaf ### als professor benoemd te worden aan de <PERSOON>-universiteit in New <PERSOON> Hier zou hij <LEEFTIJD> jaar blijven Hij richtte er een laboratorium op voor onderzoek naar de psychofarmacologie van drugmisbruik In ### ging hij op emeritaat De belangrijkste bijdrage van <PERSOON> aan de wetenschap is de ontdekking van adjunctief gedrag Dit is nog steeds relevant Zijn eerste bijdrage hierover verscheen in ### in Science Het water drinken stond volledig los van het eigenlijke onderzoek en van de proeven waaraan de ratten deelnamen Dit heet "schema-geïnduceerde polydipsie" en is de eerste vorm van adjunctief gedrag die ontdekt werd De term "adjunctief" ("toegevoegd" of "secundair") verwijst naar het toegevoegd zijn aan het primaire gedrag Later werd duidelijk dat dit verschijnsel veel meer voorkwam dan alleen in de vorm van water drinken Falk zal hierin een mogelijke verklaring voor bepaalde vormen van verslaving <PERSOON> behaalde een zwarte band in karate Hij was eveneens actief als zweefvlieger en duiker, hoewel hij niet kon zwemmen Op middelbare leeftijd kreeg hij echter een neuroom waardoor hij een arm niet meer kon gebruiken Eind jaren ### trouwde hij Zijn vrouw overleed in ### <PERSOON> stierf zelf in ### op <LEEFTIJD>-jarige leeftijd <PERSOON> was ook een dichter Twee dichtbundels van hem werden tijdens zijn leven gepubliceerd door de Canadese uitgeverij Guernica Editions In ### verscheen een derde bundel bij BookSurge Publishing "From Quiver to Notch" Na zijn dood in ### werd volume ## van de "<PERSOON>" (een poëtische publicatie) aan hem opgedragen Een aantal van zijn gedichten werden hierin opgenomen Als erkenning voor zijn onderzoekswerk ontving hij de "Research Scientist Award van het National Institute on Drug Abuse (NIDA), werd hij lid van de adviesraad van het NIDA en voorzitter van de "Psychopharmacology Division" van de American Psychological Association Binnen de <PERSOON>-universiteit kreeg hij de "Board of Trustees Award for Excellence in Research".
567
www
en van de proeven waaraan de ratten deelnamen Dit heet "schema-geïnduceerde polydipsie" en is de eerste vorm van adjunctief gedrag die ontdekt werd De term "adjunctief" ("toegevoegd" of "secundair") verwijst naar het toegevoegd zijn aan het primaire gedrag Later werd duidelijk dat dit verschijnsel veel meer voorkwam dan alleen in de vorm van water drinken Falk zal hierin een mogelijke verklaring voor bepaalde vormen van verslaving <PERSOON> behaalde een zwarte band in karate Hij was eveneens actief als zweefvlieger en duiker, hoewel hij niet kon zwemmen Op middelbare leeftijd kreeg hij echter een neuroom waardoor hij een arm niet meer kon gebruiken Eind jaren ### trouwde hij Zijn vrouw overleed in ### <PERSOON> stierf zelf in ### op <LEEFTIJD>-jarige leeftijd <PERSOON> was ook een dichter Twee dichtbundels van hem werden tijdens zijn leven gepubliceerd door de Canadese uitgeverij Guernica Editions In ### verscheen een derde bundel bij BookSurge Publishing "From Quiver to Notch" Na zijn dood in ### werd volume ## van de "<PERSOON>" (een poëtische publicatie) aan hem opgedragen Een aantal van zijn gedichten werden hierin opgenomen Als erkenning voor zijn onderzoekswerk ontving hij de "Research Scientist Award van het National Institute on Drug Abuse (NIDA), werd hij lid van de adviesraad van het NIDA en voorzitter van de "Psychopharmacology Division" van de American Psychological Association Binnen de <PERSOON>-universiteit kreeg hij de "Board of Trustees Award for Excellence in Research" In ### ontving hij de Solvay Award voor zijn psychofarmacologisch onderzoek bij stemmingsstoornissen Shibasaburo Kitasato Shibasaburo Kitasato (<DATUM> – <DATUM> was een Japanse medicus en microbioloog Kitasato werd geboren in Oguni, Kumamoto (prefectuur), en was de oudste zoon van het dorpshoofd Korenobu Kitasato Hij werd opgeleid bij Kumamoto Medical School en aan de Universiteit van Tokio Kitasato verhuisde naar Berlijn, waar hij werkte in het laboratorium van <PERSOON> samen met <PERSOON>-classificatie De Garden-classificatie is een indeling voor intracapsulaire heupfracturen van de femurhals ook wel het collum femoris genaamd Een fractuur in dit gebied kan zorgen voor verstoring van de bloedtoevoer naar de femurkop De Britse orthopedisch chirurg <PERSOON> beschreef een classificatiesysteem voor dit type fractuur, genaamd de Garden classificatie Deze classificatie bestaat uit vier categorieën Bij Garden type # en # is er een grotere kans dat de bloedtoevoer naar de heupkop verstoord is Er is dan een grote kans op het afsterven van de femurkop door onvoldoende bloedtoevoer, dit wordt ook wel avasculaire kopnecrose genoemd Avasculaire kopnecrose is een ernstige, veel voorkomende complicatie van een collumfractuur De bloedvaten naar de heupkop raken gemakkelijk verstoord door de fractuur of door de zwelling binnen in het gewricht Dit kan leiden tot afsterven van het bot en het kraakbeen.
529
www
In ### ontving hij de Solvay Award voor zijn psychofarmacologisch onderzoek bij stemmingsstoornissen Shibasaburo Kitasato Shibasaburo Kitasato (<DATUM> – <DATUM> was een Japanse medicus en microbioloog Kitasato werd geboren in Oguni, Kumamoto (prefectuur), en was de oudste zoon van het dorpshoofd Korenobu Kitasato Hij werd opgeleid bij Kumamoto Medical School en aan de Universiteit van Tokio Kitasato verhuisde naar Berlijn, waar hij werkte in het laboratorium van <PERSOON> samen met<PERSOON>-classificatie De Garden-classificatie is een indeling voor intracapsulaire heupfracturen van de femurhals ook wel het collum femoris genaamd Een fractuur in dit gebied kan zorgen voor verstoring van de bloedtoevoer naar de femurkop De Britse orthopedisch chirurg <PERSOON> beschreef een classificatiesysteem voor dit type fractuur, genaamd de Garden classificatie Deze classificatie bestaat uit vier categorieën Bij Garden type # en # is er een grotere kans dat de bloedtoevoer naar de heupkop verstoord is Er is dan een grote kans op het afsterven van de femurkop door onvoldoende bloedtoevoer, dit wordt ook wel avasculaire kopnecrose genoemd Avasculaire kopnecrose is een ernstige, veel voorkomende complicatie van een collumfractuur De bloedvaten naar de heupkop raken gemakkelijk verstoord door de fractuur of door de zwelling binnen in het gewricht Dit kan leiden tot afsterven van het bot en het kraakbeen Bij ouderen functioneert dit vaatje meestal niet meer <PERSOON> met een kopnecrose gaan na een aanvankelijke verbetering na de operatie weer achteruit, krijgen meer pijn en gaan slechter lopen Omdat er een grote kans is op kopnecrose wordt deze fractuur vaak behandeld met een heupimplantaat De heupkop wordt verwijderd en vervangen door een kophalsprothese of, wanneer de kom ook vervangen wordt, een totale heupprothese Bij jonge patiënten of bij heupfracturen met een betere prognose worden de botten op hun juiste plek gezet en met drie schroeven vastgezet Hierbij kan kopnecrose niet altijd voorkomen worden en kan het zijn dat er later alsnog een heupimplantaat geïmplanteerd moet worden <PERSOON>, <DATUM> - <PERSOON>, <DATUM> was een Belgisch senator en burgemeester Seghin vestigde zich als apotheker in <PERSOON> Hij stapte in de gemeentelijke politiek en werd gemeenteraadslid (###), schepen (###-###) en burgemeester (###-###) van <PERSOON> Hij was ook provincieraadslid van ### tot ### In juni ### werd hij verkozen tot PSC-senator voor het arrondissement Namen en oefende dit mandaat uit tot in juni ### <PERSOON>, <DATUM> - Berchem, <DATUM> was een Belgisch senator Vanhonsebrouck promoveerde tot doctor in de geneeskunde en vestigde zich als arts in <LOCATIE> Hij werd gemeenteraadslid (###) en schepen (###-###) <PERSOON> In ### werd hij katholiek provinciaal senator voor <PERSOON> en vervulde dit mandaat tot in ### Wet op orgaandonatie Een wet op orgaandonatie is een wet die het doneren van organen regelt in een land.
571
www
meer pijn en gaan slechter lopen Omdat er een grote kans is op kopnecrose wordt deze fractuur vaak behandeld met een heupimplantaat De heupkop wordt verwijderd en vervangen door een kophalsprothese of, wanneer de kom ook vervangen wordt, een totale heupprothese Bij jonge patiënten of bij heupfracturen met een betere prognose worden de botten op hun juiste plek gezet en met drie schroeven vastgezet Hierbij kan kopnecrose niet altijd voorkomen worden en kan het zijn dat er later alsnog een heupimplantaat geïmplanteerd moet worden <PERSOON>, <DATUM> - <PERSOON>, <DATUM> was een Belgisch senator en burgemeester Seghin vestigde zich als apotheker in <PERSOON> Hij stapte in de gemeentelijke politiek en werd gemeenteraadslid (###), schepen (###-###) en burgemeester (###-###) van <PERSOON> Hij was ook provincieraadslid van ### tot ### In juni ### werd hij verkozen tot PSC-senator voor het arrondissement Namen en oefende dit mandaat uit tot in juni ### <PERSOON>, <DATUM> - Berchem, <DATUM> was een Belgisch senator Vanhonsebrouck promoveerde tot doctor in de geneeskunde en vestigde zich als arts in <LOCATIE> Hij werd gemeenteraadslid (###) en schepen (###-###) <PERSOON> In ### werd hij katholiek provinciaal senator voor <PERSOON> en vervulde dit mandaat tot in ### Wet op orgaandonatie Een wet op orgaandonatie is een wet die het doneren van organen regelt in een land In België is per wet geregeld dat in principe iedereen na overleden orgaandonor is, tenzij daartegen tijdens het leven bezwaar aangetekend is of waartegen de familie bezwaar aantekent Ook kan men tijdens het leven organen doneren onder bepaalde voorwaarden In België is dit vastgelegd in de Wet betreffende het wegnemen en transplanteren van organen In <LOCATIE> wordt het na de dood doneren van organen geregeld in de Wet op de orgaandonatie In februari ### nam de Eerste <PERSOON> het initiatief wetsvoorstel over actieve donorregistratie (ADR) aan Dit gaf aanleiding voor een inleidend verzoek tot een raadgevend referendum over die wet <PERSOON>, <DATUM> is een Palestijns arts en activist en schrijver Via een beurs kon Abuelaish geneeskunde studeren aan de universiteit van Caïro Vervolgens studeerde hij gynaecologie aan de universiteit <PERSOON> en vervolmaakte hij zich in Italië en België Hij was werkzaam als senior onderzoeker aan het "Gertner Institute" van het Sheba Hospital in <PERSOON> Aviv, toen drie dochters van hem omkwamen bij een inval in Gaza door Israëlitische troepen Naar aanleiding hiervan schreef hij het boek "<PERSOON-##> Not Hate" en richtte hij een stichting op daughters for life Deze stichting stimuleert jonge vrouwen om verder te studeren Momenteel is hij werkzaam en woonachtig in Toronto waar hij professor is aan de universiteit van Toronto Motion Picture &amp; Television Country House and Hospital.
569
www
dat in principe iedereen na overleden orgaandonor is, tenzij daartegen tijdens het leven bezwaar aangetekend is of waartegen de familie bezwaar aantekent Ook kan men tijdens het leven organen doneren onder bepaalde voorwaarden In België is dit vastgelegd in de Wet betreffende het wegnemen en transplanteren van organen In <LOCATIE> wordt het na de dood doneren van organen geregeld in de Wet op de orgaandonatie In februari ### nam de Eerste <PERSOON> het initiatief wetsvoorstel over actieve donorregistratie (ADR) aan Dit gaf aanleiding voor een inleidend verzoek tot een raadgevend referendum over die wet <PERSOON>, <DATUM> is een Palestijns arts en activist en schrijver Via een beurs kon Abuelaish geneeskunde studeren aan de universiteit van Caïro Vervolgens studeerde hij gynaecologie aan de universiteit <PERSOON> en vervolmaakte hij zich in Italië en België Hij was werkzaam als senior onderzoeker aan het "Gertner Institute" van het Sheba Hospital in <PERSOON> Aviv, toen drie dochters van hem omkwamen bij een inval in Gaza door Israëlitische troepen Naar aanleiding hiervan schreef hij het boek "<PERSOON> Not Hate" en richtte hij een stichting op daughters for life Deze stichting stimuleert jonge vrouwen om verder te studeren Momenteel is hij werkzaam en woonachtig in Toronto waar hij professor is aan de universiteit van Toronto Motion Picture &amp; Television Country House and Hospital In ### kocht de toenmalige directeur van de <PERSOON>, een groot stuk grond in <PERSOON>) In ### opende hier het Country House en in ### het Country Hospital Tijdens de coronapandemie in ### woonden er ongeveer ### personen in het complex Difflugia Difflugia is een geslacht van eencelligen uit de familie van de Difflugiidae Alveolaire echinococcose Alveolaire echinococcose is een zich uitbreidende, maar nog steeds zeldzame parasitaire aandoening of wormziekte De ziekte wordt veroorzaakt door een bepaald larvestadium van de vossenlintworm "Echinococcus multilocularis" Indien de ziekte niet wordt behandeld, is ze meestal dodelijk De mens wordt onbedoeld slachtoffer als tussengastheer in de levenscyclus van deze worm Meestal fungeren knaagdieren zoals muizen als tussengastheer Er zijn ook ander typen die veroorzaakt worden door verwante soorten lintwormen die bij honden en katten voorkomen In ### gold de ziekte als zeldzaam en was er in de afgelopen jaren slechts één geval bekend van een patiënt afkomstig uit Zwitserland Daar doen zich jaarlijks ongeveer tien ziektegevallen voor Het kan jaren duren voor dat zich ziekteverschijnselen openbaren na het (per ongeluk) consumeren van de lintwormeitjes Bovendien zijn de verschijnselen dan weinig specifiek, zoals buikpijn, kortademigheid of geelzucht Daardoor kan het lang duren voor de patiënt effectief wordt behandeld Als voorzorgmaatregelen worden aanbevolen Voedsel en warenautoriteit De vossenlintworm Informatieblad, <DATUM> pdf Mond-, kaak- en aangezichtschirurgie.
513
www
stuk grond in <PERSOON>) In ### opende hier het Country House en in ### het Country Hospital Tijdens de coronapandemie in ### woonden er ongeveer ### personen in het complex Difflugia Difflugia is een geslacht van eencelligen uit de familie van de Difflugiidae Alveolaire echinococcose Alveolaire echinococcose is een zich uitbreidende, maar nog steeds zeldzame parasitaire aandoening of wormziekte De ziekte wordt veroorzaakt door een bepaald larvestadium van de vossenlintworm "Echinococcus multilocularis" Indien de ziekte niet wordt behandeld, is ze meestal dodelijk De mens wordt onbedoeld slachtoffer als tussengastheer in de levenscyclus van deze worm Meestal fungeren knaagdieren zoals muizen als tussengastheer Er zijn ook ander typen die veroorzaakt worden door verwante soorten lintwormen die bij honden en katten voorkomen In ### gold de ziekte als zeldzaam en was er in de afgelopen jaren slechts één geval bekend van een patiënt afkomstig uit Zwitserland Daar doen zich jaarlijks ongeveer tien ziektegevallen voor Het kan jaren duren voor dat zich ziekteverschijnselen openbaren na het (per ongeluk) consumeren van de lintwormeitjes Bovendien zijn de verschijnselen dan weinig specifiek, zoals buikpijn, kortademigheid of geelzucht Daardoor kan het lang duren voor de patiënt effectief wordt behandeld Als voorzorgmaatregelen worden aanbevolen Voedsel en warenautoriteit De vossenlintworm Informatieblad, <DATUM> pdf Mond-, kaak- en aangezichtschirurgie Mka-chirurgie is zowel een medisch als een tandheelkundig specialisme Beoefenaars van het vak moeten daarom naast het tandartsdiploma ook in het bezit zijn van het artsdiploma Na het behalen van beide diploma's dient men zich nog voor een periode van minstens <LEEFTIJD> jaar verder te specialiseren in een van de universitaire ziekenhuizen Het werkterrein van de mka-chirurg bevindt zich dan ook op het raakvlak van de tandheelkunde en de geneeskunde Tot het terrein van de mka-chirurg behoren onder andere Polemiet Polemiet is een fijne, geweven, wollen stof Deze stof werd in de ##e eeuw in Leiden vervaardigd, aanvankelijk als huisindustrie, later industrieel Het was in die tijd een belangrijk export artikel van de Leidse wolindustrie naar China, waar men het in het warmere klimaat als kledingstof gebruikte als vervanger voor de traditioneel wijdverbreide zijden stoffen Wol heeft een groter draagcomfort dan zijde De export vond plaats in rollen stof, maar meer nog in kant en klare kledingstukken, jasjes voornamelijk Deze jasjes stonden dan bekend onder de naam "polemieten" Veel ladingsbrieven uit die tijd vermelden dan ook bijvoorbeeld "tevens ## kisten polemieten" De kleuren waren zeer gevarieerd en helder, passend bij de Chinese traditie Veelal natuurlijke kleurstoffen zoals rode meekrap, gele oker enz De vervaardiging van dit weefsel was zeer arbeidsintensief, want men zocht uit de geschoren wol van langharige schapen de aparte, individuele draden uit, waarmee dan een zeer fijne draad werd gesponnen Veelal kinderarbeid, thuis, in het woonvertrek Lebanon Hospital Het Lebanon Hospital was tot ### een privaat ziekenhuis in <PERSOON> Bronx in de Amerikaanse stad New York City.
539
www
zijn van het artsdiploma Na het behalen van beide diploma's dient men zich nog voor een periode van minstens <LEEFTIJD> jaar verder te specialiseren in een van de universitaire ziekenhuizen Het werkterrein van de mka-chirurg bevindt zich dan ook op het raakvlak van de tandheelkunde en de geneeskunde Tot het terrein van de mka-chirurg behoren onder andere Polemiet Polemiet is een fijne, geweven, wollen stof Deze stof werd in de ##e eeuw in Leiden vervaardigd, aanvankelijk als huisindustrie, later industrieel Het was in die tijd een belangrijk export artikel van de Leidse wolindustrie naar China, waar men het in het warmere klimaat als kledingstof gebruikte als vervanger voor de traditioneel wijdverbreide zijden stoffen Wol heeft een groter draagcomfort dan zijde De export vond plaats in rollen stof, maar meer nog in kant en klare kledingstukken, jasjes voornamelijk Deze jasjes stonden dan bekend onder de naam "polemieten" Veel ladingsbrieven uit die tijd vermelden dan ook bijvoorbeeld "tevens ## kisten polemieten" De kleuren waren zeer gevarieerd en helder, passend bij de Chinese traditie Veelal natuurlijke kleurstoffen zoals rode meekrap, gele oker enz De vervaardiging van dit weefsel was zeer arbeidsintensief, want men zocht uit de geschoren wol van langharige schapen de aparte, individuele draden uit, waarmee dan een zeer fijne draad werd gesponnen Veelal kinderarbeid, thuis, in het woonvertrek Lebanon Hospital Het Lebanon Hospital was tot ### een privaat ziekenhuis in <PERSOON> Bronx in de Amerikaanse stad New York City In die tijd was er in <PERSOON> Bronx een tekort aan ziekenhuizen Een bewoner van <PERSOON>, had moeite een vriend van hem in een ziekenhuis op te laten nemen Hij richtte daarom een vereniging op en doneerde aan die vereniging een bedrag van $<DATUM> Na deze en andere donaties werd het ziekenhuis opgericht Het Lebanon Hospital bevond zich op de hoek van Westchester Avenue en ###th Street in een gebouw dat voorheen een klooster van de Ursulinen was Het ziekenhuis telde destijds ## bedden en was bedoeld voor Joodse immigranten In ### werd er een verpleegkundige school aan het ziekenhuis toegevoegd In ### werd het ziekenhuis verplaatst naar een grotere locatie met ### bedden aan de Grand Concourse tussen de <PERSOON> ###rd Street Tot ### werd deze locatie gebruikt door het leger Eind jaren ## besloot het Lebanon Hospital met het Bronx Hospital werknemers en materieel te delen voor betere zorg In ### fuseerden beide ziekenhuizen tot het Bronx-Lebanon Hospital Center, dat zich bevindt op de locatie waar het Lebanon Hospital zich bevond Bronx-Lebanon Hospital Center Het Bronx-Lebanon Hospital Center is een privaat academisch ziekenhuis met twee hoofdvestigingen in <PERSOON> Bronx in de Amerikaanse stad New York City De ene vestiging bevindt zich aan de Grand Concourse tussen East ###rd Street en de <PERSOON> en de andere #,# kilometer verder aan Fulton Avenue tussen East ###th Street en East ###th Street.
558
www
In die tijd was er in <PERSOON> Bronx een tekort aan ziekenhuizen Een bewoner van <PERSOON>, had moeite een vriend van hem in een ziekenhuis op te laten nemen Hij richtte daarom een vereniging op en doneerde aan die vereniging een bedrag van $<DATUM> Na deze en andere donaties werd het ziekenhuis opgericht Het Lebanon Hospital bevond zich op de hoek van Westchester Avenue en ###th Street in een gebouw dat voorheen een klooster van de Ursulinen was Het ziekenhuis telde destijds ## bedden en was bedoeld voor Joodse immigranten In ### werd er een verpleegkundige school aan het ziekenhuis toegevoegd In ### werd het ziekenhuis verplaatst naar een grotere locatie met ### bedden aan de Grand Concourse tussen de <PERSOON> ###rd Street Tot ### werd deze locatie gebruikt door het leger Eind jaren ## besloot het Lebanon Hospital met het Bronx Hospital werknemers en materieel te delen voor betere zorg In ### fuseerden beide ziekenhuizen tot het Bronx-Lebanon Hospital Center, dat zich bevindt op de locatie waar het Lebanon Hospital zich bevond Bronx-Lebanon Hospital Center Het Bronx-Lebanon Hospital Center is een privaat academisch ziekenhuis met twee hoofdvestigingen in <PERSOON> Bronx in de Amerikaanse stad New York City De ene vestiging bevindt zich aan de Grand Concourse tussen East ###rd Street en de <PERSOON> en de andere #,# kilometer verder aan Fulton Avenue tussen East ###th Street en East ###th Street In ### werd het een academisch ziekenhuis door samenwerking met de <PERSOON> of Medicine In ### werd het ziekenhuis gemoderniseerd door middel van het project "New Directions", dat $### miljoen kostte In ### werd er een nieuwe vleugel met een kinderafdeling geopend in de vestiging aan de Grand Concourse In het daaropvolgende jaar werd een hospiceafdeling geopend In ### werd een nieuw Health and Wellness Center met negen verdiepingen en een Life Recovery Center geopend Daarnaast werden in dat jaar de tandartspraktijk en de Physical Therapy Services verplaatst naar nieuwe gebouwen In ### bezochten voor het eerst meer dan één miljoen poliklinische patiënten het Bronx-Lebanon Hospital Center en het is daarmee een van de grootste ziekenhuizen van New York City Op de spoedafdeling worden jaarlijks ### ### mensen opgenomen Ceratium Ceratium is een geslacht van eencelligen dinoflagellaten uit de orde Gonyaulacales en de familie van de Ceratiaceae De grote eencellige organismen leven in zout en zoet water De cellen zijn groot De punt van het episoom is sterk verhoogd of zelfs gevormd tot een apicale hoorn, het hyposoom heeft twee of meer antapicale hoorns Het cingulum zit min of meer in het midden "Ceratium"-soorten hebben geelbruine chloroplasten Bij mariene soorten is er anisogamie met een zygotische nucleaire faseverandering Vegetatief vermenigvuldigen ze zich door een schuine lengtedeling, waarbij de bepantsering schuin op de sulcus wordt opgesplitst en vervolgens wordt aangevuld met de cellen.
559
www
werd het een academisch ziekenhuis door samenwerking met de <PERSOON> of Medicine In ### werd het ziekenhuis gemoderniseerd door middel van het project "New Directions", dat $### miljoen kostte In ### werd er een nieuwe vleugel met een kinderafdeling geopend in de vestiging aan de Grand Concourse In het daaropvolgende jaar werd een hospiceafdeling geopend In ### werd een nieuw Health and Wellness Center met negen verdiepingen en een Life Recovery Center geopend Daarnaast werden in dat jaar de tandartspraktijk en de Physical Therapy Services verplaatst naar nieuwe gebouwen In ### bezochten voor het eerst meer dan één miljoen poliklinische patiënten het Bronx-Lebanon Hospital Center en het is daarmee een van de grootste ziekenhuizen van New York City Op de spoedafdeling worden jaarlijks ### ### mensen opgenomen Ceratium Ceratium is een geslacht van eencelligen dinoflagellaten uit de orde Gonyaulacales en de familie van de Ceratiaceae De grote eencellige organismen leven in zout en zoet water De cellen zijn groot De punt van het episoom is sterk verhoogd of zelfs gevormd tot een apicale hoorn, het hyposoom heeft twee of meer antapicale hoorns Het cingulum zit min of meer in het midden "Ceratium"-soorten hebben geelbruine chloroplasten Bij mariene soorten is er anisogamie met een zygotische nucleaire faseverandering Vegetatief vermenigvuldigen ze zich door een schuine lengtedeling, waarbij de bepantsering schuin op de sulcus wordt opgesplitst en vervolgens wordt aangevuld met de cellen In grote hoeveelheden kunnen ze een zogenaamd rood tij veroorzaken, waarbij ze het water bruin kleuren Sommige soorten zijn in staat tot bioluminescentie Phacus Phacus is een geslacht van eencelligen uit de familie van de Phacaceae Boomholte Een boomholte is een holte in de stam of een tak van een boom die ontstaan is door vergroeiing of doordat gaten in de bast het onderliggende hout blootleggen Boomholtes zijn belangrijk voor veel diersoorten die deze gebruiken als slaap- schuil of nestplaats Boomholten komen zowel in levende als in dode bomen voor Sommige boomholten zijn uitgehakt door vogels, primaten of andere dieren die op zoek zijn naar voedsel of een onderkomen willen maken Andere boomholten zijn vanzelf zo gegroeid of zijn begonnen als een gat in de bast Dergelijke gaten ontstaan onder andere door het afbreken van takken, blikseminslagen en aantasting door schimmels, bacteriën of insecten Doordat een gedeelte van de bast is verwijderd, heeft het onderliggende hout geen bescherming meer tegen de weersinvloeden en verdere aantasting door allerlei organismen Wanneer de boom nog groeit zal het gat nog verder vervormen en uitgroeien De boomholten in eucalyptusbomen bijvoorbeeld, die vaak vanzelf in de bast groeien, kunnen na meer dan honderd jaar uitgroeien tot geschikte onderkomens voor kleine zoogdieren Boomholten worden door een grote verscheidenheid aan diersoorten gebruikt als nest-, berg-, slaap- of schuilplaats Ook worden boomholten gebruikt als beschutting tegen de zon of weersinvloeden.
514
www
rood tij veroorzaken, waarbij ze het water bruin kleuren Sommige soorten zijn in staat tot bioluminescentie Phacus Phacus is een geslacht van eencelligen uit de familie van de Phacaceae Boomholte Een boomholte is een holte in de stam of een tak van een boom die ontstaan is door vergroeiing of doordat gaten in de bast het onderliggende hout blootleggen Boomholtes zijn belangrijk voor veel diersoorten die deze gebruiken als slaap- schuil of nestplaats Boomholten komen zowel in levende als in dode bomen voor Sommige boomholten zijn uitgehakt door vogels, primaten of andere dieren die op zoek zijn naar voedsel of een onderkomen willen maken Andere boomholten zijn vanzelf zo gegroeid of zijn begonnen als een gat in de bast Dergelijke gaten ontstaan onder andere door het afbreken van takken, blikseminslagen en aantasting door schimmels, bacteriën of insecten Doordat een gedeelte van de bast is verwijderd, heeft het onderliggende hout geen bescherming meer tegen de weersinvloeden en verdere aantasting door allerlei organismen Wanneer de boom nog groeit zal het gat nog verder vervormen en uitgroeien De boomholten in eucalyptusbomen bijvoorbeeld, die vaak vanzelf in de bast groeien, kunnen na meer dan honderd jaar uitgroeien tot geschikte onderkomens voor kleine zoogdieren Boomholten worden door een grote verscheidenheid aan diersoorten gebruikt als nest-, berg-, slaap- of schuilplaats Ook worden boomholten gebruikt als beschutting tegen de zon of weersinvloeden Ideale boomholten kunnen leiden tot concurrentie tussen de bewoners en andere dieren Uilen, neushoornvogels, papegaaien, spechten en veel andere vogels kiezen een boomholte als onderkomen of als nest voor hun nakomelingen De zwarte specht bijvoorbeeld hakt elk jaar een nieuwe boomholte om er zijn jongen in groot te brengen De gebruikte boomholte van het vorige jaar wordt dan gebruikt door andere vogelsoorten of door kleine zoogdieren, zoals marters of eekhoorns Andere dieren die boomholtes gebruiken zijn bijvoorbeeld vleermuizen, buideldieren en halfapen, alsook allerlei amfibieën, reptielen en geleedpotigen Wanneer een boomholte zich vult met (regen)water, fungeert het als een phytotelma, een waterreservoir in een landplant Dergelijke phytotelmata spelen een rol in de ecologie van diverse planten- en diersoorten Verschillende amfibieën leggen hun eieren in een onder water gelopen boomholte, waar zij betrekkelijk veilig zijn voor predatie Ook steekmuggen, dansmuggen, knutten en andere muggensoorten gebruiken phytotelmata voor hun eerste levensstadia Boomholten spelen voor een groot aantal diersoorten een belangrijke ecologische rol Hiertoe behoren ook veel diersoorten die op de Rode Lijst van de IUCN voorkomen In Zweden bijvoorbeeld is bijna de helft van de bedreigde diersoorten afhankelijk van boomholten Ontbossing vormt daar een grote bedreiging Verschillende diersoorten maken gebruik van alternatieven voor hun verdwenen boomholten, zoals ventilatiegaten of de ruimte onder dakpannen Ook maken diverse tuinvogels gebruik van nestkasten, kunstmatige nestplaatsen met een op hun afgestemde grootte van het vlieggat Phytotelma Een phytotelma (meervoud phytotelmata) is een waterreservoir verzameld in een landplant, meestal bestaande uit regenwater.
507
www
en veel andere vogels kiezen een boomholte als onderkomen of als nest voor hun nakomelingen De zwarte specht bijvoorbeeld hakt elk jaar een nieuwe boomholte om er zijn jongen in groot te brengen De gebruikte boomholte van het vorige jaar wordt dan gebruikt door andere vogelsoorten of door kleine zoogdieren, zoals marters of eekhoorns Andere dieren die boomholtes gebruiken zijn bijvoorbeeld vleermuizen, buideldieren en halfapen, alsook allerlei amfibieën, reptielen en geleedpotigen Wanneer een boomholte zich vult met (regen)water, fungeert het als een phytotelma, een waterreservoir in een landplant Dergelijke phytotelmata spelen een rol in de ecologie van diverse planten- en diersoorten Verschillende amfibieën leggen hun eieren in een onder water gelopen boomholte, waar zij betrekkelijk veilig zijn voor predatie Ook steekmuggen, dansmuggen, knutten en andere muggensoorten gebruiken phytotelmata voor hun eerste levensstadia Boomholten spelen voor een groot aantal diersoorten een belangrijke ecologische rol Hiertoe behoren ook veel diersoorten die op de Rode Lijst van de IUCN voorkomen In Zweden bijvoorbeeld is bijna de helft van de bedreigde diersoorten afhankelijk van boomholten Ontbossing vormt daar een grote bedreiging Verschillende diersoorten maken gebruik van alternatieven voor hun verdwenen boomholten, zoals ventilatiegaten of de ruimte onder dakpannen Ook maken diverse tuinvogels gebruik van nestkasten, kunstmatige nestplaatsen met een op hun afgestemde grootte van het vlieggat Phytotelma Een phytotelma (meervoud phytotelmata) is een waterreservoir verzameld in een landplant, meestal bestaande uit regenwater Een phytotelma kan fungeren als leefgebied voor de hierop aangepaste flora en fauna Een aantal organismen is afhankelijk van phytotelmata tijdens hun eerste levensstadium, zoals veel muggen- en kikkersoorten <PERSOON> (toeter) Een hoorn, toeter, oorhoorn, oortrompet of hoortrompet is een buis of trechter om geluid op te vangen en naar een oor te leiden De hoorn is een primitief hoortoestel dat de hoeveelheid geluidsenergie die het trommelvlies bereikt vergroot, zodat slechthorenden daarmee beter kunnen horen Hoorns werden gemaakt van metaal, hout, schelpen of hoorns van dierlijke oorsprong Vanaf ca de ##e eeuw gebruikten slechthorenden hoorns, die in de ##e eeuw gemeengoed werden Er werden ook inklapbare modellen verkrijgbaar In de ##e eeuw was het mode de handicap te verbergen, en begonnen hoorns vormgegeven te worden om discreet gebruikt te worden Door de ontwikkeling van kleine en goedkope elektronische apparaten werd de hoortrompet vervangen door het gehoorapparaat In ### beëindigde de laatste fabrikant van hoorns, F C <PERSOON> and Son of London, de productie Er zijn verscheidene typen hoorns Osteosynthese Osteosynthese is een techniek waarbij twee of meer botdelen aan elkaar worden vastgezet Dit kan met behulp van pennen, schroeven en platen Hiermee wordt getracht om de botdelen in de juiste positie ten opzichte van elkaar te plaatsen en met een zo klein mogelijke ruimte ertussen De uiteindelijke genezing van de fractuur wordt niet versneld Pediculus Pediculus is een geslacht van dierluizen uit de familie van de Pediculidae Idarucizumab.
516
www
Een aantal organismen is afhankelijk van phytotelmata tijdens hun eerste levensstadium, zoals veel muggen- en kikkersoorten <PERSOON> (toeter) Een hoorn, toeter, oorhoorn, oortrompet of hoortrompet is een buis of trechter om geluid op te vangen en naar een oor te leiden De hoorn is een primitief hoortoestel dat de hoeveelheid geluidsenergie die het trommelvlies bereikt vergroot, zodat slechthorenden daarmee beter kunnen horen Hoorns werden gemaakt van metaal, hout, schelpen of hoorns van dierlijke oorsprong Vanaf ca de ##e eeuw gebruikten slechthorenden hoorns, die in de ##e eeuw gemeengoed werden Er werden ook inklapbare modellen verkrijgbaar In de ##e eeuw was het mode de handicap te verbergen, en begonnen hoorns vormgegeven te worden om discreet gebruikt te worden Door de ontwikkeling van kleine en goedkope elektronische apparaten werd de hoortrompet vervangen door het gehoorapparaat In ### beëindigde de laatste fabrikant van hoorns, F C <PERSOON> and Son of London, de productie Er zijn verscheidene typen hoorns Osteosynthese Osteosynthese is een techniek waarbij twee of meer botdelen aan elkaar worden vastgezet Dit kan met behulp van pennen, schroeven en platen Hiermee wordt getracht om de botdelen in de juiste positie ten opzichte van elkaar te plaatsen en met een zo klein mogelijke ruimte ertussen De uiteindelijke genezing van de fractuur wordt niet versneld Pediculus Pediculus is een geslacht van dierluizen uit de familie van de Pediculidae Idarucizumab Het middel wordt geleverd in flacons van ##ml bevattende #,# gram werkzame stof en # gram sorbitol als hulpstof De aanbevolen dosis is # gram, derhalve # flacons Het middel wordt per infuus toegediend Dabigatran remt trombine competitief en reversibel Het is actief in het bloedplasma Door remming van trombine wordt voorkomen dat fibrinogeen in fibrine wordt omgezet De kans op het ontstaan van een bloedpropje wordt zo verminderd In ### werd gestart met fase III onderzoek met dit specifiek antidotum tegen het dabigatran etexilaat, het idarucizumab April ### werd versneld registratie aangevraagd in de Verenigde Staten, Canada en Europa Op <DATUM> volgde een positieve fase-III studie Op <DATUM> was er registratie in de Verenigde Staten Europa volgde op <DATUM> De affiniteit van dabigatran voor Idarucizumab is ### keer groter dan voor trombine De werking van dabigatran en de werkzame metabolieten wordt dan ook snel volledig gecoupeerd in een diermodel Bij gezonde vrijwilligers was Idarucizumab effectief, veilig en het werd goed verdragen, onafhankelijk van de nierfunctie Pancreatoduodenectomie Een pancreatoduodenectomie, Hemi-pancreaticoduodenectomie, Whipple-operatie of in het <PERSOON> Pylorus-preserving pancreaticoduodenectomy (PPPD) is een operatie waarbij de kop van de alvleesklier (pancreas) en omliggende structuren worden verwijderd Een van de meest voorkomende redenen om deze operatie uit te voeren is alvleesklierkanker in de kop van de alvleesklier Er zijn verschillende variaties in operatietechnieken beschreven van de PPPD Er kan zowel gekozen worden voor een open-procedure waarbij er een snee in de buikwand gezet wordt (incisie) of voor een laparoscopische procedure.
546
www
werkzame stof en # gram sorbitol als hulpstof De aanbevolen dosis is # gram, derhalve # flacons Het middel wordt per infuus toegediend Dabigatran remt trombine competitief en reversibel Het is actief in het bloedplasma Door remming van trombine wordt voorkomen dat fibrinogeen in fibrine wordt omgezet De kans op het ontstaan van een bloedpropje wordt zo verminderd In ### werd gestart met fase III onderzoek met dit specifiek antidotum tegen het dabigatran etexilaat, het idarucizumab April ### werd versneld registratie aangevraagd in de Verenigde Staten, Canada en Europa Op <DATUM> volgde een positieve fase-III studie Op <DATUM> was er registratie in de Verenigde Staten Europa volgde op <DATUM> De affiniteit van dabigatran voor Idarucizumab is ### keer groter dan voor trombine De werking van dabigatran en de werkzame metabolieten wordt dan ook snel volledig gecoupeerd in een diermodel Bij gezonde vrijwilligers was Idarucizumab effectief, veilig en het werd goed verdragen, onafhankelijk van de nierfunctie Pancreatoduodenectomie Een pancreatoduodenectomie, Hemi-pancreaticoduodenectomie, Whipple-operatie of in het <PERSOON> Pylorus-preserving pancreaticoduodenectomy (PPPD) is een operatie waarbij de kop van de alvleesklier (pancreas) en omliggende structuren worden verwijderd Een van de meest voorkomende redenen om deze operatie uit te voeren is alvleesklierkanker in de kop van de alvleesklier Er zijn verschillende variaties in operatietechnieken beschreven van de PPPD Er kan zowel gekozen worden voor een open-procedure waarbij er een snee in de buikwand gezet wordt (incisie) of voor een laparoscopische procedure Ook kan er gekozen worden voor de klassieke Whipple waarbij de pylorus van de maag wordt verwijderd Echter is de aangepaste Whipple, waarbij de pylorus gespaard blijft, gebruikelijker Hierbij wordt de kop van de alvleesklier verwijderd samen met een deel van de twaalfvingerige darm, galweg, galblaas en de omliggende lymfeklieren Hierna worden de maag, galweg en het overgebleven deel van de alvleesklier weer op de darm aangesloten Onderzoek toont aan dat hoe vaker de Whipple-operatie in een bepaald ziekenhuis wordt verricht, hoe lager de postoperatieve sterfte in dat ziekenhuis is Dit verschil kan oplopen tot #% lagere kans op sterfte Ook neemt de overlevingsduur toe indien de operatie wordt verricht in een ziekenhuis waar veel Whipple-operaties worden verricht Deze ziekenhuizen moeten minimaal ## alvleesklierkankeroperaties per jaar uitvoeren Spontaan hypertensieve rat De spontaan hypertensieve rat (afgekort SHR) is een geselecteerde rattenstam of een gekweekt ras dat genetisch een hoge bloeddruk of hypertensie heeft Het ras wordt veel gebruikt voor laboratoriumonderzoek, vooral in verband met hart- en vaatziekten In ### werd aan de Universiteit van Tokio in Japan een kolonie Wistarratten ingevoerd Via inteelt werd ermee verder gekweekt Deze dieren hadden een gemiddelde bloeddruk van ongeveer ### mm Hg In ### ontdekten Japanese onderzoekers bij de afstammelingen van deze kolonie één mannelijke rat met een permanent hoge systolische bloeddruk van ### tot ### mm Hg Deze rat liet men kweken met een vrouwelijke rat uit dezelfde groep met een bloeddruk boven het gemiddelde.
550
www
Ook kan er gekozen worden voor de klassieke Whipple waarbij de pylorus van de maag wordt verwijderd Echter is de aangepaste Whipple, waarbij de pylorus gespaard blijft, gebruikelijker Hierbij wordt de kop van de alvleesklier verwijderd samen met een deel van de twaalfvingerige darm, galweg, galblaas en de omliggende lymfeklieren Hierna worden de maag, galweg en het overgebleven deel van de alvleesklier weer op de darm aangesloten Onderzoek toont aan dat hoe vaker de Whipple-operatie in een bepaald ziekenhuis wordt verricht, hoe lager de postoperatieve sterfte in dat ziekenhuis is Dit verschil kan oplopen tot #% lagere kans op sterfte Ook neemt de overlevingsduur toe indien de operatie wordt verricht in een ziekenhuis waar veel Whipple-operaties worden verricht Deze ziekenhuizen moeten minimaal ## alvleesklierkankeroperaties per jaar uitvoeren Spontaan hypertensieve rat De spontaan hypertensieve rat (afgekort SHR) is een geselecteerde rattenstam of een gekweekt ras dat genetisch een hoge bloeddruk of hypertensie heeft Het ras wordt veel gebruikt voor laboratoriumonderzoek, vooral in verband met hart- en vaatziekten In ### werd aan de Universiteit van Tokio in Japan een kolonie Wistarratten ingevoerd Via inteelt werd ermee verder gekweekt Deze dieren hadden een gemiddelde bloeddruk van ongeveer ### mm Hg In ### ontdekten Japanese onderzoekers bij de afstammelingen van deze kolonie één mannelijke rat met een permanent hoge systolische bloeddruk van ### tot ### mm Hg Deze rat liet men kweken met een vrouwelijke rat uit dezelfde groep met een bloeddruk boven het gemiddelde Hieruit kwamen vier nesten voort, met in totaal ## afstammelingen van de eerste generatie (F#) Uit deze ## afstammelingen nam men de dieren die gedurende een maand een bloeddruk van boven de ### mm Hg hadden en deze broers en zussen liet men onderling verder paren Hieruit kwam de tweede generatie (F#), waarmee men op dezelfde manier tewerk ging Vanaf de derde generatie (F#) hadden alle afstammelingen een bloeddruk van boven de ### mm Hg In F# en F# werden enkele dieren nog wel met dieren van buiten deze lijn gekruist, doch verder was het volledig inteelt Zo ontstonden # substammen, met samen # lijnen, die elk een aantal eigen kenmerken vertonen Vanaf de zesde generatie (F#) leken de kenmerken vast te liggen en was geen verschil meer merkbaar tussen de generaties De raskenmerken werden toen vastgelegd De onderzoekers Okamoto en Aoki publiceerden in ### hun eerste resultaten rond het ontwikkelen van het ras In <LOCATIE> werd in ### voor het eerst met de SHR-stam gewerkt De SHR-ratten hebben een erfelijke hoge bloeddruk Vermoedelijk gaat het om polygenetische erfelijkheid Heel wat van de ratten hebben ernstige hypertensie ##% van de mannetjes en ##% van de vrouwtjes bleken in het oorspronkelijke onderzoek een bloeddruk van boven de ### mm Hg te hebben vanaf F# Een bekende substam van de SHR is de zogenaamde Stroke-Prone-substam (SHR-SP) Door de specifieke kenmerken vertonen deze ratten een bijzonder hoog percentage cerebrovasculair accidenten.
569
www
Hieruit kwamen vier nesten voort, met in totaal ## afstammelingen van de eerste generatie (F#) Uit deze ## afstammelingen nam men de dieren die gedurende een maand een bloeddruk van boven de ### mm Hg hadden en deze broers en zussen liet men onderling verder paren Hieruit kwam de tweede generatie (F#), waarmee men op dezelfde manier tewerk ging Vanaf de derde generatie (F#) hadden alle afstammelingen een bloeddruk van boven de ### mm Hg In F# en F# werden enkele dieren nog wel met dieren van buiten deze lijn gekruist, doch verder was het volledig inteelt Zo ontstonden # substammen, met samen # lijnen, die elk een aantal eigen kenmerken vertonen Vanaf de zesde generatie (F#) leken de kenmerken vast te liggen en was geen verschil meer merkbaar tussen de generaties De raskenmerken werden toen vastgelegd De onderzoekers Okamoto en Aoki publiceerden in ### hun eerste resultaten rond het ontwikkelen van het ras In <LOCATIE> werd in ### voor het eerst met de SHR-stam gewerkt De SHR-ratten hebben een erfelijke hoge bloeddruk Vermoedelijk gaat het om polygenetische erfelijkheid Heel wat van de ratten hebben ernstige hypertensie ##% van de mannetjes en ##% van de vrouwtjes bleken in het oorspronkelijke onderzoek een bloeddruk van boven de ### mm Hg te hebben vanaf F# Een bekende substam van de SHR is de zogenaamde Stroke-Prone-substam (SHR-SP) Door de specifieke kenmerken vertonen deze ratten een bijzonder hoog percentage cerebrovasculair accidenten De SHR wordt wereldwijd gebruikt voor uiteenlopend onderzoek Naast onderzoek over hart- en vaatziekten, wordt de SHR ook gebruikt als diermodel voor ADHD <PERSOON> V <PERSOON> (<PERSOON>) <PERSOON> (New York City, <DATUM> was een Amerikaans behavioristisch psycholoog en gedragsfarmacoloog Hij verwierf bekendheid door zijn gedragsanalytisch neurowetenschappelijk dieronderzoek, onder meer in verband met stress en drugs, en voor zijn onderzoek in functie van de ruimtevaart Hij was een van de pioniers van de gedragsanalyse <PERSOON> tijd werkte hij als militair onderzoeker voor het Amerikaanse leger In ### behaalde hij zijn Bachelor of Science in de psychologie aan de Universiteit van Fordham in New York Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging hij in het Amerikaans leger en werd naar Europa gezonden Na de oorlog werd hij toegewezen aan een militair psychiatrisch ziekenhuis in Duitsland Zonder specifieke opleiding ging hij er aan de slag als psycholoog en kenner van de rorschachtest Vanaf ### studeerde hij vanuit het leger verder aan de Universiteit van Chicago Via zijn professor <PERSOON> (F) Hunt raakte hij er erg geïnteresseerd in de gedragsanalyse en de operante conditionering van Burrhus Skinner In ### behaalde hij er de graad van Doctor of Philosophy ("PhD") met onderzoek naar de invloed van elektroshocks op geconditioneerde angst bij ratten In ### werd hij als militair onderzoeker toegewezen aan het <PERSOON> of Research (de onderzoeksvleugel van het <PERSOON>) in Washington D C.
569
www
SHR wordt wereldwijd gebruikt voor uiteenlopend onderzoek Naast onderzoek over hart- en vaatziekten, wordt de SHR ook gebruikt als diermodel voor ADHD <PERSOON> V <PERSOON> (<PERSOON>) <PERSOON> (New York City, <DATUM> was een Amerikaans behavioristisch psycholoog en gedragsfarmacoloog Hij verwierf bekendheid door zijn gedragsanalytisch neurowetenschappelijk dieronderzoek, onder meer in verband met stress en drugs, en voor zijn onderzoek in functie van de ruimtevaart Hij was een van de pioniers van de gedragsanalyse <PERSOON> tijd werkte hij als militair onderzoeker voor het Amerikaanse leger In ### behaalde hij zijn Bachelor of Science in de psychologie aan de Universiteit van Fordham in New York Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging hij in het Amerikaans leger en werd naar Europa gezonden Na de oorlog werd hij toegewezen aan een militair psychiatrisch ziekenhuis in Duitsland Zonder specifieke opleiding ging hij er aan de slag als psycholoog en kenner van de rorschachtest Vanaf ### studeerde hij vanuit het leger verder aan de Universiteit van Chicago Via zijn professor <PERSOON> (F) Hunt raakte hij er erg geïnteresseerd in de gedragsanalyse en de operante conditionering van Burrhus Skinner In ### behaalde hij er de graad van Doctor of Philosophy ("PhD") met onderzoek naar de invloed van elektroshocks op geconditioneerde angst bij ratten In ### werd hij als militair onderzoeker toegewezen aan het <PERSOON> of Research (de onderzoeksvleugel van het <PERSOON>) in Washington D C Hij maakte er deel uit van een van de eerste interdisciplinaire neurowetenschappelijke teams Als militair behaalde hij de graad van kolonel Terwijl hij verbonden bleef aan het <PERSOON> onderzoeksinstituut, werd hij van ### tot ### adjunct-professor aan de Universiteit van Maryland, waar hij een psychofarmacologisch laboratorium oprichtte De eerste die er onder zijn mentorschap afstudeerde was <PERSOON-##>, de latere directeur van het National Institute on Drug Abuse (NIDA) Aan de Universiteit van Maryland werd hij tevens directeur van het "Space Research Laboratory", waar hij verantwoordelijk was voor de training van de eerste Amerikaanse dieren die de ruimte ingestuurd zouden worden Hij werkte er samen met de National Aeronautics and Space Administration (NASA) Aan de Johns Hopkins-universiteit richtte hij het "Programmed Environment Research Center" op <PERSOON-##> verwierf snel erkenning voor zijn psychofarmacologisch onderzoek Farmaceutische bedrijven kwamen bij hem ten rade Door zijn invloed konden heel wat andere gedragsanalytisch geschoolde onderzoekers aan de slag in de industrie In ### richtte <PERSOON-##> for Behavioral Research" (IBR) op te Baltimore Het IBR had als doel onderzoek bij mensen en dieren te stimuleren en toe te passen Reeds snel richtte het zich op onderzoek en behandeling van verslaving, met onder meer het opstarten van een mobiele eenheid voor de behandeling van zware verslaafden met methadon Het IBR bestaat nog steeds en heet intussen "Institutes for Behavior Resources" In ### eindigde zijn militaire loopbaan.
552
www
uit van een van de eerste interdisciplinaire neurowetenschappelijke teams Als militair behaalde hij de graad van kolonel Terwijl hij verbonden bleef aan het <PERSOON> onderzoeksinstituut, werd hij van ### tot ### adjunct-professor aan de Universiteit van Maryland, waar hij een psychofarmacologisch laboratorium oprichtte De eerste die er onder zijn mentorschap afstudeerde was <PERSOON>, de latere directeur van het National Institute on Drug Abuse (NIDA) Aan de Universiteit van Maryland werd hij tevens directeur van het "Space Research Laboratory", waar hij verantwoordelijk was voor de training van de eerste Amerikaanse dieren die de ruimte ingestuurd zouden worden Hij werkte er samen met de National Aeronautics and Space Administration (NASA) Aan de Johns Hopkins-universiteit richtte hij het "Programmed Environment Research Center" op <PERSOON> verwierf snel erkenning voor zijn psychofarmacologisch onderzoek Farmaceutische bedrijven kwamen bij hem ten rade Door zijn invloed konden heel wat andere gedragsanalytisch geschoolde onderzoekers aan de slag in de industrie In ### richtte <PERSOON> for Behavioral Research" (IBR) op te Baltimore Het IBR had als doel onderzoek bij mensen en dieren te stimuleren en toe te passen Reeds snel richtte het zich op onderzoek en behandeling van verslaving, met onder meer het opstarten van een mobiele eenheid voor de behandeling van zware verslaafden met methadon Het IBR bestaat nog steeds en heet intussen "Institutes for Behavior Resources" In ### eindigde zijn militaire loopbaan <PERSOON> leverde belangrijk onderzoek in verband met stress, waarbij hij onder meer aantoonde dat psychische stress veel schadelijker kan zijn dan fysische In een bekend artikel uit ### toonde hij aan dat apen onder psychische stress maagzweren konden ontwikkelen en er zelfs aan sterven Naast stress werd ook medicatieonderzoek een blijvend aandachtspunt voor <PERSOON> was hij een van de eersten die de bruikbaarheid van operante conditionering bij dieren voor onderzoek naar de effecten van psychofarmaca en andere psychoactieve middelen aantoonde en het domein van de gedragsfarmacologie vorm gaf Zijn eerste publicatie hierover dateert van ### In het verlengde van de gedragsfarmacologie voerde <PERSOON> ook heel wat onderzoek naar druggebruik en de gevolgen ervan Een heel ander onderzoeksdomein had te maken met ruimtevaart Zijn onderzoek hierrond is situeert zich rond twee grote thema's trainen van de dieren die de ruimte in moesten en onderzoek naar kleine geprogrammeerde (kunstmatige) menselijke omgevingen Het ruimtevaartonderzoek begon voor <PERSOON> eind jaren ### Zijn artikel over "executive monkeys" had veel aandacht getrokken De NASA had plannen voor ruimtemissies met dieren en zocht nog deskundigen om dit mee voor te bereiden Wernher von <PERSOON> contacteerde toen <PERSOON> met de vraag of hij mee wilde werken aan het trainen van apen voor deze missies <PERSOON> stapte mee in het programma en begon met het trainen van de eerste Amerikaanse apen die de ruimte in gingen en ook behouden terugkeerden het doodshoofdaapje "Able" en de resusaap "Miss Baker".
538
www
dat psychische stress veel schadelijker kan zijn dan fysische In een bekend artikel uit ### toonde hij aan dat apen onder psychische stress maagzweren konden ontwikkelen en er zelfs aan sterven Naast stress werd ook medicatieonderzoek een blijvend aandachtspunt voor <PERSOON> was hij een van de eersten die de bruikbaarheid van operante conditionering bij dieren voor onderzoek naar de effecten van psychofarmaca en andere psychoactieve middelen aantoonde en het domein van de gedragsfarmacologie vorm gaf Zijn eerste publicatie hierover dateert van ### In het verlengde van de gedragsfarmacologie voerde <PERSOON> ook heel wat onderzoek naar druggebruik en de gevolgen ervan Een heel ander onderzoeksdomein had te maken met ruimtevaart Zijn onderzoek hierrond is situeert zich rond twee grote thema's trainen van de dieren die de ruimte in moesten en onderzoek naar kleine geprogrammeerde (kunstmatige) menselijke omgevingen Het ruimtevaartonderzoek begon voor <PERSOON> eind jaren ### Zijn artikel over "executive monkeys" had veel aandacht getrokken De NASA had plannen voor ruimtemissies met dieren en zocht nog deskundigen om dit mee voor te bereiden Wernher von <PERSOON> contacteerde toen <PERSOON> met de vraag of hij mee wilde werken aan het trainen van apen voor deze missies <PERSOON> stapte mee in het programma en begon met het trainen van de eerste Amerikaanse apen die de ruimte in gingen en ook behouden terugkeerden het doodshoofdaapje "Able" en de resusaap "Miss Baker" Vanaf juli ### startte hij de training van de chimpansee <PERSOON> die begin ### als eerste chimpansee de ruimte in ging Later dat jaar volgde de chimpansee Enos, waarvan <PERSOON> ook de training had gesuperviseerd In functie van de ruimtevaart ontwierp hij verder testprotocollen voor astronauten Aansluitend hierop deed hij onderzoek naar het samenleven in een kleine ruimte en naar het vestigen van nieuwe samenlevingen in de ruimte Tot slot maakte <PERSOON> actief deel uit van de "National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research" die in ### het nog steeds belangrijke Belmont Report schreef (gepubliceerd in ###) Dit verslag behandelde de ethische principes en richtlijnen ter bescherming van proefpersonen in wetenschappelijk onderzoek Grauwzustersklooster (<LOCATIE>) Het Grauwzustersklooster is een voormalig klooster van de <PERSOON> Bij dit klooster behoort ook het "Gasthuis Sint-Barbaradal" of "<PERSOON> Gasthuis", gelegen aan <LOCATIE> Het klooster werd in ### gesticht door <PERSOON> Rijst, die pastoor was van het <LOCATIE>De eerste zusters kwamen van het <PERSOON> De zusters hadden tot taak om lijders aan de pest te verplegen Zij verbleven aanvankelijk in het pesthuis, maar van ###-### werd de eerste kloostervleugel gebouwd, en in ###-### werd de kapel gesticht In ### en ### werd het complex ommuurd Ten gevolge van de <PERSOON-##> bezetting werd het klooster in ### opgeheven Het gebouw werd vervolgens als kazerne gebruikt Van ###-### was het opnieuw een hospitaal, en in ### keerden de Grauwzusters weer terug.
587
www