author
stringclasses 244
values | pl_number
float64 1
1k
| pl_head
stringlengths 6
90.1k
| salutation
stringlengths 0
29k
| text
stringlengths 0
1.51M
| notes
stringlengths 0
109k
| brackets
stringlengths 0
207k
| author_viaf_link
stringclasses 243
values | recipients
listlengths 0
0
| date
stringclasses 1
value |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hildegardis Bingensis
| 132 |
EPISTOLA CXXXII. N. MONACHI DE EBRA CISTERCIENSIS ORDINIS AD HILDEGARDEM. Ipsius se commendat orationibus, verbaque consolatoria ab ea exposcit.
|
Dominae ac matri suae HILDEGARDI, beatissimae Christi olivae, N. peccator de Ebra, Cisterciensis ordinis inutilis monachus, Domino vivere in Dominoque mori.
|
Noscat dilectio vestra quod ideo pauculas litteras vobis misi quia sanctitati vestrae satis digna excogitare nequivi, et etiam tremula mente tali tantaeque personae quidquam scribere vix praesumpsi; sed neque me dignum ad hoc existimavi. Proinde si, salva gratia vestra, audeo, genu flexo tremens orationibus vestris in visceribus Jesu Christi me quamvis sordidum committo, quantumque cooperante gratia pro modulo desidiae meae potuero, vestri vestraeque familiae in Christo libentissime memor ero: et si corpore absens sum, corde et dilectione, Deo teste, vobiscum sum. Nunc ergo in memoria vestra me reservate, ac Christo et S. Mariae, prout vobis confido, assidue me commendate, atque verbis consolationum vestrarum secundum divinam ostensionem me consolari studete. Gratia Spiritus sancti vobiscum sit.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 133 |
EPISTOLA CXXXIII. V. WESSIONIENSIS AD HILDEGARDEM. Peccatis oppressus quaerit an debeat adhuc a Deo sperare veniam.
|
HILDEGARDI sanctae ac Dei amicae, sponsae Christi V. Wessionensis calamus confractus, forma mali, esca diaboli.
|
Scriptum est: Non habentes tegumenta, amplexantur lapides . Sed hoc, proh dolor! tempore ablati sunt de via lapides, qui viae iniquitatis obsistant. Cesserunt montes, qui super peccantes cadant; colles, qui profugos Christi operiant. Denudata sunt apud Deum turpia hominum facta in suo cursu medium iter habentia, nulloque mediante certatim in lapidem offensionis et petram scandali impingunt. Ex quibus et in quibus, mi domina, ego desperatus quotidie huic impingens petrae contritus et confractus, adhuc de Dei misericordia sperare praesumo. Per ipsam itaque Dei misericordiam vos adjuro ne me vobis innitentem abjiciatis, nec spernatis per eum qui propter nos sperni dignatus est. Obtestor vos per pretium sanguinis Jesu Christi, dilecti Sponsi vestri, de cruce fluentis, per quem vos subarrhavit et sponsam assumpsit, verbis praesentium de me narrantis pias aures inclinetis; et apud ipsum Sponsum vestrum sollicitantes, quid sit quod me toties ad se clamantem de profundis nequitiarum et de luto faecis eripere dedignatur, si sperare ulterius veniam, si spiritum contribulatum et contritum mihi largiri velit, domina, intenta prece exquire, litteris mandans quae videntur demandanda. Vale iterum atque iterum. Haec eadem iterans per Christum ne dimittatis adjuro.
|
(Job XXIV)
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | ||
Hildegardis Bingensis
| 134 |
EPISTOLA CXXXIV. H. TRAJECTENSIS CANONICI AD HILDEGARDEM. Ut arcana divinae revelationis de suo statu sibi revelet.
|
Pauperis Christi paupertatem in fragili sexu imitanti H., divitis Christi divitias exoptans H. Trajectensis canonicus, salutem in Domino qui mandat salutem Jacob.
|
Spiritus Dei miro et inaestimabili quodam modo in te loquentis et per te scribentis experimentum in me ipso habere desidero. Absit a me ut ulla dubietas in me sit de te, quia Spiritus Dei loquitur in te; sed magis cum admirantibus admiratio, et cum devotis devotio, me ad familiaris experimenti desiderium monet et provocat. In humilitate itaque supplico humilitati tuae, quatenus arcana divinae revelationis de statu meo, praecipue secundum interiorem hominem, mihi in ministerio tuae manifestationis ad doctrinam et cautelam spiritus mei exhibeas. Quod debes quidem ex promisso, quia cum in transitu meo versus Romam irem, haec a tua charitate impetraverim. Spiritus Domini perseveret tecum. Amen.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 135 |
EPISTOLA CXXXV. M. MONACHI ET PRESBYTERI AD HILDEGARDEM. Ipsius sororumque preces petit, suas vicissim eis promittens.
|
HILDEGARDI amantissimae et in Christo honorabili singulariter matri et dominae, M. monachus et sacerdos indignus, modicum id quod est.
|
Si gloriari oportet, imo quia gloriari licet in Domino, convenit et me gratulari non in memetipso, sed in Domino, qui meae indignitati talem apud vestram sanctitatem familiaritatis gratiam concessit, qualem mea humilitas nec mereri potuit, nec sperare praesumpsit. Unde primum divinae miserationi, deinde vestrae dignationi grates ex intimo corde referens, eo quod tam praesentem me benigne habueritis, quam et absentem vestra salutatione dignum duxeritis. Denuntio benevolentiae vestrae, quatenus omnes consorores vestras et dominas meas vice mea salutare dignemini, atque easdem commoneatis ut fraternitatis et orationum solatium quod mihi promiserunt, nequaquam memoriae ipsarum depereat, quoniam et ego quantum Dominus dignatur modis omnibus feci, et facio quod eis, teste Deo, spopondi. Confido etiam in Domino quod, vita comite, non cessabo pro vobis omnibus deprecans, ut gratia Dei quae vos tam longe praevenit, jugiter vos prosequatur, et conterat Satan sub pedibus vestris ut et mea parvitas salutem quam non mereor vobis exorantibus obtinere valeat. De caeteris quae vobiscum secretius contuli, cum opportunum fuerit, scriptis me certificare curabitis. Valete in Domino semper.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 136 |
EPISTOLA CXXXVI. N. SACERDOTIS ET MAGISTRI PAUPERUM IN LUTHERUM AD HILDEGARDEM. Exoptat ab ea salutaria audire documenta, paratus iis obtemperare.
|
Dominae H. divini luminis splendore radianti, N. sacerdos indignus et magister pauperum in Lutherum, scilicet in domo hospitali, cum apparuerit gloria Domini cum electis sociari.
|
Gratiam et benevolentiam quam multi in vobis experti sunt saepius recolentes, gratias omnipotenti Deo referimus quod in tam fragili sexu, muliere ab infantia viribus corporis destituta, virilem animum et virtutibus non paucis adornatum conferre dignatus est. Adaugeat Dominus gratiam suam in vobis et in omnibus qui vobiscum sunt, et faciat ut in spiritu benevolentiae memores sitis apud Dominum, et nostri, et multorum, qui spem suam in vobis posuerunt. Salutaria itaque sanctitatis vestrae documenta exoptamus a vobis audire, et statum vitae nostrae diligenter a vobis intelligere, et quidquid vobis Deus super hoc revelaverit, nobis dignamini rescribere; hoc scientes quod consiliis et monitis vestris pro posse nostro obtemperare decrevimus. Nam nobis injunctum est ut pauperibus serviamus, quod sine gravedine tumultuantis animi implere non possumus. Quapropter, a vobis scire desideramus utrum nobis utilius sit ad claustrum nos recludere, an in tumultu isto perseverare. Deus vobis aperiat quod sibi in hoc melius placeat.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 137 |
EPISTOLA CXXXVII MONACHORUM SIGEBERGENSIUM AD HILDEGARDEM. Causantur quod ipsis non rescribat, petuntque ut de statu monasterii Sigebergensis aliquid aperiat, ac verba commonitoria transmittat.
|
HILDEGARDI dominae et matri dilectissimae, fratres unanimes de S. Michaele in Sigeberch, quidquid dominae suae famuli, vel matri debent filii.
|
Quam speciali charitatis affectu vos in matrem spiritualem elegerimus, et in consortium orationum nostrarum susceperimus, omnium secretorum cognitor novit, et ex frequentibus nuntiis quos vobis transmittimus, vestra quoque dilectio animadvertere potuit. Sed vos econtra affectum matris in nobis nunquam ostendistis, litteras commonitorias, quas etiam nolentibus, utpote mater filiis, dirigere debueratis, nequidem desiderantibus unquam obtulistis. Verumtamen, ut coepimus, ad cordis vestri januam pulsare non desinamus, ut si non surgitis eo quod mater nostra sitis, propter importunitatem tamen nostram surgatis, et quae necessaria nobis sunt tribuatis. Petimus enim ut aliqua de statu loci nostri in vera visione edocta nobis aperiatis, et ut verba commonitoria et correptionem habentia nobis transmittatis. Haec sunt, mater dilectissima, quorum indaginem a vobis praecipue desideramus, humiliter deposcentes ut et haec et caetera quae nobis magis necessaria nostis, transcribatis; et sicut nos vos, sic quoque vos nos in consortium vestrae orationis suscipiatis. Valete.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 138 |
EPISTOLA CXXXVIII. MONACHORUM HIRSAUGENSIUM AD HILDEGARDEM. Causantur de abbate, qui non laesus ipsos opprobriis et calumniis onerare non cessabat, occasione discordiae quae ipsum inter et priorem intercesserat.
|
Dominae HILDEGARDI ad aedificationem Ecclesiae divinitus electae, monachorum grex pauper et pusillus in Hirsaugia, sic divina pietate adornari, ut noverit humiles Christi in tribulatione consolari.
|
Benedicta gloria Domini, quae de excelso solio suo mirabili et inusitato ordine prospexit, dum tantum lumen gratiae suae mundo per vos illucescere voluit. Inde omnes Ecclesiae filii jocundantur; sed praecipue nos qui spiritualis nova exsultationis luce perfundimur, dum in moerore quem pro defectu nostri ordinis toleramus, divina consolatione per vos laetificari speramus. Quae igitur sint quae summa nobis sollicitudine pariant, quae maxime mentem nostram remordeant, paucis animadvertite. Deo teste, Domino abbati in nullo detrahimus, quem tamen paternae lenitatis per multa in nobis immemorem, et quibusdam familiaribus suis laxius indulgentem, libera quoque potestate in omnibus immoderatius utentem ingemiscimus. Si quidem maximis calumniis et infamiis opinionem nostram super haec lacerari perpendimus, et praecipue pro lacrymabili discordia pridem inter nos orta, et nihilominus inter ipsum abbatem nostrum et priorem nuper commota, religionem nostram quammaximo contemptui a saecularibus haberi deflemus. Quapropter incerti quid agamus, ut vestris orationibus divina voluntas nobis aliquatenus super his elucescat, humillime imploramus. Quod si litteris consolatoriis, quid potissimum, quidve Deo sit in his beneplacitum per vos certificari meruerimus, id quod solum possumus vestraeque charitati gratissimum scimus, precum nostrarum remuneratione huic beneficio rependere semper studebimus.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 139 |
EPISTOLA CXXXIX. MONACHORUM EBERBACENSIUM AD HILDEGARDEM. Ut quae in eis corrigenda sint non celet.
|
HILDEGARDI dominae quam sibi elegit in famulam, et plurimorum secretorum suorum consciam, pauper grex fratrum in Eberbach in numero prudentium virginum cum vera lucerna et ardenti lampade, cum fidelium animarum et supernorum civium Sponso feliciter introire ad nuptias.
|
Spiritus Domini quos elegit sibi et praedestinavit nunquam deseruit, sed cogitatum ipsorum in paterna mansuetudine enutrivit, ita vos felicem animam et beatam elegit sibi in organum et vas electionis suae. Dilecta domina, obedire debemus maternae admonitioni vestrae, quia veritas Domini per vos loquitur. Admonitiones enim vestras libenter percipimus, precamurque humili petitione ne quod in nobis corrigendum est nos celetis, sed ut Domino qui vobis multa secreta reserat placuerit, nobis id insinuare studeatis. Angelus consilii et fortitudinis, qui semper circa vos est conservet et custodiat vos sanam et incolumem. Amen.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 140 |
EPISTOLA CXL. N. PRIORIS DE ZWIFELDA AD HILDEGARDEM. Quomodo collapsam in suo monasterio disciplinam valeant reparare.
|
Dominae suae de S. Ruperto dilectissimae HILDEGARDI, sancti Spiritus cohabitatione reverendissimae, N. prior de Zwifelda cum caeteris fratribus suis, quorum Deus nomina novit, debitae orationis exhibitionem.
|
Si bene valetis et prosperis successibus ad vota polletis, hoc omnimodis exspectamus. Caeterum quia abyssus desperationis in reparanda coenobii nostri religione vallavit nos, et pelagus irrationabilitatis ejus cooperuit capita nostra, humiliter et suppliciter ante faciem vestram prostrati, consilii vestri solatium cum omni devotione exposcimus. Speramus enim quod vestris orationibus apud Dominum obtinere possitis, quatenus per Spiritus sancti revelationem aliqua nobis profutura denuntiare debeatis, quoniam quorumdam fratrum nostrorum importunitate multoties gravamur. Haec omnia rogamus vestram sanctitatem, ut styli non dedignata vicissitudine nobis rescribatis. Valete et pro nobis peccatoribus obnixius Dominum rogate.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 141 |
EPISTOLA CXLI. MONIALIUM ZWIFILDENSIUM AD HILDEGARDEM. Ut ostendat quomodo a via negligentiae ad viam correctionis debeant redire.
|
HILDEGARDI speciali gratia divinitatis illustratae, humilis Zwifildensium sororum coetus, in acceptis coelitus donis amplificari.
|
Omnipotentiam suam divina clementia mirabiliter in vobis glorificavit, quam de fragili massa assumptam thesauris gratiae suae novo ordine adimplere curavit. Vestrae itaque claritati congaudemus, nosque nostraque omnia vestris orationibus suppliciter commendamus. Rogamus etiam pietatem vestram ut, cum divinae visioni insistitis, commonitoria verba ad nos dirigatis, et quomodo a via negligentiae ad viam correctionis redire debeamus, nobis ostendere non negligatis. Valeat in Christo vestra dilectio.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 142 |
EPISTOLA CXLII. A. PRIORIS ET CONVENTUS DE MONTE S. DESIBODI AD HILDEGARDEM. Conqueruntur quod apud ipsos educata ipsis non rescribat, nec commonitoria verba transmittat.
|
HILDEGARDI gratia Spiritus sancti verissime repletae, A. monachus indignus et prior de Monte S. Desibodi cum fratribus ejusdem loci, de virtute in virtutem ascendere, et Deum deorum in Sion videre.
|
Cum in exteras regiones verba admonitionum vestrarum mittatis, et quamplurimos viam rectitudinis desiderare faciatis, nos qui vos fere a cunabulis novimus, et apud quos per plurimos annos fuistis, miramur cur verba coelestium visionum nobis sitientibus subtrahatis. Scimus enim quomodo apud nos educata, quomodo docta, quomodo conversata estis; quia non alio quam muliebri operi institistis, non aliis codicibus quam simplici Psalterio imbuta estis, et sine querela bonam et sanctam conversationem dilexistis; sed divina pietas coelesti rore, ut voluit, vos imbuit, et magnitudinem secretorum suorum vobis aperuit; et cum in his vobis congaudere deberemus, Deus vos nobis nolentibus eripuit, et ad alios homines transtulit: quod cur fecerit perscrutari nec scire possumus; sed tantum hoc nolentes et volentes in multa perturbatione sufferimus. Nos enim sperabamus salutem loci nostri in vobis sitam esse, sed Deus aliud quam vellemus disposuit. Nunc autem quia voluntati Dei resistere non possumus, ipsi cedimus et vobis congaudemus, quoniam plurima hucusque invisa, hucusque inaudita per divinam revelationem manifestastis, hucusque clausa reserastis. Nam Spiritu Dei plena, multa scribitis quae ab homine non didicistis, quae sancti et docti viri mirantur. Eapropter quamvis longe a sanctis simus, quia peccatores existimus, supplices rogamus ut tum pro gloria Domini, tum pro antiqua et justa familiaritate memor nostri sitis, et verba consolationum nobis porrigatis, et nobis apud Deum subveniatis, ita ut quod in nobis minus est, Deus per merita orationum vestrarum in nobis supplere dignetur. Valete.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 143 |
EPISTOLA CXLIII. MONACHORUM S. EUCHARII TREVIRENSIS AD HILDEGARDEM. Admonitionis ipsius stimulis excitari desiderant.
|
HILDEGARDI Sponsi coelestis amplexibus jugiter inhaerenti, necnon omnibus secum in Christo conversantibus, coenobii S. Eucharii Trevirensis omnis conventus, id quo nihil est melius.
|
Quicunque voluntatem Patris qui in coelis est facere conantur, ipsi fratres, sorores et matres Domini vocantur . Quisquis vero alios commonendo quasi lactando in melius pertrahere studuerit, hic dignitatem matris specialiter obtinebit. Unde non immerito te prae caeteris velut matrem in Domino veneramur, cujus consolationis et eruditionis uberibus in intimis affluenter reficimur. Ipsum quoque qui facit mirabilia magna solus tecum magnificamus. Qui haec a sapientibus et prudentibus hactenus abscondit, quae mirabiliter diebus nostris humilitati tuae revelavit. Proinde quia viam mandatorum Dei corde dilatato currere non possumus, admonitionis tuae stimulis excitari, prout tibi Deus dederit, vehementer desideramus. De caetero indubitanter cognoscas quia in litteris tuis, scilicet in libro Scivias, delectati sumus, sicut in omnibus divitiis. Denique sanctis orationibus vestris nos apud Deum adjuvari et consiliis praemuniri humiliter deposcimus.
|
(Matth. XIII)
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | ||
Hildegardis Bingensis
| 144 |
EPISTOLA CXLIV. N. PRIORIS ET MONACHORUM CISTELLENSIUM AD HILDEGARDEM. Ab ea rescire aesiderant quid in ordine displicet Deo.
|
HILDEGARDI honorandae et sincerae charitatis ulnis amplectendae dominae et magistrae sororum de S. Ruperto in Pinguia, N. prior indignus totaque pauper et humilis congregatio Cistellensium fratrum, inter choros virginum sequi Agnum quocunque ierit.
|
Locorum interstitio sejuncti, quia desiderabili praesentia vestra frui corporaliter non possumus, litterarum officio salutare vos et alloqui gaudemus, quippe quam in Christo veneramur, ut superiorem, et apud Deum mediatricem habere speramus, ut charissimam matrem. Audita namque fama vestrae bonae conversationis et in Dei . . . fidelis administrationis, pro vestra stabilitate et orationis obsequium, et ad Deum pro vestra salute exhibemus ministerium. Hanc igitur, o domina, salutatoriam vobis scribimus epistolam, ut et nostri memoriam faciatis, et subditis vobis eadem facere studeatis. Nam multa audivimus de vobis, unde valde gaudemus, ut possitis arcana Dei scrutari, et de occultis suis non modica manifestare. Proinde clementiam vestram petimus, ut quod in nobis et in ordine nostro, scilicet monastico, vobis imo divinis oculis displicet, secundum quod Deus vobis ostenderit nobis rescribere non ambigatis. Vale.
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | |||
Hildegardis Bingensis
| 145 |
EPISTOLA CXLV. HENRICI [ leg. HELINGERI] ABBATIS ET CONVENTUS MONTIS S. DISIBODI AD HILDEGARDEM. Ab ipsa rescribi desiderant quid in seipsis Deo displiceat, orantque ut vitam S. Disibodi scriptis commendet.
|
HENRICUS, Dei gratia servus in monte S. Disibodi et provisor ovilis Dominici cum tota congregatione fratrum suorum, venerabili matri dominae HILDEGARDI de S. Ruperto radio divini splendoris, ultra humani sensus capacitatem, quod verissime scimus illustratae plenissime, donis septiformis sancti Spiritus abundare, ac sitientibus pocula de eodem fonte causa divinae remunerationis ministrare.
|
Quia, mater dilecta, omnipotentis Dei sancti paracliti Spiritus instinctu, necnon et jussione ejus qui vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire , nuper vestram sanctitatem ad nos venisse cognovimus, eidem Paraclito prout possumus, licet non condigne valeamus, gratias incessanter referimus, quia, ut veraciter fateamur, illustrationis ejus ardorem et tactum plenissime inter nos et in nobis persensimus, dum omnis odii et inimicitiarum fomenta per plures jam annos inveterata omnes unanimi consensu abjecimus, et in verae charitatis unitatem pleniter quasi in uno corpore et anima convenimus. Eapropter sanctitatis vestrae dilectionem obnixis precibus pulsamus, ut praedicti splendoris divina gratia vobis collati inspectu, per quem vestrae charitati clausa et caeteris mortalibus absconsa, oculis cordis vestri reserantur: quoniam ex debito debetis, quia cum sororibus vestris a nobis quamvis corpore, sed non spiritu, ut veraciter speramus et scimus, egressa estis. Si veraciter in vera charitate, quae est initium omnium bonorum, convenerimus, vel si qua radix alicujus dissensionis inter nos adhuc lateat manifestetis; sed et de aliis quibusque majoribus, ut de minoribus admissis taceamus, quae divinae majestatis oculis contraria cognoveritis, nobis scriptis manifestare velitis. Super haec unanimi consensu januam vestrae charitatis opportune et importune pro descriptione gestorum ac virtutum, necnon et vitae patroni nostri, necnon et vestri beatissimi Disibodi, in cujus domo ab ipsis cunabulis nutrita estis, pulsamus, vestraeque pietatis aures intime commonemus, atque obnixis precibus indefesse profusis expetimus, quatenus etiam memoria vestrae beatitudinis per hoc in laudibus ejusdem Patris nostri habeatur, ut quidquid Deus de ipso vobis revelaverit, nobis aperiatis. Omnipotens Pater aeternae misericordiae mentem vestrae charitatis lumine sui fulgoris inflammet, et obnixe desiderantibus pocula ad refocillandum subministret.
|
(I Tim. II) ( Responsum ad hanc epistolam exstat inter editas S.
Hildegardis epistolas, sed et Vita D. Disibodi
ab ipsa composita occurrit apud. Surium 8 Julii. )
|
http://viaf.org/viaf/87772061
|
[] | ||
Stephanus VII
| 1 |
I. STEPHANI VII BULLA PRO MONASTERIO S. VINCENTII VULTURNENSIS. (Anno 930.) Monasterio sancti Vincentii Vulturnensis, ejusque abbati Raimbaldo omnia jura et bona confirmat. [Muratori., rer. ital. Script. I, II, 422.]
|
STEPHANUS episcopus, servus servorum Dei, RAIMBALDO viro venerabili abbati monasterii Christi martyris Vincentii, quod situm est in partibus Samniae territorio Beneventano super fontem Vulturni fluminis, et per te cunctis successoribus tuis in eodem venerabili monasterio regulariter promovendis in perpetuum.
|
Pia sollicitudine curam agentes sacrarum Dei Ecclesiarum, utpote pro salute ovium a Deo nobis commissarum, et maxime Deo famulantium monachorum, satagimus ut divinae contemplationi insistentibus opem ferre possimus, ut cum eis et divinae remunerationis gratiam consequamur. Petentibus igitur vobis, ut monasterium beati Vincentii martyris Christi cum omnibus sibi pertinentibus, cellis, capellis, castellis, et terris, sub jurisdictione sanctae Romanae Ecclesiae nostri privilegii auctoritate muniremus, concedimus illud vobis, vestrisque legitimis successoribus abbatibus detinendum, ut nullius alterius Ecclesiae ditionibus submittatur, sed cum omnibus sibi pertinentibus cellis, sive monasteriis, monasterium utique beati Petri juxta fluvium, Sabbati territorio Beneventano, monasterium Domini Salvatoris in Alise, cellam Sanctae Mariae in duas basilicas, cellam sanctae Mariae juxta fluvium Trinium, cellam sanctae Mariae in Castanieto, cellam sanctae Mariae in Palene, cellam sanctae Mariae in Apinianici, cellam sancti Petri in Vipera, cellam sancti Vincentii in Taccu cum omnibus monasteriis et cellis, sub apostolicae sedis protectione permaneant. Praeterea quaecunque a regibus, ducibus, principibus, vel reliquis fidelibus, ad idem monasterium collata sunt, vel in posterum conferri contigerit, et quae praedecessorum nostrorum privilegiis confirmata vestris praedecessoribus constat, firma vobis, vestrisque successoribus, et illibata permaneant. Decernimus quoque, ut nulli omnino hominum liceat praedictum monasterium temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, vel contrariis vexationibus fatigare; sed omnia integra conserventur, eorum, pro quorum sustentatione et gubernatione concessa sunt, usibus omnimode profutura. Obeunte vero ejus loci abbate, vel suorum successorum, nullus ibi qualibet astutia seu violentia praeponatur, nisi quem fratres communi consensu, vel saniori consilio elegerint secundum timorem Dei, et beati Benedicti regulam a Romano pontifice consecrandum. Chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium, sive basilicarum, ordinationes monachorum, sive clericorum monasterio pertinentium, a quo malueritis accipietis catholico episcopo. Interdicimus etiam ne quis episcoporum ex eodem monasterio abbatem vel monachum ad suam synodum audeat provocare aut excommunicare; nec ibi cujuslibet Ecclesiae sacerdotem, praeter sedem apostolicam ditionem aliquam habere permittimus, adeo ut nisi ab abbate fuerit invitatus, nec missarum solemnia ibidem celebrare praesumat. Sacerdotes et clerici de quacunque ecclesia, si venerint ad habitandum in congregatione fratrum, aut monachicum suscipiendi habitum, statim recipiantur, nec a quolibet prohibeatur. Nec praesumat quispiam eidem monasterio, et cellis, vel possessionibus, vel rebus ejus violenter incumbere, vel quamlibet malitiae jacturam inferre; sed omni tempore idem locus cum pertinentiis libere et quiete sub apostolicae sedis protectione servetur. Si quis autem hujus nostri apostolici privilegii constitutionem temerare praesumpserit, nisi digne emendaverit, honoris sui dignitatem amittat, et alienus a corpore et sanguine Domini nostri Jesu Christi fiat, et cum diabolo et ejus ministris aeterno incendio damnetur. Qui autem juste et pie haec observaverit, benedictionis gratiam plenissime a Domino consequatur, et aeternae vitae particeps esse mereatur. Scriptum per manum Stephani primicerii anno pontificatus domni Stephani summi pontificis septimi . . . . . .
|
http://viaf.org/viaf/24957012
|
[] | |||
Stephanus VII
| 2 |
II. STEPHANI VII PRIVILEGIUM PRO MONASTERIO S. MARIAE BRONIENSI. (Anno 920-931.) Fundationem abbatiae Broniensis, in comitatu Namurcensi confirmat, Romae existente, et coram petente sancto Gerardo abbate ac fundatore Broniensi. [Apud Mansi, Concil. tom. XVIII.]
|
IN nomine sanctae et individuae Trinitatis, et sanctae Mariae semper virginis, STEPHANUS, sedis apostolicae summus episcopus, servus servorum Dei, fratribus ac filiis nostris per universum orbem terrarum in fide catholica degentibus.
|
Notum cupimus esse omnibus tam praesentibus quam futuris qualiter filius ac frater noster, divina annuente clementia, Gerardus abbas nobis innotuit de monasterio Broniensi, quod in melius reformavit et restauravit in honore sanctae Dei Genitricis semper virginis Mariae, sanctorumque apostolorum Petri et Pauli, et sancti Joannis Baptistae. Post vero multorum sanctorum pignora, congregavit ibi corpus etiam sancti Eugenii martyris, archiepiscopi Toletanae sedis, discipuli, et ordinati sancti Dionysii archiepiscopi, et cum magna reverentia et honore inibi attulit: haereditatem quoque propriam tam in agris quam in mancipiis, et in omnibus jure haereditario adjacentibus, devote ac voluntarie ad praefatum dedit monasterium. Postquam autem nobis indicavit, provolutus pedibus nostris, petiit quatenus auctoritate apostolorum Petri et Pauli malediceretur omnis qui de eorum monasterio aliquid conaretur, tam de reliquiis sanctorum quam de vestimentis, et libris, et de territoriis auferre, atque de mancipiis, vel de aliis quibuslibet rebus quas nunc habet sibi datas, vel ultra possit Dei misericordia obtinere. Hoc quoque magnopere expetiit, ut eodem constringantur anathemate quicunque privilegium, quod de eodem loco et monasterio jam regia magnificentia et imperialis sanxerat auctoritas, aliquatenus praesumeret infringere. Scilicet, ut nullus episcopus, nullus comes, nullus advocatus, nullus judex publicus, nec quilibet ex judiciaria potestate in Ecclesia, aut loca, vel agros, seu reliquas possessiones memorati monasterii praesumat ingredi, aut ad causas audiendas aut precaturas faciendas, aut freda, vel tributa, aut obsonia quaelibet exigenda, vel mansiones aut silvas vel paradas faciendas aut fidejussores tollendos, aut homines ejusdem monasterii tam ingenuos quam servos super terram ipsius commanentes injuste distringendos, nec ad ullas redhibitiones, aut illicitas occasiones requirendas nostris et futuris temporibus. Sed liceat memorato Dei servo Gerardo suisque successoribus res praedicti monasterii cum monachis suis sub immunitatis nostrae defensione quieto ordine possidere, et ordinare, absque cujuslibet arbitri communione, nisi ipso abbate et suis monachis id rationabiliter fieri petentibus. Hoc quoque firmari expetiit nihilominus, ut eadem damnetur maledictione quicunque locum ipsum et loci incolas infra suos terminos hostili incendio, vel caede, aut aliqua injusta oppressione praesumpserit aliquatenus depopulari vel infringere. Astantibus igitur episcopis et confratribus hujus sanctae Romanae sedis, et consentientibus, petitionem famuli Dei Gerhardi apostolica auctoritate firmari decrevimus. Igitur auctoritate Patris et Filii, et Spiritus sancti et sanctae Mariae semper virginis, Dei genitricis, et omnium coelestium virtutum, et sancti Joannis Baptistae, et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, sancti Eugenii martyris ejusdem loci patroni et provisoris, sanctorum quorum reliquiae inibi sunt, simulque omnium sanctorum quorum nomina scripta sunt in libro vitae, excommunicamus, anathematizamus, damnamus omnes qui horum quidpiam, quae de immunitate et libertate Broniensis Ecclesiae et loci praelibata sunt, irritum fecerint, vel infregerint, nisi resipuerint, et poenituerint, et ab abbate et fratribus ejus veniam promeruerint, et de caetero emendaverint. At vero qui observator exstiterit hujus nostrae praeceptionis et regiae sanctionis, gratiam, et misericordiam, vitamque aeternam a misericordissimo Domino Deo nostro consequi mereatur. Ego Castorius notarius regionarius, et scriniarius sanctae Romanae Ecclesiae, corroborante apostolica auctoritate, et sancto papa Stephano suggerente, recognovi. Signum Domini Stephani papae gloriosi. Data V Kal. Maii, anno ab Incarnatione Domini . . . . Actum Romae feliciter, amen. Ego Leo sanctae Romanae Ecclesiae archipresbyter, rogante domino nostro Stephano, subscripsi, amen. Ego Valentianus episcopus subscripsi, amen. Ego Agapitus episcopus ipso jubente subscripsi, amen. Ego Emerentianus episcopus subscripsi, amen. Ego Simphorianus episcopus subscripsi, amen. Ego Liberius episcopus subscripsi, amen. Ego Laurentius episcopus subscripsi, amen. Ego Florentius episcopus subscripsi, amen. Ego Gregorius episcopus subscripsi, amen. Ego Gaudentius episcopus subscripsi, amen. Ego Clementianus subscripsi, amen. Ego Urbanus episcopus jussu domini Stephani papae, subscripsi, amen. Hilduinus Mediolanensium archiepiscopus subscripsit, amen. Wido Placentinensis episcopus, subscripsit, amen. Petrus Cumensis episcopus subscripsit, amen. Richuinus Stratburgensis episcopus subscripsit, amen. Rotherus Treveris archiepiscopus subscripsit, amen. Benedictus Metensis episcopus subscripsit, amen. Richarius Leodicensis episcopus subscripsit, amen. Stephanus Cameracensis episcopus subscripsit, amen.
|
http://viaf.org/viaf/24957012
|
[] | |||
Anastasius I
| 1 |
EPISTOLA I. ANASTASII I ROMANAE URBIS EPISCOPI AD JOANNEM EPISCOPUM JEROSOLYMORUM, SUPER NOMINE RUFINI. A Joanne consultus Anastasius, utrum Rufinus ob versos e Graeco in Latinum Origenis περὶ Ἀρχῶν libros damnandus esset, respondet, seposita omni suspicione perpendendum esse quo id animo aggressus esset, et eum quidem damnandum, si propria mente et laudans ac probans transtulerit, secus si ipsum accusans auctorem: se vero non vano timore sollicitari, sed operam daturum, ne hinc Ecclesiae per orbem corrumpantur. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
|
Anastasius se laudantem laudat, ac rogat ut laudare desinat. --Probatae quidem affectionis est hoc, ut laudabiliter de sacerdote sacerdos loquaris. Pro tanto igitur praeconio, quod in merita mea effusissimum contulisti, ut amori tuo gratias ago, ita splendorem tuae sanctitatis, et eas quas in Domino habes virtutes, subinde quodam modo parvitatis nostrae favorabilis sermo prosequitur. Tam enim, vir omnium praestantissime, laudum tuarum fulges nitore conspicuus, ut par esse meritis sermo non possit. Porro autem tanto titulorum tuorum rapior incitamento, ut etiam quod impetrare nequeo, audere non desinam. Jam hoc de laudibus tuis est, quod me tantummodo de coelestis istius animi serenitate laudasti. Tui etenim episcopatus ordo perspicuus per diversum orbem velut radians, etiam ad nos splendoris sui detulit claritatem. In me quippe totum ipse amicitiae tribuis, examini nihil relinquis. Aut si jure me laudas, tu quoque similiter non relaudandus es? Obsecro igitur ob utrumque, ut me ipsum apud me laudare jam desinas; duplex etenim me causa constringit, ne consacerdotis tui sensibus aut dolorem falsa laus ingerat, aut pudorem vera succendat.
|
Rufini causa Dei relinquitur arbitrio. --Sed ut ad causam revertar: Rufinus, de quo me consulere dignatus es, conscientiae suae divinam habet arbitram majestatem, apud quam se integro devotionis officio ipse viderit qualiter debeat approbare. De Origene quid sentiendum. --Origenes autem, cujus in nostram linguam composita derivavit, antea et quis fuerit, et in quae processerit verba, nostrum propositum nescit: quod vero sit animi mei studium, cum tua paulisper super hoc conferam sanctitate. Hoc igitur mente concepi, quod urbis nostrae populis de translatis Origenis lectio patefecit, quadam puris mentibus velut nebula caecitatis injecta, fidem Apostolorum et majorum traditione firmatam velut deviis anfractibus illum voluisse dissolvere. Qua mente Rufinus Origenem interpretatus sit quaeritur. -- Discere hoc loco libet, quid agat in Romanam linguam ista translatio. Approbo, si accusat auctorem, et execrandum factum populis prodit, ut justis tandem odiis teneatur, quem jam dudum fama constrinxerat. Si vero interpres tantorum malorum consensum praestat, et legenda prodit in populos; nihil aliud sui opera laboris exstruxit, nisi ut propriae veluti mentis arbitrio haec, quae sola, quae prima, quae apud catholicos christianos vera fide jam exinde ab Apostolis in hoc usque tempus tenentur, inopinatae titulo assertionis everteret. Anastasii vigilantia adversus pravam doctrinam. Origenis lectio imperialibus edictis prohibita. --Absit hoc ab Ecclesiae Romanae catholica disciplina. Numquam profecto eveniet, aliqua ut haec admittam ratione, quae jure meritoque damnamus. Quapropter illa toto orbe Christi Dei nostri diffusa providentia probare dignabitur, accipere nos omnino non posse quae Ecclesiam maculent, probatos mores evertant, aures circumstantium vulnerent, jurgia, iras, dissensionesque disponant. Qua re moti, qualem epistolam ad fratrem et coepiscopum nostrum Venerium diligentiori cura perscriptam parvitas nostra transmiserit, ex subditis poteris comprobare. Unde igitur habeat secum ille qui transtulit, servetque sibi hanc conscientiam, non superflua laboro formidine, neque inani timore sollicitor. Mihi certe cura non deerit Evangelii fidem circa meos custodire populos, partesque corporis mei, per spatia diversa terrarum, quantum possum, litteris convenire, ne qua profanae interpretationis origo subrepat, quae devotas mentes immissa sui caligine labefactare conetur. Illud quoque, quod evenisse gaudeo, tacere non potui, beatissimorum principum nostrorum manasse responsa, quibus unusquisque Deo serviens ab Origenis lectione revocetur: damnatumque sententia principum, quem lectio reum profana prodiderit. Hactenus sententiae meae forma processerit. Quod te vero vulgi de Rufino querela sollicitat, ut quosdam vagis suspicionibus persequaris: hanc tuam opinionem constringam divinae lectionis exemplo, sicut scriptum est: Non sic homo ut Deus; nam Deus videt in corde, homo videt in facie . Itaque, frater charissime, omni suspicione seposita, Rufinum propria mente perpende si Origenis dicta in latinum transtulit ac probavit: nec dissimilis a reo est, qui alienis vitiis praestat assensum. Illud tamen tenere te cupio, ita haberi a nostris partibus alienum, ut quid agat, et ubi sit, nescire cupiamus. Ipse denique viderit ubi possit absolvi.
|
(I Reg. XVI, 7)
|
http://viaf.org/viaf/5736378
|
[] | ||
Anastasius I
| 2 |
EPISTOLA II. AD SIMPLICIANUM. Studium Theophili ac vigilantiam laudat, cujus litteris conventus, Simpliciano Mediolanensi episcopo denuntiat; a se quoque Origenianae haeresi inflictum esse anathema. I. II. III.
|
Domino Fratri SIMPLICIANO ANASTASIUS.
|
Grandem sollicitudinem atque excubias super gregem suum pastor habere approbatur. Similiter et ex alta turre causa civitatis diu noctuque cautus speculator observat. Magister providus navis hora tempestatis et periculi magnam patitur animi jactationem, ne procellis atque asperrimis fluctibus navis elidatur in saxa. Pari animo vir sanctus et honorabilis Theophilus, frater et coepiscopus noster, circa salutis commoda non desinit vigilare, ne Dei populus per diversas Ecclesias Origenem legendo, in magnas incurrat blasphemias. Conventus litteris memorati, convenio sanctitatem tuam, ut sicuti nos in urbe Roma positi, quam Princeps Apostolorum statuit et fide sua confirmavit gloriosus Petrus, ne quis contra praeceptum legat haec quae diximus, damnavimus, et cum magnis precibus postulavimus, ut Evangeliorum instituta, quae ex ore suo Dei et Christi docuit censura, ab hac recedi omnino non debere, sed illud in memoriam deduci quod Paulus venerabilis Apostolus praedixit atque commonuit: Si quis vobis evangelizaverit praeter quod evangelizatum est vobis, anathema sit . Igitur hoc praeceptum tenentes, illud quidquid est fidei nostrae contrarium, ab Origene quondam scriptum, indicavimus, a nobis esse alienum atque punitum. Haec sanctitati tuae scripsimus per Eusebium presbyterum, qui calorem fidei gestans, et amorem circa Dominum habens, quaedam capitula blasphemiae obtulit, quae nos non solum horruimus, et judicavimus, verum et si qua alia sunt ab Origene exposita, cum suo auctore pariter a nobis scias esse damnata. Dominus te incolumem custodiat, domine frater merito honorabilis.
|
(Gal. I, 8)
|
http://viaf.org/viaf/5736378
|
[] | ||
Benedictus IX
| 1 |
I. Privilegium Benedicti IX Gumbaldo Burdigalensi S. Crucis abbati concessum in gratiam cellae B. Mariae de Solaco. (Anno 1036.) [MARTEN. Thesaur. Anecd. I, 156.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis GUMBALDO abbati, et monachis Sanctae Crucis Burdigalensis, et suis monachis in suo monasterio Sanctae Mariae Dei genitricis, quod nuncupatur de Solaco, habitantibus, salutem et apostolicam benedictionem.
|
Convenit apostolico moderamini, pia religione pollentibus, benevola compassione succurrere, et poscentium animis alacri devotione impertire. Ex hoc enim lucri potissimum praemium a conditore omnium Deo procul dubio promeremur, dum venerabilia loca oportune ordinata ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta. Igitur quia postulasti a nobis ut praefatum monasterium Sanctae Mariae apostolicae sedis auctoritate muniremur, et omnia ejus pertinentia perenni jure inviolabiter permanenda confirmaremus, et absque omni jugo sub ditione cujuscunque personae, excepto abbate Sanctae Crucis, et suis monachis, constabilire nostri privilegii pagina corroboraremus; propterea tuis flexi precibus, per hujus nostrae auctoritatis privilegium decernimus, ut omnes terras cultas et incultas, servos quoque et ancillas, et omne quod dici aut nominari potest, eidem monasterio pertinentia, sive quidquid in futuro a regibus, aut a ducibus, aut a qualibet persona fidelium ibidem donatum aut oblatum fuerit, nostra auctoritate liberum ab omni extranea permaneat persona. Unde volumus ut nullus vicecomes, nullus comes, nullus archiepiscopus, nullus episcopus, neque magna parvave persona in eis quae res dictae sunt, potestatem exerceant, aut vim facere praesumant, vel contra hoc privilegium aliquid adversitatis agere audeant. Et omnes archiepiscopos et episcopos, caeterosque clericorum in praefato monasterio et in omnibus suis pertinentiis ditionem quamlibet habere auctoritate apostolica prohibemus. Absolvimus ut si aliquis excommunicatus, ad matrem Christi, de quacunque regione, a solis ortu usque ad occasum, advenerit, ex parte Dei et nostra absoluti sint, quandiu in potestate sanctae Dei Genitricis fuerint, ab omni excommunicatione, sive ab archiepiscopo, sive episcopo, excepto abbate Sanctae Crucis et suis monachis in supradicto loco habitantibus. Quibus damus potestatem ligandi atque solvendi contra omnes malos Christianos, qui aliquid mali in praefatum monasterium et ad habitatores loci illius facere voluerint. Ecclesiam vero Sanctae Crucis, consilio et praeceptione Romanae Ecclesiae fundatam, cum suis monachis et cum omnibus suis pertinentiis, liberam ab omni excommunicatione vel vexatione cujuscunque personae esse praecipimus. Similiter volumus ut nullus episcopus, in cujus parochia situm est idem monasterium, nec domnum vestrumque abbatem, nec aliquem vestrorum clericorum servientium in monasterio Sanctae Mariae audeat excommunicare, vel ad synodum provocare, statuens apostolica auctoritate, sub nostri et divini judicii observatione anathematis interdictum. Statuimus autem ut cum abbas monasterii Sanctae Crucis obierit, neque a comitibus, neque ab archiepiscopis, neque ab episcopis, neque a nullis principibus, neque a qualibet persona omnino, aliqua cupiditatis causa, in monasterio sanctae Crucis eligatur neque consecretur abbas: sed qualis cuncta congregatio ibidem et in aliis ecclesiis sibi subditis degentium, cum fidelibus et senioribus ejus loci eligatur, et communi consilio a nobis nostrisque posteris pontificibus consecretur, si archiepiscopus in cujus episcopio est, noluerit consecrare. Damus quoque licentiam vobis et vestris fratribus in monasterio Sanctae Mariae de Solaco habitantibus, a qualicunque volueritis episcopo omnia vasa sanctuarii ordinare, et consecrare vestros clericos, et chrisma accipiendi. Quod si qualiscunque homo, cujuslibet potestatis existens, aliquam praesumptionem contra hoc apostolicae confirmationis privilegium agere, aut praefatum monasterium, cum omnibus suis pertinentiis, causare putaverit, vel praeceptis nostris in omnibus quae hic scripta sunt inobediens fuerit, auctoritate Dei et nostra non solum anathema maranatha, id est, perditus in saecula saeculorum vinculis innodatus, sed insuper a regno Dei alienus existat. Qui vero pia benignitate auctor observaverit, benedictionem et gratiam a Domino consequi mereatur. Scriptum per manus Sergii archiscrivii sacri nostri palatii, mense Octobris, indictione quinta.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 2 |
II. Benedicti IX epistola ad Rolandum praepositum aliosque canonicos S. Florentinae Ecclesiae. (Anno 1036.) [UGHELLI, Italia sacra, III, 56.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto in Christo ROLANDO, S. Florentinae Ecclesiae praeposito, aliisque canonicis et confratribus tuis et successoribus in perpetuum.
|
Si justis servorum Dei petitionibus satisfecerimus, procul dubio apostolica praecepta servamus. Quapropter inclinati precibus tuis, fili charissime, confirmamus atque corroboramus tibi tuisque successoribus canonicis quidquid in pagina concessimus, et confirmationis, quam videtur vobis fecisse episcopus, nobis praesentibus, scriptum esse constat, donec tam in ipsa vestra canonica ita in modo servatur regula quam scilicet canonicam tuendam et defendendam per eamdem paginam ipse videtur episcopus, nostrae, nostrorumque successorum apostolicae auctoritati tuendam et defendendam commisit atque supposuit, utque ea et securi ab omni laesione permanere valeatis desiderio; hac itaque petitione tua inclinati diximus te praepositum, tuosque successores canonicam vitam ducturos, sub nostrae apostolicae defensionis munimine suscipimus, cum et bona omnia, curtes et terras, quae vestra et habet et habitura est canonica, videlicet et juxta Florentinam urbem pratum Regis, cum mansis et territoriis omnibus, quae modo in Florentina curte habet et retinet praedicta vestra canonica, curtem S. Andreae cum omnibus sibi pertinentibus, curtem de Quinto, curtem de Cintoria totam, sicut ipsi tenere et habere videmini, et illam partem quam Petrus primicerius contra canonica instituta usurpare visus est, plebem de Exinea cum curte et mansis, et omnibus territoriis et decimationibus quaecunque ad eamdem plebem, vel curtem pertinere videntur. Insuper totam quod Theuzo filius Lepisti pro salute animae suae in ecclesia S. Joannis contulit, vel in eadem canonica. Terram S. Proculi in praedicta plebe, curtem quae est infra plebem S. Petri sita Valeam, cum omnibus adjacentiis et pertinentiis suis, necnon et ubicunque in eodem episcopatu aliquid tunc, vel retinere videtur ipsa canonica, et quidquid Gerardus archipresbyter pro beneficio ab ipsa Florentina Ecclesia tenuit, tam in decimationibus quam in mansis, et in praediis, necnon et quaecunque Stephanus abbas ex beneficio tenuit. Similiter et quaecunque primicerii beneficia fuerunt, atque plebem S. Hippolyti sitam Elsae, itemque campum, et hortum, qui est juxta ecclesiam S. Reparatae. Quae omnia, sicut jam a Gerardo vestro episcopo vobis concessa sunt et confirmata, ita nos tibi tuisque successoribus confirmamus, et stabilimus in perpetuum, cum omnibus vestris mobilibus rebus seseque moventibus, quas modo habetis, vel vobis ubique pertinent, et inantea, Domino juste et legaliter acquirere potueritis, sive ab ejusdem civitatis episcopo, sive ab aliis hominibus publicis et privatis. Praecipientes igitur jubemus et apostolica auctoritate confirmamus, ut neque episcopus ejusdem civitatis, neque ulla parva, vel magna persona habeat de vestris rebus juste vel legaliter vobis pertinentibus, ut dum canonice vixeritis, disvestire, molestare, inquietare, vel aliquam minorationem vobis inferre. Quod si quis temerarius ausus fuerit, nisi infra quadraginta dierum spatium emendaverit, anathematis vinculo obligetur, et a regno Dei alienatus, usque ad dignam satisfactionem. Qui vero custos nostrae sanctionis exstiterit, benedictionem et gratiam omnipotentis Dei et beati Petri apostolorum principis, et nostram habeat. + Bene valete, etc.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 3 |
III. Benedictus IX Ecclesiae Silvae Candidae bona episcoporumque jura confirmat. (Anno 1037.) [UGHELLI, Italia sacra, I, 100.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, PETRO venerabili episcopo S. Silvae Candidae Ecclesiae, tuisque successoribus in perpetuum.
|
Convenit apostolico moderamini pia religione pollentibus benevola compassione succurrere, et poscentium animis alacri devotione impertiri assensum, ex hoc enim lucri potissimum praemium apud conditorem omnium Deum promerebimus; quoniam venerabilia loca opportune ordinata ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta. Igitur quia postulavit a nobis prudentia tua quatenus concederemus et confirmaremus tibi episcopatum supradictum cum omnibus suis pertinentiis, quae per diversa loca rejacere videntur, vel quae ab aliquibus injuste retenta, vel invasa esse noscuntur, inclinati piis precibus tuis, in primis quae charius vobis videtur episcopalem dignitatem tibi concedimus, adjutore Spiritu sancto, et modis quibus possimus apostolica auctoritate confirmamus, et honore Jesu Christi Domini nostri confirmamus tibi tuisque successoribus fundum in integrum, qui vocatur Buxus, in quo basilica SS. Rufinae et Secundae constructa esse videtur ad episcopalem sedem, quam etiam tuo studio, muro et fossato vallasti et circumdedisti, atque populo atque sacerdotibus bene sufficienter replevisti. Nos etiam omnes vestrae potestati et successorum tuorum submittimus ut nunquam successorum nostrorum pontificum, vel alias personae pro glandatico, herbatico, nec alio fodro districtu, vel placito pro aliqua datione, vel aliquo ingenio illos constringere, vel aliquo modo dare audeat, scilicet, ut diximus, in potestate tua et successorum tuorum, remota omnium hominum contradictione, in perpetuum maneat, et qualiter vobis placuerit eamdem ecclesiam per vos vestrosque successores, et aedificare, seu fabricare, quam tu fecisti. Itemque concedimus et confirmamus fundamentum in integrum qui vocatur Avion, et montem Jordani cum casis, vineis et terris, silvis, et incultis, una cum servis et ancillis atque colonis ibidem residentibus utriusque sexus, aetatis, vel cum omnibus eorum pertinentiis, posita territorio Silvae Candidae, inter affines, a primo latere terra supradicti episcopii, a secundo latere rivus, qui vocatur Galeria, a tertio latere Ulbasol, a quarto latere Criptule, nec non fundum qui vocatur Mons Aureus cum omnibus suis pertinentiis, ab uno latere mons qui vocatur Jordani, ab alio latere Criptule, a tertio latere fundus qui vocatur Palmi, et a quarto latere fundus Lauretae, et a quinto latere terra monasterii S. Martini, seu fundus qui vocatur mons Grunduli cum omnibus ad eum pertinentibus, et inter affines, ab uno latere fundus Montis Aurei, et ab alio latere fundus Criptule, et Ulbarolo, a tertio latere fundus Palmi, atque fundus qui dicitur Oripo, cum omnibus suis pertinentiis, inter affines, ab uno latere terra monasterii S. Martini, ab alio latere fundus insula sancta, a tertio latere curtis S. Petri, et fundus montis Grunduli, et a quarto latere terra de curte S. Petri. Item fundus, qui vocatur Scriptule, et palmi cum omnibus eorum pertinentiis, a primo latere fundus Fulisan, a secundo latere fundus Laurete, a tertio latere terra S. Martini, et a quarto latere fundus Sevonum omnino, fundus Isidori cum omnibus pertinentiis suis, ab uno latere terra S. Martini, ab alio latere Castrangotol, a tertio latere Mensa sancta, denique et ipsum fundum Mensam sanctam cum omnibus ad eam pertinentibus, ab uno latere casale, quod vocatur bucce, a secundo latere mons, qui vocatur Dompnico, a tertio latere Musana, et a quarto latere S. Laurentius de Panti, pari modo fundum S. Basilidis cum omnibus ad eum pertinentibus, ab uno latare casale SS. Petri et Pauli, ab alio latere vallis quae appellatur Intentionara, a tertio latere vivarolus, et a quarto latere monasterium S. Stephani; porro fundum Panzii, cum omnibus suis pertinentibus, ab uno latere fundus Apronianum, ab alio latere Silva Candida, a tertio latere Musanell., et a quarto latere Canullan., et a quinto latere terra Aureliana, et silva S. Stephani cum via Salinaria, simulque fundum Lauretum cum omnibus pertinentibus suis, ab uno latere terra S. Petri, ab alio latere terra S. Martini, a tertio latere mons Iliodori, a quarto latere fundus Oripo, seu casale Pauli, et fundus Serianus cum omnibus eorum pertinentiis, ab uno latere terra S. Martini, a secundo latere Silva Candida, a tertio Mensa sancta, et a quarto latere silva S. Petri, nec non casale quod dicitur Castagnetolo, ab uno latere SS. Quatuor fratres, a secundo fundus Orbanula, a tertio Musana, et a quarto latere Massanellus, atque silvam quae appellatur Mag. cum omnibus sibi pertinentibus, ab uno latere rivus de Galera, ab alio latere mons qui appellatur stupha ancilla Dei. Omnes namque fundos nominatos, et casalia cum terris, campis, pratis, pascuis, silvis cultis et incultis, positis territorio Silvae Candidae milliari ab urbe Roma plus minus duodecim, etiam aquimolum molentem in rivo, qui vocatur Galeria cum omnibus sibi pertinentibus, et terra Semitarisia, quae appellatur Pastinum longum, ab uno latere Gualdsi dinco, ab alio latere terra S. Petri, quae appellatur Campo Mastali, a tertio latere fundus montis Arcionis, et a quarto latere mons Paurum constitutus juxta idem episcopium, sive alium aquimolum in ipso rivo eum omnibus sibi pertinentibus juris ejusdem episcopii. Super his autem, secuti antecessores nostros, concedimus et confirmamus vobis massam iterum quae appellatur Cesana, cum fundis, et colonis suis, qui dicuntur Furculo, Tandilian., Martinian. Item colonias de solario, et de cortina, et de gradolfo, coloniam de valle, et de fontana, et de sancto, coloniam de castagna cupa, et de Calbello, coloniam de Besano, sive quibus aliis vocabulis nuncupatur, cum omnibus casis, vineis, casalibus, seu appendiciis suis, etiam haec omnia simul cum finibus, terminis limitibusque suis, terris, campis, pratis, pascuis, silvis, arboribus pomiferis fructiferis et infructiferis diversi generis, puteis, fontibus, rivis, aquis perennibus, aedificiis parietinis cryptis arenariis cum adjacentibus suis, cum ecclesia S. Andreae apostoli infra ipsam massam aedificatam, una cum colonis, massaritiis et angarialibus masculis et feminis, filiis et filiabus, ac nepotibus eorum ibidem residentibus, aut exinde pertinentibus, ubicunque inventi fuerint cum omni censu atque functionibus, et dationibus, angariis, vel quidquid de eadem massa, quae appellatur Cesana in integrum nostrae S. Romanae Ecclesiae, secundum solitam consuetudinem persolvi debet, et cum omnibus ad praedictam massam Cesanam generaliter, et in integrum pertinent, positam in territorio Nepesino milliari ab urbe Roma 20 ex corpore patrimonii Thusciae, juris sanctae nostrae Romanae Ecclesiae, cui Deo auctore deservimus, et inter affines ab uno latere terra monasterii S. Stephani minoris ad S. Petrum, ab alio latere, silva et terra, quae fuit de Joanne Grammatico, a tertio latere pastoritia dompmea, et a quarto latere Massa Claudiana. Confirmamus etiam vobis casalia, et colonias atque castellum in integrum, qui appellatur Dalmachia, cum fundis et casalibus, videlicet Attici, Dalmachia balneo, stabbla, Massa Juliana, vel quibuscunque aliis vocabulis nuncupantur, una cum familiis masculis, et feminis, seu colonis per singula loca pertinentibus cum casis, vineis, terris, silvis, pratis aquarumque decursibus, vel cum omnibus ad praedicta casalia, et colonia atque castellum pertinentibus, posita in territorio Nepesino, milliario ab urbe Romae plus minus 20; inter affines ab uno latere viam quae ducit inter militiam de Curte de Capracorio, et terram de pastoritio S. Petri, ab alio latere terram de monte Arsitia et Focazan, qui appellatur Columnella, a tertio latere terra de Curte Capracorio, qui appellatur Matera, et a quarto latere terra S. Laurentii, quae appellatur Silicara, et rivum qui ducit per buxitum, et Madulanum; praeterea concedimus et confirmamus vobis, et per vos in eodem vestro episcopio in perpetuum, videlicet terras et vineas in integrum, quarum vocabula sunt, Campomastali, sive silva de Campo monti, et Lacusello, et cum omnibus finibus, terminis limitibusque suis, vineis, campis, pratis, silvis, pascuis, aedificiis, parietinis, attigiis adjunctis adjacentibusque suis, vel cum omnibus ad eos pertinentibus generaliter, et in integrum, posita omnia territorio Silvae Candidae, inter affines, ab uno latere, terra praedicti episcopii, ab alio latere terra Gratiani, quae appellatur mons Arioni, seu Majoratu, usque in rivum de Campo Monti, a tertio latere incipit ab ipso rivo, usque in vallem de Arenula, et Buxetum atque inde per Novelletum, usque in viam antiquam, in qua jacet pilum marmoreum, et usque in Cesa de Calariculo, et a quarto latere Cava de Castagneto, usque in rivum qui vocatur Galera, et usque in silvam tui episcopii. Concedimus etiam et confirmamus tibi tuisque successoribus omnem illam terram, et silvam, quam olim Calolidu invaserat, et antecessori tuo Guidoni episcopo per scriptum refutaverat, quarum vocabula sunt haec: vallis de Joanne Ecco, et Mons Vespuleti, vallis de Giusule, et mons qui vocatur Puzali, affines ejus ab uno latere Galeria, a secundo latere vadus, qui vocatur de perenna, et inde per viam, et per limitem, usque in tres puteos, qui sunt in cilio montis, qui vocatur Puzal, et per ipsum cilium montis, et per limitem usque in viam publicam Silicinam antique, et amarum, qui est juxta eumdem silicem, et inde per limitem et per viam, et lucernaria, quae sunt in eodem limite, et per ipsum limitem usque in finibus ubi finitur silva praelibati episcopii, et silva monasterii S. Martini usque ad S. Petrum, et casale quod vocatur de Rusina, et in eodem loco Columnella fixa stare videtur, et a tertio latere limes major, et via publica quae ducit usque in fundum qui vocatur Mensa sanctarum, quae est juris dicti episcopii, et a quarto latere mons, et silva, quae vocatur Ballaria, quam tenet ipse tuus episcopatus, posita juxta buccege, et juxta casale quod vocatur de Rusina. Item concedimus et confirmamus vobis fundum in integrum, qui vocatur Maurorum, cum omnibus finibus limitibusque suis positis in territorio Silvae Candidae, via Cornelia, milliario ab urbe plus minus 12, et inter affines ab uno latere via quae ducit ad Mensam sanctam, ab alio latere mons qui vocatur de Ovea, et Caput poncinum, a tertio latere via quae pergit ad salinum, et a quarto latere juxta ipsam viam Castagnetulum, et mons armatus, atque Ficarola omnia de supradicto episcopio. Item fundus qui vocatur campus Trojani, et fundus qui vocatur bursicella, et fundus gradilia, et fundus qui vocatur mons de sorbo, omnia integre cum suis finibus et pertinentibus positis via Aurelia, milliario ab urbe Roma plus minus duodecimo. Item sex in integrum uncias fundi, qui vocatur Atticiano, et montem, qui vocatur de Dominico, cum omnibus eorum pertinentiis, posito via Aurelia milliario ab urbe Roma plus minus tertiodecimo; inter affines ab uno latere, Massa Margarita, et Casandria juris SS. Basilidis, Tripodis et Magdalenae, quae est praedicti vestri episcopii, a secundo fundus, et fundus Agellus, qui sunt de eodem vestro episcopatu, a tertio latere fundus verecundi, qui est juris monasterii sancti Martini ad sanctum Petrum, et a quarto latere alias sex uncias de praedicto fundo Atticiano. Itemque fundos octo, Lapmian. Pathin. Margarit. sui eorum Graecorum, Casanell. Casapupulis, Savinuli, qui et Sambuculus vocatur, sibi invicem cohaerentes, posita eadem via Aurelia milliario ab urbe Roma plus minus 12; territorio S. Basilidis, inter affines ab uno latere fundus Attichian., ab alio latere fundus Casandri, a tertio latere fundus, qui appellatur Patriciorum, vel si qui alii affines sunt nec non fundus in integrum qui vocatur Judaeorum, cum finibus et limitibus suis, vel cum omnibus sibi pertinentibus, positis praedicto territorio Silvae Candidae. Praeterea concedimus, et confirmamus vobis casale unum in integrum, quod vocatur Urbanum, sive quibus aliis vocabulis nuncupent, in quo sunt terrae, campi, prata, pascua, vel cum omnibus sibi pertinentibus, positum territorio Subtrinensi, affines ejus, sicuti sunt vel fuerunt ab origine. Itemque confirmamus vobis et Ecclesiae cui praesidetis in ipsam viam Appiam territorio Velletrano constitutam Massam, videlicet Urbanam cum Capuano et Cesariano cum fundis ad eamdem Massam pertinentibus, cum omni jure instructo instrumentaque finibus terminisque suis, in qua est ecclesia S. Felicis, sicut in scriptis vestris habetur, et sicut etiam in tabulis lapideis, quae ante fores basilicae SS. martyrum Rufinae et Secundae in muro positae videntur, legitur integriter; praeterea concedimus et confirmamus vobis infra hanc civitatem Romae terram, ubi olim fuit domus major cum omnibus sibi pertinentibus, posita in loco qui vocatur Diburo. Inter affines ab uno latere terra, in qua fuit domus de Marcezia conjuge Stephani Senescalci, ab alio latere terra in qua fuit domus de Butio, de Simeone a tertio latere via publica, et a quarto latere avus major, et via qua ducit ad monasterium S. Cyriaci. Super his autem non novum facientes, scilicet quod antecessores nostros sacrosanctis Albanensi, Ostiensi et Portuensi, et aliis ecclesiis fecisse cognoscimus, a praesenti 6 indictione, per hujus nostrae apostolicae praeceptionis paginam statuimus et statuendo per auctoritatem apostolorum principis confirmamus, ut presbyteri, diaconi, monachi, mansionarii, clerici cujuscunque ordinis sint, vel dignitatis, sanctimoniales, seu diaconissae omnes, immunes sint a laicali servitio, judicio et publica datione in Galeria intra castellum, vel de foris habitantes, ita ut si imperator, aut marchio, sive missi eorum, aut successores nostri illuc venerint, nullo modo in jam dictis personis per publicos ministeriales expensa colligatur, neque aliquo modo eis injuria irrogetur. Sed pro amore altissimi Dei, a cujus sorte clerici nuncupantur, competenter honorent, liceat illis tantum modo vobis, vestrisque successoribus episcopis et vicedominis, seu ministralibus nostris, in cunctis reddere rationem, et vestrum exspectare judicium, ut Deus honoretur, et vos successoresque vestri, vestrorum sacrorum ordinum servitio, et obedientia non defraudemini, maneantque sub judicio, et districtu vestro secundum tenorem hujus nostri apostolici praecepti, omnium hominum contradictione remota, ita ut nullus comes, vicecomes, castaldus, cubicularius, nullaque persona audeat eos ad servitium, vel ad angariam ducere, vel ad districtum, sive ad placitum protrahere, sive mansiones eorum hospitari, vel invadere, vel defraudare praesumat, sed tantummodo ex jussione vestra, et prompta voluntate illorum negotia, ut dignum est, moderentur, disponantur, judicentur, et finiantur; nec non si quis Christianorum ibidem obierit absque haerede et testamento, legibus succedere sibi ecclesia, cui, Deo auctore, praesidetis, et vos, et vestros successores apostolica auctoritate jubemus. Tertia autem reddi vobis vestrisque successoribus a cunctis ecclesiis, vel sacerdotibus et clericis Galeriae absque omni diminutione censemus. Simili modo concedimus et confirmamus vobis terrena, domus ubi officiales commanebant, cum omnibus suis pertinentiis, posita in Galeria secus ecclesiam B. Nicolai confessoris Christi, quem tu ipse consecrasti ante hortum castelli, quod denique domus plus conveniens esse videtur praedictae ecclesiae S. Nicolai, vobis et clericis vestris, quanquam in ea laicae et saeculares personae maneant ad patrandam libidinem et saecularia facinora, quoniam justum non est ut domus lupanaris et turpis lucri ecclesiae adhaereat, de qua etiam domo per Benedictum oblationarium vos investire fecimus. Itemque concedimus et confirmamus vobis vestrisque successoribus in perpetuum ecclesiam SS. martyrum Rufinae et Secundae positam juxta palatium nostrum, et locum qui vocatur Cellarium sive Lardirium in integrum cum diversis cryptis, parietibus vel aedificiis eorum, nec non vineis, hortis, cum arboribus olivarum et caeteras arbores pomorum, sive diversis ceptris et parietinas ac terras, quemadmodum determinari videntur, incipientes juxta nostrum palatium, quod Scuta dicitur, et inde post vestarium recte ad supradictam vestram basilicam Ulpiam, et inde juxta parietem scriniarii nostri per terram, ubi columnae jacere videntur recte in via, et per ipsam viam descendentem ad limitem qui est in terram vestram, et terram presbyterorum monasterii S. Pancratii, et ipso limite revolvente per ellium supradictum, et parietis juxta terram praedictorum presbyterorum, ubi olivae stare videntur recte in parva turricella muri hujus almae Romae, una cum ipsa turricella et muro, seu turrae Sarracenae cum cryptis, et parietinis sub se, et juxta se, vel alias turres, quae extensa sunt ab una parte juxta terram vestram, et pantanum cum eodem ipso integro pantano, saliente ad viam publicam, quae ducit ad ecclesiam S. Joannis Baptistae, sive ad palatium nostrum, et inde revertente juxta terram quae fuit Elperini et Azonis germanorum fratrum et vineam ecclesiae S. Nicolai, sive terram haeredum de Maio Capuano, sive horticellum, qui fuit quondam Angeli, sive domum terrineam, quae est juxta aliam viam publicam, ducens ad nostrum memoratum Lateranense palatium. Itemque confirmamus vobis ecclesiam S. Martinae cum omni sua integritate et pertinentia, positam Romae prope montem qui dicitur Augustus; nec non ecclesiam SS. Adalberti et Paulini cum ecclesia S. Benedicti et omni sua integritate et pertinentia, et sicut ad manus vestras hodie tenetis positam infra hanc civitatem Romam in insula Lycaonia, ut sit vobis vestrisque successoribus cum volueritis episcopale domicilium, et congruum receptaculum opportunumque habitaculum quemadmodum habere videtur Portuensis ecclesia S. Joannis inter duos pontes, presbyteros atque clericos, qui pro tempore in eadem ecclesia SS. Adalberti, et Paulini, et Benedicti fuerint; ita subjectas vobis esse volumus ut proprias filias ecclesiae vestrae, et ab omni jure illo subtrahimus tuae paternitati, tantum eas committentes ut solummodo vestrum judicium exspectent, vestro dominio famulentur, et per omnia vestris rationabilibus obsecundent mandatis, ut quoquo modo vobis placet ordinare, secundum Deum regere, et informare, et emendare nostra apostolica auctoritate in perpetuum liceat; simulque concedimus et confirmamus vobis omnes plebes, et ecclesias parochias, cum eorum pertinentiis, vel adjacentiis, scilicet plebem S. Mariae in Silva Candida cum titulis suis, titulum SS. Joannis et Pauli in Lucano, et titulum S. Angeli in Musano, titulum S. Donati in Majorata, atque plebem S. Gregorii in Galeria cum titulis suis, titulum S. Gregorii in ipso loco, titulum S. Anastasii in Musano, et plebem S. Angeli in Duscitulo cum terris suis, simulque plebem S. Joannis in Nono cum terris et titulis suis; titulum S. Marciani in ipso burgo cum terris suis, titulum S. Andreae cum titulis suis, nec non titulum S. Mariae, titulum S. Nicolai, qui est in castello de monte Destini; titulum S. Mariae cum terris suis; praeterea plebem S. Pancratii, cum terris et titulis suis; titulum S. Mariae in insula cum terris suis; plebem S. Luciae in insula cum terris suis, similiter plebem S. Joannis in insula cum titulo et territorio suo; titulum S. Gregorii in ipso loco, simulque plebem S. Pauli in Formello cum terris, vineis, hortis, olivetis atque titulis suis; titulum S. Sylvestri in columna cum terris et vineis suis; titulum S. Angeli in Olibano cum terris et hortis suis; titulum S. Marciani cum terris suis; titulum S. Genesii in Dalmachia cum terris suis; titulum S. Laurentii in Formello cum titulis et hortis suis; titulum S. Mariae cum territorio suo; titulum Salvatoris cum terris suis; titulum S. Joannis in ipso loco cum territorio suo, titulum S. Petri cum terra sua; titulum S. Angeli in Laureto; titulum S. Valentini in Cryptule; item plebem S. Cornelii in Capricornio. Per hujus privilegii vestri et decreti paginam, in perpetuum confirmamus praedicto vestro episcopio cum terris, vineis, et olivetis, et titulis, titulum S. Pancratii cum terris suis; titulum S. Mariae cum terris et prato suo; titulum S. Valentini cum terris, et oliveto suo atque prato; tit. S. Donati cum terris suis, titulum S. Mariae cum terris suis, titulum S Laurentii cum terris suis, titulum S. Anastasii cum terris et vineis suis; plebem S. Titi non longe a Civitella, cum vineis, terris, et titulis suis; plebem S. Pauli in Formella cum vineis, terris et titulis suis; titulum S. Sylvestri, et S. Angeli cum terris et vineis, et plebem S. Donati in Collina cum terris, vineis, et olivetis, et titulis suis; titulum S. Mariae cum terris et vineis; titulum S. Christinae, cum terris, vineis et silvis suis; titulum S. Gregorii cum terris et vineis; titulum S. Martini cum terris et vineis; titulum S. Cassiani cum terris, et vineis, et familiis tribus; titulum S. Anastasii cum terris et vineis, et titulum S. Justinae cum terris et vineis; titulum S. Angeli cum terris suis; titulum S. Gregorii cum terris suis et vineis, simulque plebem S. Marcelli in quarto decimo cum terris, et vineis, et oliveto atque titulis, vel cum omnibus suis pertinentiis; titulum S. Angeli cum terris et vineis; denique plebem S. Petri in Beczano cum terris, et vineis, et oliveto suo majore atque silvis; et titulum S. Joannis, et S. Stephani atque S. Mariae in Pentpertusa; titulum S. Mariae in Sepefane cum terris, vineis; titulum S. Stephani in Matera; titulum S. Mariae in Matera; titulum S. Blasii in Scrofano; titulum S. Joannis in ipso Scrofano, et S. Eugeniae in Matera; titulum S. Laurentii in Scrofano cum omnibus terris, et vineis, titulum S. Eugeniae cum terris, et vineis, simulque plebem S. Mariae in Olibula cum terris, et vineis, et titulo suo, et S. Angeli cum terris, et vineis; pariterque concedimus et confirmamus vobis vestrisque successoribus in perpetuo, sicuti a sanctissimo Sergio papa, sive a caeteris praedecessoribus nostris pontificibus concessa et confirmata fuerunt; videlicet monasteria quinque, S. Stephani majoris, et minoris, Sanctorumque Joannis et Pauli, et B. Martini, atque Theclae constitutae juxta magnam ecclesiam S. Petri, aut in caeteris ecclesiis, quae sunt constitutae in tota civitate Leonina, etsi necessarium fuerit consecrare, nullus alius episcopus ad tale ministerium vel consecrationem accedere praesumat, nisi vos vestrique successores episcopi S. Sylvae Candidae ecclesiae, in perpetuum. Concedimus autem et confirmamus vobis vestrisque successoribus in perpetuum S. diem Sabbati ad baptismi sacramentum celebrandum, et totum officium faciendum in ecclesia B. Petri apostoli, et supra magnum altare, in quo toto venerabili altari, seu in confessione, quidquid auri vel argenti, pallii, vel cerae, sive aliarum rerum, positum vel oblatum vel jactatum fuerit, vel vobis oblatum, ab hora videlicet diei tertia, qua ingredi ecclesiam ad ordinandum et peragendum dictum officium vos volumus, et usquequo sanctae Dominicae diei missam expleveritis, per vestros custodes in vestram vestrorumque successorum, remota omni contradictione, veniat potestatem. Et quia ad tempus praedecessoris nostri Domini Joannis in praefata ecclesia S. Petri, a qua pene omnes Ecclesiae doctrinam acceperunt, sicut a magistra et domina, dies dominica Palmarum, et dies Coenae Domini, et parasceve irreverenter celebrantur, ut nec processio cum palmis in ipsa die Dominica ibi fieret, nec in die Coenae Domini Gloria in excelsis Deo diceretur, et in Parasceve non tam reverenter, ut decebat, officium ibi fiebat; condoluimus, et meliorare hoc cupientes per vos vestrosque successores statuimus, sicut statutum et concessum et confirmatum vobis est ab eodem praedecessore nostro, ut omni anno die Dominica Palmarum cum processione ab ecclesia S. Mariae in Thermis exeatis, et venientes ad magnum altare S. Petri missam celebretis. Similiter et omni anno die Coenae Domini per vos vestrosque successores missam supra altare S. Petri celebrare, Gloria in excelcis Deo dicere, S. chrisma conficere, et quae ad episcopum pertinent agere volumus. Seu omni anno die Parasceve supra ipsum altare majus S. Petri totum officium reverenter, ut vos decet vestrosque successores, faciatis, in quibus tribus missis, prima in missa Palmarum, seu in missa Coenae Domini, et in officio Parasceve, quidquid auri vel agenti, pallii, seu cerae, vel aliarum rerum supra jam dicto altari S. Petri, sive in confessione positum aut jactatum fuerit, vel vobis oblatum ab hora qua ipsae missae et officia inchoata fuerint et expleta, per vestros custodes in vestram vestrorumque successorum, similiter remota omni contradictione. deveniat potestatem. In quibus quinque diebus, si vobis vestrisque successoribus utile visum fuerit aliquem diaconorum nostrorum ministrare ob honorem S. Petri et vestram reverentiam volumus petere. Potestatem autem ejusdem ecclesiae S. Petri et supradictorum suorum monasteriorum et mansionariorum omnium mansionum S. Petri, seu totius civitatis Leoninae vobis vestrisque successoribus concedimus et confirmamus, inthronizare et incathedrare pontificem Romanum in apostolica sede, vobis, qui quotidiani estis in servitio S. Petri, committimus, nec non ad benedicendum cum aliis vos specialiter convocamus; similique modo ad ungendum et consecrandum imperatorem, primum vestram vestrorumque successorum episcoporum fraternitatem convocamus, ut quibus regimen totius ecclesiae S. Petri et civitatis Leoninae commissum est, ab his primum sit benedictus, nec non cuncta sacra officia, seu ministeria quae nos et successores nostri facere debemus, si aegritudine vel aliqua cura impediti facere non possumus, tam in supradicta venerabili ecclesia S. Petri, et monasteriis suis, quam per totam civitatem Leoninam, per vos vestrosque successores fieri apostolica auctoritate decrevimus. Consecrationem vero altarium S. Petri et suorum monasteriorum, nec non consecrationem ecclesiarum, altarium, sacerdotum, clericorum, seu diaconistarum totius civitatis Leoninae, vobis vestrisque successoribus in perpetuum, sicut praelibatum est, concedimus et confirmamus. Quaeque autem usualiter vobis a ministerialibus altaris majoris competunt, hoc scripto vobis vestrisque successoribus confirmamus. Idem in Sabbato sancto pro coena solidos duodecim denarios quales per tempora cucurrerint percipiendos, et quinque in unoquoque Sabbato Quatuor Temporum, et duos cum candela olei, et cereis per unam quamque festivitatem, in quibus ibidem pernoctare debetis Idem in festivitate S. Petri, et in octavis in Dominica gaudete, in festis S. Andreae, in Epiphania, in Ascensione, in Pentecoste, in festis S. Rufinae triginta libras cerae; et duo congiaria de oleo, et duas libras de olibano; candelas vero pendentes cum clamastariis, et cicindellas ad sufficientiam, sicuti semper fuit. In secunda feria Paschae quoniam secundum antiquum morem ad Staffilem, ubi de equo descendimus, nos nostrosque successores recipitis, chirothecas, quibus etiam ad missam uti soliti simus ad memoriam servitii nostri, qui semper pure S. R. Ecclesiae fecistis nobisque et antecessoribus nostris non solum te, sed omnes tuos successores episcopos, bibliothecarios sedis nostrae esse perpetuo apostolica auctoritate censemus, et merito, qui in apostolica Ecclesia desudatis, in apostolicis scriptis fideles testes semper existatis. Praedicta vero omnia sicut superius dicta sunt a praedicta VI indictione, una cum sex partibus filorum salinarum positis in pedica nova invicem sibi cohaerentibus, juxta filos haeredum Joannis We, seu Petri card. vobis vestrisque successoribus episcopis, vestraeque etiam ecclesiae SS. Rufinae et Secundae in perpetuum donamus, largimur, concedimus et confirmamus, atque stabilimus in usu et utili ipsius venerabilis episcopii, et omnium episcoporum suorum, qui per tempora tenuerint praedictam Ecclesiam, statuentes quippe apostolica censura, sub divini judicii obtestatione et anathematis interdicto, ut nulli unquam nostrorum successorum pontificum, vel qui publica functi fuerint actione, vel alia qualibet magna parvaque persona de omnibus quae superius continentur contra hoc nostrum pontificale privilegium agere, vel alienare, aut auferre, vel diminuere audeat vel praesumat, sed potius firma et stabilia perpetuis temporibus, sicuti a nobis constituta et confirmata sunt decernimus permanenda; si quis autem, quod non optamus, temerario ausu contra hoc nostrum apostolicum privilegium in aliquo contraire, et transgressor esse praesumpserit, vel frangere ausus fuerit, et in omnibus obediens, et observator esse noluerit, sciat se auctoritate Dei omnipotentis Domini nostri, et apostolorum principis Petri, cui licet immerite, Dei tamen dignatione, gerimus vicem, anathematis vinculo innodatum, et a regno Dei alienum, atque cum Juda traditore Domini nostri Jesu Christi, et omnibus impiis socius sit in inferno. Qui vero pio intuitu custos et observator hujus nostri apostolici privilegii exstiterit, meritis atque precibus B. Petri apostolorum principis, et SS. martyrum Rufinae et Secundae in aethereis arcibus praemia et benedictionis gratiam atque misericordiam a justo judice Domino Deo nostro, vitamque aeternam percipere et invenire mereatur in saecula saeculorum. Amen. Scriptum per manus Sergii scriniarii et notarii sacri nostri palatii, mense Novembris, indictione suprascripta VI. Bene valete. Benedictus S. Fallaritanae et Castellanae episcopus. Ego Gregorius S. R. Ecclesiae designatus in regimine S. Tudertinae ecclesiae. Ego Leo diaconus S. R. ecclesiae. Benedictus oblationarius. Benedictus cardinalis tituli Equitii. Bonizo presbyter, et vicedominus S. Rufinae, et designatus gratia Dei episcopus Tuscanen. Ego Crescentius subdiaconus de Joanne de Romano. Decernimus ergo, etc. Si quae igitur, etc. Cunctis autem, etc. Amen.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 4 |
IV. Benedictus IX bona juraque monasterii Casinensis confirmat, « cujus abbatis consecrationem, inquit, nuper ex dono piissimorum Henrici et Conradi imperatorum Romanorum suscepimus. » (Clausulam editis bullae hujus exemplis appositam a verbo « scriptum » usque ad « vicesima nona » ad Benedicti VIII tabulam [supra Benedicto VIII, num. 29] pertinere ex Petri Regest. n. 18, monet Gattula Hist. Casin. 119, quo teste ista Benedicti IX charta his terminatur verbis: « Scriptum per manum Sergii scriniarii et notarii sacri nostri palatii, Kal. Julii, indict. IV. Bene valete. ) » (Anno 1038.) [MARGARINI, Bullar. Casin., II, 79.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, charissimo nobis in Domino Jesu Christo filio RICHERIO venerabili et religioso abbati, a nobis consecrato et ordinato sacratissimi monasterii beati Benedicti confessoris Christi, siti in monte qui vocatur castrum Casini, suaeque almae congregationi perpetuam in Domino salutem.
|
Si petita apostolica suffragia universis ecclesiis, cogente ministerio quo videmur praediti, impertiri debemus, quae specialiter ad nostrum solummodo apostolatum respiciunt, tanto citius pleniusque, quanto opportune his indigere cognoscimus, adipisci debent, ut nulla indemnitas venerabilibus locis provenire possit, sub tuitione apostolicae receptis, quae nostro brachio repugnante, non submoveatur. Harum denique nostrarum sollicitudinum recompensatorem Deum credere, quem in eisdem locis quiete laudari optamus. Nam tanto inibi degentium laudes et preces erunt acceptabiles, quanto mentes eorum ab omni perturbatione, nobis suffragantibus, fuerint alienae. Igitur quia postulastis a nobis quatenus monasterium Sancti Benedicti in monte Casino situm, cujus abbatis consecrationem nuper ex dono piissimorum Henrici et Conradi, imperatorum Romanorum, suscepimus, et per nos et successores nostros in perpetuum, more antecessorum nostrorum, privilegio muniremus, et sub interdictione anathematis loca sua defenderemus et confirmaremus; inclinati precibus tuis praedictum monasterium tibi a nobis consecrato, successoribusque tuis, a nobis et a nostris successoribus in perpetuum nulla pravitate Simoniaca interveniente consecrandis, concedimus et confirmamus, cum omnibus ecclesiis, cellis, castellis, etc. Post vero obitum tuum nemo inibi constituat abbatem, nisi quem conventus et voluntas communis fratrum ex ipsa congregatione elegerit; et electus ad nos vel successores nostros consecrandus gratis, et sine pretio veniat; quod si aliunde venerit, vel ab alio aliquo archiepiscopo vel episcopo consecrandus maluerit, tunc consecrator et consecratus anathema sint. Et infra. Insuper apostolica censura, seu divini judicii obtestatione praecipimus ut nullus episcopus praesumat in jam dicto monasterio, vel in ecclesiis sibi subjectis sacerdotem excommunicare, vel ad synodum provocare, etc. Si quis autem, quod non optamus, nefario ausu praesumpserit haec quae a nobis ad laudem Dei, pro stabilitate jam dicti monasterii statuta sunt, refragari, aut in quocunque transgredi, sciat se, nisi resipuerit, anathematis vinculis innodatum et a regno Dei alienum; et cum diabolo et ejus atrocissimis pompis, atque Juda traditore Domini nostri Jesu Christi in aeternis incendiis et suppliciis concremandus sit deputatus. At vero qui pio intuitu conservator et in omnibus custodiens exstiterit, hujus apostolici instituti, et ad cultum Dei respicientibus, benedictionis gratiam a misericordissimo Domino Deo nostro, per intercessionem beati Petri apostolorum principis, et B. confessoris Benedicti multipliciter consequatur, et vitae aeternae particeps esse mereatur. Scriptum per manum Stephani protoscriniarii sanctae sedis apostolicae, mense Junio, indictione VI. Bene valete. Datum Kalend. Julii per manus Bosonis episcopi sanctae Tiburtinae Ecclesiae, et bibliothecarii sanctae sedis apostolicae, anno ab incarnatione Domini 1038, pontificatus vero domni Benedicti octavi papae sedentis anno VI, imperii vero domni Conradi imperatoris Romanorum XII, indictione VI, mense Junii die XXIX.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 5 |
V. Benedictus IX Popponi, archiepiscopo Trevirensi, adjutorem mittit; Simeonem in sanctos relatum nuntiat. (Anno 1041.) [Hontheim, Hist. Trevir. diplom., tom. I, pag. 376.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, POPPONI non tam suis meritis, quam divino charismate Trevirorum archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem.
|
Sumptis reverentiae vestrae litteris, et lectis atque relectis, in imo corde earum vim reposuimus, ut vobis petentibus desiderata concederemus, nam illius regulam magistri nos oportet, in quantum possumus, imitari, qui se bene petentibus non est obstinatus; se in veritate quaerentibus non est prolongatus; nec ad fores suas perseveranter pulsantibus ad aperiendum retardatur. At nos, licet tardius quam cupivimus, ad sonum tamen paginae vestrae, pro affectu respondemus, neque enim facimus quod volumus cum volumus, sed cum divinitus, ut faciamus, accipimus, quaeque suis temporibus superna dispositio coaptavit. Quod igitur meministis sedem apostolicam, cui ex divina dignatione praesidemus, totius ecclesiasticae pastoralitatis esse refugium, ut votis vestris ad eam confugientibus annueremus meritis amplexibus, haec ipsa verba donavimus, quippe cum sit origo et fundamentum ecclesiarum, Domino confessionem Petri taliter compensante: Tu es Petrus et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Dignum plane videtur ut omnis Christiana fidelitas ad eam concursum habeat, et ipse omnibus manum solatii porrigat. Vobis vero in congressu positis ad iniquitates pravorum hominum dobellandas, ac speciali gladio puniendas, quem in rebus divinitus vobis commissae vicis coadjutorem praesulem a nobis poposcitis, eum dirigimus. Quem quidem et honestas morum, sicut nomine indicat, et sagax animi pulchritudo decorat, quem huic negotio aptissimum censuimus, quem Dei fidelem et prudentem servum cognovimus, cui et astutia serpentis et columbae simplicitas; de cujus quodammodo labiis fluunt mella, pro captu audientium coelestis ambrosiae plena; quem a corpore nostro velut dexterum separavimus brachium, imprecantes ei salutem et gaudium. Dirigimus ergo illum ut solatietur vobis in necessitatibus vestris, tam scilicet in opere consecrationis, quam etiam in unctione confirmationis, et si quid in necessitatibus aliis, Deo favente, valebit, pro libitu vestrae sanctae fraternitatis; ut illum tractare, uti decet, non detrectetis vel dissimuletis, nulla, credimus, admonitione indigetis, cum vestra benignitas inde sit profusior, unde etiam sanctior. De caetero ad virum illum Simeonem veniendum, quem innumerosis coruscantem miraculis, divinis perfulgentem virtutibus ostenditis; ex quo liquet eum in fragili corpore thesaurum bajulasse spiritualis gratiae, ut non solum sibi providerit ad salutem, sed aliis quoque atque aliis ad multiplicem sanitatem. Quia igitur ad aeternam illam summae felicitatis perpetuitatem ac coeleste consortium pervenisse creditur, sicut opere signorum frequentius panditur, nostrae apostolicae auctoritatis sententia, judicium divini arbitri secuta, et complurium fratrum nostrorum assensu suffulta, decernit eumdem virum Dei Simeonem post hanc semper et usque sanctum debere nominari, ejusque natalem, sicut et aliorum sanctorum reverentissime singulis annis celebrari. Non enim, qui se ipsum commendat, ille probatus est, sed quem Dominus commendat, dicit Apostolus. Glorietur, laudetur, vigeat, placeat, celebretur, ametur et colatur, nomenque illius Martyrologio inseratur; ipse intercedat pro peccatis et negligentiis nostris et commissorum nobis apud clementissimam divini numinis majestatem, ut mirabilia, quae visibiliter exhibet circa infirmorum corpora, in animabus nostris occulta virtute dignanter exhibeat. Valete.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 6 |
VI. Bulla canonizationis S. Simeonis reclusi Trevirensis. (Anno 1041.) [HONTHEIM ubi supra, p. 277.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, omnibus archiepiscopis, episcopis, sacerdotibus et universo clero cunctisque populis tam regni Teutonici, quam etiam quarumcunque nationum vel linguarum, salutem charissimam cum benedictione apostolica.
|
Divinae majestatis inenarrabilis auctoritas semper inenarrabilia faciens, sicut in sanctis suis mirabilis praedicatur, ita et operibus declaratur, dans eis virtutem et fortitudinem curare omnem languorem et omnem infirmitatem. Quod donativum ipse Deus, spiritualium donorum distributor et auctor militibus suis, quorum non est numerus, in hoc etiam mortali corpore, dum in saeculo degerent, propterea concessit, ut et iidem ipsi super spe futurae retributionis habentes sancti Spiritus fidele pignus, fiducialius et fortius inniterentur, et gentes, divina mysteria intuentes, omni superstitione postposita, ad viam Christianae veritatis ex intimo cordis converterentur; alios vero, quorum similiter incomprehensibilis est multitudo, post vincula tantum carnis, his operibus virtutum donavit atque magnificavit, ut, corporeis exuviis in sepulcro positis, et membris in cineres ac favillas resolutis, sentientibus atque videntibus mirabilia fides inculcaretur et cumularetur, eos illic feliciter vivere, ubi vera est et aeterna vita, ad quam nemini accedere licet, nisi vitae temporalis oblectamenta exosus, ad illam tota semper mentis intentione suspiret, si quando mereatur de peregrinatione ad patriam, de exsilio ad postliminium revocari. Igitur quoniam crebris nuntiorum indiciis, crebrisque litterarum characteribus, clamor magnus strepensque rumor ex Trevirorum partibus usque Romam ad nos, jamque etiam ulterius pervolavit, esse inibi viri cujusdam Simeonis admirabile corpus, signis et prodigiis, virtutibus et miraculis radians, ut sol meridie sereno aere; terram strictius osculati, Dominum benediximus toto corde, tota mente, totis viribus, qui nostris temporibus dignanter, intra sanctam suum corpus Ecclesiam, hoc praecipuum membrum divino lumine accendit, ut sit lucerna ardens, posita super candelabrum, quae luceat omnibus qui sunt in domo Domini. Itaque conventi atque pulsati a charissimo fratre nostro D. Poppone ejusdem Treviris archiepiscopo, ut, quod nobis visum fuisset de celebratione ejusdem sanctissimi viri, salubri definitione nostrae apostolicae auctoritatis statueremus atque decerneremus; omnibus, quos in salutatione praenotavimus, notum his litteris facimus quid ex ea re censuerimus. Nam collecta Romani nostri cleri splendida fraternitate, cum partus sacratissimae Virginis annuo recursu per hunc orbem radiaret, concordi deliberatione determinavimus, et alta sententiae radice fundavimus, eumdem virum Dei Simeonem, quem Dominus commendat atque probat, significatione tantarum virtutum sanctitatis et gratiae plenum, ab omnibus populis, tribubus et linguis sanctum procul dubio esse nominandum, ejusque natalem singulis annis recurrentem passim solemniter observandum et ferialiter celebrandum ac venerandum, ad instar diei festi: nomen quoque ipsius Martyrologio cum sociorum nominibus suo loco inserendum. Cui sententiae hoc etiam subdidimus, ut quisquis hujus nostrae constitutionis temerarius contemptor et cervicosus refragator exstiterit, primo se noverit Dominum graviter offendere, deinde sancti illius patrocinia, imo omnium sanctorum, quorum contubernio gratulatur, nostramque de caetero apostolicam nullatenus debere benedictionem sperare; conservatoribus ea multipliciter donatis, in omnia saecula saeculorum. Amen, amen, amen.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 7 |
VII. Benedictus IX in synodo patriarchatus Gradensis integritatem libertatemque confirmat, Ursone patriarcha et Dominico Contareno populoque Veneto per legatos petentibus. (Anno 1044.) [MANSI, Concil. XIX, 605.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, URSONI Gradensi patriarchae perpetuam in Domino Jesu Christo salutem.
|
Sicut plurimum gaudemus in Domino, et in dono gratiae ipsius gloriamur, si sancta Ecclesia per bona opera crescit magnifice et dilatatur amplissime, ita nimium affligimur et tribulamur de ejus oppressione, super quam crebrior lamentationum sermo perlatus est. Non oportuerat quidem ab illis quibus sustentari atque honorari debuerat, tantis eam oppressionibus concuti; ideoque necessarium est ut, remotis talium tergiversationibus, quibus venenosa malitia revelari et obscurari bonitas et veritas solet, adminiculum non modicum lamentantibus juste impendatur, atque ab apostolica sede suffragetur, quos per divinam gratiam Christi auxilio dignum est adjuvari, neve totius Ecclesiae perturbatione imprudens praecedat intentio, et ea quae a sanctis praedecessoribus nostris et reliquis sanctis dudum fuerant prohibita, denuo reviviscant. Sedis namque nostrae consideratione compellimur, ea quae ad notionem nostram emendanda pervenerunt, propter Deum non relinquere, sed digna emendatione corrigere. Et si saecularibus officiis ordo suus, et tradita a majoribus disciplina servanda est, quis ferat ecclesiasticos ordines temerari ac praesumptione confundi? aut ita negligere et emendanda non opem ferendo postponere? Quapropter omnibus S. Dei Ecclesiae filiis notum esse volumus quod detestabile nefas tempore nostri decessoris Joannis papae a Poppone Forojuliensi praesule, diabolo suadente, actum est adversus Ursonem Gradensis Ecclesiae novae Aquileiae patriarcham; praedictus quidem Poppo Gradensem civitatem adiens fraudulenter eam invasit, invasamque gentilium more depopulavit, ecclesias violavit, altaria fregit, thesauros abstulit, monasteria destruxit, et de tantis non erubescens flagitiis insuper hanc apostolicam sedem suis petiit simulationibus, poscens ab ea per suos nuntios sibi privilegium fieri nominatim de Gradensi insula, quam promiserat juste et canonice ac per antiqua privilegia ostendere ad se pertinere, unde privilegium sub tali consecutus est tenore, ut, si quando de ea aliqua oriretur quaestio, sic juste absque ulla occasione ad se pertinere comprobaret quemadmodum promiserat. Quod tantum in contrarium accidit, quia cum Urso Gradensis Ecclesiae patriarcha primum per suos nuntios, deinde per semetipsum hanc apostolicam peteret sedem ad conquerendum de suae sedis invasione, idem Poppo vocatus ad satisfaciendum sicut promisit, non solum venire distulit, verum etiam praedictam insulam per antiqua privilegia juste ac secundum Deum sibi pertinere, ut promiserat, ostendere minime potuit, quin etiam tenorem privilegii negavit. Et quoniam ex his quae promisit, nihil ostendere valuit, privilegium quod sub praefata conditione consecutus est, suo tenore juste evacuatum ac regulariter ad nihilum est redactum. Pro hac siquidem re idem noster decessor Joannes papa congregavit sanctam synodum in ecclesia B. Silvestri, ante cujus praesentiam veniens Urso Gradensis Ecclesiae patriarcha de statu suae metropolitanae ecclesiae ejusque pertinentiis quamplurima ostendit privilegia a nostris antecessoribus suae sedi concessa, scilicet a sanctissimo Pelagio, Gregorio, Honorio, Stephano, item Gregorio, Leone, Sergio, item Leone, Benedicto, Adriano, Bonifacio, Romano, Theodoro, Anastasio, Joanne, Sylvestro et Sergio. Quae omnia noster antecessor studiose considerans firmando vetera per synodalem censuram sub divini judicii obtestatione tale novum construit privilegium, ut nullus unquam in tempore praedictum Ursonem patriarcham ac successores suos de praedicto patriarchatu Gradensi sicut de rebus ac possessionibus ejus inquietare aut molestare praesumat, sed potius cum sua integritate quietus, remota omnium contradictione ipse suique successores eamdem patriarchalem sedem cum omnibus suis pertinentiis perpetuis possideant temporibus. Popponi vero epistolam direxit, ut cuncta ablata sub trium personarum sacramento Gradensi patriarchae restitueret. Quod non solum non adimplevit, sed etiam contra divinum jus et SS. Patrum sancita, quibusdam inhoneste sibi suffragantibus privilegium fraudulenter impetravit de stabilitate suae Ecclesiae, et Gradensis patriarchatus subjectione. Qui ad cumulum suae damnationis addens quoque iniquitatem super iniquitatem, nostro etiam tempore iterum Gradensem civitatem furtim ingrediens cunctis abominabile in ea commisit flagitium, totam videlicet civitatem cum ecclesiis incendit, altaria confregit, thesauros abstulit, et quidquid ab igne remansit, paganorum ritu secum detulit. Pro tanto denique repetito sacrilegio Gradensis patriarcha apud apostolicam sedem eodem mittente invasore, per suas litteras lamentatus est. Sed antequam a nobis de tanto coerceretur ausu, divino judicio sine confessione et viatico ab hac luce subtractus est. Tandem Urso Gradensis patriarcha una cum Dominico Contareno dilecto filio nostro, duce Veneticorum sive Dalmaticorum, et populo Venetiae, nobis per suos supplicavit legatos, videlicet Benedictum vener. abb. SS. Trinitatis et S. Michaelis Archangeli de Brundulo, Joannem Stornatum, Gregorium clericum, quatenus omnia sibi suaeque sedi subjecta nostra restituerentur auctoritate, et privilegium quod Poppo de Gradensis ecclesiae subjectione contra divinam auctoritatem acquisivit evacuaremus; quin etiam privilegia nostrorum decessorum palam ostensa de statu suae ecclesiae renovaremus atque confirmaremus, sive de rebus atque possessionibus sui patriarchatus, quatenus quae infra Venetiae vel Italici regni ditionem, seu in comitatu Istriensi consistere noscuntur, videlicet ut omnia quae in Rivoalto, in Methamauco, in Equilio, in Pineto, in Civitate nova, in confinio suae jam dictae civitatis Gradensis, seu Ursiano, vel Gajazzo, in Zemulis, partim in territorio Aquileiae, et in marino termino, in Istria, in Tergeste, Justinopoli, Pirano, item in Civitate nova, Parentio . . . . . : Pola, atque in Castello S. Georgii, et in reliquis locis tam infra quam extra seu in Bononia, vel Romania, Ravenna, Arimino, Pensauro, sive in quibuscunque locis Italici regni, seu Venetiae habere ac possidere sui antecessores visi sunt, ipse suique successores absque cujusquam contrarietate, seu refragatione retinere et possidere quivissent. Quorum petitionibus zelo domus Dei calefacti libenter annuentes, et justum esse decernentes, in Romana ecclesia S. synodum congregavimus, residentibus nobiscum venerabilibus episcopis, presbyteris, diaconibus, cardinalibus, subdiaconibus nostris, abbatibus, et quorum aliquorum nomina haec sunt. Joannes Lavicanensis nepos noster episcopus. Tedaldus Albanensis episcopus. Joannes Portuensis episcopus. Joannes Praenestinensis episcopus. Benedictus Ostiensis episcopus. Amatus Vellitrensis episcopus. Bonizo Tuschanensis episcopus. Honestus Foropopiliensis episcopus. Adam Forosempronensis episcopus. Crescentius S. Ruffinae Eccles. episc. Vido Humanensis episc. Andreas Perusinus episc. Ubertus Sasenates Eccles. episc. Arduinus Feretranus episc. Teudaldus S. Mariani episc. Joannes S. Sabinensis Eccl. episc. Theudericus Urbinensis. Theudaldus, Ubertus. Benedictus archidiaconus S. R. E. et vicedominus. Ugo. Petrus cancellarius noster. Leo, Romanus, Crescentius, Petrus, qui et Mancio dicitur, diacones nostri. Joannes archicanonicus et archipresb. canonicae S. Joan. ante Portam Latinam. Joannes cardinalis presb. tituli S. Caeciliae. Joannes card. tit. S. Martini. Joannes card. tit. S. Damasi. Ubertus card. tit. S. Anastasiae. Martinus card. tit. S. Savinae. Teudaldus Primicerius. Benedictus oblationarius S. R. E. Benedictus presb. et card. tit. S. Sylvestri. Petrus card. tit. S. Grisogoni. Subdiacones autem, Joannes, Adelmarius, Etrozo, Sico. Benedictus abbas monasterii S. Gregorii, quod dicitur Clivus Scauri. Bartholomaeus vener. abbas S. Mariae Grotta Ferrata. Benedictus abbas monasterii S. Mariae, quae vocatur S. Petri ad Vincula. Leo abbas S. Pauli Apostoli. Georgius abbas S. Laurentii foris murum. Joannes abbas S. Sabae. Petrus abbas S. Mariae in Aventino. Joannes abbas S. Rofilli Foropupilensis. Bonizzo abbas monasterii S. Petri Perusii. Felix abbas S. Blasii. Simeon abbas S. Mariae in Pallara. Et caeteri nobiscum residentes in gremio S. R. E. quorum deliberatione hoc apostolatus nostri privilegium fieri decrevimus tibi fratri nostro venerabili Urso S. Gradensis Ecclesiae patriarchae, ad quem nunc nostrum convertimus sermonem praecipue ob justitiam quam te tuamque Ecclesiam petere evidenter novimus, per quod apostolorum principis Petri, et nostra, cujus vicem gerimus, auctoritate antecessorum nostrorum privilegia imitando praedictam Gradensem Ecclesiam perpetua stabilitate patriarchatum esse sancimus, tibique illic praesidenti, tuisque successoribus totum metropolitae atque patriarchae officium libere peragendum concedimus, et de omnibus vestris possessionibus praecipiendo interdicimus ut nullus patriarcha, archiepiscopus, praepositus, decanus, vicedominus, dux, marchio, comes, vicecomes, aut exactor alicujus rei, nec ullus judex publicus, vel quilibet ex judiciali potestate vim aliquam vel invasionem inferre praesumat, aut aliquo modo molestiam ingerere tibi Ursoni patriarchae, tuisque successoribus, sive in ecclesiis, et plebibus, seu monasteriis tuae ecclesiae pertinentibus, seu in familiis, in colonis, servis, vel mancipiis, ac reliquis quae super ejusdem ecclesiae terris manent. Sed omni jure et tenore S. Gradensis Ecclesiae a patriarchis nunc et semper ibidem praesidentibus libere, quae praelibavimus, absque ullius infestatione retineantur ac perpetuo jure possideantur. Privilegium vero quod Poppo Forojuliensis praesul de subjectione Gradensis patriarchatus fraudulenter ab hac sede consecutus est, quia nulla illud canonica munitum auctoritate decernimus, residentium nobiscum venerabilium fratrum auctorali censura corrumpendo penitus omnino corrumpimus et evacuamus. Si quis ergo nostrorum successorum, vel aliorum aliquorum hominum contra hujus nostrae concessionis ac confirmationis privilegium agere praesumpserit, aut praesumentibus consenserit, vel fautor exstiterit, et non potius observare in integre studuerit, sciat se auctoritate beati Petri apostolorum principis, et coelorum regni clavigeri, nostroque anathematis vinculo esse innodatum, et a regno Dei alienatum, atque cum diabolo veluti transgressor sanctorum Patrum sine fine damnatum. Qui vero custos et observator hujus nostri privilegii exstiterit, benedictionem et gratiam a justo judice Domino nostro Jesu Christo hic et in aeternum consequi mereatur. Scriptum per manus Sergii scriniarii et notarii sacri nostri Lateranensis palatii, mense April. Indict. XII. Bene valete. Ego Joannes S. Lavicanensis Eccl. episc. interfui et subsc. Ego Tedaldus Albanensis Eccl. episc. interfui et subscripsi. Ego Joannes S. Portuensis Eccl. episc. interf. et subscr. Ego Joannes Praenestinensis Eccl. ep. interf. et subscr. Ego Benedictus Ostiensis episc. interf. et subscr. Ego Amatus Vellitrensis episc. interf. et subscr. Ego Bonnizo Tuscanensis episc. interf. et subscr. Ego Honestus Foropopiliensis episc. interf. et subscr. Ego Adam Forosemproniensis episc. interf. et subscr. Ego Crescentius S. Ruffinae Eccl. episc. interf. et subscr. Ego Vido Humanensis episc. interf. et subscr. Ego Andreas Perusinus episc. interf. et subscr. Ego Ubertus Sasenates Eccl. episc. interf. et ss. Ego Arduinus Feretranus episc. interfui et subscripsi. Ego Theudaldus S. Mariani episc. interfui et subscr. Ego Joannes S. Sabinen. Ecclesiae episc. interfui et subscr. Ego Theudericus Urbinensis episc. interfui et subscr. Ego Benedictus archidiaconus S. R. E. et vicedominus interfui et subscr. Ego Joannes archicanonicus et archipresb. interfui et subscr.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 8 |
VIII. Benedicti papae VI epistola ad Obertum abbatem S. Miniatis. (Anno 1044.) [UGHELLI, Italia sacra, III, 62.]
|
BENEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio OBERTO venerabili abbati monasterii S. Miniatis Florentini, suisque successoribus perpetuam in Domino salutem.
|
Valde bonum videtur, si postulantibus a nostra apostolica sede tuitionem piorum locorum, libenter concedamus. Tu autem, fili charissime, quia postulasti a nobis quatenus munimen ac defensionem apostolicam monasterio S. Miniatis, cui praeesse meruisti, dignatione solita pro nostro praecepto daremus; nos autem idcirco sanctum piumque judicamus, non negare debemus, sed voluntate promptissima largiri. Ideo inclinati precibus tuis concedimus tam tibi quam etiam tuis successoribus tuitionem apostolicam; adjudicamus omnes homines ibidem monasterio adversantes, aut laesione violentiam facientes in rebus ipsius monasterii , facultates vel facturorum praecedentia tempora, ut nullus rex, nullus imperator, nullus praesul, nullus dux, nullus marchio, nullus comes, nullus vicecomes, et parva nulla persona aliquid tale audeat praesumere, scilicet in rebus quas episcopi Florentini, videlicet Ildebrandus, Lambertus, et Atho ipsi monasterio concesserint, aut alii homines pro sua anima tribuerint, vel quae tu ipse ibidem acquisivisti, et amodo acquirere poteris, statuentes apostolica censura ut, si quis publica, vel privata persona, magna vel parva in illis omnibus rebus tam mobilibus quam immobilibus, tuisque successoribus molestare, inquietare, aut de vestris manibus rapere tentaverit, sit anathematis vinculo innodatus, et nostra apostolica maledictione damnatus, donec satisfactionem talium faciat commissorum. Qui vero custos roborationis hujus nostrae tuitionis, defensionis confirmationisque exstiterit, benedictionem et gratiam a justo judice Domino Deo nostro consequi mereatur. Scripta per manum Sergii notarii sacri nostri palatii, mense Aprili indictione XII. Valete.
|
( f. deest aliquid )
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | ||
Benedictus IX
| 9 |
IX. Benedicti IX epistola ad Adelbertum archiepiscopum Hamburgensem. (Anno 1012-1024.) [LAPPENBERG, Hamb. Urkund. I, 71.]
|
BENEDICTUS, episcopus et servus servorum Dei, reverentissimo et sanctissimo ADELBERTO, sanctae Hammaburgensis Ecclesiae episcopo, apostolicam benedictionem.
|
Si pastores ovium solem geluque pro gregis sui custodia die ac nocte ferre contenti sunt, et ut ne qua ex eis aut errando pereat, aut ferinis laniata morsibus rapiatur, oculis semper vigilantibus circumspectant: quanto sudore quantaque cura debemus esse pervigiles, nos qui pastores animarum dicimur? Attendamus et susceptum officium exhibere erga custodiam Dominicarum ovium non cessemus, ne in die divini examinis pro nostra desidia ante summum pastorem negligentiae reatus excruciet. Unde modo honoris reverentia sublimioris inter caeteros judicamur. Legationem igitur et archiepiscopalem potestatem in omnia regna septentrionalia, regna Danorum scilicet, Suenorum, Norvenorum, Hislandicorum et omnium insularum his regnis adjacentium, tibi et omnibus successoribus tuis perpetuo tenendam concedimus. Pallium quoque sanctitati tuae ad missarum solemnia celebranda ex more transmittimus, quod tibi non . . . aliud quod inquietos feriendos a pravitate compescat. Viduis ac pupillis injuste oppressis defensio tua subveniat, Ecce, frater charissime, inter multa alia ista sunt sacerdotii, ista sunt pallii, quae si studiose servaveris, quod foris accepisse ostenderis, intus habebis. Sancta Trinitas fraternitatem tuam diu conservare dignetur incolumem, atque post hujus saeculi amaritudinem ad perpetuam ducat beatitudinem. Data per manus Leonis, cancellarii sanctae Romanae Ecclesiae, in mense Martio, indictione tertia.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Benedictus IX
| 10 |
X. Epistola Popponis archiepiscopi Trevirensis ad Benedictum IX summum pontificem pro obtinenda canonizatione beati Simeonis reclusi apud Trepiros.
|
REVERENDISSIMO Patri patrum gratia et nomine BENEDICTO, POPPO, licet indignus, divina tamen largiente clementia sanctae Trevirensis ecclesiae minister, cum totius affectus dilectione, debitam subjectionem.
|
Superiori tempore, cum, annuente venerandae memoriae domino Joanne, in hac sancta sede apostolica praedecessore vestro, amore visionis sepulcri Dei hominis Jesu Christi, Jerusalem profectus peregre fuissem, in regione nostra pravorum hominum supercrevit iniquitas, ita ut nec adhuc manus possint ab incoepta retrahere nequitia, omnia per circuitum diripientes et devastantes. Super quo saepissime deprecatus sum faciem domini mei regis, quatenus manum mihi porrigeret suae animadversionis, nihil profeci; saepe etiam supra nominato praedecessori vestro, pro eodem supplicavi, nec quidquam usque adhuc consolationis impetravi. Quam ob rem desidero ut vel nunc solatietur mihi Deo amabilis paternitas vestra, mittatque virum de honoratioribus ac prudentioribus vestris, qui mihi in necessitatibus meis consilio simul et auxilio suffragetur: auxilietur, dico, de adversis; consilietur vero de his quae latere non credo aures vestrae sanctitatis. At vero si hactenus vos latuerunt, jam nunc obsecro uti benignum litteris meis accommodare velitis auditum. Vir quidam vitae sanctitate laudabilis apud nos diebus istis ex hac luce migravit; quem, si signis et virtutibus quae per eum Dominus operatur, credere debeamus, procul dubio eum cum sanctis aeternae beatitudinis habere consortium non dubitamus. Sed non tam signa quae fidelibus et infidelibus communia sunt, quam fidei virtus qua fideles ab infidelibus sequestrati sunt, qua ipse dum adhuc in corpore maneret, plurimum viguit, de ejus sanctitate nos certos reddit. Proinde accersivit nos tam clerus quam populus Ecclesiae nostrae, obsecrantes uti litteris nostris ad hanc apostolicam sedem, cui vos, auctore Deo, praesidetis, cum illius viri sancti vita et miraculis missis peteremus, quod petitione dignum credimus; quatenus, si ita vobis cautum videatur, dato nobis vestri apostolatus decreto, nomen ejus liceat cum sanctorum nominibus conscribi, caeteraque honoris sanctis debiti ipsi impendi. Itaque quid solatii, quid consilii super allevatione angustiarum nostrarum hinc et inde obortarum, prudentia vestra mihi ineundum decreverit, sine longa temporis dilatione dignemini insinuare. Honor vester et meritum apud Deum et homines augeatur.
|
http://viaf.org/viaf/38903730
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 1 |
EPISTOLA PRIMA. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
|
1 Paulinus Sulpicium Severum Primuliacensem in Aquitania presbyterum hortatur ne ob pravorum hominum obtrectationem institutum perfectionis dimittat; et illum ad se invitans, quomodo ipse Barcinone in Hispania repentina vi multitudinis correptus presbyteratu initiatus sit invitus, exponit, majestatem simul muneris illius magnifice describens.
|
PAULINUS servus Christi Jesu , SEVERO carissimo fratri secundum communem fidem in Deo Patre, et Christo Jesu salutari nostro, salutem. Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel et favum ori meo. Sensi plane quasi delibutis melle sermonis tui praecordiis sanctae Scripturae fidem, qua dictum est: Impinguant ossa sermones boni; non utique haec ossa quorum structura nos in corporis habilitate compaginat, sed quibus interioris hominis firmitas continetur; spem scilicet, et fidem, et caritatem; quae sunt et viscera 2 misericordiae, et ossa patientiae, et totius membra virtutis. Haec tu ossa, et membra, et viscera, sanctis et spei, et fidei, et caritatis alloquiis opimasti, quibus et fidei tuae spem in Domino intentam et spei fidem in Domino constantem, et plenitudinem caritatis in Christo, sicut ipsius erga nos Dei dilectionem manere docuisti, cum sollicito et optanti mihi, neque aliter de te, immo de Deo credenti, qui et in infirmis virtutem suam operatur ac perficit, indicasti augmentum patrimonii in coelestibus, quod salubriter praesentium onerum decoctione fecisti, fragilis substantiae 3 pretio coelum Christumque mercatus, vere intelligens super egenum et pauperem, quem in Christo esse, et in quo Christum, ut ipse docuit, tegi, pasci, fenerari credidisti. Sit hic odor mortis in mortem iis qui pereunt, quibus caro et crux Dei vivi stultitia vel scandalum est; quia ipsis caro et sanguis, cui serviunt, Christum Jesum Dei esse Filium non revelat; nobis autem carnis et mortis divinae fides odor vitae efficiatur ad vitam. Nec moveantur, frater dilectissime, pedes nostri a viis Domini, et tramite itineris angusti, si nos interdum profana vel stulta quorumdam secularium verba circumlatrent: instructi enim satis per sacras Litteras et de ipsis et de nobis sumus. De his enim beatus Apostolus nobis ait, quia in hoc laboramus, et maledicimur, quoniam speramus in Deum vivum, qui est salus omnium hominum, maxime fidelium: qui istorum quibus rationem vis reddere, etiam suo in Evangeliis ore, et venena in colloquiis, et merita praedixit in poenis: Vae iis qui scandalizaverint unum ex modicis istis in me credentibus! Expedit homini illi ut suspendatur mola asinaria collo ejus, et praecipitetur in profundum maris. Nobis vero ait: Beati estis cum vobis maledicent homines, et dicent omne malum adversum vos, et exprobrabunt nomen meum tanquam malum; gaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in coelis. Haec, mi frater, Domini verba retinentes et in nostram fidem confirmemur, et opprobria vel odia infidelium negligamus: In tenebris enim ambulant, quia sol justitiae non ortus est eis. Venenum aspidum est sub labiis eorum, quod inficit mentem, et animam interficit, si receptum auribus in corda pervaserit. Cor eorum, inquit Scriptura divina, vanum est, et sepulcrum patens est guttur eorum. Caveamus a fermento eorum, ne totam massam corrumpat. Scriptum est enim: Non habitabit juxta te malignus. Et iterum: Cum sancto sanctus eris, et cum perverso perverteris . Et: Discedat ab iniquitate qui nominat nomen Domini. Obstrue, frater, et sepi aures tuas spinis ad verba eorum, quae sunt spinae et sagittae zabuli, qui in eorum praecordiis latens insidiatur in occulto ut rapiat pauperem Christi, et venetur animam Christiani. Sed in caput eorum, sicut scriptum est, iniquitas ipsorum convertetur, et incident in foveam quam operantur. Tu autem, homo Dei, fuge ab istis; neque ut sapientioribus rationem reddere labores, cum scias penes te principium esse 4 sapientiae, qui times Dominum. Si stultum putant esse quod gerimus, gratulare conscius tibi quia opus Dei et praeceptum Christi geris; et reminiscere quoniam stulta mundi elegit Deus, ut confundat sapientia: et quoniam quod stultum est Dei, sapientius est hominibus. Talibus autem velle purgari, idem est quod posse Christum ipsum negare, qui erubescentes nomen suum coram hoc mundo, erubescet invicem coram Patre confiteri suos. Tu igitur qui laboras, ut scribis, rationem pro meo ac tuo facto reddere, quid facies, si non persuaseris hominibus non ad aedificationem suam, sed ad destructionem tuam tecum de opere Dei disputantibus? Jam erubesces, jamque pallebis, ut causae pejoris assertor; et motus gradu titubabis in via Domini, et de coelo in terram relaberis, si quae aedificasti destruis. Multum interest, quinam isti sint quibus ratio reddenda sit. Si discendi studio venit, et ignorantiam confitetur; sparge in eum semen fidei, et praeceptum pande divinum. Si capit verbum, lucratus es Ecclesiae fratrem, et ovem Christo. Si vero non erit purum boni seminis germen, et a nocturno patrisfamilias coelestis inimico zizania interserente frumentis, nocens gramen et infelix seges a frugibus bonis messis tempore segreganda; nec horreis debita, sed caminis, pabulo ignis aeterni arsura materies, suis interim crescit incendiis, refuge, et repelle colloquio tuo atque conspectu; ut si tua fide sanari non potest, te sua infidelitate non vulneret. Sit licet frater et amicus junctior tibi dextera tua, et carior lumine; si alienus est et inimicus in Christo, sit tibi ut extraneus et ut publicanus. Abscidatur ut inutilis dextera a corpore tuo, qui tibi in Christi corpore non cohaeret; et ut nocens oculus eruatur, qui corpus tuum totum sua macula vel caecitate contenebrat. Melius est enim unum membrum perire pro totius corporis salute, quam unius membri vitiosi amore, totum corpus, ut ait Dominus, ire in gehennam. Nec metuenda est offensio talium, quae quidem et optanda nobis est, quoniam de horum opprobriis atque maledictis nascitur illa merces, quam copiosam Deus promisit in coelis. Non est, inquit, discipulus supra magistrum, nec servus supra dominum suum. Et, si patremfamilias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos ejus? Si Dominum et Deum, quem sequimur, amaverunt, et nos amabunt; si illum persecuti sunt, et nos persequentur. Quo 5 nobis gratiam mundi, quae est odium Christi? Si de mundo, inquit, essetis, amaret mundus quod esset suum. Tu ergo, qui rationem quaeris reddere hominibus, et his infidelibus, vide quid desideres; gratiam sine dubio hominum, id est mundi, cui placere non potes, nisi Christo malueris displicere. Si enim, inquit Apostolus, hominibus placerem, Christi servus non essem. Displiceamus ergo his, et gratulemur iisdem nos displicere, quibus et Deus displicet. Non enim nostrum, ut scis, sed Domini nostri Jesu Christi, id est omnipotentis Dei opus in nobis lacessunt; quem in suis actibus spernunt, in nostris operibus oderunt, sero dicturi: Domine, quando te vidimus nudum, et non vestivimus? esurientem, et non cibavimus? infirmum, et non visitavimus? Et tunc audituri: Ite in ignem aeternum, quem praeparavit Deus patri vestro et angelis ejus; quoniam quae indigentibus non faciunt, Christo negant; qui cum dives esset, pauper factus est, ut nos sua paupertate ditaret. Fruantur interim voluptatibus, dignitatibus, opibus suis, si tamen eorum sunt, quas istic habere malunt ubi esse desinimus, quam illic ubi esse persistimus. Sibi habeant sapientiam, sibi felicitatem suam: nobis inopiam nostram, ut putant, et stultitiam nostram relinquant. De ipsius etiam, quem, etsi nomine confitentur, tamen actu negant, habentes speciem pietatis, virtutem ejus abnegantes; de ipsius, inquam, Dei nostri verbis prudentiam sibi, si placet, arrogent, et stultitiam nobis exprobrent. Ait enim Dominus: Filii hujus seculi sapientiores sunt filiis lucis; sed adjecit: In hac generatione. Sint prudentiores, dum non sint filii lucis. Sint in hac sua generatione sapientes, dum in illa regeneratione nostra inveniantur excordes. Sint nunc beati vel magis fortunati, per omnia prospera, blandiente seculo, defluentes; mollibus vestiantur, in domibus regum sint; dum in laboribus hominum non sint, et cum hominibus non flagellentur. Sint divites seculo, quia sunt egentes Dei; de quibus scriptum est: Divites eguerunt et esurierunt; sicut de nobis illico subjectum: Inquirentes autem Dominum non deficientur omni bono. Utinam, mi frater, digni habeamur qui maledicamur, et notemur, et conteramur, atque etiam interficiamur in nomine Jesu Christi, dum non ipse occidatur Christus in nobis. Tum demum super aspidem et basiliscum ambularemus, et conculcaremus caput draconis antiqui. Sed adhuc amico, quod pejus est, seculo solvimur, et in Christo deliciamur: 6 laudari tantum in nomine ipsius amantes, contristari et tribulari, quod est utilius, recusantes. Memento granum sinapis, de quo semine sumus, si conteratur, accendi magis, et tum demum in vim suam excitari. Quamobrem debemus quasi naturae nostrae in hoc respondere, ut adversis sermonibus contriti, inardescamus ad fidem: et eos ipsos, qui nos ut minimos hominum, scilicet quasi granum sinapis, quod minimum est seminum, frangere conantur, uramus. Si vero ii qui deforis sunt, rationem a te sancti operis inquirunt, et venenatas de corde viperino linguas in cor tuum vibrant; noli dare sanctum canibus, et margaritas tuas non projicias ante porcos. Quae enim pars fideli cum infideli? quae societas luci ad tenebras? quae conventio Christi ad Belial? Tu vero miles Christi armatus ab Apostolo galea salutis, et lorica justitiae, et scuto fidei, et gladio veritatis, et virtute Spiritus sancti, sta in armis coelestibus constans, et tela inimici candentia fonte sapientiae et flumine aquae in te viventis exstingue. Depositum custodi, fidem serva, justitiam sectare, caritatem Christi tene, patientiam aemulare, exerce te ipsum ad pietatem quae ad omnia utilis est: sobrius esto, in omnibus labora, certamen bonum certa, cursum consumma, ut apprehendas, in quo apprehensus es: de cetero reponetur tibi corona justitiae, quam reddet Dominus in illa die justus Judex iis qui diligunt adventum ejus. Eos autem devita qui sanam doctrinam non sustinent, voluptatum amatores magis quam Dei, in pejus semper proficientes; seducentes et seductos; homines mente corruptos, et a veritate alienos, et ob hoc ipsum traditos in concupiscentias cordis sui, in laqueum et desideria multa, quae a fide naufragos mergunt in interitum et perditionem: quia creaturam praetulerunt Creatori, id est, simulacra gentium, aurum et argentum Deo carius habentes, servantes animas suas in hoc mundo, perdentes in Christo: Discede ab hujusmodi , et prophanas vocum novitates devita, ne circa quaestiones aniles et vanas, aut impias verborum contentiones, incipias aegrotare, et pericliteris a falsis fratribus, aut a perditis reprobatisque sapientibus; et omnes qui videbunt, insultante zabulo, dicant: Hic homo coepit aedificare, et non potuit consummare. Quod absit a nobis, qui non nostris operibus aut viribus, sed divina virtute et misericordia freti, opus perfectionis arripere ausi sumus. Potens est ipse, qui est omnipotens, perficere in nobis opus perfectionis suae, et quod fundare jam ac primis machinis erigere dignatus est, suis struere 7 mensuris, et consummare fastigio: quia ipse turbatis ad operis istius molem etiam apostolis suis dignatus est dicere apud homines impossibile hoc esse, sed non apud Deum, in quo credentibus nihil impossibile est. Verum, ut invicem in verbis Domini consolemur, et operibus proficiamus, exi de terra tua et de cognatione tua, ut Abraham fideli imitatus excessu, beato Abrahae sinu dignus sis. Festina venire ad nos, in commune compendium accepturus et daturus fidei supplementa. Hoc enim acceptum coram Deo: quia et frater fratrem adjuvans exaltabitur . Nos modo in Barcinonensi, ut ante scripseram , civitate consistimus. Post illas litteras quibus rescripsisti, die Domini, quo nasci carne dignatus est, repentina, ut ipse testis est, vi multitudinis , sed credo ipsius ordinatione, correptus, et presbyteratu initiatus sum, fateor, invitus, non fastidio loci , sed ut alio destinatus, alibi, ut scis mente compositus et fixus, novum insperatumque placitum divinae voluntatis expavi. Data igitur cervice in jugum Christi video majora me meritis et sensibus opera tractare: jamque arcanis et penetralibus Dei summi receptum et insertum communicare coelestia, et Deo propius admotum in spiritu ipso Christi et corpore et splendore versari. Vix adhuc intellectum sacrae molis capio mentis angustiis, et onus muneris mei conscius infirmitatis horresco; sed is qui sapientiam parvulis dedit, et ex ore infantium atque lactentium perficit laudem sibi, potens est in me etiam opus suum perficere et munus ornare, ut se dignum faciat, quem ab indigno vocavit. Scito tamen voti communis, eodem Domino praestante, salvam esse rationem: nam ea conditione in Barcinonensi Ecclesia consecrari adductus sum, ut ipsi ecclesiae non alligarer, in sacerdotium tantum Domini, non etiam in locum ecclesiae dedicatus. Veni igitur, si placet, ante Pascha, quod nobis optatius est, ut sacras ferias me sacerdote concelebres: quod si jam ad itineris ingressum propitio Deo vis occurrere, post Pascha in nomine Christi proficiscere. Sed credimus in Domino nostro, quia tibi in desiderium nostri flagrantius inspirabit, ne ultra Pascha tempora ad nos tua proferre sustineas. Iter quantum sit et puer unanimitatis tuae renuntiabit, qui ad nos de Elusone, octava, ut asseruit, luce pervenit: tam brevis enim et facilis via est, 8 ut nec in Pyrenaeo ardua sit, qui Narbonensi ad Hispanias agger, nomen magis quam jugum horrendus, interjacet. Verum quid de spatio agimus? si nos desideras, via brevis est; longa, si negligis.
|
(V. not. 1) (V. not. 59) (V. not. 2) ( Excidit haec epistola ) (V. ep. 2, n. 2, et ep. 3, n. 4) (nam
testor ipsum, quia et ab aeditui nomine et officio
optavi sacram incipere servitutem) (V.
not. 3) (V. not. 4)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 2 |
EPISTOLA II. 2. 3. 4.
|
Nuntiat Amando presbytero, qui postea in Burdegalensi episcopatu successit S. Delphino, se invitum sacerdotem creatum: et sacerdotalis muneris partes perstringens, opem ejus et Delphini, per quos Deo natus erat, ad eas explendas implorat.
|
Domino fratri dilectissimo AMANDO, PAULINUS. Post tempus accepimus litteras dilectionis vestrae; sed quo diutius desideratae, hoc avidius a nobis susceptae sunt: nam et aqua frigida sitienti dulcior, et nuntius bonus de terra longinqua jucundior est; ita et sermonis vestri suavitas impinguavit ossa nostra, et animam esurientem satiavit bonis. Quid nos talibus dignum reddemus eloquiis, ingenio tenues, corde crassi, ore jejuni, et, sicut scriptum est, ventres pigri? Verum etsi omnibus rebus inferiores, tamen caritas sola nos vobis praestat aequales. Dilectioni enim quam in nos habetis, pari mente certamus: quae quidem visceribus nostris insita, et affixa praecordiis, et animae ipsi permixta est spiritu Domini, qui habitare facit unius moris in domo, qui innumera credentium millia uno corde connectit, quia unus omnia in omnibus adimpletur. Nunc huic Domino placuit in vase fictili ponere thesaurum suum, qui me vocavit per gratiam suam, suscitans de terra inopem, et de stercore erigens pauperem, ut collocaret cum principibus populi sui, et inter sacerdotes indueret salutare : ut dum curro in odorem unguentorum ejus, fierem gutta ejus unguenti quod descendit in barbam Aaron . In cujus domo domesticus fieri, et benedicere Dominum de fontibus Israel, cum pro meritorum meorum conscientia recusarem, vel potius non auderem recipere, ego vermis, et non homo; vi subita , invitus, quod fateor, adstrictus, et multitudine strangulante compulsus, quamvis cuperem calicem ipsum a me transire, tamen necesse habui dicere Domino: Verum non mea voluntas, sed tua fiat; cum praesertim ipsum de se Dominum dixisse legerem: Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare. Praeventi 9 igitur a Domino, et apprehensi ab eo quem necdum apprehendimus, deservimus altario Dei, et mensis salutaribus ministramus jam nomine officioque seniores, sensu autem adhuc parvuli, et sermone lactentes . Quod ministerium ut bene ministrem, et gradum bonum mihi acquiram, et sciam qualiter oporteat me in domo Dei conversari, et tractare mysterium pietatis, tu Domine venerabilis, et frater, et Domine in Christo nobis, ora Dominum in omni bono divitem ut abundemus fide, et sermone, et scientia, et omni sollicitudine, et insuper vestra in nos caritate, ut et in hac gratia abundetis. Praeterea ipse epistolis tuis nos saepe instrue necessariis supplementis: enutritus enim sermonibus fidei et bonae doctrinae, quam a puero in sacris Litteris subsecutus es, informa nos ad regulam directionis, pasce nos spiritali cibo, id est verbo Dei, qui est verus et vivens panis, et in quo magis quam in pane vivitur: quoniam ipse est esca justorum qui ex fide vivunt. Nec hinc negligentior sis circa sollicitudinem institutionis meae, quod loco Ecclesiae, non tamen corpore separamur; unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum , qui est Ecclesiae caput: in qua cum omnes unum simus, tamquam in una domo vivimus. Nec possumus dicere nos esse sine vobis cum unius spiritus simus, et in uno, qui est unus, habitemus. Ideo servantes unitatem spiritus in conjunctione pacis, ut unum corpus et unus spiritus, ut sociali invicem membro nobis collaboremus, ut crescamus in illius corporis aedificationem, cujus caput Christus est. Igitur quia facti sumus de hostibus cives, de longinquis proximi, de ovibus pastores, et positi sumus in fundamento apostolorum et prophetarum, erudite et confirmate manus ad aedificandi scientiam, ut lapide, qui factus est in caput anguli, discam parietem utrumque connectere, et in templum sanctum atque in habitaculum Dei, corpora et corda fide mundata construere; per arma Apostoli potentia Deo omnem elationem extollentem se adversus scientiam Dei captivam ducere, omnem intellectum ad obediendum Christo perducere, evangelicam securim arborum radicibus admovere ; et gladio spiritus, id est, verbo Dei interficere peccatores terrae; et scuto Catholicae fidei omnia jacula candentia nequissimi exstinguere; et certamine decertato, cursuque decurso, fide servata, ministerio impleto, exspectare illud quod Dominus in illa die justus judex reddet omnibus qui diligunt adventum ejus. Ergo ut tuum ac tecum manentem spiritaliter videns 10 ac tenens, instrue, juva, hortare, confirma. De vobis enim, et per vos Deo natus in Christo vestra potissimum cura esse debeo, quia vestrum opprobrium si indignus, aut vestrum gaudium ero, si ex fructibus bonis vestrae arboris ramus esse cognoscar.
|
(V. ep. 1, n. 10) (V. not. 5) ( forte hospitibus)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 3 |
EPISTOLA III. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
|
Alypio episcopo scribit de libris Augustini quos receperat, excusans quod serius miserit ad illum Eusebii Chronica. Cupit edoceri de genere et vita Alypii: ipse vicissim de se nonnulla aperiens. Panem unum dono mittit.
|
Domino merito honorabili et beatissimo patri ALYPIO, PAULINUS et THERASIA peccatores. Haec est vera caritas, haec perfecta dilectio, quam tibi circa humilitatem nostram inesse docuisti, domine vere sancte, et merito beatissime, ac desiderabilis. Accepimus enim per hominem nostrum Julianum de Carthagine revertentem litteras, tantam nobis sanctitatis tuae lucem afferentes, ut nobis caritatem tuam non agnoscere, sed recognoscere videremur. Quia videlicet ex illo, qui nos ab origine mundi praedestinavit sibi caritas ista manavit, in quo facti sumus antequam nati; quia ipse fecit nos, et non ipsi nos, qui fecit quae futura sunt. Hujus igitur praescientia et opere formati in similitudinem voluntatum, et unitatem fidei, vel unitatis fidem, praeveniente notitiam caritate connexi sumus, ut nos invicem ante corporales conspectus revelante Spiritu nosceremus. Gratulamur itaque et gloriamur in Domino, qui unus atque idem ubique terrarum operatur in suis dilectionem suam Spiritu sancto, quem super omnem carnem effudit, fluminis impetu laetificans civitatem suam, in cujus te civibus principalem cum principibus populi sui sede apostolica merito collocavit: nosque etiam, quos erexit elisos, et de terra inopes suscitavit, in vestra voluit sorte numerari. Sed magis gratulamur in eo Domini munere, quo nos in pectoris tui habitatione constituit; quoque ita visceribus tuis insinuare dignatus est, ut peculiarem nobis caritatis tuae fiduciam vendicemus, his officiis atque muneribus provocati, ut nos diffidenter aut leviter te amare non liceat. Accepimus enim insigne praecipuum dilectionis et sollicitudinis tuae, opus sancti et perfecti in Domino Christo viri fratris nostri Augustini libris quinque confectum; quod ita miramur atque suspicimus, ut dictata 11 divinitus verba credamus. Itaque fiducia suscipiendae nobis unanimitatis tuae et ad ipsum scribere ausi sumus, dum nos illi per te et de imperitia excusandos, et ad caritatem commendandos praesumimus, sicut et omnibus sanctis, quorum nos et absentium officiis sospitare dignatus es; pari procul dubio curaturus affectu, ut per sanctitatem tuam nostris invicem salutentur obsequiis, et in clero sanctitatis tuae comites, et in monasteriis fidei ac virtutis tuae aemulatores. Nam etsi in populis ac super populum agas, oves pascuae Domini regens sollicitis vigil pastor excubiis, tamen abdicatione seculi, et repulsa carnis ac sanguinis, desertum tibi ipse fecisti, secretus a multis, vocatus in paucis. Sane vicario aliquatenus munere, licet per omnia tibi impar, ut jusseras, providi illam Eusebii venerabilis episcopi Caesariensis de cunctis temporibus historiam. Sed in hoc fuit obtemperandi mora, quod instructu tuo, quia ipse non haberem hunc codicem, Romae reperi apud parentem nostrum vere sanctissimum Domnionem, qui proculdubio promtus mihi paruit in hoc beneficio, quod tibi deferendum indicavi. Verumtamen quia et loca tua mihi significare dignatus es, ut ipse monuisti, ad venerabilem socium coronae tuae, patrem nostrum Aurelium ita scripsimus, ut si nunc Hipponeregio degeres, illo tibi litteras nostras et transcriptam Carthagine membranam mittere dignaretur. Quod et sanctos viros, quos indice caritatis ipsorum tuo sermone cognovimus, Comitem et Evodium rogavimus ut exscribere ipsi curarent, ne vel parenti Domnioni diutius codex suus deforet, et tibi transmissus sine necessitate redhibendi maneret. Specialiter autem hoc a te peto, quoniam me immerentem et inopinantem magno tui amore complesti, ut pro hac historia temporum referas mihi omnem tuae sanctitatis historiam, ut qui genus, unde sis domo; tanto vocatus a Domino, quibus exordiis segregatus ab utero matris tuae, ad matrem filiorum Dei prole laetantem, abjurata carnis et sanguinis stirpe transieris, et in genus regale et sacerdotale sis translatus, edisseras. Quod enim indicasti, jam de humilitatis nostrae nomine apud Mediolanum te didicisse, cum illic initiareris, fateor curiosius me velle condiscere, ut omni parte te noverim, quo magis gratuler, si a suspiciendo mihi patre nostro Ambrosio, vel ad fidem invitatus es, vel ad sacerdotium consecratus, ut eumdem ambo videamur habere autorem. Nam ego, etsi a Delphino Burdegalae baptizatus, 12 a Lampio apud Barcilonem in Hispania per vim inflammatae subito plebis sacratus sim; tamen Ambrosii semper et dilectione ad fidem innutritus sum, et nunc in sacerdotii ordine confoveor. Denique suo me clero vindicare voluit, ut, etsi diversis locis degam, ipsius presbyter censear. Sed de me ne quid ignores, scias antiquissimum peccatorem non ita olim de tenebris et umbra mortis eductum, spiritum aurae vitalis hausisse; nec ita olim posuisse in aratro manum, et crucem Domini sustulisse; quam ut in finem perferre valeamus, orationibus tuis adjuvemur. Accumulabitur haec meritis tuis merces, si interventu tuo onera nostra relevaveris. Sanctus enim laborantem adjuvans, quia fratrem non audemus dicere, exaltabitur sicut civitas magna. Et tu quidem super montem civitas aedificata es, vel accensa super candelabrum lucerna in septiformi claritate colluces; nos sub modio peccatorum delitescimus: visita litteris tuis, et profer in lucem in qua ipse versaris, super aurea candelabra conspicuus. Eloquia tua lumen semitis nostris erunt, et oleo lucernae tuae impinguabitur caput nostrum. Et accendetur fides, cum spiritu oris tui cibum mentis et lumen animae sumserimus. Pax et gratia Dei tecum, et corona justitiae tibi maneat in die illo, domine, pater merito dilectissime, et venerabilis, et exoptatissime. Benedictos sanctitatis tuae comites et aemulatores in Domino, fratres, si dignantur, nostros tam in ecclesiis quam in monasteriis, Carthagini, Thagastae. Hipponeregio et totis parochiis tuis, atque omnibus cognitis tibi per Africam locis Domino catholice servientes, multo affectu et obsequio salutari rogamus. Si ipsam membranam sancti Domnionis acceperis, transcriptam nobis remittere dignaberis. Et hoc rogo scribas mihi, quem hymnum meum cognoveris. Panem unum sanctitati tuae unitatis gratia misimus, in quo etiam Trinitatis soliditas continetur. Hunc panem eulogiam esse tu facies dignatione sumendi.
|
(V. not. 6) (Virgil. Aeneid.
VIII) (V. ep. 1, n. 10)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 4 |
EPISTOLA IV. 1. 2. 3. 4. 5.
|
13 Augustino scribit, exquisitis eum laudibus exornans pro quinque ejus adversus Manichaeos libris, quos ab Alypio acceperat. Panem ipsi dono mittit.
|
Domino fratri unanimo et venerabili AUGUSTINO, PAULINUS et THERASIA peccatores. Caritas Christi quae urget nos, et absentes licet per unitatem fidei alligat, ipsa fiduciam ad te scribendi pudore depulso praestitit, teque per litteras tuas visceribus meis intimavit, quas et de scholasticis facultatibus affluentes, et de coelestibus favis dulces, ut animae meae medicas, et altrices, in quinque libris interim teneo, quos munere benedicti et venerabilis nobis episcopi nostri Alypii, non pro nostra instructione tantum, sed etiam pro Ecclesiae multarum urbium utilitate suscepimus. Hos igitur nunc libros lectioni habeo, in his me oblecto, de his cibum capio, non illum qui perit, sed qui operatur vitae aeternae substantiam per fidem nostram, qua adcorporamur in Christo Jesu Domino nostro; cum fides nostra, quae visibilium negligens invisibilibus inhiat, per caritatem omnia secundum veritatem omnipotentis Dei credentem, litteris et exemplis fidelium roboretur. O vere sal terrae, quo praecordia nostra, ne possint seculi errore vanescere, condiuntur ! O lucerna digne supra candelabrum Ecclesiae posita, quae late catholicis urbibus de septiformi lychno pastum oleo laetitiae lumen effundens, densas licet haereticorum caligines discutis, et lucem veritatis a confusione tenebrarum splendore clarifici sermonis enubilas. Vides, frater unanime, admirabilis in Christo Domino, et suscipiende, quam familiariter agnoverim te, quanto admirer stupore, quam magno amore complectar, qui quotidie colloquio litterarum tuarum fruor et oris tui spiritu vescor. Os enim tuum fistulam aquae vivae et venam fontis aeterni merito dixerim, quia fons in te aquae salientis in vitam aeternam Christus effectus est. Cujus desiderio sitivit in te anima mea, et ubertate tui fluminis inebriari terra mea concupivit. Ideoque cum hoc Pentateucho tuo contra Manichaeos me satis armaveris, si qua in alios quoque hostes catholicae fidei munimina comparasti, 14 quia hostis noster, cui mille nocendi artes , tam variis expugnandus est telis, quam oppugnat insidiis; quaeso promere mihi de armamentario tuo, et conferre non abnuas arma justitiae. Sum enim laboriosus, etiam nunc sub magno honore peccator; veteranus in numero peccatorum, sed aeterno Regi novus incorporeae tyro militiae. Sapientiam mundi miser hucusque miratus sum, et per inutiles litteras reprobatamque prudentiam Deo stultus et mutus fui. Postquam inveteravi inter inimicos meos, et evanui in cogitationibus meis, levavi oculos meos in montes, ad praecepta Legis, et gratiae dona suspiciens, unde mihi auxilium venit a Domino, qui non secundum iniquitates retribuens, illuminavit caecum, solvit compeditum, humiliavit erectum male, ut erigeret humiliatum pie. Sequor igitur non aequis adhuc passibus magna justorum vestigia, si possim orationibus vestris apprehendere, in quo Dei miserationibus apprehensus sum. Rege ergo parvulum in terra reptantem, et tuis gressibus ingredi doce. Nolo enim me corporalis ortus magis quam spiritalis exortus aetate consideres: quippe aetas mihi secundum carnem ea jam est, qua fuit ille ab apostolis in porta Speciosa verbi potestate sanatus; in natalibus autem animae, illius adhuc mihi tempus infantiae est, quae intentatis Christo vulneribus immolata, digno sanguine Agni victimam praecucurrit, et Dominicam auspicata est passionem. Atque ideo ut infantem adhuc verbo Dei et spiritali aetate lactentem educa, verbis tuis, uberibus fidei, sapientiae , caritatis, inhiantem. Si officium commune consideras, frater es: si maturitatem ingenii tui et sensuum, pater mihi es: etsi forte sis aevo junior, quia te ad maturitatem meriti et honorem seniorum provexit et juvenem cana prudentia. Fove igitur et corrobora me in sacris litteris et spiritalibus studiis, tempore, ut dixi, recentem; et ob hoc post longa discrimina, post multa naufragia, usu rudem, vixdum a fluctibus seculi emergentem, tu, qui jam solido littore constitisti, tuto excipe sinu, ut in portu salutis, si dignum putas, pariter navigemus. Interea me de periculis vitae istius et profundo peccatorum evadere nitentem, 15 orationibus tuis tamquam tabula sustine; ut de hoc mundo quasi de naufragio nudus evadam. Idcirco enim levare me sarcinis, et vestimentis onerantibus exuere curavi, ut undosum hoc, quod inter nos et Deum peccatis interlatrantibus separat, praesentis vitae salum, omni amictu carnis, et cura diei sequentis, jubente et juvante Christo, expeditus enatem. Neque id perfecisse me glorior: quod etsi gloriari possem, in Domino gloriarer, cujus est perficere, quod nobis adjacet velle. Sed concupiscit adhuc anima mea desiderare judicia Domini. Vide quando assequatur effectu Dei voluntatem, qui adhuc ipsum desiderare desiderat. Quod in me tamen est, dilexi decorem domus sanctae; et quantum in me fuit, elegeram abjectus esse in domo Domini. Sed cui placuit segregare me ab utero matris meae, et ab amicitia carnis et sanguinis ad gratiam suam trahere, eidem placuit inopem me omnis boni meriti suscitare de terra, et de lacu miseriarum, ac de luto faecis educere, ut collocaret me cum principibus populi sui, et partem meam in tua sorte poneret, ut te praestante meritis, officio sociatus aequarer. Praesumtione igitur non mea, sed placito et ordinatione Domini, fraternitatis tuae mihi foedus usurpans, tanto indignus honore me dignor, quia te pro tua sanctitate certo scio, nam veritate sapis, non alta sapere, sed humilibus congruere. Ideoque promte et intime recepturum spero caritatem humilitatis nostrae: quam quidem jam recepisse te per beatissimum sacerdotem Alypium, quia dignatur, patrem nostrum, confido. Is enim sine dubio de se tibi exemplum praebuit nos ante notitiam et supra meritum diligendi, qui incognitos sibi nos, et longinqua soli vel sali intercapedine disparatos, spiritu verae dilectionis, qui ubique et penetrat, et effunditur, et videre diligendo potuit, et alloquendo pertingere. Hic nobis prima affectus sui documenta, et caritatis tuae pignora in supradicto digno munere librorum dedit. Et quanto studuit impendio, ut sanctitatem tuam non ipsius tantum verbis, sed plenius eloquentia et fide tua cognitam non possemus amare mediocriter, tantopere curasse eumdem credimus, ut nos vicissim ipsius imitatione plurimum diligas. Gratia Dei tecum, ut est, in aeternum maneat, optamus, frater in Christo Domino unanime, venerabilis, desiderantissime. Totam 16 domum, et omnem comitem, et aemulatorem in Domino sanctitatis tuae, plurimo fraternitatis unanimae salutamus affectu. Panem unum, quem unanimitatis indicio misimus caritati tuae, rogamus accipiendo benedicas.
|
(Virgil. VII
Aeneid., v. 334) ( forte spei) (V. not. 8)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 27 |
EPISTOLA XXVII (Al. XXXII) AUGUSTINI AD PAULINUM.
|
Augustinus Paulino, amplectens illius benevolentiam, et mutuum declarans amorem; nonnulla de Romaniano et Alypio, necnon de Licentio, cujus aetati metuebat, ne vergeret ad ea quae sunt mundi.
|
(Vide hanc epistolam inter Augustinianas sub numero
27, tomo XXXIII nostrae Patrologiae, col. 107.)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 5 |
EPISTOLA V. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.
|
20 Paulinus Severum laudat, et majore miraculo conversum ad Deum ostendit. Deinde hortatur ut ad se veniat, mittitque panem ac buxeam scutellam, mutuum amicitiae symbolum.
|
SEVERO fratri PAULINUS. Et excusandum putasti, frater dilectissime, quod ad nos non ipse venisses, secundum sponsionem tuam, exspectationemque nostram? Tu vero potiore tui parte quam manseris, solo corpore domi residens, voluntate ad nos, et spiritu et sermone, venisti: quamquam ne corporaliter quidem penitus abfueris, quando in pueris tuis sancta in Domino tibi servitute connexis, corporis ad nos tui membra venerunt. Quamobrem, frater vere sancte, merito dilectissime, et in Christo nobis unanime, tibi reposita jam in coelis est corona pietatis, quam justus Judex reddet in illa die tibi, et omnibus juxta te, caritate perfecta proximum in Christo, vel Christum in proximo diligentibus. Spiritualia enim carnalibus intuentes, facile colligimus ex dilectione perspicua, quam fratri, quem vides, exhibes, coelestem illam, fidelem, atque perfectam, qua Deum, quem non vides, diligis. Quod probamus obedientia fidei, si scilicet invicem diligendo, probemus nos, sicut tu probas, illius magistri esse discipulos, qui usque ad finem dilexit suos, et animam suam pro amicis suis posuit potestate eadem qua et sumsit. Ergo tibi, frater vere sanctissime, et merito benedicte, in regione vivorum supra reginam Austri locus et merces erit. Illa enim peccatrix, utpote adhuc invisitatarum a Deo gentium socia, jam tamen visitandarum praevia, non habens legem litterae, sed habens fidem legis in tabulis cordis carnalibus spiritu consilii et pietatis incisam, utilitatis suae causa, et magni ac salutaris lucri studio, tantis ab intervallis ultimi orbis excita, divinam audire sapientiam concupivit; ut, quod non habebat, acciperet, et lucem scientiae, qua carebat, hauriret. Jam tunc scilicet sponsum suum ventura de gentibus regina desiderans, in odorem spirantis late a Propheta suo Christi circumamicta varietate in vestitu deaurato, et populi et paternae domus oblita, currebat: barbara natione, non animo; et in aperto peregrina, sed in occulto Judaea, sanctorum fieri civis optabat. Unde non solum 21 coelesti praemio resurrectionis beatae, sed etiam potestate apostolorum de Judaeis adulteris judicandi, ipsius ore Judicis digna censetur: quia Christum in Solomone mirata, verum reginae coelestis affectum in imagine mystica Ecclesiae providentis impleverat. Ergo si illam in futuro divina remuneratio manet, cum tamen et ipsa istic illo quoque tempore magna ex parte receperit mercedem suam compotita desideratum sapientiae coelestis auditum; quae tandem praemia rependentur tibi, qui me pari gratia, et majore opera, quia minore utilitatis ad praesens tuae spe, desiderasti? Quid enim, quaeso, in me desiderandum habuisti? Quid, quod non haberes, a me sumendum sperasti? Quod bonum tibi de colloquio imperiti? quae utilitas in aspectu peccatoris foret? quid ab insipiente sapiens, rectus a pravo, beatus a misero, ab infirmo fortis, ab inope dives in Domino capere potuisti? Vere tu non quae tua sunt quaeris, sed quae Christi: quia non meritum, nec emolumentum ex me tuum, sed solam illam, quae plenitudo est Evangelii , caritatem, vel in tuae peregrinationis cognatu, vel in vexatione tuorum causam habuisti. Beatus es, quod non habeo unde retribuam tibi: retribuetur autem tibi in resurrectione justorum ab eo, qui et in minimis suis se diligi testatur et recipi. Unde et illud ait : Qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. Mihi scilicet non decessura ob hoc sarcina mea, licet a justo honorem justi peccator accipiam: tibi vero in remunerationem boni accepto ferenda ipsa opinionis tuae justitia; quia sancto errore, sed vero pietatis affectu, bonum Dominum honoraveris et in malo servo. Quid igitur miseri faciemus, hinc etiam rationem et poenam debituri, quod honores accipiamus immeritos: et qui auditores tantum legis sumus, a factoribus praedicemur? Quo magis scilicet exprobretur nobis condemnandae torpor ignaviae, sterilium jejunitas animarum, et in operibus bonis aridae manus; cum audiendo per sermonem tuum vera dignis, ut tu es, Christi servis, atque ideo nobis falsa praeconia, 22 quanto debito constringamur agnoscimus: quando judicium tuum nostris actibus conferentes, quae de nobis audimus, non inveniamus in nobis. Quid enim simile gloriari possumus? etsi in Domino gloriandum sit, quia nihil nisi ejus munere acceptum habemus: attamen mihi aetas provectior, et a primis jam annis honorata persona potuit maturare gravitatem, praeterea corpus infirmius, et decoctior caro obterere studia voluptatum, ad hoc vita ipsa mortalis in laboribus et aerumnis frequenter exercita, odium rerum inquietantium parere, et de spei necessitate ac dubiorum metu, cultum religionis augere. Postea denique ut a calumniis et peregrinationibus requiem capere visus sum, nec rebus publicis occupatus, et a fori strepitu remotus, ruris otium, et Ecclesiae cultum placita in secretis domesticis tranquillitate celebravi: ut paulatim subducto a secularibus turbis animo, praeceptisque coelestibus accommodato, proclivius ad contemtum mundi, comitatumque Christi, jam quasi de finitima huic proposito via demigraverim. Tu frater dilectissime, ad Dominum miraculo majore conversus es, quia aetate florentior, laudibus abundantior, oneribus patrimonii levior, substantia facultatum non egentior, et in ipso adhuc mundi theatro, id est, fori celebritate diversans, et facundi nominis palmam tenens; repentino impetu discussisti servile peccati jugum, et letalia carnis et sanguinis vincla rupisti. Neque te divitiae de matrimonio familiae consularis aggestae, neque post conjugium peccandi licentia, et caelebs juventas ab angusto salutis introitu, et arduo itinere virtutis in mollem illam et spatiosam multorum viam revocare potuerunt. Beatus, qui refugisti de consilio impiorum, et in via peccatorum persistere noluisti, et sedere in cathedra pestilentiae dedignatus es, ut humilitate praecelsa pedibus Crucifixi accubares. Tu ergo verus factor legis, et Evangelii non surdus auditor, qui corpus et mundum configens cruci, delicias juventutis, et vitae praesentis mala gaudia pro venenis et luctibus aversatus es, respuens patrimoniorum onera ceu stercorum: merito 23 socrum sanctam omni liberaliorem parente in matrem sortitus aeternam, quia coelestem Patrem anteverteras terreno parenti; exemplo apostolorum, relicto patre in navicula fluctuante, scilicet in hujus vitae incerto cum retibus rerum suarum, et implicatione patrimonii derelicto, Christum secutus. Nec minoris domesticis opibus ingenii facultatis laudem ab hominibus non accipiens, et inanis gloriae sublimiter negligens, piscatorum praedicationes Tullianis omnibus e tuis litteris praetulisti. Confugisti ad pietatis silentium, ut evaderes iniquitatis tumultum. Mutescere voluisti mortalibus, ut ore puro divina loquereris; et pollutam canina facundia linguam, Christi laudibus, et commemoratione ipsa pii nominis expiares. O vere Israelita, qui Deum Jacob tam fida mente vidisti: et tamquam ipsius Domini colluctatione firmatus, praevaluisti adversus principem hujus mundi, et spiritalia nequitiae in coelestibus debellasti scuto fidei, armisque justitiae: praeoptans Christo placere, quam hominibus: hominibus stultus esse, quam Deo: omni facundiae, omnique sapientiae hujus mundi praetulisti scandalum crucis; ut quod pereuntibus stultitia est, tu in patrem salutis adscitus, ut omnibus salvis futuris patescit, virtutem et sapientiam Dei esse cognosceres. Beatus es, frater, quia non caro et sanguis revelavit tibi haec, sed Pater qui in coelis est, per Dominum nostrum Jesum Christum, qui convertit sapientiam eorum, et stultam fecit; et elegit infirma ac stulta mundi, ut mundum istum his ipsis, propter quae Deum dedignatur nosse, confundat. Memento ergo tu nostri magis, qui locupletioribus meritis ad exorandi potentiam niteris. Nos enim licet jam accensa in lumine Christi lucerna, tamen adhuc sub nodio peccatorum latentes, vestra, qui tam fidei et gratiae, quam operum luce conspicui per septena Domini candelabra fulgetis, educi manu, vestroque oleo impinguari caput cupimus; ut non fumigante lino, quod nec ipsum tamen misericors Dominus exstinguit, obscuri ardeamus, sed puro, et ceteris etiam praeferendo fidelis exempli lumine luccamus: quamquam Domini gratia de tenebris relucente, non obscuri per nominis ipsius claritatem, etsi remoti, ut audistis, agamus. In coenaculo enim nostro secreti silemus, quia bonum est viro, ut propheta, 24 ait sedere singulariter, et tacere. Unde etiam in causis vociferandis silere nos docuit ipse Dominus, qui sicut agnus coram tondente se non aperuit os suum; qui tamen dixit; Tacui, numquid semper tacebo? Ipsius ergo voluntatem et judicium taciti sustinemus, qui potens est et nunc in nobis tacere, et cum voluerit, interpellare pro nobis. Verum interim in hoc nobis nostra nocuisse peccata persensimus, quod nec meruimus te videre: et insuper hoc ad mala nostra cumulatum putamus quod et tentationum tibi causa fuerimus; quibus geminas, ut indicasti, aegritudines pertulisti, toties verberatus, quoties ad nos venire conatus es. Sed quia saepe Dominus ipse, ut scriptum est, Deus noster tentat nos, ut caritatem nostram probet, qua nos in ipsius pace diligimus; de tua potius fide, quam de nostra speramus; ut si praemissa tentatio probationem in te operata est, non ultra valeat probata in Deo caritatis vota frustrari. Ita enim tibi promptum inesse spiritum scimus, ut non vereamur, ne ad impedimentum communis desiderii caro semper infirma praevaleat, quam fide roborans, animo subjugabis: ut quod ex se non potest, in Christo posse cogatur. Si dicas ei: Ne pugnes adversus spiritum, esto consentiens adversario tuo in via, et erit pax ossibus tuis, et cum exsultaverit cor meum in Deum vivum, tunc etiam caro mea requiescet in spe. Tene ergo, frater, quod tenes, ne coronam tuam accipiat alter. Cui simile est, ut quod volueras, velle non desinas, et immutabilem ad nos veniendi sententiam teneas. Religiosa conamina ipse ad voti fructum pervehet, in cujus potestate est ac favore, ut possimus prospere, quod pie volumus. Scimus enim, quia desideranti bonum, omnia procedunt in bonum . Verum et nos, quod quidem nobis gratissimum signum concordiae in omnibus nostrae fuit, infirmitatum tuarum indices litteras aegrotantes accepimus; probavimusque in nobis secundum Apostoli dictum et affectum, compati sibi unius corporis membra. Nam et eo ipso nos refectos sensimus, quod revaluisse te scripseras; ut in diversis licet terris positi, operantis in nobis spiritus unitatem tacita in corporibus separatis connexione, paribus aut incommodis, aut remediis congruentes experiremur. 25 Pone igitur et tu, frater unanime, meliorque in Christo nostri portio, si quam ex nostrae castigationis indicio tristitiam pia mente duxeris: Quia castigans castigavit nos Dominus, et morti non tradidit nos. Visitati enim medica Omnipotentis manu, in spem sanitatis a praesenti aegritudine fovebamur: flagella invicem nostra mutuis consolationibus mollientes. Nam solatium nobis magnum et dulce praebebat ipsa conjunctio passionis; quod non sine Domini numine, cujus injussu nec passeris casus in terram est, concurrisse in nobis ipsa unitas verberum videbatur. Sic et commoditas coeperat ambobus una procedere: seu quod alter alterius levamine respirabat, sive quod Dominus unitatis operator, individuo spiritu omnes suos nectens, neque carnalem in nobis substantiam discrepare pateretur. Non haec tamen tantum causa pueros nostros morata est. Nam Vigilantius quoque noster in Campania, et antequam ad nos perveniret, et posteaquam pervenit, vi febrium laboravit: et aegritudini nostrae, quia et ipse sociale membrum erat socio labore compassus est. Denique ille catechumenus, qui necdum nostri corporis erat membrum, vulnera nostra non sensit, et sanus fuit, atque expers languorum nostrorum, quia non suae compaginis dolorem caro adhuc aliena sentire non poterat. Ergo ut coepit Vigilantius noster progredi posse, tum demum censui scripta esse reddenda. Fatemur enim, ambos multo ante properasse: sed cum ante virium receptionem temere festinaret, qui non poterat; impie, qui valebat ; ambos, quia non poteramus volentes consilio, retinuimus invitos silentio. Itaque, ut supra scripsimus, post aegritudinem communi labore toleratam, orationibus sanctorum atque carorum, parte etiam, ut credimus, maxima tuis, respiciente clementius Domino, recreati, adhuc tamen exhaustis corporibus infirmi. In quo quidem nos gloriari Apostolus docet, quem potentem, ut praedicat, faciebat infirmitas; quia scilicet caro, quae adversus spiritum militat, cum adversa valetudine frangitur, pariter, infractis viribus, spiritalem non valeat expugnare virtutem. Carne igitur infirmi ad profectum spiritus, qui damno 26 carnis exsultat, et tamquam inimicae materiae tribulatione laetatur, atque infirmatione domiti corporis convalescit, sana et valida caritate, quam erga te per Dominum Jesum magnam habemus, dedimus has litteras in solatium tui, ut nos interim tenemus tuas: donec te ipsum, ut spopondisti, et quod numquam desinimus a Domino sperare, videamus. Multa sunt, quae ad nos invitare te, et de patria parumper debeant sevocare; prae ceteris amor pacis, et zeli fuga, qui maxime conspectu aut vicinia aemulae conversationis accenditur. Denique a nobis Romae zelotyporum incendia clericorum longinquitas Urbis exstinguit, et omnis illic iniquitas obstruit os suum: quia per absentiam inde nostram quasi subducto fomite, segnis odiorum flamma frigescit; nec in vocem audet erumpere, licet dentibus frendat invidia, dum iniquitatis suae conscia ipsa se erubescit, nec in promptu habet ubi faces lividae mentis accendat. Pax tamen Dei, quae praecellit omnem sensum, abundat in cordibus plurimorum, et opus Dei Salvatoris in nobis Campania tota veneratur. Romae quoque pauci etiam in clero ipso, a quo solo videmur scandalizari, morsu invidiae commoventur. Sed Domino gratias, qui et mihi miserrimo peccatori suo dedit dicere: Quoniam oderunt me gratis. Quod tamen ad me pertinet, cum ipsis quoque, qui oderunt pacem meam, mente pacificus sum. Si quis enim vult contentiosus esse, hoc nostra consuetudo non recipit. Horum tamen ipsorum, qui nos odisse, et a consortio sanctitatis suae segregare dicuntur, vix ad nos tenuis fama perlabitur, et ab auribus nostris spinarum sepe munitis, ut aura frigida, vel importunum vacui culicis murmur excluditur. Sed plenius indicare poterunt conservi nostri, pueri tui, quantum nobis gratiae dominicae detrimentum faciat Urbici papae superba discretio: qui paucis ipsis diebus, quibus interfuere, viderunt quam assidua nos, quam sedula sollicitorum fratrum monachorum, antistitum, clericorum, atque etiam ipsorum saepe secularium officia, toto illo nostrae aegritudinis tempore celebraverint. Quod apud unanimitatem tuam, de dominica tamen gratia, cujus hoc quoque opus et munus est, gloria licet, 27 nemo propemodum tota Campania episcoporum non visitare nos fas existimavit sibi. Et quos infirmitas vel necessitas aliqua devinxerat, missis vice sua clericis et litteris adfuerunt . Afri quoque ad nos episcopi revisendos prima aestate miserunt. Quod cum ita sit, vides quantopere ad humilitatem nostram festinare debeas, ut et paululum occasionem auferas quaerentibus occasionem, et pro gratiae vel caritatis augmento peregrineris a patria dum adhuc hospes corporis peregrinaris a Christo, quia Veritas ipsa testatur neminem prophetam acceptum esse in patria sua. Fateor autem, licet mihi nihil praesentia tua gratius dari possit, accensum esse desiderium meum flagrantius in praesentiam tuam, quod multos fratres spiritales tecum nobis adfore spopondisti. Eritne quaeso tempus illud, et illucescet ille aliquando dies, quo fraternitatem tuam comite electorum Dei cohorte venientem, in gremio jam communis patroni Dominaedii mei Felicis excipiam; et, quod nunc ipsius orationibus impetrari rogo, id impetratum coram, apud ipsum pariter in Domino gratulemur? cum ego vos simul et vicissim complexus omnes, merito dicam concinentibus vobis: Haec plane dies, quam fecit Dominus; exsultemus et laetemur in ea: quia bonum et jucundum habitare fratres in unum. Tum ego te non in monasterio tantum vicini Martyris inquilinum, sed etiam in horto ejusdem colonum locabo, sed gratis; quia jam a patrefamilias accepisti denarium tuum: praeter illos, quos idem Dominus jam pro vulneribus tuis largus stabulario dedit, ut curatus oleo misericordiae, et vino gratiae, utilius ad dominicam vineam integrato corpore locareris. Videre ergo jam mihi videor hortulum meum adventantibus tecum Domini mercenariis, et cooperantibus cultiorem. Neque enim difficile existimari, quam facile depleturi sint levioris culturae laborem, quos in vineam suam Christus elegit ; et otiosos Deo, in vano hujus seculi foro stare non passus est. Jam et domestica mihi post osculum sanctum gaudia mente et cogitatione propono, cum inebriante spiritu caritatis sobriam misceamus per pocula casta laetitiam; nec in fermento nequitiae, sed in 28 azymis sinceritatis pia festa celebremus, psallentes Domino in hymnis et canticis spiritualibus, cantantes linguis et cordibus Deo, omne quodcumque agimus in verbo vel in facto, in nomine Jesu Christi, gratias agentes Deo Patri, per ipsum. Qui facit unius moris habitare in domo, ut spero, nos faciet inter nos in semetipso habitare. Qui fecit utrumque unum, et exaltatus omnia traxit ad se, qui humiliatus ipse pacificaverat omnia, reconcilians mundum Deo, cum repleverit gaudio os nostrum praesentia vestrae unanimitatis, dicemus: Magnificavit Dominus facere nobiscum: et in abundantia laetitiae nostrae benedicemus vos de domo Domini, quia benedicti vos Domino, qui venistis in nomine Domini. Calicem salutaris accipiatis , et edatis panem beatorum in regno Dei; vos enim estis coram Domino Jesu satietas nostra et gaudium. Aude igitur erumpere non tuis opibus et viribus, sed fretus et nixus in Christo: quia virga ejus et baculus ipsius nos consolatur, et sustinet, et gubernat. Qui portat aegrimonias nostras, et infirmitates nostras suscepit , dat lasso virtutem, confortat genua debilia, ipse statuet et immaculatam et inoffensam viam tuam; praecinget te virtute, et perficiet pedes tuos tamquam cervi, ut exsultes sicut gigas ad currendam viam, ne impedire te possit trepidae carnis infirmitas: qui non in carne, sed in spiritu incedis. Servientes enim Christo corporis servitio, animi imperio magis utimur. Atque ideo voluntatem nostram Christo autore directam caro jussa comitatur, trahitque corpus ab animi fortitudine firmitatem: et ad domini habitum famulus componit obsequium. Atque ita virtus in infirmitate perficitur, dum anima consensu carnis edomitae Deo serviens, per infirmitatis ministerium implet officia virtutis. Intende igitur, et prospere procede, et deducet te mirabiliter dextera Dei. Misericordia ejus et gratia praeibunt faciem tuam: et si infirmus domo prodeas, robur acquires eundo. Sperantes enim in Domino mutabunt fortitudinem, assument pennas sicut aquilae. Si ergo habeas cor ardens in via, renovabitur sicut aquilae juventus tua. Curres, et non lassabis: ambulabis, et non deficies: non te virga, non pera, non sacculus praegravabit: 29 non calciamenta, nec duplex vestis impediet; sed exuto carnalibus vinculis, ut in terra sancta liceat stare, vestigio, lumbisque praecinctis, nullo aere, gravi zona, festinanter, ut Pascha Domini, et opus Christi in tempore collecto gerendum est, viam tuam curres: prosperum iter faciet Deus salutarium nostrorum. omnis tibi vallis implebitur, et omnis collis humiliabitur: ut fiant aspera iniquitatum in vias planas, ne usquam itineris offendas pedem tuum: quia angelis suis mandavit , ut custodiant te in omnibus viis tuis: et ipse Dominus protectio tua scuto pacis suae circumibit te, praelucens tibi in lumine vultus sui, et praetendens in umbra alarum suarum: ut per diem sol non urat te, neque luna per noctem. Ubique loci custodiet atque benedicet introitus et exitus tuos, ut in omni loco filium pacis invenias, et super omnem hospitem pax tua veniat. Quod si forte proficiscens, cogitata carorum hominum, vel assuetorum locorum divulsione lacrymaveris, temporalis tristitia tua in aeternam laetitiam convertetur. Euntes, inquit, ibant et flebant, mittentes semina sua; venientes autem venient cum exsultatione portantes manipulos suos. Ita tu, et si veniendo fleveris, redeundo gaudebis, et in gaudio metes, quae in lacrymis seminaveris. Gratia Domini Jesu Christi, et caritas Dei Patris, et communicatio Spiritus sancti cum tota domo tua non manufacta: quia vos estis templum Dei vivum, aedificatum in fundamentis apostolorum in Christo Deo, mihi unanime, venerabilis, dilectissime, et desiderantissime. Sanctam parentem nostram, matrem in Christo coheredem tuam veneratione, qua digna est, salutari peto. Conserva in Domino mea fraternitatem tuam, quo veneratur affectu, salutat. Et vos a nobis omnem sanctam fraternitatem, qualem agere vobiscum certi sumus, multo obsequio salutate. Salutant vos omnes, qui in Domino nobiscum sunt: ut ex Hebraeis Proforus, et Restitutus amans Dominum, et te in Christo compertum diligens, et multum desiderans. In epistolae titulo imitari praestantem in omnibus mihi fraternitatem tuam timui: quia tutius credidi vere scribere. Cave ergo posthac servus Christi in libertatem vocatus, hominis et fratris et conservi inferioris servum te scribere: quia peccatum adulationis est magis, quam humilitatis justificatio, honorem uni Domino, uni magistro super terram, uni Deo debitum, homini cuilibet, ne dicam miserrimo peccatori, deferre. Sufficit caritas 30 de corde puro, et fide non ficta: quod autem abundantius est, a malo est. Obsecro te frater per Dominum, ut praesumtionem de te meam spiritu revelationis inspicias; alioquin et offensam tuam possum vereri de epistola tam loquaci: sed apud caritatem, quae omnia sustinet, ex eo ipso gratia debet augeri, quo fastidium comparari solet, ubi nulla caritas taedium temperat. In dictando enim dum te cogito, et totus in te sum, quasi apud praesentem longo intervallo loquar, obliviscor impositum finire sermonem. Panem Campanum de cellula nostra tibi pro eulogia misimus, tantum meritis in Domino tuis freti, ut plena ad te perferendum sui gratia crederemus: tu licet uberioribus micis a Domini mensa jam saturatus sis, dignare et a peccatoribus acceptum in nomine Domini panem in eulogiam vertere. Ac ne panis siligineus tibi modum nostrae humilitatis excedere videretur, misimus testimonialem divitiarum nostrarum scutellam buxeam; ut apophoretum voti spiritalis accipies, habiturus exemplo, si necdum simili argento uteris. Quod si nigellatum habes, mitte nobis per ea vascula, quae pueris tuis, filiis nostris, demandavimus. Amamus enim vasa fictilia, quia et secundum Adam cognata nobis sunt, et Domini thesaurum in talibus vasis commissum habemus. Praeterea peto, quia summum animi tui jus habere me confido; ut si necesse fuerit, deficientibus a me et libertis, et servis, et fratribus, tuam curam impendas, et ordinare digneris, qualiter ad nos vinum vetus, quod Narbone adhuc nos habere credimus, pervehatur. Ne timeas, frater sancte, damnum, si nos feceris etiam pecuniae debitores. Omnes enim nostri a nobis declinaverunt, simul impii facti sunt, et inimici hominis domestici ejus.
|
(pro quolibet nominis sui vel falso aut inutili
servo, verbis suis debitorem se faciens) (V. not. 9. Intelligit Bassulam) (V. not. 10) (V. not. 11) (V. not. 2) (V. ep. 47, n. I) (id est Depone. V. carm. 14, v. 81) (V. not. 13) (V. not. 14) (V. not. 15) (V. not. 16 et
17) (V. ep. 49. n. 2) (Bassulam
innuit) (Therasiam dicit) ( forte
relevationis) (V. not. 18) (V. not. 19) (V. not. 20)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 6 |
EPISTOLA VI 1. 2. 3.
|
Augustino, non accepto ab eo responso, denuo per alios scribit Paulinus.
|
Domino sancto fratri et unanimo AUGUSTINO, PAULINUS et THERASIA peccatores. Jamdudum frater in Christo Domino, mi unanime, ut te in sanctis et piis laboribus tuis nescientem agnovi, absentemque vidi, tota mente complexus, alloquio quoque familiari atque fraterno per litteras adire properavi. Et credo 31 in manu et in gratia Domini sermonem meum ad te fuisse perlatum: sed morante adhuc puero, quem ad te aliosque dilectos aeque Deo salutandos ante hiemem miseramus, non potuimus ultra et officium nostrum suspendere, et desiderium sermonis tui cupidissimum temperare. Scripsimus itaque iterato nunc si priores ad te litterae nostrae pervenire meruerunt; aut primo, si illis in manus tuas perveniendi felicitas non fuit. Sed tu, frater, spiritalis omnia judicans amorem in te nostrum ne pendas officio solo, aut tempore litterarum. Dominus enim testis est, qui unus atque idem operatur in suis ubique caritatem suam, jam abinde nobis, ex quo te beneficio venerabilium episcoporum Aurelii et Alypii, per tua in Manichaeos opera cognovimus, ita inditam dilectionem tuam, ut nobis non novam aliquam amicitiam sumere, sed quasi veterem caritatem resumere videremur. Denique nunc etsi sermone, non tamen tamquam et affectu rudes scribimus, teque vicissim spiritu per interiorem hominem quasi recognoscimus. Nec mirum si et absentes adsumus nobis, et ignoti nosmet novimus, cum unius corporis membra simus, unum habeamus caput, una perfundamur gratia, uno pane vivamus, una incedamus via, eadem habitemus domo. Denique in omne quod sumus, tota spe, ac fide qua stamus in praesenti, nitimur in futurum: tam in spiritu quam in corpore Domini unum sumus, ne simus nihil, si ab uno excidamus. Quantulum ergo est, quod absentia corporalis nobis invidet nostri, nisi sane fructum istum, quo pascuntur oculi temporalium exspectatores? Quamvis nec corporalis quidem gratia temporalis in spiritalibus dici debeat, quibus etiam corporum aeternitatem resurrectio largietur; ut audemus in virtute Christi et bonitate Dei Patris vel indigni praesumere. Quare utinam hoc quoque nobis munus annueret gratia Dei per Dominum nostrum Jesum Christum, ut etiam in carne faciem tuam videremus. Non solum desideriis nostris magnum conferretur gaudium, sed etiam mentibus lumen accresceret, et ex tua copia locupletaretur inopia nostra. Quod quidem et absentibus largiri potes, hac praesertim occasione, qua filii nostri unanimes, et carissimi nobis in Domino, Romanus et Agilis, quos ut nos alteros tibi commendamus, in nomine Domini revertentur, opere caritatis impleto; in quo tuae caritatis affectu specialiter utantur, rogamus. 32 Nosti enim quam celsa promittat Altissimus fratri fratrem adjuvanti. Per hos, si quo me gratiae quae tibi data est, dono remunerari voles, tuto facies. Sunt enim, velim credas, unum cor et una nobiscum in Domino anima. Gratia Dei tecum, ut est, in aeternum maneat, frater in Christo Domino unanime, venerabilis, dilectissime, et desiderabilis. Omnes in Christo sanctos, quales tibi cohaerere non dubium est, a nobis saluta. Commenda nos omnibus sanctis, ut tecum pro nobis orare dignentur.
|
(Sub finem
anni 394) (V. not.
21)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 31 |
EPISTOLA XXXI (Al. XXXIV) AUGUSTINI AD PAULINUM ET THERASIAM.
|
Augustinus Paulino pro secundis litteris ab eo receptis grati animi obsequium exhibet, seque Valerio coepiscopum Hipponensem ordinatum esse renuntians, exoptat ut in Africam trajicere ipse velit, magno cum sibi solatio, tum ceteris Christianis exemplo futurus.
|
(Hanc epistolam, si placet, legesis inter opera
S. Augustini, nostrae Patrologiae tomo XXXIII, col.
121-125.)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 7 |
EPISTOLA VII. 1. 2. 3.
|
36 Ad Romanianum scribens, gratulatur Ecclesiae Hipponensi quod Augustinum meruit Episcopi collegam.
|
Domino merito praedicabili, et honorando fratri ROMANIANO, PAULINUS et THERASIA. Pridie quam has daremus, reversis ex Africa fratribus nostris quorum exspectatione nos pendere vidisti, optatissime sanctorum et carissimorum virorum, inde epistolas receperamus, id est Aurelii, Alypii, Augustini, Profuturi , Severi , jam omnium pariter episcoporum. Ergo tot sanctorum talium recentissimis sermonibus gratulantes, properavimus ad te nostram referre laetitiam, ut tibi quoque exspectatum in peregrinatione sollicita gaudium festivissimis conferremus indiciis. Si forte eadem de venerabilibus et amantissimis viris per aliarum adventus navium comperisti, per nos etiam repetita accipe, et quasi renovata hilaritate rursus exsulta. Quod si primus hic a nobis tibi nuntius veniet, gratulare tantam nobis in tua patria caritatem, Christo donante, partam, ut quidquid illic divina providentia gerat, mirabilis semper, ut scriptum est, in sanctis suis, vel primi, vel cum primis sciamus. Non autem tantum hoc scribimus gratulandum, quod episcopatum Augustinus acceperit; sed quod hanc Dei curam meruerint Africanae Ecclesiae, ut verba coelestia Augustini ore perciperent; qui ad majorem dominici muneris gratiam novo more provectus, ita consecratus est, ut non succederet in cathedra episcopo, sed accederet. Nam incolumi Valerio Hipponensis Ecclesiae coepiscopus Augustinus est. Et ille beatus senex, cui purissimam mentem nulla unquam liventis invidiae macula suffudit, dignos sui cordis pace nunc ab Altissimo fructus capit, ut, quem successorem sacerdotii sui simpliciter optabat, hunc mereatur tenere collegam. Credine hoc potuit, antequam fieret? Sed in hoc quoque Omnipotentis opere dici evangelicum illud 37 potest: Hominibus haec ardua, apud Deum autem omnia possibilia. Exsultemus itaque et laetemur in eo qui facit mirabilia solus, et qui facit unanimes habitare in domo, quoniam ipse respexit humilitatem nostram, et visitavit in bono plebem suam, qui erexit cornu in domo David pueri sui, et nunc exaltavit cornu Ecclesiae suae in electis suis, ut cornua peccatorum, sicut per prophetam spondet, hoc est, Donati starum Manichaeorumque confringat. Utinam haec nunc Domini tuba, qua per Augustinum intonat, filii nostri Licentii pulset auditus; sed ut illa audiat aure, qua Christus ingreditur, de qua non rapit Dei semen inimicus. Tunc vere sibi summus Christi pontifex Augustinus videbitur, quia tunc se et exauditum sentiet ab Excelso, si quem tibi dignum genuit in litteris, hunc et sibi digne filium pariat in Christo. Nam et nunc, velim credas, flagrantissima de ipso nobis sollicitudine scripsit. Credimus in omnipotentem Christum, quod adolescentis nostri votis carnalibus spiritalia vota Augustini praevaleant. Vincetur vel invitus, mihi crede, vincetur piissimi parentis fide, ne mala victoria vincat, si maluerit in perniciem suam vincere, quam pro salute superari. Ne vacuum fraternae humanitatis officium videretur, de buccellato Christianae expeditionis, in cujus procinctu quotidie ad frugalitatis annonam militamus, panes quinque tibi pariter et filio nostro Licentio misimus; non enim potuimus a benedictione secernere, quem cupimus eadem nobis gratia penitus annectere. Paucis tamen et ad ipsum loquamur, ne neget sibi scriptum, quod de se tibi scriptum est; Aeschino enim dicitur, quod audit Mitio . Sed quid de alienis loquar, cum de proprio cuncta possimus? et aliena loqui, non soleat esse sani capitis, quo Dei gratia sano et salvo sumus, quibus caput est Christus? Incolumem te aetate quamplurima, et beatum semper cum tota domo tua, ut cupimus, habeamus in Christo, domine frater merito honorandissime et desiderantissime.
|
(V. not. 22) (V. not. 23) (V. not. 24) (Terent. in
Adelphis. V. not. 25)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 8 |
EPISTOLA VIII. AD LICENTIUM. 1. 2. 3.
|
Licentium Romaniani filium, pro quo scripserat Augustinus ejus olim magister, hortatur Paulinus et prosa et carmine, ut contemto aulae fastu se dedicet Christo.
|
Audi ergo fili legem patris tui, id est, fidem Augustini; et noli repellere consilia matris tuae, quod aeque nomen in te Augustini pietas jure sibi vindicat; qui te tantillum sinu gestavit suo, et a parvulis primo lacte sapientiae secularis 38 imbutum, nunc etiam spiritalibus lactare et enutrire Domino gestit uberibus. Quoniam te adultum aetate corporea, in spiritalibus adhuc cunabulis vagientem videt, adhuc infantem verbo Dei, vix dum in Christo primis passibus et vestigio titubante repentem; si tamen Augustini doctrina, tamquam manus matris et ulna nutricis, instabilem regat parvulum. Quem si audias et sequaris, ut rursum te sermone Salomonis alliciam: Fili, coronam accipies gratiarum tuo vertici. Et tunc vere eris ille non phantasmate somniatus, sed ab ipsa veritate formatus consul et pontifex, vacuas imagines falsi operis, implente Christo, solidis suae operationis effectibus. Vere enim pontifex, et vere consul, Licentius erit, si Augustini vestigiis, propheticis et apostolicis disciplinis, ut sacrato beatus Elisaeus Eliae, ut illustri apostolo Timotheus adolescens adhaereat, indivulso per itinera divina comitatu; ut et sacerdotium corde perfecto discat mereri, et populis ad salutem magistro ore consulere. Sat hoc monitis et hortatui. Modico enim sermone et labore te arbitror, mi Licenti, ad Christum posse incitari, jam a pueris ad studia veritatis et sapientiae, quod utrumque vere est Christus, et omnis boni summum bonum venerabilis Augustini spiritu et ore flammatum. Qui si parum apud te pro te valuit, quid ego tanto intervallo posterior, et omnium illius opum pauper, efficiam? Sed quia et illius facultatis potentia, et tui ingenii humanitate confisus, pleniora atque majora in te spero elaborata, quam elaboranda, ausus sum hiscere duplici gratia, ut et illi viro debita caritate compararer in sollicitudine tui; et inter eos qui salutem tuam diligunt, vel contestato numerarer affectu. Nam effectus in tui perfectione palmam Augustino potissimum destinatam scio. Vereor, fili, ne aures tuas asperitate temerarii sermonis offenderim, et per aures animo etiam tuo taedii mei vulnus intulerim. Sed in mentem venit epistola tua , qua te musicis familiarem modis intellexi. A quo studio ego aevi quondam tui non abhorrui. Itaque mihi ad tuam mentem, si in aliquo exulcerassem, deliniendam remedium litteras tuas recordatus reperi, ut te ad Dominum harmoniae omniformis artificem modulamine carminis evocarem. Quaeso te ut aure audias; neque causam salutis tuae in verbis meis spernas, sed piam curam et mentem paternam etiam in despiciendis sermonibus libenter accipias; quibus insitum Christi nomen quod est super omne nomen, hanc deberi venerationem facit, ut non possit a credente contemni.
|
(Carmen Licentii contentum epist. 26
S. August. [al. 39])
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 9 |
EPISTOLA IX. 1. 2. 3. 4. 5.
|
43 Delphinus ab Amando impulsus fuerat ut a Paulino aliquid salutaris doctrinae peteret. Ea de re queritur ad Amandum scribens Paulinus, excusans imperitiam suam, et opem ipsorum implorans: multa iterum ad pietatis institutionem sapienter inspergit.
|
Sancto et vere unanimo, et merito dilectissimo AMANDO PAULINUS. Quantum intelligo, quod tibi in aurem loquor, tu supra tectum praedicas: quandoquidem dum me nimium diligis, et nimium tibi de fratre inepto places, etiam sancti ac venerabilis nobis communis patris auribus insinuare non dubitas et insipientiae meae temeritatem, qua te magnis audeo quam illum in verbis meis contemnere. Nam unde me idoneum putaret ille, a quo aliquid spiritu suo dignum in litteris desideraret, nisi tu illi persuasisses, affectu magis quam judicio ita sentiens, meum quoque os a Domino inter ora mutorum et infantium, de quibus laudem suam perficit Omnipotens, fuisse reseratum? Jubet ergo me sibi sermonem spiritali, hoc est, suo sale conditum promere: meminit enim quod me verbi sui sale asperserit. Neque cessat id facere: nam omnes mihi litterae illius spiritalia condimenta sunt. Est enim et ipse sal terrae, vividum referens apostolicae doctrinae saporem; sed vereor ne salem ejus insulso corde non duxerim; nec sentiat in quo condiatur, ut Domini suavitatem sapiat, sensus meus, si in eo Delphini sapor evanescere, et vigor potuit hebetari. Quis me dicentem excitavit, Leo est in viis, in plateis autem homicidae? Non apis mysticae studio, non formicae solertis exemplo ad providentiam vitae et utilitatis operam suscitamur; sed modicum dormimus, modicum vero dormitamus, modicum autem manibus complectimur pectus; et interea nobis inopia tamquam bonus cursor occurrit; et ille dives qui pauper factus est, ut nos vere egenos sua paupertate ditaret, videns nos in nostra egestate durantes, merito proclamavit: Quae utilitas in sanguine meo, dum 44 descendo in corruptionem? Sed utinam vel dum haec loquimur, ipso conscientiae nostrae judicio, et proprii sermonis querimonia excitaremur, ut vel sero possemus dicere: Nunc coepimus, haec mutatio dexterae Excelsi: Sed ventres pigri sumus, et idcirco adhaeret pavimento anima nostra quamvis jamdudum ei dixeritis: Erige te a mortuis, ut attingas Christum. Quem quidem Dominum interventu fidei vestrae, per gratiae sacramentum imposuistis in naviculam cordis nostri . Sed quia somno inertiae nostrae obdormivit in nobis opus est ut eum excitetis, ut assurgat in excitationem animae nostrae; imperet silentium turbidis cogitationum terrestrium flatibus, et sensuum nostrorum fluctus verbi sui pace componat, ut fiat in corde nostro casta tranquillitas; et spiritu veritatis gubernatore, ac Dei verbo remige, dirigamur ad portum voluntatis nostrae. Nam quae est exspectatio nostra, nisi Dominus Jesus, qui potens est salvos facere nos a pusillo animo et tempestate? et annuere orationibus vestris, ne fiat fuga nostra hieme aut sabbato, hoc est, in otio spiritalium negotiorum, et bonorum operum sterilitate. Sabbatum enim otiosum est, et hiems nuda nascentium. Itaque si non carnali observantia, sed spiritali, abstinentes nos ab omni opere servili, quod est vita peccati; cui deditus vere servus est, et in domo non manet, agimus sabbatum, non illud quod non sustinet anima Domini, sed illud, in quo Dei requies est; qui in humili trementium famulorum corde requiescit, nec hiberna tempestas fugam nostram opprimet; et quasi frigore pigros pedes ab evadendi libertate retinebit, si spe gaudentes, et spiritu ferventes, non contractis avaritiae gelu manibus, sed apertis refrigerio misericordiae, furtivus ille nos horae novissimae superventus inveniat opertos atque vestitos salutaribus operum fidelium tegumentis, ut possimus sustinere ante faciem frigoris ejus; qui nos ideo nunc in timore praecepti sui vult effici praeparatos, ut in die irae inveniat absolvendos. Favete nunc igitur, et orate, ut apprehendamus, in quo apprehensi sumus, et extendentes nos ad bravium supernae vocationis, obliviscamur quae retro sunt: positaque in aratro crucis manu mentis, 45 non sulcata respiciam, sed sulcanda provideam; donec perveniamus ad montes, in quos levavimus oculos nostros, ut inde nobis a Domino veniat auxilium, qui est mirabilis in sanctis suis; qui sunt montes Dei, in quos bona fidelis animae operatione provehemur. Si enim in via veritatis, quae est impolluta, digne ambulemus, tunc ipse Dominus, qui est via et veritas, perficiet pedes nostros sicut cervi; et super excelsa statuet nos. Montes enim, inquit, excelsi cervis, et petra refugium herinaceis : quia si super iniquitatem alacritate cervorum fugiamus Nebroth venatorem, qui, ut Scriptura designat, contra Dominum venator fuit; et cooperante Christo piis actibus ascendamus excelsa virtutum per doctrinas prophetarum et apostolorum, qui sunt montes Dei, montes illi uberes; tunc velut de rupe praecelsa despicientes vanas praetereuntis mundi figuras, in exsultationis voce cantabimus: Exaltabo te, Domine, quoniam ab insurgentibus in me exaltasti me, et super inimicos meos despexit oculus meus. Ex hac autem celsitudine montium informati ad humilitatem cordis, et salubribus disciplinis velut spinis nostra undique membra muniti, efficiemur ut herinacei, qui parva corpuscula aspero tegmine armati, naturalibus jaculis adversum hostiles aut canum morsus, aut manus hominum, muniuntur. Humilitatis autem timore divino, et gratia ipsius humilitates armatis, petra refugium est, id est, Christus, cujus verba nobis contra diabolum vel septimenta vel spicula sunt. His enim et aures nostras sepimus adversum linguam nequam, et in corde nostro vitia adversa configimus. Ita per observantiam spiritalem et directam fidem, et herinacei pariter erimus, et cervi, si secundum has minores bestiolas angustati et humiles abscondamur in Christo, ut in refugii petra; et verbo ac spiritu veritatis muniti, et diabolo et mundi hujus illecebris asperi resistamus. Majores vero illas feras pedibus alacres, et sublimes cornibus ita aemulabimur, si habeamus pedes firmos ad consistendum in via Domini; nec moveantur ab ejus itinere 46 vestigia nostra; iisdemque pedibus utamur ad fugienda peccata, et hujus seculi perniciosa contagia; caput salutis nostrae, quod est fides catholica, bonis operibus velut cornibus ornatum pariter et armatum gerentes; ut vel repugnemus inimicis venatoribus, vel actibus Deo placitis coronati, vestrum potissimum gaudium, et corona simus: quorum in Christo plantatio, apud Christum labor quotidianus sumus. Non enim ambigimus quotidie deprecari vos, ut perficiatur in nobis beata illa mutatio dexterae Excelsi; ut vere possimus dicere: Defecit cor meum, et caro mea, Deus cordis mei, et pars mea Deus in secula. Quia tunc Deus esse dignabitur cordis nostri Deus, cum cor nostrum, quod est carnale, defecerit spiritali aedificatione destructum. Tunc audebimus et vestram nos dicere portionem in terra viventium, cum et ipsi Domino renovati sensu mentis nostrae, secundum Christum ad coelestem imaginem, potuerimus dicere: Deus cordis nostri, et pars nostra Deus in secula.
|
(V. not.
26)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 10 |
EPISTOLA X. 1. 2. 3.
|
Delphino Burdegalensi episcopo, a quo baptizatus fuerat, summa pietate excusat se minus idoneum ad tractandos in epistolis sacrae Scripturae locos: quod ille postularat. Hic Delphinus Ecclesiae fastis reperitur insertus die nono ante kalendas Januarias.
|
Beatissimo et peculiariter domino, semper in Domino Christo nobis patri DELPHINO, PAULINUS. Accepimus litteras sanctae affectionis tuae, quibus jubes nos in epistolis quas ad te facimus, aliquem praeter officii necessitatem, de Scripturis adjicere sermonem, qui tibi thesaurum nostri cordis revelet. Sed parentes potius filiis thesaurizare, et ordo pietatis postulat, et magister Apostolus docet. Quamvis tu nobis a Domino et in Domino pater factus semper thesaurizaveris bona, et thesaurizare non desinas: praeter illud gratiae salutaris 47 talentum, quod te consignante suscepimus non in terra abscondendum, neque in sudario involvendum, sed apponendum nummulamis, a quibus uberi multiplicaretur usura; vel iis distribuendum in tempore opportuno, qui ad praeparandas in adventum sponsi faces, venditant oleum sapientibus comparandum. Thesaurizas vero nobis et alio modo semper, qui de thesauris Domini ad gratiam, quae per te data est nobis, apponi rogas. Atque utinam tantum capere possimus, quantum tu, ut accipiamus, potes impetrare. Nam profecto de hac pro nobis postulationum tuarum conscientia atque fiducia petis a nobis, vel magis repetis, ut aliquid spiritale ad te loquamur, quod semine in nobis dignum tuo sit; quia secundum fidem tuam exorasse te credens, quae nobis orasti et oras dari, effectum sollicitudinis et deprecationis tuae de nostri cordis et oris fetibus per documenta verborum capere desideras: quoniam ex abundantia cordis os loquitur, et sapor mentis in sermone gustatur. Juste itaque sanctitas tua depositi sui debitum repetit, et seminis sui germen exspectat. Sed quid faciam ager sterilis? qua tibi fruge respondeam, qui pro tritico tribulos, vel pro uvis edidi spinas? Et ideo conscius malae segetis aut infructuosae arboris, ut vel pietati debitae satisfaciam, sola in litteris meis officii verba praetendo, et sensum a corde tuo degenerem pudore inertiae confusus occulto; dum nimiae circa me dilectionis tuae conscius timeo, ne animum tuum bonae de nobis spei praesumtione gaudentem decepta exspectatione contristem, et cogaris dicere vel scribere mihi: Ego te plantavi vitem fructuosam, tu vero conversus es in amaritudinem vitis alienae . Exspectavi ut faceres uvam, et tu fecisti spinas; atque utinam vel illas utiles, quae contra linguam nequam sepimentum piis auribus praestant, et fidem in corde cauto, velut frugem in agro circumcluso tuentur. Sed tu illas, ut sentio, inutiles et nocentes, quae verbum suffocant et convertunt in aerumnam, dum carnalibus adhuc cogitationibus corda configunt, quasi rhamnus asper produxisti. Quaeris ergo, piissime pater, quid facias adhuc quod non feceris nobis? cum et 48 plantaveris nos in domo Domini, et plantati maceriam signaculi salutaris, qua ab incursu silvestris apri, et depastione ferocis onagri muniremur, adstruxeris et torcular foderis, quo per conversationem piam quasi quamdam tibi dulcem de tua vite vindemiam funderemus. Habes adhuc, quod facias imitatione illius, qui sterilis ficulneae commeatum a Domino vineae deprecatus est, et imminentem inutili ligno excisionem distulit sponsione. Sic igitur et pro nobis pietatis tuae cura interveniat, et positam ad radices arborum jejunarum securem vel annua Domini indulgentis exspectatione suspendi postulet. Sponde patrifamilias diligentiam pro nobis sollicitudinis tuae, et assiduas orationes, tamquam illum apostolicum evangelici stercoris cophinum pollicere, quo cordis nostri terra pinguescat, et sationis tuae seges nutriatur, vel plantationis tuae arbor succum tuae fecunditatis accipiat; ut in die recognitionis , quo pariter sator messorque gaudebunt, nos quoque paterno sinu afferens inter manipulos tuos, repetas ab eo culturae tuae fructum; cum illi qui sata irrigantium nutrit, et colentium labores fructificat, id in nobis, quod non ad ignem jubeat abscidi , sed ad horreum metere dignetur, obtuleris.
|
(LXX,
aliena) (V. not. 27) (Id est judicii. V. epist. 19, n.
3) (V.
epist. 11, n. 7)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 11 |
EPISTOLA XI. 1. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
|
Quanta sit caritatis Christianae supra humanas necessitudines praestantia, ostendit, in se deque se ipso sacrificium Deo immolandum, veteribus sacrificiis allegorice explicatis: item Severum laudat quod S. Martini vitam scripserit, ac postremo ad se invitans de evangelicae paupertatis praestantia pulcherrime admonet.
|
SEVERO fratri unanimo PAULINUS. In Domino Deo Jesu Christo sentio, et in te potissimum munere et verbo Dei laetus experior, quia amico fideli nulla est comparatio, et lingua gratiae in bono homine abundat. Nam quasi medicamentum vitae nobis consolatio caritatis tuae, ut favi mellis sermones tui; ut aqua frigida sitientibus, ita nobis nuntius de te bonus a terra longinqua. Qui cum et salutis tuae indicio, et caritatis eloquio impinguet ossa nostra, magnum laetitiae et jucunditatis cumulum hinc habet, 49 quod per nostros filios in Domino tuos pueros affertur, et promitur; ut non solum litteris, sed quadam tui lateris parte potiamur, Quid retribuemus Domino nostro, praeter omnia quae retribuit nobis, pro hac etiam gratia, qua te nobis et in seculari prius amicitia dilectissimum, in suis quoque rebus, quod incomparabilis pretii ducimus, individuum comitem atque consortem spiritali germanitate connexuit? Quae est, inquit, mater mea, aut qui sunt fratres mei? non hi videlicet, qui de voluntate carnis, et convenientia somni; sed qui ex Deo nati sunt per sapientiam Dei Christum: qui in se manens innovat omnia, et dat potestatem filios Dei fieri, coheredes regni sui; propter idipsum conformatus corpori humilitatis nostrae, ut nos conformet corpori gloriae suae; et non solum a terra nostra, sed etiam a cognatione divulsos in sortem et generationem suam transferat. Quo munere nos sibi creare, et in suae caritatis vinculo copulare dignatus est, a familiaritate carnali, in qua jam nunc intelligimus, huic nos foederi praeparaverat, in aeternam necessitudinem affectu potiore mutavit. Siquidem caritas Christi ista sit, quae numquam excidit, quia ex Deo defluit, et in Deo permanet; omnemque, in quo maneat, hominem sua perennitate perpetuat. Haec est inflari nescia, expers doli, pura livoris, aemula Deo, non elatione spiritus, sed spiritu mansuetudinis, et aemulatione pietatis. Dominus enim noster, ut ipse testatus est, et experimur, dulcis et mitis est, et humilis corde. De quo tu mihi genitus frater non solum ad praesens adjutorium, sed et ad perenne consortium tanto superas omnem circa me corporalium necessitudinum affectionem, quanto potiore mihi parente germanus es, quam illi quos caro tantum et sanguis mihi sociat. Ubi enim mihi nunc consanguinea germanitas? ubi amicitia vetus? ubi pristina contubernia? Evanui coram illis omnibus, exter, ut dictum est, fratribus meis, et peregrinus filiis matris meae. Amici mei et proximi quondam mei, nunc a longe steterunt; et, sicut fluvius decurrens, et ut fluctus pertransiens, sic transeunt me, et in me forsitan confunduntur et erubescunt, ut scriptum est, venire ad me: facti sunt mihi, qui prope, longe; et qui longe, prope. Pro patribus, inquit, nati sunt tibi filii. Ita pro parentibus, et fratribus et amicis, tu nobis factus a Domino es, qui et parentum cura anxius et fraterna dilectione sollicitus, et 50 tota non fictae amicitiae fide sedulus, omnibusque in nos pietatis visceribus effusus, assiduis nos litteris adeas, blandissimis solatiis mulceas. Neque sat habes occasionibus cunctis revisere, nisi et pueros tuos mittas. Nec solum de famulis, sed et de filiis sanctis, quorum benedicta in Domino prole laetaris, eligis tabellarios; quorum oculis nos videas, et ore contingas. Speciosi nobis pedes illorum tamquam evangelizantium bona. Nuntiant enim nobis, et afferunt ea quae ad pacem sunt de te; cum proferunt opera Domini, quae aut operaris in verbo Dei, aut scribis in spiritu Verbi. Quae nobis divitiae tam pretiosa munera, quae necessitudines tam dulcia possint praestare solatia? ut eorum reputatio differatur, quae in aeternum largitas divina promittit; quanto potiora post habitis rebus sint; quae jam et in isto seculo rependuntur, considerare promptum est. Quod enim quaeso, mihi damnum pietatis et gratiae parens inhumanus, aut frater negligens, aut amicus immemor faciunt, cum omnes horum mihi nominum, vel pignorum, aut foederum caritates, vel de te uno largiter rependantur? ut taceam vel in nostro, vel etiam in ignoto orbe, non paucos et in Deum et erga nos tui similes: quorum nobis affectus maximos pro patria, et parentibus, et patrimoniis gratia retributoris indulget, in te uno, quae accepimus bona, si computemus, omnia nobis nostra in te largius atque pretiosius compensata reputabimus. Frater non redimit, inquit, redimit homo. Similiter nobis licet dicere: Mundus nos non amat, sed amat Christus. Homo negligit, sed Deus diligit. Inimici hominis domestici ejus, sed rursum amici hominis domestici Dei. Fuerint nobis fratres, et amici, et proximi boni et magni; sed non fuit placitum circa nos in eis Domino, qui te elegit donare nobis in fratrem inseparabilem, et in proximum dilectissimum; quem merito sicut nosmetipsos diligamus, quia cor unum et unam animam tecum in Christo habemus. Itaque quod supra breviter posuimus de caritate multorum aeque spiritalium, nequaquam apte et digne diximus; in nullius enim persona congruere nobis eadem, quam in te habemus, gratia potest. Ut enim aeque diligere dignentur in humilitate nostra gratiam Domini; tamen illud in te speciale nobis donum est, quod praedestinatos nos invicem nobis in caritate Christi junctissima prioris quoque vitae amicitia signavit, adhuc 51 eorum, quae nunc per Christum avertimur, amatores. Sed tamen in hanc, qua modo interventu Dei nectimur copulam, per consuetudinem illius familiaritatis inolevimus; ut diligendo nos et in infideli via fideliter, diligere etiam spiritaliter disceremus. Quia tam religiose nos semper uterque dileximus, ut ad nostram inter nos dilectionem nulla adjici posset affectio, nisi caritas Christi, quae sola omnem sensum affectumque supereminet. Quo impensiores debemus bono Domino gratias, quod respicere dignatus in humilitatem nostram, cum pariter in agro invenisset, pariter ut geminos ab utero carnis extraxit, et pariter assumsit. Duo enim vere, ut scripsisti, fuimus in agro, sed bonitate et omnipotentia Dei, ausim dicere, ita de nobis unus assumtus est, quod neuter est relictus. Eramus enim et singillatim duo, cum in nobis caro rebellis a spiritu dissideret; neque nostro homini pax esset, cum interiori repugnaret exterior. Nunc vero propitio ipso, qui fecit utrumque unum, et duo unum sumus, quia unus spiritus in duobus; et nulla discretio, quorum corpus unum. Sed hoc, ut dixi, commune nobiscum omnibus in Christo fratribus, unum in te peculiariter nobis gratum atque gratandum est, in cujus amicitia beatissimum Dei munus accepimus, ut nec itinere mutato dissolveremur a nobis: quod damnum de multis, ut recognoscis, dulcissimis aliquando nostris pariter experimur. Vere ergo tu nobis et parens, et frater, et proximus es, qui faciens in nobis voluntatem Dei, ac plenitudinem legis, diligis nos tamquam te, amicus nobis in caritate Christi, et in Dei regeneratione germanus. Quod cum videas, et recognoscas, cur in nos onerose, et de te falso loqueris, ut dicas: Duo fuimus in agro, et unus assumtus est? Non simus ingrati Deo, qui non unum ex nobis, sed unum assumsit in nobis. Duo fuimus, sed quando cum illis fratribus combinabamus, quorum a nobis per hoc propositum facta divisio est: quia unum non de singulari corpore, sed de multorum quoque unanimitate dici satis eadem Scriptura declarat, cum has personas non in duobus hominibus, sed populis, fide gentium, et remansione Judaeorum id ostendente, proponit. Nam et illae molentes 52 duae, de quibus similiter una assumitur, ut arbitror, Synagogae et Ecclesiae formam gerunt. Quia non est alia persona quae in omni sacrarum Litterarum ratione tractetur, nisi aut in universitate generis humani, credentium infideliumque populorum distinctio; aut in natura omnis hominis geminae creatura substantiae: et ideo, mi frater, quia semper cohaesimus in corde uno, sicut nunc cohaeremus in Christo, aut pariter assumti, aut pariter relicti sumus. Assumti autem, non nostro merito, sed gratia Dei, cujus dona et vocatione sine poenitentia sunt; neque ex operum praerogativa, sed ex fide bonae voluntatis, qua pariter in caritatem ejus animati, ut uno et tenore propositi, et tempore conversionis nostrae apparuit, simul oportet gloriemur, et exsultemus in eo qui justificat impium per fidem, et dat escam omni carni; escam non istam quae perit, sed illam quae conficitur in aeternum victum, qualem vel anima in Dei rebus operosa, vel catholica Ecclesia coquit. Corpus est enim veri panis qui de coelo descendit, et dat escam vivificantem esurientibus justitiam. Non enim carnem farcit, sed cor hominis firmat. Hic panis et fons est, qui quo amplius editur, plus esuritur: et quo magis bibitur, plus sititur. Hunc panem ut edamus in aeternum, molamus in hujus mundi pistrino triticum bonum, quod est obedientiae fidelis operatio, et caritas in corde puro et fide non ficta. Qua gratia et virtute cum plenus sis, bonam Deo frugem molis, teque ipsum in azymis sinceritatis et veritatis epulandum Deo exhibes: cujus esca est, quisquis voluntatem ejus efficiens, in corporis ipsius membra convertitur, dicente Apostolo, quia qui se jungit Deo, spiritus unus efficitur. Quod assequimur, si portemus imaginem coelestis ea cura et diligentia, qua portavimus imaginem terreni. Imitando enim imitatorem Christi perveniemus ad imitationem Dei; cui bonus odor sumus in Christo, si exhibeamus hostiam vivam obsequio rationabili, ut illi puram similaginem mola mundi cordis excretam ab interioris nostri penetralibus offeramus, et in pectore nostro castum altare ponentes illa per legem jussa sacrificiis animalia mactemus in vitiis, immolantes hircum peremtione peccati, in 53 quo odor mortis est; caedentes taurum, si deponamus superbiam; sacrificantes ovem, si mollitudinem et ignaviam, in caritate non tepidi, et spiritu ferventes ejiciamus: offerentes in nobis et agnum, si immaculati vivamus, et vitulum, si efficiamur malitia parvuli, ut unius purum pudicitia, alterius stultum simplicitate referamus; quale te sacrificium Deo exhibere video in templo tui corporis, in sacrario tui cordis, in immolatione tuae carnis, in oblatione tuae animae. Immolas taurum, cum pia humilitate depositus cervicem altam percussisti timore divino. Immolas haedum, cum omnia sinistrae partis opera, justitiae sectator, interficis. Ovem jugulas, cum diligens operarius, studiosusque meditator divinae voluntatis et legis, inertiam in te et ignaviam quasi pecus molle prosternis, et a te vitae istius impedimenta, quasi vellera, tondenti utilia, onerosa gestanti, forcipe verbi coelestis abscidis: qua nos duobus Testamentis apprehensos tenet Christus; et vel sarcinis secularibus quasi lanis exuit: vel rursum, ut vellera a corporalibus vitiis tamquam a morbidis et mollibus ovium corporibus abscidens, in vestimentum sui corporis, quod operatione credentium tegit, siquidem vicissim cum Christum induimus, induamur a Christo, in Ecclesiae pensa deducit, et fimbriis suae vestis intexit. Totondit te hic pastor jam; ut arbitror, et posuit in area sua, et coelesti rore perfudit vellus tuum. Nam et gratia quae infusa est ori tuo, et per os tuum quasi rivus a fontibus Israel, vel διώρυξ, ut scriptum est, a paradiso abundans fluit, docet nos, quia descendit in te Dominus sicut pluvia in vellus, et dedit tibi aquam de puteo Jacob, quia tu quoque de filiis Israel Domino propinquatus exstiteras. Si ergo pertonsus es, duplex beneficium recepisse te sentis, quia et in aestu seculi levis, pascua verbi matutinae laetitiae roris sparsa decerpis; nec meridiani daemonii ardore torreris, quia sub umbra alarum Domini conquiescis. Paratur tibi interim tunica de tuis lanis, qua in illa die hiemis vestiaris, ut ante faciem frigoris ejus valeas subsistere, si dispoliatus 54 a corpore, non inveniaris nudus ab opere. Tum vicissim praebebit se tibi ovem Christus, et agnus, ille qui pro nobis ad interfectionem ductus est, et coram tondente se non aperuit os suum, vellera sua, id est, carnis exuvias abstrahi sibi passus. Ipse enim pro nobis et animam et carnem suam posuit, et recepit; qui et sacerdos et hostia, et agnus et pastor est, qui pro ovibus suis pastor, et pro pastoribus suis agnus occisus est. Ipse enim Dominus hostia omnium sacerdotum est, qui semetipsum pro omnium reconciliatione Patri libans, victima sacerdotii sui, et sacerdos suae victimae fuit: cuique nunc ut uni omnium Domino omnis nova creatura sacrificium, ipsique sunt hostiae sacerdotes. Si nunc ei nos tondendos in silentio humilitatis atque patientiae, qua se ipse pro nobis praebuit, praebeamus, suscipiet in se onera velleris nostri; nec dedignabitur ovium suarum lanas portare, qui ipsam ovem, quam ab errore revocaverit humeris suis ad ovilia reportare dignatur. Et quoniam bonorum nostrorum ipse non indiget , nos vero omnium illius indigemus, nostro tantum bono nobis bonus, capit nostra quae sua sunt, et tamen ea juris sui non vult; ut quasi nostra nobis accepto ferat, cum nihil habeamus nisi acceperimus; et ne ipsi quidem sine nutu ipsius esse possimus. Ergo nihil in hunc mundum inferentibus, substantiam rerum temporalium quasi tonsile vellus apponit, non ut sarcina impediat, quos expeditos nasci jubet, sed ut materiam nobis virtutis ad merita parienda proponat; et sit unde documentum nostrae in Deum, id est verum Patrem ac Dominum, fidei atque pietatis edamus, si suppetant nobis cava vel dulcia, quae, praeferentes Deum, magno praemio negligamus: et quae per immensam ejus bonitatem, cum nec illata nobiscum sint in hunc mundum, neque istinc efferenda nobiscum, tamen si pareamus praeceptis illius, ita ordinantur, ut mutentur in melius, et de temporalibus aeterna reddantur. Nam quae sicut non intulimus, ita nec auferre possumus per naturam nostram et praetereuntem 55 hujus mundi figuram, ea per omnipotentis Dei opus, beato mercimonii genere vertentes, non modo nobiscum efferimus, sed ante nos etiam in sinum Domini seminata praemittimus . Unde praescriptum arbitror, ut piger operarius non edat panem non videlicet istum pereuntis cibi panem, sed illum quo vivitur in veram vitam: quia unusquisque, sicut scriptum est, de fructibus suis manducabit, et in operibus suis vivet: ac proinde suum cuique opus panis est: et panis verus ac vivus Christus est: quem non potest manducare piger operarius, quia idem est pascha nostrum, quod expediti atque praecincti, et firmiter calceati, nec depositis a manu baculis, id est operibus, quibus nitimur, numquam remissis, cum omni festinantia edere praecipimur: quia tempus breve est, et expedit nobis sine cura esse, sicut Apostolus suadet, propter instantem necessitatem, ut inveniamur parati, et pulsanti Domino non timeamus aperire, de conscientia somni aut negligentiae digna metuentes. Quod quidem nobis nihil proderit nihilominus extrahendis, et ad mortem quidem post mortem, ut justas negligentiae atque impietatis poenas luamus, si alieno potius quam nostro domino deservientes, deprehendamur seculi magis quam Christi negotiis occupati, pulsantique Domino non aperiamus, et ad Patrem ducamur inviti. Propterea praedicitur nobis, ut pro hac, id est anima, laboremus et oremus in tempore opportuno, hoc est praesenti; in cujus spatium ideo inducimur, ut veram vitam ista brevi et transeunte quaeramus. Hujus vitae campus et ager mundus iste est, vel homo ipse qui in hunc mundum mittitur. Deo quo unus assumitur cum, ut supra diximus, carne spiritui subjugata, duo unum fecerit: quia et in unoquoque nostrum, secundum Apostolum, duae mentes et duae leges sunt: quibus intra nos molentibus, aut acceptabilis Deo aut refutabilis similago conficitur. Te vero, victa lege membrorum, et exteriore corrupto, puram conspersionem parare, et sine fermento azymum Christo confici, eloquia tua tam facunda quam casta testantur. Neque enim tibi donatum fuisset enarrare Martinum, nisi dignum os tuum sacris laudibus mundo corde fecisses. Benedictus igitur tu homo Domino, qui tanti sacerdotis et manifestissimi Confessoris historiam, tam digno sermone quam justo affectu percensuisti. Beatus et ille pro meritis, qui dignum fide et vita sua meruit 56 historicum; qui et ad divinam gloriam suis meritis, et ad humanam memoriam tuis litteris consecratur. Haec quoque verba tua, vellera sunt, et Dominum Jesum gratissimo tegmine cooperiunt, cujus supellectili pulcra ambiunt, et ingenii tui floribus comunt. Vestiet hic te vicissim Agnus de suo vellere in retributionis die, mortale tuum de sua immortalitate superinduens. Tu tantum nostri memento, et nos respice, non retro spectans, sed amici memor. Certum est enim, quia agricola solertior fructus habeas largiores, et pernicior cursor tarditatem nostram ad bravium supernae vocationis antevoles. Infirmior etenim mente quam corpore, longo te intervallo sequor, spatio tamen tantum a te non itinere separatus; et eamdem molam aegra et impari manu verto, pistrino socius, fruge deterior, quia tritico mixta zizania molo: quae ut tota vertantur in frugem, orationibus tuis egeo; quibus spero evadere et divitias, et paupertatem meam, quia utrumque mihi in malum est, cum sim justitiae pauper, et peccati dives. Nam vere me divitem boni crederem, si ita jam pauper essem, ut putas. In quo tamen de verbis tuis te paulisper excutiam, quibus a te ipse discordas. Etsi non meas virtutes in me praedicaveris; tamen qui alienas licet mihi verbis tuis donandas putasti, quomodo convenit, ut idem tu paupertatem, quam te admirari profiteris, horrere fatearis? Si credas hanc mihi donatam esse virtutem, quam te velle nec posse assequi confiteris, ut habens victum et vestimentum, hoc contentus sim, nihil ultra diem cogitem; cur vel me inopiae necessitate superandum putas, ut te, quem non desiderare non possum, invitare desistam: aut te tam infirmum diffidentemque Christo prodis, ut timeas ad hujusmodi, qualem praedicas, amicum venire, si in veritate sequeris illum qui dixit: Tolle crucem tuam, et veni, sequere me? Quomodo aliter putas Christum sequendum, nisi lege qua docuit, et forma quam praetulit? qui cum in sua venisset, reclinandi tamen capitis locum inter sua non habuit . Imitare imitatorem Christi, ut mortuus vivas crucifigens te mundo, et tibi mundum; quotidie moriens per fidem verbi, et vivens in verbo fidei. Non enim in pane solo vivit homo, praesertim Christianus; de quo proprie scriptum est: Quia ex fide vivit; numquid dixit, Ex pane? Quid igitur 57 a me famem metuis, si fidem habes? Panis tuus tecum est. Si verbo Dei pasceris, non desiderabis escam ventris; Deus enim et hunc et illam destruet, dum se aedificat in nobis, si nos in ipsius caritate fundati, consistamus, neque domum nostram in diffidentiae fluctuantis arena locemus. Nonne illi credidimus, et in illum ambo juravimus, qui dixit: Nolite cogitare in crastinum; sufficit enim diei malitia sua; quaerite primum regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia apponentur vobis? Huic si credis, quid de ejus fratris inopia famem metuis, quem scis hujus verbi securitate paupertatem divitiis praetulisse? An magis abundare credis illum qui terrae, quam qui Deo credit? et qui propria, quam qui divina pascitur cura? Quid ille miser habeat, qui se non habet? non enim se habet, qui plus de se quam de Deo sperat: vereque est mortuus, qui non vivere timet , si totum se Deo credat, Deoque permittat. Opto igitur ut tuae potius comitatis hic jocus, quam infirmitatis fides fuerit, quod scripsisti credere te ita me futurum brevi pauperem, ut ulterius non auderem invitare te. Fateor nihil me praeoptare tantae libertatis bono: siquidem tam intima circumcisio, plena perfectio sit. Sed tamen si tibi vera in Christo fides, vera virtutum in homine coelestium admiratio, et hominis in Deo viventis aemulatio est; quomodo non eo magis me expeteres, quo perfectiorem esse audires, nisi si aperte, non credere corde quod ore profiteris, confitereris? Sed in me peccatorem fugere, non pauperem, Martini beatissimi frequentator argueris; quem certe numquam desiderasses, si cibis corporis esurire timuisses Ego certe, quia necesse est in operis spiritalis profectu caritas maxime, quae plenitudo legis est, proficiat, sicut desiderare te, ita et invitare non desinam. Veni ad nos: et si potest, advola. Nihil habemus nisi Christum; et vide si nihil habeamus, qui omnia habentem habemus. Ebromagum enim non hortuli causa, ut scribis, reliquimus; sed paradisi hortum praetulimus et patrimonio, et patriae; quia illic magis domus vera, ubi aeterna: ibi verius patria, ubi originalis terra, et principalis habitatio. Nam si credis propitio Christo, propter quem si nil habeamus, in ipso omnia possidemus; nunc in ista spinarum et laborum humo, ne in hortuli quidem glebula nos terrae limus tenet: sed utinam ita nullus a peccato nobis pulvis haereret! Tu si hoc bonum ita credis, ut praedicas; et 58 in eo me esse credis, ut te credere scribis; et segnius me desideras; jam non in me peccatorem semper, et semper indignum conspectu tuo, sed in Dominum ipsum committis , si putas tum demum defuturam nobis vitae mortalis alimoniam, cum nobis coeperit Deus esse possessio.
|
(V. not. 29) (V. ep. 29, n. 14) ( quasi leg.
timet non vivere) (V. not. 30) ( id est peccas)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 12 |
EPISTOLA XII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
|
Postularat Amandus prolixiores Paulini epistolas: ergo hanc de gratia Dei non minus piam quam elegantem scribit, commemorans Dei benignitatem, et altitudinem divini consilii super salute generis humani. Docet et humilitatem quamdam malam, et superbiam quamdam bonam esse
|
Sancto, et merito venerabili, ac dilectissimo AMANDO, PAULINUS. Fateor mirari me sanctam caritatis tuae benignitatem et patientiam, ut de epistolis, quas ad te loquacissimas, et pleniores molestiae quam gratiae facere soleo, tu tamen desiderium sermonis mei potius quam taedium capias; quandoquidem ad assiduas et prolixiores litteras me lacessis et excitas gratia scriptorum tuorum, in quibus caritas de corde puro et fide non ficta in azymis veritatis sincerum loquitur affectum, ac vicissim meum ab intima mente sollicitat. Quid igitur faciam? obtemperabo tibi copia litterarum? sed bonorum meorum non indiges; et me aequius est a te locupletari, quia dives pauperi conferre debet, ut fiat aequalitas. An vero magis consulam utilitati meae, et ponam ori custodiam: ut periculum peccati, quod de multiloquio paratur effugiam? Sed metuo rursus, ne inobedientiae reus statuar; et forte gravius offendam si in te deliquero non obtemperans, quam si pro me timuero non scribens. Det igitur mihi Dominus a Domino oris adapertionem ad te, et praetendat pedibus meis lucernam verbi sui, ut nox insipientiae meae sicut dies illuminetur . Solvat linguam meam in verbum bonum, qui et asinae os in sermonem laxavit humanum. Sum enim et ego unus de lapidibus vel jumentis illis, quorum praefiguratione asina tunc locuta est, mutam gentilis duritiae stoliditatisque naturam, solutis Deo linguis, significans locuturam. Ac, si placet, de hac ipsa Dei gratia textum epistolae porrigamus, quia omnis nostra narratio in praeceptis 59 et laudibus Altissimi occupata esse debet, illi omne quod loquimur, omne quod vivimus, cum perpetua gratiarum actione dependi, cujus opere ac munere loquimur et vivimus. Ipse enim fecit nos, et non ipsi nos. Ipse, inquam, Dominus fecit nos, qui etiam refecit jam ab initio per omnia quae operatus est et locutus in Sanctis suis, salutis nostrae, id est, reparationis humanae sacramenta molitus. Nam justum Abolem illico reparavit sancta generatio in Seth, qui ore consimili formatum ad imaginem Dei retulit patrem. Inde per ceteros a primo fonte decurrens permanavit vena justitiae: et quamvis interveniente diluvio, in uno quidem, attamen justo, universitatis peremptae seminarium stetit, jam tunc operante mysterio unici Redemtoris, ut per unum reconciliatio proveniret, quia per multos offensa venisset. Sed iterum generis humani processu relabente justitia, et crescentibus simul gentibus atque criminibus, ne rursus iniquitas hominum generis mereretur interitum, rursus electus est qui pater fidei vocaretur, a quo et promissio regni et Regis aeterni semen emergeret. Quod multiplicatum fide gentium Christus implevit, qui patriarchis visus, per legem praeformatus, per prophetas praelocutus, et ipse adfuit, ut adimpleret legem et prophetas, et quam lex operibus non valuerat conferre medicinam, gratia daret. Jam enim corpus omne, id est, universum genus hominum ita pervaserat peccatum, ut neque malagma debilibus et sauciis, neque ligatura prodesset: corroborata etenim vitiorum valetudine, omnem humanae opis medelam fortior remediis morbus excluserat, et ideo venit qui et venturus est, conformatus corpori humilitatis nostrae, ut nos conformaret corpori gloriae suae. Quia nemo, nisi artifex, operis sui potens est, et figulo tantum in argillam suam jus est. Ita Dominus omnium, qui omnes fecerat, dignatus est ad nostra descendere, nosque suscipere in corpore suo, ut reficeret eadem arte vel potestate qua fecerat. Venit autem non in sublimitate Domini, quod erat, sed in forma servi, quod non erat. Factus est ut homo sine adjutorio, qui est Dei virtus, et Dominus exercituum, adjutor et protector omnium. Pro liberandis est mortuus, qui erat inter mortuos liber. Inter iniquos deputatus est, qui justificat impium per fidem. Sicut ovis ad interfectionem ductus est agnus ille, qui tollit peccata mundi. Passus est mortem, qui donat aeternitatem. Sed in causa tanti hujus consilii et muneris, animadvertere ipsius lumen est, qui nos 60 illuminat a montibus aeternis: in quos oculis allevatis videamus, iisdem nos, quibus perieramus, itineribus inventos, rursus ex arbore, rursus ex virgine; sed non rursus superbia praecipitandi, verum e contrario humilitate redituri. Nam idcirco Rex gloriae et Dominus majestatis exinanivit se, formam servi accipiens, et invisibilem magnitudinem suam visibili abjectione contexit, ut nos veteri illo malae conceptae arrogantiae morbo, foris altos, intus obtritos, in formam sublimitatis suae per formulam nostrae in se humilitatis attolleret. In hoc enim operatus est et operatur quotidie bonus Dominus, ut divinae conformationis gloriam consequamur, si nostrae in Christo conformationis exemplum sequamur, cognoscentes in Altissimi moderamine temperatum naturae nostrae modum, ut supra nos ipsius gratia provehamur, si juxta nos nostri memores ambulemus. Ad quam nos mensuram propheticus ille de Numeris sermo componit, quo dicitur: Non declinabimus dextera neque sinistra, sed regali via ibimus. Quod nobis Christus est, mediator Dei et hominum, inter divina et humana nos temperans, et ad regnum suum regali via ducens; ut corde humiles, opere sublimes, a sinistris, id est, peccatis quae in mortem trahunt, allevemur; et a dextris nimiis, id est, praesumtione superba, humilitatis lege revocati, teneamus salubrem mediocritatem, ne aut oculos nostros declinantes in terram, comparemur jumentis quibus non est intellectus, aut altiora nobis scrutantes, evanescamus in cogitationibus nostris. Itaque non alta sapientes, sed humilibus consentientes; in mensura qua mensuravit nobis Dominus , nosmetipsos metiamur, ut angustemur in nobis, et in Domino dilatemur. Non ut illi sapientes hujus seculi, quorum sapientiam Dominus reprobavit ac perdidit, et per stultitiam praedicationis exclusit : Disputaverunt enim, inquit, ut absconderent laqueos: quia videlicet in hoc omnis ars philosophorum laborat, ut assertione fictorum lucem veritatis obscuret, et inanium contentionum laqueis sollicitatas a vero mentes implicet, et ingenii fraude decipiat, et fuco sermonis inducat. Sed postquam exortum est lumen in tenebris, misericors et miserator, et justus Dominus, frustra posuerunt in coelum os suum, qui etiam terrenarum rerum suaeque naturae nescii scrutantur coeli plagas, et Deum sine Deo quaerunt. Ideo defecerunt scrutantes scrutinio, et sagittae parvulorum factae sunt plagae eorum: quia corripiens sapientes in astutia sua Dominus, per infantium atque lactentium 61 ora confudit, nec in sermone regnum suum, sed in virtute constituit. Unde ego quoque minimus omnium minimorum Domini, exiguorumque tenuissimus, et infantium infantissimus, audeo in vocem laudis erumpere, gratias agens Domino altissimo, quoniam mysterium pietatis excelsae, quod in thesauris sapientiae suae habebat repositum, parvulis suis promserit, et sapientibus mundi absconderit, ne gloriaretur hic mundus in suorum vanitate sapientium, per quam obfusa sibi caligine non agnoverat sapientiam Dei. Pax autem nostra Jesus, qui venit ut utraque unum faceret, et omnia aequalitate componeret, destruxit fortia, et elegit infirma: sprevit sapientia, et assumsit stulta, ut fieret aequalitas, nemine sibi quidquam proprium vendicante, cum omnem hominem non nisi divino munere salutis ac sapientiae compotem necesse esset in Domino gloriari. Itaque exsultemus cum tremore in Domino Deo nostro, qui est humilis corde, et majestate sublimis, idem sentientes in nobis, quod in Christo, qui, ut supra dixi, idcirco nobis salutis gratiam per humilitatis formulam contulit, ut qui exaltationis spiritu cadere merueramus, cordis humilitate resurgere disceremus. Quod autem bonus Dominus crucifixus est, et resurrexit, non solum ad destructionem mortis nostrae, et ad reparationem aeternitatis operatus est, sed etiam ad praesentis vitae informationem, qua meritum acquirimus, quo vitae illius in aeternum beatae possessio praeparatur. Cruci ergo fixus est Dominus: quo mysterio pietatis atque consilio, Apostolus docet: ut solveret, inquit, parietem valli, interficeretque inimicitias, et omnem hujus mundi ambitum dispoliaret, ac de universa inimici potestate, captivans ipsam captivitatem, triumpharet, in sua carne suscipiens, inquit, similitudinem carnis peccati: non utique similitudinem carnis, quia omnibus Deus veritas: et ideo vere et corporaliter Verbum caro factum est, sed in similitudinem peccati carnis; ut qui peccatum non fecit per suam inviolabilem impassibilemque naturam, propter nos tamen, ut scriptum est, peccatum factus, id est, peccatorem susceptum in forma servi gerens. Factus enim est pro nobis maledictum, ut nos maledicto legis absolveret: de peccato damnavit peccatum, id est, peccati materiam, quae adhuc in illa Adae carne vivebat, in ipsa, quam suscipere dignatus est, Adae carne vacuavit; 62 ac sic parietem valli, hoc est, peccatum, quod inter nos et Deum separabat, destruens, fecit utraque unum; non solum ut Judaeorum et gentium fides in Christo coiret, sed ut in unoquoque nostrum qui crederemus, natura sibi nostra congrueret; et discordia quae prius versabatur in nobis, cum spiritali affectui carnalis anima repugnaret, pace fidei solveretur. Nunc enim bellum illud antiquum, quo lex peccati repugnabat legi Dei, aboletur in Christo, cum spiritus Deo serviens subactam sibi animam fide temperat, et vicissim animam Deo servientem in omne obsequium caro ministra comitatur. Quam ob rem Domini passione et resurrectione non solum ad spem ac fidem resurrectionis instruimur; sed ut non sola resolutione carnali, sed et voluntaria ab hoc seculo recessione mori noverimus; et moriendo per fidem huic mundo, vivificemur Deo. Vita enim hujus mundi amica, mors animae est. Ob hoc nobis Apostolus dicit: Mortificate in terra membra vestra. Quotidie se ipse testatur mori, lividum faciens corpus suum, et obliviscens quae retro sunt, atque in priora se porrigens. In quo humilitatem pariter et sublimitatem docet: quia conteri corpus sine humilitatis spiritu non potest, nec anima in coelestia surgere, nisi mortificatione membrorum. Attamen et ipsius nobis humilitatis servanda mensura est, ut non nisi timore divino humiliemur uni Domino: Dominum enim Deum tuum adorabis, et ipsi soli servies; cui servire, libertas est. Nemini enim subjectus est, qui se soli Deo subjecit. Ut contra omnibus infimis, vel spiritibus, vel aliis creaturis, vel suis vitiis et cupiditatibus servit, qui vult liber esse justitiae. Est autem et sancta superbia, et humilitas iniqua: nam et justificatur superbia quae huic mundo superbit, et contemnit hoc seculum, omnibusque magnis ejus et dulcibus ac speciosis abutitur , intenta coelestibus rebus, et praeceptis subjecta divinis. Contra autem illa humilitas condemnatur, quae non ex fide, sed ex ignavia mentis hominibus adducitur, et humanam gratiam magis quam suam salutem curat; mendacii famula, veritatis inimica, libertatis expers, iniquitati obnoxia, miscens aqua vinum, id est, veritatis merum aquoso adulationis enervans. In hujusmodi humilitatem specialiter mihi videtur vox illa contendi, quae denuntiat, vae dicentibus malo 63 bonum, et dulce amaris, et injustis justitiam praedicantibus: quos et per Salomonem, sicut nosti, veritas exsecratur. Bene autem nos brevi psalmo, sed pleno magisterio, beatus Psalmista conformat ad nostri moderaminis temperamentum, cum precibus suis praetendit meritum humilitatis. dicens: Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. Neque ambulavi in magnis, neque in mirabilibus super me. Et deinde qui se pro cordis humilitate respici depoposcerat, dicit: Si non humiliter sentiebam, sed exaltavi animam meam: Sicut ablactatum super matrem suam, ita retribues in animam meam. Ideo retributionem postulat, quia non humiliter senserit, sed animam suam exaltaverit. Nonne videbitur discordare sibi Prophetae sententia, nisi ita haec discernamus intellectu, sicut in ipsius spiritu et corde, ita ut sibi congruerent, fuere distincta? Convenienter enim et humiliter dictum est timore divino, qui sacrificium Deo, ut ipse testatur, spiritum contribulatum et cor humiliatum offerebat. Salva tamen humilitate cordis, idem exaltabat animam suam non humiliter sentiens: quia non terrena sapiens, Deo mentem habebat affixam, unicum bonum ducens Deo adhaerere, et ponere in Deo spem suam. Unde et Apostolus, qui nos humilitatem docet, ut ea potissimum imitatores Christi esse studeamus: Hoc enim, inquit, sentite in vobis, quod et in Christo, qui non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed exinanivit se, formam servi accipiens; idem tamen ad exaltandam animam in superna et divina nos provocat, cum dicit: Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera et gloria Dei Patris. Quamobrem tenentes hanc et humilitatis et exaltationis regulam, utrumque hoc suis ordinibus mensurisque teneamus pietate, et humiliantes cor Deo, et exaltantes animam ad Dominum nostrum, nihil nisi illum timeamus, nihil supra illum diligamus. Jugo tantum ipsius quod est suave, et oneri illius quod est leve, colla subdamus; ut supra omne potestatis inimicae jugum liberi, in coelestia subvehamur. Nam et ob hoc Domini nostri jugum suave, et onus leve est, quia e terrenis nos et inferis elevat, et in excelsa regni 64 coelestis attollit. Levitas enim omnis altipeta est, et sursum versus vigore subtilitatis effertur. Huic autem gratiae contraria peccati pondera deprimunt, et in inferna deducunt; quae quanti sint oneris, Propheta testatur cum gemens clamat: Superposuerunt iniquitates meae caput meum, et sicut onus grave gravatae sunt super me. Sed gratiae Domino Jesu Deo nostro, qui potens est liberare nos de corpore mortis hujus, per multitudinem miserationum suarum, et divitias bonitatis suae, quibus superabundat abundantiae peccatorum nostrorum, et salvos facit sperantes in se. Apud quem credimus, quia et orationum tuarum pro nobis agantur excubiae. Scimus enim quia a pueritia ipsi militans, et sacris litteris enutritus, nulla conversationis terrenae et carneae labe pollutus, invenisti gratiam in conspectu Altissimi, et pro nobis de silva hujus seculi ad gregem vel ad currum Domini sero captis, quoniam multiplicatae sunt iniquitates nostrae super capillos capitis nostri, et indigni sumus, quorum nomina divinis auribus ingerantur, ne forte et labia tua immunda fiant cum nos nominaveris, et necesse sit os tuum igneo carbone perstringi , potes tamen vel humilitate vel fiducia vatis antiqui dicere: Domine, dimitte illis, aut dele me de libro tuo. Quod ille divini colloquii particeps, non salutis suae negligens, nec insolens Domino, profundi arte consilii ausus est dicere; ut Domino justo debitum peccatori populo interitum comminanti, oblationem suae potius abolitionis opponeret, divinae videlicet pietatis justitiaeque securus, ut parceret et injustis misericordia Domini, dum justum non potest delere justitia. Hac et pro nobis Dominum altissimum conditione constringe, ut dum eximere te libro suo non potest, per obtentum justi sui recipiat injustos. Nam quia major est, qui in nobis est, quam qui in hoc mundo ; ideo fortior est justitia pro peccatoribus defendendis, quam iniquitas adversus patrocinia Sanctorum. Vellem quantum in me est adhuc prorogare sermonem, nisi et charta deficiens, et metus fatigationis tuae cogeret verbis modum poni, et epistolam terminari. Tu in omnibus indulge temeritati meae, et responde mihi, ut consoler et instruar litteris tuis. Nunc Sanemarium portitorem hujus 65 epistolae commendamus specialiter unanimitati tuae; ut, sicut rogavimus sanctum episcopum et patrem nostrum, ita ordinetur a vobis. Conservum enim eum, data in Domino libertate, reddidimus: sed vobis in domo Domini serviat delegatis ad parentum nostrorum memoriam obsequiis, ut per religiosam servitutem obtinere firmam libertatem sub vestra defensione mereatur. Age et apud sanctum presbyterum fratrem Exsuperium, ut in casa Ecclesiae terrulam, qua victum suum procuret, accipiat. Praeterea rogo, ut epistolam meam ad filium nostrum Daducium etiam, si in Galliis agit, sine ulla dilatione facias ab episcope transmitti per conservum fidelem et impigrum. Si clericum forte noluerit occupari, unum de Alingonensibus dignemini mittere cum epistolis vestris, quibus litterae nostrae juventur: dignam enim interventu vestro causam ex epistola mea, quam ad eum feci, cognoscetis. Imprimis autem celeritate agendi opus est, ut sanctissimus presbyter, qui et vita et aetate venerabilis vim, qualem exposui, sustinet, quamprimum ab alienarum aedium exsilio liberetur.
|
( pro et) (forte
quam) (id est uti recusat. V. not.
31) (quod in perversitate,
quam supra dixi, peccatum habet; in directione,
qua docemur, gratiam obtinet) ( An pertingi?)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 13 |
EPISTOLA XIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.
|
Nupserat Paulina sanctae Paulae filia Pammachio viro proconsulari, ut ait Palladius in Lausiac. c. 122, immo secundum Hieronymum epist. 26, consulum pronepoti. Hanc in flore adhuc juventae defunctam Pammachius multis prosecutus lacrymis, etiam largissimis in pauperes eleemosynis rejovebat. Utroque eum nomine et consolatur et commendat Paulinus, mortuae laudibus subinde inspersis.
|
Dilectissimo fratri, merito praedicabili et venerantissimo PAMMACHIO , PAULINUS. Ut hactenus tacendi tempus congrua humilitate servavi, ita nunc debita caritate loquendi tempus agnovi, frater in Christo Domino venerabilis et dilectissime. Scriptis enim sancti viri fratris nostri Olympii, communis unanimi, nuper accepi tam inopinatum mihi quam inoptatum tui moeroris indicium; in quo meae tibi tristitiae consortium et vocis officium dein defore, ut sileant privati amoris affectus, sed caritas Christi Domini et Dei nostri, quia in ipso nobis et per ipsum, ut unius corporis membra, connectimur, non permisit. Ipse enim nos Dominus Deus noster vitae nobis pariter 66 et pietatis magister per illud coeleste vas electionis suae docuit gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus, vicissimque nobis compati, et invicem onera nostra portare; ut mutuis consolationibus roboraremus communem fidem, et fatigata pectora foveremus. Cui muneri Deus tantum dedit, ut eo functum magnae civitatis instar amplificandum promiserit, enuntians per Prophetam, quia frater fratrem adjuvans exaltabitur sicut civitas magna: videlicet quod munimentum animae dimicanti fraterna compassio ferat, variisque mentis afflictae pulsibus quasi murus obsistat. Sed si forte idipsum culpae magis quam gratiae judicetur, quod tardius fungar officio caritatis, credas velim illico ut agnoverim, scripsisse me. Neque videar de negligentia tui serus audisse, cum ipsa me et loci remotio, et propositi ratio defendat: quo secretus ac tacitus agens, neque videre nisi raros praetereuntium possum, neque interrogare de sanctis fratribus, nisi caros volo: semper tamen et in meo silentio tui memor, nunc ut caritas postulare visa est, opertum pectore affectum reclusi, et per has ad te litteras promsi, quibus ad sanctam mihi unanimitatem tuam, qua potui via profectus sum; quia non potui iisdem corpus et animum meum finibus continere, cum caro, ut semper, infirma per hiemem longius commoveri negaret; et qui semper est promtior spiritus ferventibus ad te desideriis evolaret ; ut quem corpore non tenebam, mente complecterer. Cucurri igitur in siti desideriorum ad te, mi frater in Christo unanime atque venerabilis, et si me vicissim intueris animo, tecum esse me totum videbis et senties. Nam si verum illud est, sensu nos potius videre et audire, certe adsum tibi et potiore mei parte, cum animo ad te venerim: quo nisi adsimus, ubi etiam corpore intersumus, praesentiam non probamus, vacua nostri imagine, mentis absentia. Quamobrem signatum amicitiae munus impendi, aptumque nostra fide feci, ut te spiritali aditu visitarem. Hanc de te invicem gratiam quaeso merear, ut tu quoque me interioribus videns oculis, tamquam adstantem cominus, et coram loquentem et coanhelantem anxietudini tuae de necessitate communi, vel patientiae congratulantem de spe fidei, in hoc sermone suscipias pariter atque conspicias. Sermo enim viri mentis est speculum. Nam et ipse Dei sermo confirmat, quia ex abundantia cordis os loquitur, et thesaurus pectoris publicatur eloquio. Ob hoc in veritate qua stamus in Christo, expressum 67 his tibi litteris animum meum suscipe; nec volo amicitiam nostram tempore metiaris. Non enim haec, ut secularis est, quae spe saepius quam fide paritur; sed spiritalis illa, quae Deo auctore generatur, et arcana spirituum germanitate coalescit. Quo fit, ut non diuturnitatis usu crescat ad amorem, neque documenti exspectatione pendeat; sed, ut filia veritatis dignum est, statim firma et magna noscatur; quia de pleno incipit orta per Christum Hac igitur te caritate complexus ita veneror, ut membrum Christi; ita diligo, ut commune membrum meum. Quomodo enim non una mens, quibus una fides? Quomodo non unus animus, quibus unus Deus? Ac per hoc quomodo diversum pectus sit in affectione tolerandi, quibus corpus unum est in compage credendi? Vere dico, et non mentior, dum animi tui motus cogito, mea quoque viscera sentio suspiriis tuis duci; et, ut vere socialia membra, vulneris tui dolore configi. Quamquam me non minus prudentiae et fidei tuae reputatio reficiat, quam afficit cura moeroris. Denique addubitasse me fateor, utrum moesta pro meo affectu tibi, an potius gratulantia pro tua fide verba praeberem. Nam ut evocationem ad Deum sanctae sororis meae, ita devotionem pietatis in Christo tuae pariter audivi; isto etiam patrefamilias, per quem scripsi, indicante prudentiam et sanctitatem verae in conjugem caritatis tuae; quam non vacuam fletibus, ut maxima pars mortalium, neque vano, ut spei nostrae expertes solent, pomparum inanium honore comitatus es; sed remediis salutaribus et vivis operibus, hoc est, eleemosynis prosecutus, debito ordine primum caro funeri justa persolvens, piis lacrymis et largo caritatis rore perfusus religiosius exsequias honorasti. Itaque istius pietatis in te opus ante laudabo; nam id quoque Deo placitum monstrat Scriptura divina, cum dicit: Fili produc lacrymas in mortuo, et quasi dira passus incipe plorare, et non despicias sepulturam illius. Denique patriarchae nostri hujus quoque religionis exemplo sunt. Nam pater fidei matrem vocationis nostrae Saram suam flevit, non utique diffidentia recipiendae, sed praegressae desiderio. Quomodo enim resurrectioni diffideret fidei pater, et repromissionis beatae primus auditor? Idem tamen humanitatis memor, non sprevit corporis curam propter animae securitatem; sed emto ad sepulcrum agro, mortuam suam pretiosa sede composuit; docens pariter quid sibi isti deberent homines providere; cum is, qui ad Dei verbum de terra patriae cognationis 68 exierat, nihilque praeterea de pervagatis natione diversa spatiis comparaverat, omnis terrae advena, solum tamen agrum sepulcro, id est, non temporalem, sed aeternam possessionem, nec terram avaritiae, sed quietis, emisset. Jacob quoque dilectam illam et exspectatam Rachel et tumulo celebri honoravit, et titulo ; ut religiosum et praesenti dolori solveret, et posteris testaretur officium. Quamquam illum locum titulo mortis uxoriae prophetica mente signaverit, providens Legem ortu Evangelico sopiendam. Quo mysterio conjux Patriarchae, quae pluribus locis in Ecclesiae imaginem vixit; tamen ut reor, in Synagogae typum moritur, et partu filium doloris enixa illic, ubi erat Virginis partu Legi finis edendus: finis etenim Legis Christus. Sanctam vero et sanctificatam spem per humandi curam nos Tobias docet, hujus specialiter muneris praerogativa justificatus a Domino, et archangeli voce laudatus; quod praetulisset prandio suo pauperis sepulturam. Negligens enim ventris; quia diligens animae, maluit corpore esurire quam spiritu; ut nobis quoque esset exemplo, quo praeoptemus jejunare cibo carnis, ut saturitatem animae conferamus. Quare bona religio sepulturae. Bonae lacrymae caritatis, in quibus pater Abraham matrem repromissionis eduxit. Bonae lacrymae pietatis, quas Joseph justus impendit patri. Bonae et lacrymae orationis, quibus et David stratum suum per singulas noctes rigabat. Sed quid sanctorum mortalium praedicem fletus? Flevit et Jesus amicum, hanc etiam passionem de nostra infelicitate dignatus, ut mortuo infunderet lacrymas; et quem resuscitaturus erat virtute divina, infirmitate lugeret humana; licet in illo uno totam simul conditionem generis humani misericors et miserator Dominus deploraverit et illis lacrymis quibus peccata nostra flevit et laverit. Idcirco et tuae, frater, lacrymae sanctae et piae, quia simili affectione manarunt, et dignam casti cubilis flevere consortem, non diffidentia resurrectionis, sed desiderio caritatis. Mulier enim grata suscitat viro gloriam cum tenetur, atque ideo suscitat et desiderium cum praemittitur. Verum illa, ut fuit semper, ita et erit in perpetuum corona viro suo, et nox extinguetur lucerna ejus: extendit enim, ut scriptum est, brachia sua ad opera utilia, os suum aperuit prudenter , operata est viro suo bona; gloria et honore coronavit te, ut jucundaretur tecum in diebus novissimis; et ob hoc fletu magis digna quam luctu; et desideranda potius pertinaciter quam lugenda est. 69 Nam ipsa meritorum illius reputatio, ut acerbum imperat moerorem superstiti, quia justus defunctus relinquet poenitentiam; ita et consolationem uberem praestat fideli, quia immortalitas in memoria justi. Neque tibi, sancte frater, hinc acrior doloris stimulus ingeratur, quod primaeva decessit; quoniam huic ipsi casui solatium praebet sermo divinus: Justus enim, inquit, si morte praeventus fuerit, in refrigerio erit. Sed ne vel immatura tibi ad obitum fuisse videatur, eadem tibi Sapientia sequentibus verbis probat anum quoque illam fuisse: Senectus, inquit, venerabilis est non diuturna, neque numero annorum computata. Cani sunt enim, inquit, sensus hominibus, et aetas senectutis vita immaculata. Quare gratulemur justo ejus accitu et fine maturo; quae etsi adhuc flore annorum virebat, tamen morum sanctitate canuerat, et aetatem puellae stipendiis senectutis ornabat. Unde et tibi ipsae, quae acerbant vulnus animi, causae solatium majus afferre possunt, quod tam sanctam feminam etsi non habes, habueris tamen. Commune enim tibi cum omnibus, amisisse mortalem; paucis vero tecum meruisse optimam: quo minus miror illam in hoc seculo non moratam, et ad Christum citius accitam; Placita enim erat Deo anima ejus; et idcirco, ut scriptum est, properavit eam de medio iniquitatis educere, ne intellectum nostrum malitia nostra mutaret; quia totus hic mundus, ut scriptum est, in maligno jacet: et colloquia mala plerumque corrumpunt mores bonos: et qui picem tangit, inquinabitur ab ea; quo metu quidam Sanctus morae metuens, et de tardo fine sollicitus, orat Deum ut notum sibi faciat finem suum, et numerum dierum suorum: et quoniam revelante Spiritu, quo prophetabat, agnovit prorogata sibi tempora, ingemit dicens: Heu me quod incolatus meus prolongatus est. Causam vero gemitus et timoris sui hanc esse testatur, quod habitaret cum tabernaculis Cedar, id est, in tenebris istius mundi. Nam Cedar Hebraeo idem quod ore Romano vocatur Obscuritas. Denique ipse David in duobus filii diverso merito sibi amissis mysterium istius veritatis exercuit; qui filium dilectissimum, quem fleverat aegrotantem, non flevit amissum; certus infantem ad pacis aeternae beata translatum: at vero idem Abessalon, 70 quem inimicum habuerat, mortuum lamentatus est, quia divinae justitiae ut Propheta conscius, desperavit impio requiem, et resurrectionis bonum scivit indebitum parricidae. Sed tamen idem, ut dixi, parvulo illi suo aegrotanti impenderat lacrymas, et regios cultus atra veste mutatus, cilicio, cinere, jejunio fultus, preces ad Deum miserat. Postea vero quam filii morbum vitae finis absolvit, quasi deficiente curarum materia, hunc sibi lugendi finem fecit, quem parvulus vivendi acceperat. Itaque ut filius corpore, et pater luctu solutus est; simulque tristia pectora et vestimenta deponens, et cibum sumsit, et cultum resumsit, et squalidum pulvere caput deduxit unguento; sciscitantibusque pueris suis, quos obstupefecerat tam inusitatus patriae ordo pietatis, ut qui ante orbitatem luxerat, gauderet orbatus, respondit: Ego ad illum ibo, ille vero ad me non revertetur. Satis, ut opinor, docuit Rex Propheta, quam post nostros sollicitudinem debeamus induere, videlicet ut de nostro potius itinere quo sequimur, quam de illorum qui jam praegressi pervenerint, laboremus. Pium est contristari de avulsione carorum; sed sanctum, laetificari spe et fide promissionum Dei, et dicere animae laboranti: Quare tristis es, et quare conturbas me? numquid qui dormit non adjiciet ut resurgat? Acceptior est autem Deo grata laetitia, quam diuturna quasi querula tristitia. Nam hoc illo Davidico docemur exemplo, ut inanes lacrymas non effundamus; quae utique superfluo mortuis donantur, nihil conferentes recepto, et gravantes relictum. Ideo David vivente filio flevit, functo gratulatus est: quia spirantis adhuc commeatum poterat precibus et lacrymis impetrare: accito autem divinitus jam gratulari debebat, ut fecit, quia dubitandum non est melius esse votis nostris Dei placitum. Salva igitur fide, pietatis officia pendamus; et salva pietate, fidei gaudia praeferamus. Esto, temporaliter fleat pietas, sed oportet ut jugiter gaudeat fides. Desideremus nostros ut praemissos; sed non desperemus recipiendos. Deus enim noster vivorum est, non mortuorum; et in Christo mortuos dormire Apostolus dicit, ut de somno intelligas temporalem esse mortem. Dormienti enim consequens est excitari et surgere. Quod cum ita sit, geramus in caritate 71 nostrorum familiaris consuetudinis desiderium, sed a fide nostra solatium de fiducia resurrectionis habeamus. His igitur, frater dilectissime, et verborum et exemplorum coelestium autoritatibus ut ad pietatem lacrymarum usus es, ita etiam ad earum modum utere. Scriptum est enim: Omni rei tempus; et tempus plorandi fluxerit, gratulandi modo tempus est. Quia Dominus prope est, et Scriptura divina, quae producere nos lacrymas quasi evaporando dolore permittit, terminos quoque designato praescribit tempore, cum dicit, amaritudinem luctus uno ferendam die. O divitiae bonitatis Dei! quam pia idipsum sollicitudine nostri cavet! non pietatis propensae invidus, sed infirmitatis nostrae conscius, et omnis immodici temperator, lacrymas in mortuo produci jubet, amaritudinem vero lugendi uno tantum die claudit; illud porrigi sinens quo relaxatur dolor, et anima respirat: istud vero praecidens, quod immoderato et irrationabili cruciatu mentem nostram conficit, quodque diutius fragilitas nostra non valet sustinere. Sed hoc plenius ipsa suo verbo pietas Dei explicat; subjecit enim: Et consolare mature propter tristitiam. A tristitia enim festinat mors, et cooperiet virtutem; quia tristitia illa tantum salutaris quae secundum Deum est. Ista autem, ut Apostolus ait, quae secundum hominem, hoc est, de infirmitate, carnalis est tristitia, mortem operatur. Quod licet autore diverso, tamen uno per utrumque sanctorum Dei spiritu et verbo Scriptura concinit: mors enim vera virtutis adopertio est. Nam si virtus Dei et vita nostra Christus est; vere dictum vides, mortem festinare hoc moerore, quo virtus operiatur: et homo totus quasi quadam inferni voragine, sic graviore tristitia, ut Apostolus ait, absorbeatur. Sed Deo gratias, quod hujus in te laboris et timoris mihi compendium facit conscientia virtutis et prudentiae tuae, cujus largius tibi lumen est, quam ut tristitiae tenebris possit operiri: quin potius tua virtus tristitiam largior tegit, mortemque ipsam et vim noxii moeroris absorbet. Non id verbis meis tibi largior, neque conjectura virtutis tuae loquor: opera tua hoc 72 de te contestantur, et me comperta loqui cogunt. Veniam enim jam ad praedicationem operum tuorum, et ad pios actus de lacrymarum sanctitate transibo. Sua enim cuique parti debita persolvisti, lacrymas corpori fundens, eleemosynam animae infundens. Vere conscius veritatis, et filius lucis, ubi mortem sciebas esse, flevisti; ubi vitam credis, operatus es : vacuis inania, vivis viva dependens. Itaque patronos animarum nostrarum pauperes, qui tota Romae stipe meritant multi, ut dives in aula Apostoli congregasti. Pulcro equidem tanti operis tui spectaculo pascor. Videre enim mihi videor tota illa religiosa miserandae plebis examina, illos pietatis divinae alumnos tantis influere penitus agminibus in amplissimam gloriosi Petri basilicam per illam venerabilem regiam cerula eminus fronte ridentem, ut tota et intra basilicam, et pro januis atrii, et pro gradibus campi spatia coarctentur. Video congregatos ita distincte per accubitus ordinari, et profluis omnes saturari cibis, ut ante oculos Evangelicae benedictionis ubertas, eorumque populorum imago versetur, quos quinque panibus et duobus piscibus panis ipse verus, et aquae vivae piscis Christus explevit: non usitato more creaturam cibis hominum, sed novo munere jam paratos hominibus cibos gignens; cum operta manus divino suggestu visibiles epulas ministraret, et in alimenta corporea spiritali fecunditate proflueret; ineffabilibus panis et carnis fontibus, in spem jejunarum adhuc gentium, esurientes fidem populos carnaliter satians, et spiritaliter irrigans, indeprehensis auctibus comesta supplens, edenda suppeditans, et ad morsus edentium fragmina subcidiva depromens; ut inter manus vel in ore sumentium crescentibus cibis, sentirent potius escarum suarum copiam, quam viderent: morsibus redeunte consumto, et dentibus subeunte sumendo. Ipsius enim Domini exemplum in opere ejus gerens, praecepisti turbam residere in terra: sic enim et Jesus jussit, ut legimus in terra recumbere. Nam in te et ipse Dominus erat, sicut est, quia nemo 73 Christi opera sine Christo agit: cujus munere et benedictione copiosos tibi panes, ut accepisti in nomine ejus, sicut discipuli ab ipso benedictos acceperant dividendos, per innumera pauperum ora demensus es; et manducaverunt, et saturati sunt: et quod abundavit de panibus, tulerunt omnes, unusquisque sportas suas plenas. Sed tu omnem redundantiam fragmentorum spiritalium collegisti, de duodecim cophinis apostolicam fidem, de septem sportis gratiam spiritalem; non minus mirabiliter operante in tuis panibus Christo, qui in tuo isto convivio panem tuum carnalem in coelestes cibos transtulit, et in aeternam tibi saturitatem paravit. Recumbens enim jure cum patribus Abraham, Isaac, et Jacob, convivio Christi, veste praeditus nuptiali, quia tecum istic in pauperibus suis Christus recumbit, et habet in te Filius hominis ubi reclinet caput suum. Juvat etiam nunc in spectaculo et praedicatione tanti operis immorari. Non enim hominis, sed divina per hominem opera laudamus. Quam laetum Deo et sanctis angelis ejus de hac tua, ut dici solet, pera spectaculum sacer editor exhibebas ! quanto ipsum Apostolum attollebas gaudio, cum totam ejus basilicam densis inopum coetibus stipavisses, vel qua sub alto sui culminis mediis ampla laquearibus longum patet, et Apostolico eminus solio coruscans, ingredientium lumina stringit, et corda laetificat: vel qua sub eadem mole tectorum geminis utrimque porticibus latera diffundit; quave praetento nitens atrio , fusa vestibulo est; ubi cantharum ministra manibus et oribus nostris fluenta ructantem, fastigatus solido aere tholus ornat et inumbrat, non sine mystica specie quatuor columnis salientes aquas ambiens. Decet enim ingressum ecclesiae talis ornatus, ut quod intus mysterio salutari geritur, spectabili pro foribus opere signetur. Nam et nostri corporis templum quadrijugo stabilimento una Evangelii fides sustinet; et cum ex eo gratia, qua renascimur, fluat; et in eo Christus, quo vivimus, reveletur; profecto nobis in quatuor vitae columnas ille aquae salientis in vitam aeternam fons nascitur; nosque ab interno rigat, et fervet in nobis: si tamen possimus dicere, vel sentire mereamur habere nos cor ardens in via, quod Christo nobiscum 74 inambulante flammatur. Quam laetum ergo tunc Deo, et angelis pacis et cunctis Sanctorum spiritibus spectaculum praebuisti ! primo de Apostoli veneratione, cujus fidem ac memoriam tam multiplicata opulentiae devotione celebrasti; sacras primum hostias, et casta libamina cum acceptissima ipsius commemoratione Deo deferens, deinde munificentia consequenti teipsum in corde mundo et spiritu humiliato acceptissimum sacrificium offerens Christo; in cujus tabernaculis verae jubilationis hostias immolasti, reficiens et pascens eos, qui benedictione numerosa laudis hostiam sacrificarent Deo. Quam bono tunc Urbs nostra tumultu fremebat, cum tu misericordiae viscera reficiendis et operiendis pauperibus effundens, pallida esurientium corpora reformares, aridas sitientium fauces rigares, tremula algentium membra vestires, et omnium consona in Dei benedictionem ora reserares! Sed egena corpora fovens, redeuntibus in meliorem tui partem operibus tuis, retributione divina tuum potius spiritum saginasti; et benedictae conjugis animam refecisti; in illam transfundente Christi manu, quae tua pauperibus erogabantur, cum in ictu oculi permutata in coelestes cibos carnalis esca transiret. Et quantum pecuniae gravi dextera, geminatis excipientium palmis, hilaris dator et infatigabilis distributor infuderas; tantum illico angelis intervolantibus gremio Domini gaudentis invectum, in tricesimos tibi fructus ac reditus numerandum reponebatur. Neque divitiae tantum, sed et gratiae benedictionum addebantur praemiis vestris. Vobis enim ad justitiam deputabatur conclamatio illa et comprecatio pauperum, qua per vestra munera benedicebatur Deo. Facili enim via ad aurem Dei voces inopum diriguntur, quia oratio pauperis, sicut scriptum est, nubes penetrat. Poteras Roma intentatas tibi illas in Apocalypsi minas non timere, si talia semper ederent munera senatores tui. Vere tunc tibi nobilis esset illa nobilitas quam sacrati patres, Abraham, Isaac et Jacob, paternis sinibus exciperent; quam prophetae, apostoli, martires, id est coeli senatus agnosceret; quam post togam nulla immundi sanguinis sanie funestatam, regali promissae lucis stola Christus indueret, et in libro albo, hoc est libro vitae perennis, 75 adscriberet. Vere illae divitiae divites forent, quibus non draconis antiqui cruenta saevitia, sed Dei Salvatoris immensa bonitas pasceretur, si quod bestiis aut gladiatoribus, et comparandis male profligatur et alendis, id propriae donaretur saluti, cariusque nobis esset vivere quam perire. Sed et avaritia et liberalitate perversa Deo pro nobis egentes, zabulo contra nos prodigi sumus. Damnum in lucro, et in damno lucrum ducimus: vitamque nostram nec egenter redimere curamus, qui pro vita mortem emimus sumtuose. Beata esset nostra conditio, si aeque Deo, ut hominibus, vel displicere timeremus, vel curaremus placere: si tantum praecepta Christi, quantum populi sibila vereremur; et, si tanto laus quae ex Deo est, quantum iste de vulgo plausus emeretur. Beatus, qui non adisti in tale consilium; nec in cathedra pestilentiae, sed in apostoli sede, et in Ecclesiae coetu, id est, Christi theatro, non seditiosis, sed benedicentibus cuneis, Deo ipso spectatore, laudaris, Ecclesiae munerarius; non terrenae, nec inanis gloriae, sed aeternae laudis ambitor. Non gladiatores nec belluas emis, sed quibus veros gladiatores, hoc est, harum tenebrarum principes perimas, agis, et quibus veras bestias, hoc est, omnem zabuli virtutem superes, et presso impune vestigio conculces leonem et draconem. Beatus es, in quo benedicitur nomen Domini, et qui habes semen in Sion, et domesticos in Hierusalem, qui te vicissim in tabernacula aeterna suscipiant. Non enim timebis illius divitis locum, qui in tartaro, hoc est in inferno inferiore, et exterioribus tenebris merito igne circumdatus, vel extremo contemti in hac vita pauperis digito rogabat aspergi; cui pater Abraham jure respondit: Memento, fili, quia recepisti bona in vita tua, et Eleazarus mala: nunc vero hic consolatur, tu cruciaris. Ob hoc illi, censeo, divites hanc vel poenarum vel deliciarum vicissitudinem perhorrescant, qui istic sibi tantum et vitiis affluentes, aut opibus abstrusis incubant nec partem posuere pauperibus; aut male prodigi egent merito, et aeterna egestate plectendi; qui tam viles sibi fuerint caritate luxuriae, ut iis pretiosior fuisse arguatur unius diei mensa, quam totius sui temporis 76 vita. Hic ergo non communicabunt in aeternum coelestia bona pauperum, quorum istic pauperes bona terrena nescierint. Et horum gravius lingua torrebitur, qui debilitates modo pauperum vel horrent vel irrident, fastidiosi letaliter et faceti nocenter: qui praetereunt, et canibus lambenda dimittunt ulcera proximorum; quia omnis natura homini homo proximus. Nonne, quaeso te, isti verius dicendi canes, qui ne canes quidem in curandis atque mulcendis hominibus imitati sunt, et de micis saltem a mensa sua cadentibus saturari cupientes fratres, hoc est, natura matre germanos, non solum obseratis foribus excludi, sed etiam saevis verberibus expelli jubent? Unde credo illum in Evangelio divitem tartari, cum totus, ut clamat, miser cruciaretur in illa ignei gurgitis flamma, solius tamen linguae refrigerium postulasse; qua sine dubio ideo vehementius cremabatur, quia in Eleazarum ante januam suam stratum, et canibus relictum, saepius superbo avarus ore peccaverat. Ob hoc et alibi praemonemur ponere ori nostro custodiam, docente Sapientia per Solomonem: Quia in manu linguae vita et mors. Et alibi: Verbis tuis, inquit, justificaberis, aut verbis tuis condemnaberis. Tibi igitur, frater in Christo unanime, cui sub hac poena metus, et cum illa sede communitas; cujus os benedictione plenum est, cujus divitiae ubera pauperum sunt, cujus domus hospitium Christi est, qui non jacere mendicum ante januam tuam epulante te sustines; sed contra tectis tuis laetus inducis aut tecum epulaturum, aut etiam jejunante te saturandum; tibi felix a peccatis egestas, et beatae in virtutibus opes sunt. Tu et inter illos pauperes jure numeraberis, quorum est regnum coelorum; et inter illos divites, quorum possessio civitas firma est; quia spiritu Dei dives es, et tuo pauper. Tales enim divites cum pauperibus suis diligit Deus, et sacris litteris celebrat, paginarumque perennium autoritate nobilitat. Hoc enim ipsum considerare te volo, eorum divitum, quorum vel crimina vel supplicia in Scripturis signata sunt, nomina significata non esse, quia sine dubio indigni erant ut sermone divino nominarentur, quos aut vitae oblitteravit impietas, aut avaritia delevit. Ideo praedixerat Dominus in Propheta 77 de ipsis: Nec memor ero nominum illorum per labia mea, hoc est per immortalium duo testamenta verborum, quae oris divini labia bene dicuntur; quia et cohaerent sibi, et uno Dei verbo aperiuntur, et per ipsa nos Deus osculatur ab osculis oris sui. Haec ergo labia pollui noluit nominibus impiorum divina justitia; et idcirco neque illius divitis nomen exstat, cujus vanitas et avaritia signatur; cui consumta jam vita de vitae apparatibus cogitanti dictum est, Stulte, hac nocte expostulatur anima tua, quae parasti cujus erunt? Neque hujus e tartaro divitis nomen insigne est, quod non casu praetermissum edito pauperis nomine intelligimus. Illius quoque divitis, qui gloriatus in lege completa, conditionem adipiscendae perfectionis divitiarum suarum amore aversatus est, caecitatem legimus, vocabulum non habemus. Erat enim, inquit, habens multas possessiones: et idcirco secuta est illa sententia, quae regnum coelorum omni diviti pene clauserat, nisi Deus, ut solus bonus, omnipotentiae suae excepisset hoc donum, ut divites pauperum voluntate ditaret. Hi ergo divites invisi Deo, et oblitterati memoriae, qui aeternis caduca praeverterint , quique maluerint terrae quam Deo credere, escam tineis et praedam furibus congerentes, et, ut scriptum est, cui thesaurisant ignorantes, quia nolunt intelligere cui debeant thesauros suos, digni qui nesciant quo successore dimittant, quia nesciunt quo largitore possideant. Quid enim habes, o homo, quod non acceperis? et quia accepisti , quid gloriaris quasi non acceperis, et de suis Deo donis superbis? Talium, mi frater, divitum nomina in Evangelio non scribuntur, quia nec in libro vitae habentur. Denique, ut scias non divitias, sed homines pro earum usibus esse culpabiles vel acceptos Deo, lege sanctos patres, Abraham, Lot et Job de opibus suis amicos Deo factos. Nam in Evangelio, quo ille tartareus contemtor Eleazari dives praetermissus est, illum ab Arimathia Joseph divitem nominari videmus. Beatus enim est, quia specialiter intellexit super egenum et pauperem, pio Christi corpus obsequio muneratus, nec judicem pro injuria dominici corporis interpellare veritus, et pio sumtu pretiosi velaminis et sepulcri novi dives in 78 Domini sepultura. His te pagina sancta nominibus adscribet, et in talium divitum sorte numeraberis, quorum opes aequas et animo. Non enim sibi habentes habebant, sed nemo quidquam dicebat suum, et humani nihil a se alienum putabant: ut illa quondam princeps fidei multitudo, cui unum cor, et anima una, et omnia communia erant. Et vide rationem; facile judicabis parricidali crimine contemni pauperes nostro arbitrio, quos nullo videmus a nobis Dei opere discretos. Quomodo enim excludimus a nostris modicis habitationibus, quos Deus una nobiscum istius mundi conclusit domo? Quomodo dedignamur terrenae possessionis usu facere participes, quos et inviti divinae originis unitate consortes habemus? Hoc teneas Abraham, amicus Deo factus est: hoc observans Lot, evasit a Sodomis: hoc sectatus Job, de zabulo triumphavit. Aperiamus et nos domicilia nostra fratribus; vel timentes periculum supradictorum exemplo patrum, ne forte quasi hominem excludentes, et angelum repellamus, vel sperantes mereri et angelos hospites, dum omnis advenae transitum promta humanitate suscipimus. Pater enim Abraham dum peregrinos suscepit, excepit et Dominum cum angelis Christum; et in hospitali tabernaculo illum, quem in Evangelio coram in semetipso Salvator exhibet, diem vidit. Sodomitas hospitum damnavit injuria, et Lot eo potissimum liberari meruit affectu, quod hospites praetulit filiabus. Non ille impius, sed perfecte pius; non enim filias viles habebat, qui inde mercedem meruit, quod pietati domesticae praetulerit justitiam caritatis, hoc est, timorem Dei; cujus utique praecepto et spiritu recipiendis hospitibus serviebat: ac perinde jam tunc perfectum fidei mens illa complevit, quo dicitur nobis: Omnis qui reliquerit fratres, et sorores, aut matrem, aut filios, vel filias, propter nomen meum, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit. Hujus mentis perfectio, vel istius perfectionis mens, jam ab origine seculi justum Lot ab illo Pentapolitano incendio liberavit, meruitque pro hospitali domo totam in domum urbem munere Dei sortitus accipere; quia ille, qui in incesta et impia civitate solus et pius fuerat, et pudicus, ipsam superans sanctitate pietatem , non dubitavit, quantum in ipso fuit, 79 pudicitia filiarum redimere hospitum castitatem. Job vero, ille Domini igne examinatum argentum, sed semper oculum caecorum, et pedem claudorum fuisse testatur, horumque operum in ipso tentationis suae certamine mercedem reposcit, et recipit. Spoliatur opibus patrimonii, non animi; sed invulnerabilis corde, ne labiis quidem peccat, nudatus ambitione substantiae, sed armatus virtute patientiae: orbatus prole, non cordis lumine, filios mentis suae, hoc est, justitiae opera complectitur, clamans: Nudus exivi de utero matris meae, nudus oportet in terram revertar. Nihil intulimus in hunc mundum, verum neque auferre possumus. Sed quia spiritales opes non amiserat, temporales quoque divitias pro patientiae triumpho recepit; et ditatus est duplo, quia probatus et purgatus erat septuplo. Labores enim, ut scriptum est, fructuum suorum manducaverat, in operibus piis elaborando, et idcirco fructus laborum suorum manducavit, in hoc etiam seculo praemia operum recipiendo. Cum his divitibus tibi sors est, quia eumdem Deum divitiarum tuarum causam esse meministi, liber avaritiae, quia servus justitiae. Iniquo mammona juste uteris; nec captivas, sed vere Dominus es pecuniae tuae, quia possideris a Christo, cui captiva est ipsa captivitas. Gloriare igitur in Domino, quia non caro et sanguis tibi, sed ipse, qui lumen est verum et sapientia Dei Christus, prudentiam hujus providentiae revelavit, qua intelligis in omni egeno et paupere Christum cibari, potari, contegi, visitari, secundum illos patres, quos ob hoc meritum, quod supra dictum est, in die mala liberavit Dominus. Ipse te Dominus conservet, et vivificet, et beatum faciat, et ferat opem nunc tibi supra lectum doloris tui, convertat planctum pium in gaudium sanctum tibi. Conscindat saccum tristitiae tuae, et reddat tibi laetitiam salutaris sui: confirmante spiritu principali, firmet in orationibus et eleemosynis, ut arcum aereum, brachia tua: perficiat pedes tuos tamquam cervi, ut et ad fugiendum zabulum, et ad consequendum Christum velox sis; et fixis gemino utriusque Testamenti ungue vestigiis, in via Domini firmiter sistas, ereptis manu Domini pedibus tuis a lapsu, et oculis a fletu; ut cum benedicta conjuge tua in aeternum placeas 80 Domino in regione vivorum. Fiet enim tibi secundum fidem tuam, quia fidelis Dominus in verbis suis, memor erit in aeternum hujus sacrificii tui, et holocaustum tuum pingue fiet; teque ipsum vivam sibi hostiam in odorem suavitatis accipiet remunerator vestri fenoris in illa die, qua locupletior creditoribus debitor suum cuique depositum multiplicata reddet usura. Nec longe retribuendi dies, albentibus jam propinqua messe regionibus. Interim recipiendas opes festiva tibi meditatione promittens, multo uberius animum tuum venturi fide, quam meo vel cujusquam sermone solaberis. Non enim modica animis credentium voluptas est, promissa fidelibus bona dulci cogitatione praesumere, et in paradiso jam animis deambulare. Si agricolam juvat spem messis in segete mirari, dum a messe fructum laboris exspectat; faciliusque fert moram temporum avaritia votorum, si pascat oculos, dum sperat eventus: quanto majorem nos capere possumus voluptatem, licet peccatores, attamen fideles servuli; quibus sparsi seminis non apud dubiam terrae fidem, sed apud incommutabilem Dei veritatem ratio mandata est, qui hoc speramus quod Veritas ipsa promittit. Non enim ab humanis opinionibus, nec a fabulosis poetarum somniis, aut philosophorum phantasmatis post hominem futura colligimus, sed ab ipso fonte veritatis haurimus fidem rerum. Quis autem potuit divina magis, quam Deus ipse operum et statutorum suorum conscius, nosse? Non traduces in corpora aliena animas, ut sint monstra post hominem: neque omnino sine corpore permansuras, aut in corpore mentiemur occiduas. Blandiantur sibi mendaciis poetarum, qui non habent veritatis prophetas. Caecentur opinionibus erraticis philosophorum, qui non illuminantur testimoniis apostolorum: et se desperatione solentur, qui spem non habent, dicentes: Umbrae transitus est tempus nostrum, et non est reversio finis nostri, quoniam consignatus est, et nemo revertetur . Qui excaecati nequitiae et infidelitatis suae tenebris non possunt dicere: Credo videre bona Domini in lumine viventium. Nos vero tam egenis remediis non indigemus, quibus ipsa Veritas Dei Verbum Deus resurrectionem carnis in vitam aeternam, et spopondit docens, et probavit 81 resurgens. Ipse enim Dei Filius, per quem omnia, et sine quo nihil, ipse testatus est: Ego sum resurrectio et vita, qui credit in me, etsi mortuus fuerit, vivet; et omnis qui vivit, et credit in me, non morietur in aeternum. Quod ne verbo solum assereret, sanxit exemplo; suumque ipsum, in quo omnis susceptio, hominem resuscitatum a mortuis, ostendit discipulis, in semetipso fidem carnis assignans, cum dicit Thomae: Infer digitum tuum huc, et vide manus meas; et infer manum tuam huc, et mitte in latus meum, et noli esse incredulus, sed fidelis, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me habentem videtis. Haec igitur testimonia, haec documenta, hanc lucem fidei habentes, qua occasione poterimus de resurrectione dubitare, quam et de Verbo Dei audivimus, et Apostolorum oculis vidimus, manibusque palpavimus? quique ita per Christum Deo vincti et insiti sumus, ut Dei arrhabonem teneamus in terra nostra Spiritum sanctum, quem dedit nobis; et nostri pignus habeamus in Deo carnem Christi, quia intervallum istud immensum, quo a divinis mortalia disparantur, medio et inter utraque communi interventu suo, velut quodam, ut sic dixerim, ponte, continuat; ut ejus tramite terrena coelestibus conserantur, cum hoc corruptibile nostrum incorruptio superna perfuderit, et mortale nostrum, ut scriptum est, immortalitas hauserit, mortemque devictam victrix in Christo et a Christo nobis vita sorbuerit. Quod ut assequamur, non de veritate tanti boni, sed de nostri captu meriti dubitare possumus. Sed agamus quae Christus jussit, ut adipiscamur quae Christus spopondit. Veritas illius nobis adest, illi fides nostra non desit. Omnibus vita, omnibus via, omnibus janua est. Nemini claudit sua regna, quibus et vim permittit inferri. Perge quo curris, ut apprehendas in quo apprehensus es: enitere per angustam viam, ut pervenias in amplam possessionem hereditatis aeternae. Habes jam in Christo magnum tui pignus, et ambitiosum suffragium, conjugem, quae tibi tantum gratiae in coelestibus parat, quantum tu illi a terris opulentiae suggeris; non illam, ut dixi, luctibus cassis honorans, sed vivis muneribus accumulans, quibus illa nunc gaudet; jamque illi hujus operis tui usus in fructu 82 est, cujus adhuc tibi munus in semine. Jam honoratur tuis illa meritis, jam pascitur tuis panibus, et affluit tuis opibus, in vestitu deaurata circumamicta varietate, pretioso lumine; non eget alienae manus digito refrigerari, propriis ipsa digitorum suorum roribus, id est, dexterae tuae operibus, infusa. Non aeque ampla dote nubentem locupletaveras, ut nunc ditificas quiescentem. Quantam enim tunc partem tuorum munerum cepit, cum eo solo, quod poterat induere, frueretur; nunc quantumcumque contuleris, totum simul, omnium sensuum voluptate dives, animo possidebit. Beata, cui tam numerosa apud Christum suffragia sunt; et cujus caput tam multiplex ambit illustrium corona gemmarum, nec alienis intexta floribus, sed domesticis corusca luminibus. Vere illa pretiosa Domino anima, quae de tribus pretium margaritis capit. Est enim conjux fidei, soror virginitatis, filia perfectionis; cui Paula mater, soror Eustochium, tu maritus.
|
(V. not. 32) ( Paulinam ) ( forte justi) ( id est epitaphio) (V. n. 10) ( Sacchin., forte
qui) (V. not. 64) (V. not. 33) (V. not. 91) (V. not.
34) (V. not. 35) (V. not. 36) (V. not. 38) (V. not. 37) (V. not. 39) (V. not. 40) (V. not. 41) (V. not. 42) (id est praetulerint.
V. carm. 31, vers. 344) (V. ep. 26, n. 2) (V.
not. 43) (V. not. 44) (V. not. 45)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 14 |
EPISTOLA XIV. 1. 2. 3. 4.
|
Gratulatur redditam Delphino valetudinem, sapienter exponens quare justis eveniant mala. Et gratias agit de Basilii presbyteri explicato negotio.
|
Beatissimo et venerabili, semper nobis desiderantissimo patri DELPHINO, PAULINUS. Laetati sumus in iis quae per Cardamatem scripta et apportata sunt nobis. Sospitatis enim tuae nuntius sermo, velut oleum laetitiae impinguavit ossa nostra, ut repleti gaudio diceremus: Magnificavit Dominus facere nobiscum, qui nos in tui doloris lectulo visitavit ; ut exsurgentes in tua sanitate, caneremus hymnum Domino nostro, quoniam eripuisset oculos nostros a lacrymis; differens te coronae tuae, sed reservans adjutorio nostro, ut te intentis orationibus tuis onera nostra relevante, et itinera praeviante, feviores curramus in odorem unguentorum Domini: quem nobis in tua sanctitate fragrantem, etsi non apprehendimus merito, attamen sequimur affectu, sperantes per inseparabilem caritatis tuae copulam deducendos nos ut perveniamus tuo ductu, quo tu proprio nisu perveneris. Nam infirmitates 83 tuae non sunt ad mortem, sed pro claritate Dei, ut et virtuti tuae perfectionem, et infirmitati nostrae virtutem conferant. De te enim ne perturbemur, multa nos jam a partiarchis Sanctorum Domini exempla confirmant. Sicut ipsi patres fidei, praeter alios vitae suae labores in illa etiam senectute prophetica, qua interius luminati, jam mundi aeternitatem et omnium seculorum seriem praevidebant; corporeis tamen graves oculis in infirmitate carnali spiritalem consummaverunt virtutem. Sic et beatus Job tentatus est ut probaretur, dimicavit ut vinceret, humiliatus est ut exaltaretur, flevit ut gauderet. Quid ipse Sanctus sanctorum? nonne tunc vicit cum judicaretur; et cadendo per mortem resurrexit in gloriam? Quae fortibus passionis infirmitatum, infirmis incitamenta virtutum sunt. Infirmatur etenim validus, ut confortetur infirmus, et imitatione robusti discat superare congressus. Et ideo et justus castigatur, ut emendetur injustus. Quare duplicem utilitatem operatur Sanctorum carnalis infirmitas; ut et ipsorum spiritalis virtus exerceatur; et qui prosperatur in via sua, et viribus inoffensae sanitatis insultans, dicit: Peccavi, et quid accidit mihi? non audeat sibi de corporea felicitate blandiri: et forsitan metu divinae potestatis adstrictus, ad justitiam corrigatur, dum ultricem Domini coelestis manum impiis actibus jure expavescit, quam videat et justis severam. Nam si vos vix citra verbera castigationis evaditis, nos iniqui et peccatores ubi parebimus? Credimus autem, quia ideo proximis his temporibus graviora solito corporalium tribulationum tela perpessus es, pridem febrium ardore, nunc capitis humore vexatus, ut in illa requie Domini beatus possis dicere: Transivimus per ignem et aquam, et induxisti nos in refrigerium. Laetificati igitur hac Dei misericordia, qua respexerat in bonum humilitatem nostram, ut gravissimae anxietudinis poenam lucraremur, cum pariter indicasses nobis sollicitudinem de te nostram, et securitatem; aliud in iisdem litteris divinae gratiae munus accepimus, illud videlicet curae nostrae negotium de sancti presbyteri Basilii domo per operam tuam, ita ut desideravimus, explicatum. Veniat tota illa benedictio super caput tuum, et in coronae tuae cumulum supertexta florescat, qua benedixerunt Dominum in te, non solum ipsi ad quos beneficium pertinebat; sed tota propemodum Capua, 84 et celeberrima urbis ipsius ecclesia gaudio presbyteri coexsultans, dedit laudem Deo, qui adjuvisset pauperem de mendicitate, et humiliasset alta divitum corda, ut et ipsi habeant spem aeternae domus in civitate habitationis, qui digni habiti sunt per interventum sermonis tui ad intellectum bonum illuminari: quo per exigui domicilii justam reformationem, aeternum sibi in coelesti tabernaculo pauperis sancti, a quo invicem recipientur, hospitium paraverunt .
|
(V. not. 6)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 15 |
EPISTOLA XV. 1. 2. 3. 4.
|
Gratulatur Amando, quod Delphinus a gravi infirmitate liberatus, pristinae sanitati sit restitutus: gratias agit de beneficio in Basilium presbyterum a se commendatum collato: comiter ludit in Cardamatis continentia.
|
Sancto et merito venerabili, ac dilectissimo fratri AMANDO, PAULINUS. Excepimus Cardamatem in gaudio caritatis et benedictione dulcedinis afferentem nobis omnia bona, litteras indices sanitatis vestrae, laetificantes corda nostra, et dulciores super mel et favum: quarum suavitas sicut oleum penetravit interiora nostra, exsultaverunt ossa humiliata, et in voce exsultationis diximus Domino: Suscepimus, Deus, misericordiam tuam, qua liberasti pauperem de potente, et humilem de manu fortioris ejus. Concurrebant undique in animum causae gratulationum, quod accipiebamus litteras vestras, quod nostri memores probabamus, quod ad votum nostrum audiebamus incolumes, quod dominum meum patrem nostrum ex gravi et longa infirmitate sanatum cognoscebamus. De utroque vestrum pariter laetificati sumus: quia sicut eadem est tribulatio, quae illum corpore, te corde confecerat; ita et eadem visitatio, quae illi divinam opem super lectum doloris, et tibi refrigerium securitatis in cubili compassionis attulerat. Sed nihilominus cogitantes nos illius aegrimonias et animum tuum, stimulabat noster affectus, quod in illo tribulationis vestrae tempore nos forsitan sani atque etiam laeti fuissemus. Sed gratias Domino, qui ignorantiae culpam relaxat, nec, ut meruimus, fecit nobis; praeveniens tristitiam nostram gratulatione, cum ita providere dignatus est, ut aegritudinis vestrae fugam eodem indice nosceremus, qui pariter nuntiaret et redditum sanitatis. 85 Quid de illo vestrae sanctitatis opere dicam, quo tantum nobis etiam ad praesentis gratiae cumulum, quantum vobis ad mercedis aeternae copiam contulistis? id est de sancti presbyteri Basilii negotio; cujus planctum convertistis in gaudium, et senectutem composuistis in misericordia uberi. Facta est in tabernaculo ejus vox laetitiae et salutis: neque cessat cum tota domo sua gaudens consonis Ecclesiae gratulationibus benedicere Dominum, qui respexerit humilitatem ejus, et religaverit contritiones ejus; et eos qui gratulabantur malis ejus confusione perfuderit; ipsum vero conscisso tristitiae sacco, laetitiae vigore praecinxerit. Unde pro ipsis fratribus nostris, quos ante rogari poposceramus, nunc unanimitatem vestram petimus, ut eos ultra solitum affectum diligatis; et si forte ipsi Burdigalam, ut solent, venerint, praesentibus gratias etiam de nostrorum sensuum ac viscerum affectione reddatis. Aut si tarda fuerit eorum copia, cum prima adfuerit occasio, dignamini eis gratulationem debitam, et meritam benedictionem operis sui mittere, ut sciant et intelligant quam acceptum Deo sacrificium dederint hac obedientia fidei suae, qua petitionem nostram in vestro interventu exorabiles receperunt; nobis quidem gaudium praesens de sua devotione praestantes; sed saluti suae aeternum commodum providentes. Nam etsi debitum fecerint agnoscendo justitiam, ut alienum reddi juberent; tamen gratia largiter habenda digni sunt pro ipso bonae voluntatis affectu, quo potuerunt transgredi, et non sunt transgressi; et maluerunt id facere quod expediebat, quam quod licebat; et quod tam absoluto et puro corde nobis parere dignati sunt, ut de beneficio eorum disputari non posset: quandoquidem domum suam sancto presbytero, etiamsi propriam non probaret, restitui tamen sine difficultate jusserunt; ut eam, si de suo jure non posset, de illorum tamen munere possideret. Neque perdiderunt hujus tam sanctae liberalitatis gratiam: nam vir ipse sanctissimus, cui Dominus juxta meritum vos interventores providit, ita gratulatur et praedicat, tamquam indebitum munus acceperit. Sed ipsis fratribus nostris modo respondere distulimus, quia per ipsorum homines saepius de Campania commeantes, opportuniores occasiones non deerunt, quae statim ad ipsos, ubicumque sunt, dirigant. De Cardamate ipso non modicam nos 86 unanimitati tuae gratiam debere profitemur, quem non solum ministerio provectum, sed et spiritu proficientem recepimus. Nam cum in diebus Quadragesimae advenisset, et eum ut clericum fraterno excepissemus affectu, quotidiana jejunia non refugit, et pauperem mensulam vespertinus conviva non horruit. Et quod magis mirum est, calicibus nostris contentus fuit; ut intelligeremus illum apud sanctitatem vestram emendatum, sicut ex Apostolo erudiri; nec jam modio sed modico vino, quo non venter distenditur, sed cor laetificatur, inebriari ad sobrietatem, spiritali crapula ructantem Deo hymnum, quem non solo ore vocalis, sed et tacito corde decantat, qui voluntatem Domini fideli recipit auditu, pio narrat eloquio, et strenuo implet effectu. Benedictus Dominus, qui facit mirabilia. Qui convertit rupem in aquas, Cardamatem et clericum fecit, ut videmus; et ut sobrium, ut credimus. Nam ut solemnitas Paschalis revocavit dies prandiorum, incipiebat nobis circa meridiem murmurare, dicens: Exaurit sicut testa guttur meum, et lingua mea adhaesit faucibus meis. Defecit anima mea, et venter meus; et a fame et siti adhaeserunt ossa mea carni meae. Respondebatur illi quidem: Fili, in humilitate sustine, et concupiscentia ventris non apprehendat te, quia non in pane solo vivit homo, sed in omni verbo Dei. Ille autem sicut surdus non audiebat, et sicut aspides surdae obturabat nobis aures suas, sed frustra. Ad prandium cupiebat implere ventrem suum, et nemo illi vel siliquam dabat, donec ad vesperum declinaret dies; et hymno dicto quamlibet tristis de fame prandii, placaretur nobis de refectione coenandi. Sed ne diutius jocando videamur injuriam facere gravitati ejus, quae jam in stillicidis poculorum magis laetatur, quam in ebrietate rivorum, de commodis ejus serio loquar: Mulierem suam debilem, et ideo inutilem sibi asserit . Quod si ita est, peto ut ei aliquod mancipiolum praestetur.
|
(Delphinum) (V. not. 46) (V. not. 47) (V. not. 188)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 16 |
EPISTOLA XVI. 1. 2. 3. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
|
87 Jovium clarissimum virum qui fato ac fortunae multa tribuebat, docet providentiae divinae omnia subjacere. Eadem de re jam ad eum scripserat, forte carmen 19. Eumdem collaudatum ob insignem doctrinam atque eloquentiam, a philosophorum lectione deterret, et ad sacrarum Scripturarum lectionem hortatur.
|
Jovio fratri, PAULINUS salutem. Filiis nostris Posthumiano et Theridio patriam de Campania, quam nostri gratia accessere, petentibus, non scribere unanimitati tuae, contra officium et affectum putavi: non ab eo tantum praecavens, ne viderer communis observantiae studium insolita a te mihi negligentia praeterire, sed multo etiam illud magis, ne de tua in Deum mente secus crederer judicare, si omnem scribendi tibi occasionem diligens, per viros religionis insalutatum te, tamquam a sanctis hominibus abhorrentem, praetermitterem; cum certe studiosus Christiani nominis, comprobatorque propositi etiam nostri amore docearis. Suscipe igitur libens, non illos ex meis litteris, sed litteras meas de illis probans, qui summa idipsum sanctitate curarunt, ut religioni haberent vel patriam te non adeundo revisere, vel te sine meis scriptis adire. Apte autem mihi visa est ad id quoque hujusmodi tabellariorum persona congruere, ut aliquid de pristina illa epistola responderem tibi, quam tu ad illas mihi litteras, quibus manifestum divinae potestatis in elementis, et curae circa nos beneficium praedicaveram, retulisti. Nam profecto retines me de tuis scriptis, id de quo tunc gratulans responderam, comperisse; unde suaseram, ne casibus Dei munus adscriberes; et forte magis quam Numine arbitrareris argentum illud sancti commercii inter hibernos turbines et nautas avaros, amisso custode, servatum, in illud potissimum littus ejecta navi, in quo familiare nobis oppidum, tibi patrimonium tutissimis rem nostra sinibus exceperat. Sed tu iterum mihi de tempestatis injuria magis querulus, quam de clementia Dei gratus, omnes motus elementorum, inter quos divina tantum manus humanam salutem tueri valet, actusque nostros, quos summi Domini potestas 88 regit, et pro nostris meritis vertit aut dirigit, vacuis fatorum fortunaeque numinibus, tamquam aemulis Deo potestatibus, subdidisti. In quo ne te existimes Deo detulisse, cum injuriose potius, ut erat, Dei beneficium esse nolueris; dicens ideo haec a divina potestate secerni oportere, quia casum magis quam Deum deceant mala. Id autem sine dubio malum esse, quo periculum saepe homines aut damnum capessant. In quorum malorum, ut video, numero tempestates locas, quibus aut in terra agrorum saepe vastitas, aut in navi naufragorum aerumna capiatur. Sed hanc sententiam video de illis obortam magistris; qui sapientia sua superbi, sapientiam Dei quaerere dedignati, a finibus veritatis exsules agunt, assertores opinionum suarum, qui missis per inane magnum mentibus evanuerunt, sicut scriptum est, et probatur, in cogitationibus suis; et pro suis arbitriis opera Dei et consilia finxerunt. Illis mare vel coelum casu regi commoverique videatur, qui mundum istum aut sine rectore vacuum, aut otiante Deo neglectum, fortuitis lapsibus volvi disputant; aut nullo autore compositum, aut ut principii, ita finis expertem: quod corporea, qua mundus iste cujus singuli portio sumus, natura non obtinet; quia omnis compago resolubilis: aut quod stultius est, ex semetipso creatum volunt, tamquam ulla res ipsa sibi possit esse causa nascendi, ut sit eadem creator pariter et creatura, id est opifex et opus; quae ut nomine, ita et genere ac statu discrepare perspicuum est. Quis enim non videt mundum istum corporeum vi incorporea gubernari, totamque molem, infusa atque permixta magno universitatis corpori divini Spiritus, mente qua facta est, agitari ad vitam? temperari ad usum? contineri ad statum? ordinari ad diuturnitatem? Cum ergo constet, quod cernitur, aut sentitur, alienae opis, ut consistat et maneat, indigere; non potest ambigi, aliunde etiam ut crearetur eguisse. Quod cum ita sit, omnia ex Deo orta fateamur necesse est. Quia nisi profanis in dubium venire non potest, mundum Deo autore confectum: proinde ventos, et omnia quae intra mundum partes molis ejusdem, et quasi viscera corporis sunt, non ad alterius regimen esse referenda; quia neque regi continerique paterentur divinorum operum virtutes, 89 hoc est substantiae naturarum omnium in tanta discordia sui, nisi ab ea tantum natura atque virtute, hoc est, Deo uno omnium conditore, a quo uno fieri ordinarique potuerunt; et cujus leges nisi servarent, statum suum non obtinerent. Multo autem ineptius est ullam culpare naturam, et malam dicere: quoniam si a Deo omnia, et Deus bonus est; omnia profecto quae fecit Deus, bona. Si qua autem sunt in arcanis statutorum ejus altiora sensibus et cogitationibus nostris, etiamsi rationem eorum consequi et colligere non possumus, tutius tamen nobis est magis occultas esse rationes, quam nullas, credere. Quia non ambigendum, omnia Dei, etsi nobis non sint perspicua, tamen esse consulta. 4 Itaque si totum mundum Deus qui condidit, et gubernat; quo in loco, vel cui creaturae casus, et fatum, aut fortuna dominabitur? Si de motibus vel ordinibus astrorum, ut quidam volunt, pendent, de igniculis non solum Deo, sed et mundo ipso minoribus, immo etiam mundi ipsius tertiam partem ministerio famulae lucis ornantibus, istam, quam Deo aemulam facis, potestatem trahunt. Nam certe divinae potestatis est elementa turbare, ventorumque violentiam vel excitare positam, vel incitatam refrenare, et furoribus tempestatum vel dedere vel eripere mortales. Qua potestate cum omnis creatura pareat uni omnium Creatori subdita, quomodo iis divina vis et potestas datur quae non solum nomine Creatoris, sed etiam creaturae specie carent, vacua non spirituum neque corporum nomina gerendis vel significandis rebus aptata? Si quidem et fors verbum dubitantis sit, et fatum profantis expressio, et casus significatio cadentium vel accidentium; tamen ab usu erroris antiqui ob ignorantiam Dei, rationis inopes, cassa nomina, tamquam ideo numina quoque sint, in speciem corporatam stultis cogitationibus fingunt; stultiusque quam finxerint, donant honore divino; unde et Spes, et Nemesis, et Amor, atque etiam Furor in simulacris coluntur, et occipiti calvo sacratur Occasio, et tua ista Fortuna lubrico male nixa globo fingitur. Nec minore mendacio Fata simulantur vitas hominum nere de calathis, aut trutinare de lancibus. Quod 90 deliramentum ne vulgo imputemus, aut nimium philosophos admiremur, Platone etiam delirante narratur, qui in gremio anus pensum Necessitatis exponit, et tres ei filias addit concinentes, et versantes fusum, et per fila ludentes; hoc scilicet lanificio autumans eas conficere res hominum, et tempora cuique signate detexere. Tantum abusus est humanis auribus arrogantia inanis facundiae, ut ridiculam anilis fabulae cantilenam non erubesceret scriptis suis, quibus de divina etiam natura quasi conscius disputare audebat, inserere. Sed nobis in illo sermonis tantum Attici comitas, non inanis fabulae spectanda concinitas: quae demulcendis tantum auribus edita sunt, non debent sensuum fundamenta convellere. Quin potius, ut ratio et veritas docet, omnia operum Dei, in quibus consistimus, et quorum pars sumus ; omniaque munerum ejus, quibus inter vitae istius fragilis et caducae incerta regimur atque servamur, ad ipsum referamus; nihilque ab illius potestate nostro removeamus errore, quia velimus, nolimus, ipse nostri, ut omnium, et creator et Deus est. Et quia quantus quantus est, bonitas, et sapientia, et origo rationis est, nihil nisi ratione constituit, et ad materiam suae bonitatis creavit. Ipsi omne quod sumus, impendamus; et quae illi placita sunt, studeamus discere, et facere curemus. Tunc defaecata mente purius intuentes, videbimus hanc esse veritatem, ut a Deo sint cuncta quae sunt; et hanc esse consequentiam, ut omnia Dei facta pulcherrima sint; et non sit malum, quod bonum habeat autorem, qui cuncta per mundum nostris usibus praeparavit, et nostris utilitatibus agit; et ita istius universitatis opus condidit, ut alia ad serviendum, alia ad exercendum, alia ad dominandum creaverit. Itaque corporeis animalibusque naturis homines ratione dominamur. Sed ne ipsa potestatis nostrae licentia resolvamur, utiliter exercemur adversis, aut spiritibus daemonum, aut difficultatibus negotiorum, aut ipsorum saepe elementorum motibus; videlicet ut exagitati, curis, prudentia, et metu Divinitatis acuamur. A quo nos, quae deberet magis gratificos Domino aeterno facere, securitas negligentes facit. Unde et magister 91 gentium Apostolus ait, arcano divinae pietatis consilio, et magno humanae salutis emolumento opponi quosdam obices cursibus nostris, et adversis secunda mutari, ut morbos, damna, discrimina; quia tribulatio patientiae robur operetur, patientia probationem fidei pariat, et praemium gloriae conferat. Quod certe virtus capere nisi victrix non potest, non habitura victoriae facultatem, nisi cum aliqua prius difficultate certaverit. Quod cum prudentiae tuae, quam et ingenitam et eruditam habes, litteris quoque ipsis, quas utinam jam, ut judicio, ita et studio sacris Litteris posthaberes, potuerit intimari, quibus egregie clarorum in ducibus aut philosophis virorum virtutes ad nobilem famam, non nisi per labores et pericula emicuisse memorantur, admodum miror, cur in veritate perspicua divini muneris ita volueris caligare, ut mirabilem illam navis jactatae salutem, et evidentibus signis procuratam nostrae rei divinitus terra marique custodiam, fortuitis eventibus dederis, tantamque occasionem divinae praedicationis effuderis. Erige in summam sapientiae mentem tuam, et ipsum veri luminis fomitem Christum pete; qui fideles animas illuminat, et pectora casta perlabitur. Quod et te ita sentire docuisti, licet pro excusatione praetenderis imparem te adhuc, et ideo non capacem Dei, quia terrenis rebus et curis obsessus, ab altiore suspectu coelestium quasi nubibus interpositis arcearis. Sed utinam ista tam vere possis obtendere, quam facunde potes. Arguit enim ipsa facundiae tuae doctrinaeque fecunditas, voluntatem tibi potius in sacris Litteris parem, quam aut vacationem aut facultatem abesse. Non enim, opinor, dormiens, aut aliud agens tantas oris aut pectoris divitias coegisti. Omnium poetarum floribus spiras, omnium oratorum fluminibus exundas, philosophiae quoque fontibus irrigaris, peregrinis etiam dives litteris, Romanum es Atticis favis imples. Quaeso te, ubi tunc tributa sunt, cum Tullium et Demosthenem perlegis? vel jam usitatiorum de saturitate fastidiens lectionum, Xenophontem, Platonem, Catonem, Varronemque perlectos revolvis; multosque praeterea, quorum nos forte nec nomina, tu etiam volumina tenes? Ut istis occuperis, immunis, et liber; ut Christum, hoc est, sapientiam Dei discas, tributarius et occupatus es. Vacat tibi ut philosophus sis; non vacat ut Christianus sis. Verte potius 92 sententiam, verte facundiam. Nam animi philosophiam non deponas licet, dum eam fide condias et religione; consertis utare sapientium, ut sis Dei philosophus, et Dei vates, non quaerendo, sed imitando Deum, sapiens; ut non tam lingua quam vita eruditus, tam disseras magna quam facias. Esto Peripateticus Deo, Pythagoreus mundo; verae in Christo sapientiae praedicator, et tandem tacitus vanitati, perniciosam istam inanium dulcedinem litterarum, quasi illos patriae oblitteratores de baccarum suavitate Lotophagos et Sirenarum carmina, blandimentorum nocentium cantus evita. Et quia licet quaedam plerumque de inanibus fabulis, ut de vulgaribus aliqua proverbiis, in usum veri ac serii sermonis assumere, dicam non litteras tantum, sed et omnes rerum temporalium species nobis esse Lotophagos vel Sirenas. Nam et voluptatum pestifera dulcedo, patriae nobis oblivionem facit, cum homini Deum, qui est patria omnium communis, obliterat; et illecebrae cupiditatum illam Sirenarum fabulam veritate cladis imitantur. Nam quod illae Sirenae fuisse finguntur, id verae sunt illecebrae cupiditatum, et blandimenta vitiorum habentia in specie lenocinium, in gustu venenum; quorum usus in crimine, pretium in morte numeratur. Has oportet ultra Ulyssis astutiam cauti, non auribus tantum, sed oculis obseratis et animo, quasi navigio praetervolante fugiamus, ne sollicitati delectatione letifera, in criminum saxa rapiamur; et scopulo mortis adfixi, naufragium salutis obeamus. Atque utinam vel nudis nobis ex istius mundi salo liceat evadere, si in tempore isto, quo in fragilitate corporea, et possessionum lubrico, tamquam in navigii fatiscentis infida compage fluitamus, exuere nos ad enatandum impedimentis angentibus quasi vestibus madidis; et fidem salutarem, qua in virtute Christi Dei vexillo crucis nitimur, quasi tabulam perfugii meminerimus invadere; ut de rebus fluentibus spem solidam comparemus, et de noxia cupiditatum materia aliquid ad innocentiam salutemque rapiamus. Quo videlicet ut Deo servientes, cupiditatibus imperantes, necessitatis modo desideria terminemus, et necessarios habentes habitus, non quaeramus superfluos apparatus; quia recordari admonemur nos nihil intulisse in hunc mundum, neque auferre posse. Quae veritas in tantum valet, ut de gentilibus quoque philosophorum, qui vel extremas veritatis lineas celsioribus ingeniis 93 attigerunt, inquirendae tantum, nedum sequendae sapientiae vacari non posse senserint, nisi pecuniarum onera, quasi stercorum, etiam in mare quidam projicerent. Sed tu divisionem cum Deo facito, et quasi mutuo beneficio redde summo Patri gratiam; qui tamen de iis quaecumque tibi donavit ingenita, aut adjecit extrinsecus, te tantum a te reposcit. Habeas licet tibi et tuis cuncta quae possides, tantum id curans, ut horum quoque largitorem Deum esse fatearis. Nihil enim habemus quod non acceperimus, qui in hunc, ut dixi, mundum nudi venimus. Ingenii autem tui facultates et omnes mentis ac linguae opes Deo dedica, immolans ei, sicut scriptum est, sacrificium laudis, ore facundo et corde devoto. Illico ut ad superna penetralia aciem mentis intenderis, aperiet ad te faciem suam veritas, teque ipsum reserabit tibi. Nam divinae veritatis agnitu, id quoque ut nosmetipsos noverimus, assequimur. Unde enim putas tantam miseris mortalibus vel superbiae vel ignaviae perversitatem inolevisse, ut non colentes Deum, daemoniis aut elementis subditis sibi serviant, aquas, ignem, sidera, arbores, et simulacra venerantes, cum impiissima divinae majestatis injuria? Cujus nomine sive daemones, sive creaturas colant, servos honorant: pro quo iis tenebris caecari merentur, ut quia Deum verum intelligere nolunt, etiam sui ignoratione feriantur: qua liberatur homo illuminatus fide, ut ordinem atque mensuram sui generis intelligens, Deo tantum, cujus unitas ineffabili Trinitate censetur, se esse subjectum; ceteris vero omnibus creaturis, si rationabiles sunt, parem; sin vero corporeae, superiorem esse cognoscat. Qua mediocritate homo temperatus, neque a salutis sorte delabitur, neque a dignitate naturae; fitque conscius veritatis, compos sapientiae, servus justitiae, liber erroris, dominusque vitiorum; quibus anima non Deo serviens servire damnatur: quae deinde, ut proprii status exsul, per omnes cogitationum suarum, aut alienarum opinionum devias vias spargitur, per philosophos vaga, ac per ariolos curiosa, superstitioni religiosa, religioni profana, spem inter ac metum semper ambiguis affectionibus pendens. Hinc omni vento cujuslibet doctrinae circumlata, quia divini timoris vacua, sapientiae caput non habet, quasi truncis sensibus, unde intellectum rerum trahat, ubi sententiam statuat ignara; cum se frustra, omnibus coelo terraque regionibus pervagata, cogitatione distraxerit, in 94 creaturis conspicuis, et in nominibus vacuis casuum atque fatorum, vim universam, qua mundus agitur, constituit. Tua vero mens, quae ignita de coelesti semine divinum jam spirat ardorem, in ipsam arcem sapientiae Christum fide praevia dirigatur. Patior ex copia tibi in nostris quoque studiis possidendam philosophorum facundiam, dum adversam veris desinas amare sapientiam. Melius est enim tenere te potius divina quaerentem, quam quaerere disputantem. Mitte illos semper in tenebris ignorantiae volutatos, in contentionibus eruditae loquacitatis absumtos et altercatione vesana cum suis phantasmatis famulatos, semper quaerentes sapientiam, et numquam invenientes, quia quem nolunt credere Deum, intelligere non merentur. Tibi satis sit ab illis linguae copiam et oris ornatum, quasi quaedam de hostilibus armis spolia cepisse; ut eorum nudus erroribus, et vestitus eloquiis, fucum illum facundiae, quo decipit vana sapientia, plenis rebus accommodes; ne vacuum figmentorum, sed medullatum veritatis corpus exornans, non solis placitura auribus, sed et mentibus hominum profutura mediteris.
|
( forte mari naufragiorum) (forte
careat) (forte numine) (V. ep. 49, n. 8) (lib. X de Republ.) (Ex Virgilio) ( Latin, forte memoriam) (V. not.
11)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 17 |
EPISTOLA XVII. 1. 2. 3. 4.
|
Queritur de Severo, quod ad S. Felicem, sicut pollicitus fuerat, non venerit: et admonet ut martyrem quanto benignior est, tanto magis laedere vereatur; itaque eum hortatur ut quamprimum veniat.
|
PAULINUS SEVERO. Et invitando te et exspectando defessi sumus, neque nobis aut vota jam aut verba supersunt, quae toties precibus ac litteris frustra effusis adjiciamus. Quod unum amicitiae communis, spe praesentiae invicem nostrae amputata, reliquisti, verba verbis rependimus; et his saltem solatiis, quae fructum non habent, refoveri optamus: quamquam in his quoque parcus esse coeperis, jam occasionibus nos requirens, toto prope nos biennio suspensos quotidiana conspectus tui exspectatione cruciasti. Nam et illam aestatem, quae puerorum nostrorum ad te reditum consecuta est, ita clausimus, donec hiems intercluderet, ut omnem diem ad adventum nobis tuum illucescere putaremus: sed quoniam nec indices tuae dilationis advenerant, ea reputatione 95 nos consolabamur, ut te neminem idcirco misisse, quia ipse vel sero adfuturus esses, confirmaremus. Interea et hac aestate labente, spe tamen ea nos vel opinione palpante, Romam ad venerabilem soleinntatis apostolicae diem profecti sumus, concursum nobis illic tuum debita quidem, sed tamen festiva meditatione promittentes; cum decocta praesumtae spei gratia, quod ipse non aderas, non tamen omnino nulla compotimur, sumentes litteras tuas per hominem carissimi nobis viri, fratris nostri Sabini: quem quidem primo minime monachali caliga et veste mirati, cum praeterea facie non minus quam armilausa ruberet, parum spiritalibus buccis, tunc demum esse non nostrum scivimus, cum per ipsum tabellarii dominum litteras a nobis reposcentem, necessitudine vos proxima copulatos esse comperimus. Unde et illum ante amicum cumulato nunc amore complectimur. Rescribendi tamen ex Urbe facultas non fuit, quam vix decem dies vidimus non videntes, et ipsum temporis ante meridiem in votis nostris, quorum cura veneramus, per apostolorum et martyrum sacras memorias consumentes. Deinde ut ad hospitium redissemus, innumeris frequentationibus occupati, quorum partim amicitia, partim religio contrahebat, vix ut vespera solveret coetus, nosque laxaret; necessario distulimus officium inopia vacationis. Deinde regressis domum, aliam moram accidua carnaliter aegritudo obtulit, nec paucis diebus haud leviter nos examinavit. Sed, qui vita nostra et resurrectio est, visitavit in bono humilitatem nostram: et cum castigans castigasset nos, morti non tradidit. Multa enim flagella peccatoris, sed sperantes in Dominum misericordia circumdabit. Atque ideo verberati sumus ut peccatores, liberati ut sperantes in misericordia ejus, qui sanat contritos corde, et alligat contritiones eorum. Haec igitur jam in virtute et misericordia Domini revalescentes, per carissimum in Domino fratrem Amachium, domini et patris nostri Delphini subdiaconum, quia ipsius occasio praesto erat, scripsimus: simul, quia se notissimum tibi esse asserebat, opportunissimum credidimus cui litteras ad te nostras crederemus. Salutamus te tantum quantum diligimus in Domino, et adhuc desideramus: nam revellere de animis nostris spem istam necdum possumus, qua praesumimus te videndum amplectendumque nobis, dono Domini, in sede ac sinu domni mei, communis patroni Felicis: cui vota tua toties contestatus sum, et promissa recitavi, quoties a te mihi cauta reminisceris. 96 Si fefellimus martyrem veritatis, non opiner me solum statuendum hujus culpae reum, qui spopondi quod credidi: tu, quaeso, mi frater unanime et dilectissime, dum tempus est, videas ne tanto confessori, tam potentis gratiae apud Christum sancto, isse videaris inficias. Causari infirmitatem magis quam pigritiam, vel exceptionem personarum qui possis, nescio, cum intra annum eadem opera ad nos potueris pervenire ac recurrere, qua Gallicanas peregrinationes tot annis frequentas, et iteratis saepe intra unam aestatem excursibus Turonos et remotiora visitas. Non invideo, praedico magis devotionem tuam in Domino, quam in servis suis admiraris et honoras. Juste fateor et merito Martinum frequentari; sed dico, injuste pernicioseque Felicem ab eodem, qui illum honoret, promissis inanibus ludi, vel secura promissi jam ut aboliti dissimulatione contemni. Qua fide speras Christi gratiam in honore Martini, eadem Christi offensam time in offensione Felicis: et tibi forsitan mens fortior, et anima robustior, aut potens conscientia perfectae in Christo dilectionis tantam ministret fiduciam, ut magnorum fidei et operationis tuae meritorum compensatione delictum hoc, quo Dominum meum Felicem, quod absit, laeseris, diluendum putes; quam tam de ipsius etiam tibi bonitate, quam de ipso, cujus spiritus est, Deo Christo largissimam habet, veniam tibi polliceris; et fideliter facis. Verum ego vel tam timidum me vitio infirmitatis meae, vel tam nimium amoris tui fateor, ut pro te etiam tuta timeam: et dum in omni sancto abundare tibi gratiam Christi cupio, nolim te in eo potissimum, in quo Dei caritas est insignis et eminens, lapidem offensionis incurrere. Scio quidem, secundum divitias bonitatis Dei, et in Domino meo Felice viscera pietatis affluere: sed tu, quaeso, hoc cum magis diligas et timeas, quo melior est et indulgentior. Magnam tibi talis formido mercedem pariet, ut hinc sollicitior sis, unde potes esse securior: id est, ut tanto magis carissimum Dei metuas offendere, quanto promtius dignatur ignoscere: quia majore impietate laeditur, qui nescit offendi; et gravius vindicatur a Domino, qui non expetit vindicari. Conjice, quaeso te, causam istam mutuae affectu fidei, et vide si debeas aut validus excusare, aut infirmus diffidere. Dominus enim noster proximus ubique nobis est, qui dicit: In omni loco, dum adhuc loqueris, ecce adsum; et ait: Omnia possibilia credenti.
|
(V. not. 67) (Ex Virgilio)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 18 |
EPISTOLA XVIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
|
97 Paschasium diaconum diutius apud se retentum excusat Victricio Rotomagensi episcopo. Deinde Victricii laudes graphice describit, quomodo etiamnum miles sese verum Christi confessorem ac martyrem in tormentis praestiterit; quomodo episcopus factus Rotomagensem Ecclesiam instituerit et illustrarit, utque in barbaris regionibus Christi fidem excoluerit et monasteria instituerit.
|
Beatissimo semper et venerabili patri VICTRICIO, PAULINUS. Quod optantibus aliquandiu non contigerat, id repente insperantibus, Domino donante, provenit, ut occasio nobis ad venerandam sanctitatem tuam scribendi per domesticum fidei, et eum potissimum fratrem, qui in Domino tuus pariter ac noster esset, daretur. Accidit enim Romae nobis ad celeberrimum natalis apostolici diem concurrere benedictum diaconum fratrem nostrum Paschasium, quem praeter gratiam fraterni in sacro ministerio contubernii, eo venerabilius amabiliusque suscepimus, quo de sanctitatis tuae clero, et corpore, et spiritu esse cognovimus. Sed fatemur violentiam nostram qua illum de Urbe ad sanctitatem tuam redire cupientem, quamvis festinationem piam justissimi desiderii probaremus, tamen in tuo amore complexi Nolam perduximus; ut et hospitium illic humilitatis nostrae quaedam per illius ingressum tui spiritus aura benediceret; et diutius quasi quadam tuae gratiae portione frueremur, videntes et tenentes eum, quem et institutionis tuae discipulum: et viae comitem, modestia morum, cordis humilitas, mansuetudo spiritus, fides veritatis, et sermo in omnibus sale conditus probabat. Itaque da veniam fratri nostro in nobis, vel nobis in illo: quia sive illius tarditas arguatur, sive praesumtio nostra culpetur, utrumque delictum caritas Domini excusabit tibi, qua vel ille nobis parere compulsus est, vel nos eum non timuimus invadere, et pro nostro jure retinere, non arrogantia pervicaci, sed corde puro et fide non ficta, nostrum credentes esse quod tuum est: teque ita vicissim reputaturum non ambigentes, ut illum non abfuisse tibi duceres eo 98 tempore quo nobiscum fuisse cognosceres. Nam etsi regionum intervallis corporaliter disparamur; spiritu tamen Domini, in quo vivimus et manemus, ubique effuso conjuncti sumus, ut unius corporis membra, et cor unum et unam animam habentes in uno Deo . Quamobrem spiritali speculo mentem erga nos tuam considerantes, nosque connexos invicem tibi, de affectione nostri pectoris vindicavimus nobis, ut unanimem animum tuum in fratre retinendo, gratia Domini quae tibi largiter data est id ipsum operante, ut in corporis etiam tui membris, et in vestimenti tui fimbriis diligaris; quamvis multos morarum illius dies perdiderimus, dum corripiente nos in sua misericordia Domino, ad emendationem spiritalem carnali aegritudine verberabamur. Sed qui consolatur humiles; et sanat contritos corde, consolatus est nos in praesentia fratris nostri benedicti Paschasii: de qua dum refrigerabamur in spiritu, etiam corpore reficiebamur: amicus enim bonus medicina cordis est; et bene duobus in unum coactis Christus interstat. Neque vero in infirmitate tantum nostra contribulatus et compassus est, sed in nostri clarissimi filii Ursi, quem comitem indivulsum peregrinationis suae habuerat, gravissimo languore diu confectus est. In quo et fidem ejus et caritatem in Domino plenam perspeximus. Nam quantum ille laborabat in corpore, tantum hic in spiritu macerabatur. Et ideo respexit illum Dominus in hujus humilitate, cumulans et hoc beneficium, ut usque ad mortem infirmatus, fide tamen et labore Paschasii, quem Dominus experiri voluit potentiam apud se sancti sui confessoris dilectissimi Felicis Dominaedii nostri, de periculo inveniret salutem. Per hujus enim ipsius manus genitus, in lectulo baptizatus rEDIT. Praestabit idem Dominus, qui illum orationibus sancti fratris nostri Paschasii, et sollicitudini cum eo nostrae, et imprimis ecclesiae tuae te proculdubio semper in tuis ubilibet positis respiciens, redonavit, perducat in conspectum tuum incolumem et salvum, et liberum peccato, servumque justitiae. Non ambigimus et ipsum, si ad te meruerit pervenire, magna fidei incrementa facturum pare Paschasio et te amborum magistro. 99 Notum enim nobis fecit Tychicus tuus carissimus frater et fidelis minister in Domino, non quidem te magis quam in te Deum praedicans, quanta Dominus per te lumina in obscuris ante regionibus accendisset: qui educens nubes ab extremo terrae, te quoque in lucem populi sui de extimo orbis eduxit, et clarum fulgur in pluviam uberem fecit. Sicut terra Zabulon quondam et Nephthalim, via maris trans Jordanem Galilaeae, et qui sedebant in regione umbrae mortis, lucem viderunt magnam: ita et nunc in terra Morinorum situ orbis extrema, quam barbaris fluctibus fremens tundit Oceanus, gentium populi remotarum, qui sedebant in latebris, via maris arenosa extra Jordanem, antequam pinguescerent fines deserti in ea, orta sibi per tuam sanctitatem a Domino luce gaudentes, corda aspera Christo intrante posuerunt . Ubi quondam deserta silvarum ac littorum pariter intuta advenae barbari aut latrones incolae frequentabant, nunc venerabiles et angelici sanctorum chori urbes, oppida, insulas, silvas, ecclesiis et monasteriis plebe numerosis, pace consonis celebrant. Quod quamquam in totius Galliae populis et ubique gentium Christus operetur, qui totum orbem circuit quaerens dignos se, et per nationes in animas sanctas se transfert, et in viis directionis ostendit se hilariter, et omni providentia occurrit amatoribus suis: tamen in remotissimo Nervici littoris tractu, quem tenui antehac spiritu fides veritatis afflaverat, et potissimum in vas electionis excerpsit, in te prima refulsit clarius, incaluit ardentius, et propius apparuit; et in quo sanctificaret illic nomen suum, et per cujus nomen etiam solis ab occasu in omnem terram sonus ejus exiret, assumsit. Denique nunc Rotomagum et vicinis ante regionibus tenui nomine pervulgatum, in longinquis etiam provinciis nominari venerabiliter audimus, et inter urbes sacratis locis nobiles cum divina laude numerari. Haud immerito: cum totam illic, qualis in Oriente memoratur, Hierusales faciem apostolorum quoque praesentiam meritum tuae sanctitatis adduxerit: cui peregrinam memoriis suis urbem, affectu sanctorum spirituum et effectu operum divinorum, sedibus suis comparant, qui in te ipsum aptissimum sibi diversorium repererunt. Juvat videlicet amicos Dei et principes populi veri Israel, id est populi appropinquantis sibi, in ea urbe remorari 100 et cooperari tibi, in qua cum angelis sanctis continua diebus ac noctibus Christi Domini praedicatione mulcentur. In qua illis per devotissima fidelium corda famulorum, plurimae virtutes amicae gratam requiem et familiare metantur hospitium. Ubi quotidiano sapienter psallentium per frequentes ecclesias et monasteria secreta concentu, castissimis ovium tuarum et cordibus delectantur et vocibus. Et nunc illos intemerata virginitas in sacri corporis templo tenet ut in visceribus pudicis requiescenti Christo hospites faciat. Nec minore eosdem voluntate sanctis operibus et pio ministratu inexpugnata, noctu diuque famulantium viduarum pascit integritas, vel subjugatorum Deo conjugum arcana germanitas; quae orationibus sedulis laetum in operibus suis Christum ad visitationem non jam maritalis tori, sed fraterni cubilis invitat; cum ipso sanctisque ejus vicissim mixta, concubitu castitatis spiritibus visitantum immaculato amore confunditur. Nunc vero per misericordiae viscera reficiuntur, et in filiis pietatis atque justitiae conquiescunt; te in omnibus eruditionis tuae filiis diligentes, et in te Christum amantes, ac per hoc virtutes Dei, id est potentiam in Christo suam in tua potissimum civitate, ut consortem te suum testentur, operantes. Gratia illi et gloria, qui opera manuum suarum non omittens omnem hominem vult salvum fieri, et in agnitionem veritatis venire; et pedibus Evangelii toto orbe discurrens, te quoque speciosum verbi sui pedem facere, in quo exsultaret ut gigas ad currendam viam, et in praeparationem evangelicam pacis suae vestigio calceare dignatus est, ut per te quoque super aspidem et basiliscum ambularet, et conculcaret leonem et draconem. Ac ne tam illustris lucerna sub modio taciturnitatis obscura latitaret, sic te apostolicae sedis evectu quasi super candelabrum sublime constituit, ut tota domo multorum illuminatione luceres. Sed quibus te itineribus ad viam suae veritatis adduxit? Carnalibus muniis ad spiritalia suae virtutis instituens, creavit initio militem, quem postea elegit antistitem; et passus est militare te Caesari, ut Deo disceres militare; ut dum labore castrensi corporis robur exerces, spiritalibus te praeliis roborares, confessioni spiritum firmans, et passioni corpus indurans. Quod divinae providentiae circa te fuisse consilium ingens, postea exitus tuus a militia, et ingressus ad fidem docuit. Cum primo Christi amore succensus, ordinante ipso Domino, quamdam operis suis 101 pompam, per insignem concilio militari diem progressus in campum es, toto illo quem jam mente respueras, muniminum bellicorum praecinctus ornatu; cunctisque mirantibus accuratissimos in te habitus ac terribiles apparatus, repente obstupefacto conversus exercitu, ante pedes sacrilegi tribuni militiae sacramenta permutans, arma sanguinis abjecisti, ut arma pacis induentes, contemnens armari ferro, quia armabaris Christo. Et illico antiqui serpentis invidia concitato in furias tribuno, districtus in verbera, et vastis fustibus fractus, nec tamen victus es, quia crucis ligno innitebaris. Geminataque mox corpori poena, acuto testarum fragmine laniata immanibus plagis membra subtritus es, tunc mollius fulciente Christo, cujus tibi gremium lectulus erat, et dextra pulvinar. Unde ad majorem hostem, necdum vulneribus obductis, accensa potius eorum dolore quam fracta virtute reparatus, fortior prosiluisti; oblatusque comiti, de potentiore inimico gloriosius triumphasti. Nec ausis ultra diaboli satellitibus superata ingerere tormenta, capitalemque sententiam meditantibus, ut vel fine carnalis tuae vitae vinci desinerent, Dominus noster fortis et potens, et invictus in praelio, conspicuis mirabilibus pectora quamlibet obdurata confudit. Nam carnifex, qui in itinere, quo percussorem tuum sacra victima sequebaris, cervicem tuam insultans minaciter attingendi temeritate violaverat, quasi ictus sui locum praecurrente gladium manu palpans, excussis illico oculis caecitate percussus est. O Christi ineffabilis bonitas, quantum in suos ostendit affectum! Injuriam confessoris sui non tulit impunitam, qui suis crucifixoribus rogavit ignosci; contumeliam martyris statim ultus est, qui passionem suam noluit vindicari. Sed ea ipsa ira pietatis est. Idcirco enim unus caecatus est, ut plures illuminarentur; et ipse forsitan qui oculos carnis amiserat, lumina mentis acciperet. Statim denique majore documento, qui feralis custodiae ministerium triste curabant, quas ipsi arctius innodatas et ad ossa depressas, vel exiguo rogantibus vobis beneficio relaxare noluerant catenas, conversa in conspectu ipsorum prece vestra ad Deum Christum, sponte de manibus absolutis fluere 102 viderunt; nec ausi renectere quod Deus solverat, ad comitem pavidi cucurrerunt, veritatem Dei pro confessoribus confitentes. Quod auditum religiose et creditum, comes principi suo cum testimonio militum retulit. Et, ut ipsius quoque repentina ad clementiam de furore conversio inter mirabilia Dei numeraretur, factus est in te praedicator Christi in quo esse devoverat persecutor. Puto et ipsum tamquam Saulem aliquando Spiritu sancto Dominus impleverat , quia et te sicut David suum diligebat: ut sicut ille rex quondam, dum ad prophetas persequendos proficiscitur, propheta effectus est, ita et comes ille respersus gratia Domini, quae de fidei tuae abundantia redundabat, qui ad puniendum confessorem venerat, et ipse confessus abscederet. Credidit enim; et quos saeviens praedamnarat ut reos, laudans emisit ut sanctos; et testimonium perhibuit veritati, qui testes fidei punire cupiebat. Quid ergo miremur tam potentem te esse meritorum, tam divitem gratiarum, cum hoc tibi fuerit virtutum in Christo rudimentum, quod longorum laborum paucis consummatio est? Dubitemus etiam nunc an perfectus sis, qui de perfectione coepisti? et si legitime coronandus sis agone decurso, cum currere coeperis a corona? Quis daret nobis pennas sicut columbae, et volaremus ad te, et requiesceremus in conspectu sanctitatis tuae; coram in ore tuo Christum Deum admirantes atque venerantes, tergeremus capillis pedes illius in tuis pedibus, et lacrymis rigaremus, et in illis cicatricibus tuis quasi dominicae passionis impressa vestigia lamberemus. Suaviora enim sunt vulnera amici, quam oscula inimici . Vae mihi misero peccatori immunda labia habenti cui fructus iste non contigit, cum in manu fuerit. Meminisse enim credo dignaris, quia sanctitatem tuam olim Viennae apud beatum patrem nostrum Martinum viderim, cui te Dominus in aetate impari parem fecit. Ex illo igitur, licet brevi notitia te attigerim, tamen magna dilectione complexus sum, et quanta tunc licuit copia veneratus sum sanctitatem tuam; et me ac meos, qui te absentes, tamen quia jungente Christo unum sumus, per me videbant, 103 commendavi in aeternum tibi; gaudeoque nunc, quod hoc saltem mihi gloriari licet, quia faciem tuam in carne viderim: sed lugeo negligentiam infelicitatis meae, quod occasionem tanti boni ignarus amiserim; et contenebrantibus me illo tempore non solum peccatis, quibus etiam nunc premor, sed et curis hujus seculi, quibus nunc propitio Deo liber sum, sacerdotem te tantum, quod in medio erat, viderim; et quod inerat insignius, martyrem vivum videre nescierim. Memineris, quaeso te, nostri in illa die, qua ad te innumera meritorum tuorum cohorte comitatum, ornamentisque felicibus comtum, et infulis pariter atque adoreis coronatum, et niveas sacratorum antistitum vittas, et floridas confessorum purpuras occurrentium manus afferent angelorum; teque ipsum ut argentum igne examinatum, et aurum in fornace seculi hujus probatum, ipse summus auri sui argentique purgator accipiet, et ut pretiosam diademati suo margaritam Rex aeternus aptabit: nec tuarum tibi tantum praemia se debere virtutum Judex justus agnoscet, videns innumeros circa te sanctorum utriusque sexus greges, quos illi quotidie institutis tuis generas, formula omnibus perfectae virtutis et fidei; sicut et frater Paschasius ostendit, in cujus gratia et humanitate quasi quasdam virtutum gratiarumque tuarum lineas velut speculo reddente collegimus. Vere tu beatus tot beatorum parens, tante messis sator, centesimum, et sexagesimum, ac tricesimum fructum Deo fecunditate tuae terrae afferens, et mensuram parem de variis partuum tuorum fructibus recepturus. Te Altissimus inter regni sui maximos nominavit, cui concessit facto aequare sermonem; ut et doctrina tibi vitae tuae sit, et vita doctrinae. Quo fit, ut nemo se audeat excusare discipulus velut difficultatis imperio, cum prius adstringatur virtutis exemplo.
|
(V. not.
54) (V.
not. 55 et 56) (V. not. 57) ( id est deposuerunt) (V.
not. 58) ( Latin. forte te) (V. ep. 3, n. 1) (V. not. 59) (V. not.
60)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 19 |
EPISTOLA XIX. 1. 2. 3. 4.
|
104 Suam de acceptis a Delphino litteris describit laetitiam. Se plantationem ejus esse dicit, et petit ab eo rigari, sermonibusque ac precibus excoli.
|
Beatissimo et peculiariter domino, semper in Deo Christo nobis patri DELPHINO, PAULINUS. Exspectabamus, ut area sitiens, refrigeria litterarum tuarum; et anima nostra, sicut terra sine aqua, sitientibus in tua verba praecordiis anhelabat: jam enim prope biennium defluebat, ex quo nobis per confamulum Cardamatem modica licet, dulcissima tamen oris tui stillicidia roraveras; nec jam interim sperabamus vel guttula tui sermonis aspergi, quia per totam aestatem irrita non venientis Urani exspectatione suspensi, multo magis tempus hibernum in tuo nobis silentio transigendum putabamus. Et ecce misericors et miserator Dominus, qui dat escam esurientibus, et consolatur humiles, et potens est supra quam speramus, dare nobis quae desideramus, insperantibus quidem, sed optantibus repentino iterum Cardamatem nostrum superventu intulit nobis; et ut facta est per eum vox salutationis tuae in auribus nostris, exsultavit gaudio cor nostrum, et omnia ossa nostra dixerunt: Domine, quis similis tibi? quid est humilitas nostra quod memor es ejus, et visitas eam? Benedixisti, Domine, terram nostram, et torrente voluptatis tuae potasti nos. Ructabunt labia nostra hymnum vespere, mane, et meridie. Cantabimus, et psallemus Domino, qui bona tribuit nobis. Misit enim nuntium bonum de terra longinqua, quo dulcissimi et carissimi patris et sospitatem agnovimus, et sermonem accepimus. Unde conversum est cor nostrum a tristitia sollicitudinis in gaudium securitatis: et versa in melius anxiae affectionis vice, in illo die nobis per litteras tuas festo, delectati sumus, pro diebus quibus nos humiliaverat diuturnitas taciturnitatis tuae. Confiteamur itaque Domino misericordias ejus, et immolentis ei hostiam laudis, quia saturavit animam inanem, non quidem, quod propitio ipso dicimus, gratiae ejus vacuam, sed desiderii nostri fructu jejunam; cum solatia litterarum tuarum diu esuriret, quae jam, ut dixi, nobis pene biennio negabantur. Non statuat illis Dominus in peccatum praevaricationem suam, quorum iniquitas mentita est sibi, et longa ab oris tui panibus fame tabefecit animam nostram. 105 Remaneant ubi volunt, quia nolunt ubi malle debuerant. Faciant quod eis licet, quia non faciunt quod expEDIT. Nobis accessio talium, ut nihil conferre potuisset boni, ita nihil detrahere poterit. Utinam a peccatis nostris ita nullum nobis fieret detrimentum, si et ipsa cum talibus proximis elongarentur a nobis per multitudinem miserationum ejus, qui non secundum peccata nostra retribuit nobis, sed sicut miseretur pater filii sui, ita miseratur timentes nomen suum,, et sperantes in misericordia sua; quorum participes sumus, quia adventum ejus et diligimus miseri spe misericordiae ejus, et horrescimus peccatores timore justitiae ejus. Sed orationibus tuis propitiatus filiis tuis, non intret in judicium cum malis servis suis; quorum primi nos ita ut bonorum ultimi sumus. Qui et hanc ipsam gloriam, qua te in Christo et a Christo patrem regenerationis accepimus, in cumulum damnationis convertimus; quia nihil te patre dignum Domino altissimo servi inutiles et filii degeneres exhibemus, qui etiam nunc infelicem naturalis oleastri duritiam spinoso in corde servamus, cum jamdudum bonitate Domini a cognationis nostrae radice divulsi, in arborem tuam videamur inserti: de qua pinguedinis tuae succum medullis animae duceremus, et spiritu mansuetudinis in via pacis radicati, bonae olivae germina esse generosis fructibus agnosceremus. Nunc vero per abundantiam vitiorum nostrorum inopes paternorum bonorum, quomodo disponemus sermones nostros in die recognitionis , non assecuti virtutes tuas, et nullam de tua in nobis stirpe similitudinem praeferentes qua recognoscamur tui? Quis nos eripiet ab ira ventura? quis nos a nobis ipsis eruet? ut emundati a sensibus nostris, ab irae coelestis materia fide purgante vacuemur. In nobis enim inesse sentimus causas poenarum aeternarum, viventibus in corde nostro radicibus spinarum atque tribulorum. Nam prior vetustatis nostrae propago, ut vinea Sodomorum, fellis uvam acerbis carnalis vitae fructibus praeferebat, et iram aspidum venenis malitiae ebria mens vomebat: sed fecit nobis magna qui potens est: misit de coelo, et liberavit nos: misit per te misericordiam suam, et renovavit faciem terrae nostrae, et fecit plantationem tuam esse nos sibi in vinea sua. Propterea, pater benedicte et venerandissime, perpeti cura et assidua prece dicere te oportet Domino, ut respiciat de coelo, et visitet vites istas quas plantavit dextera tua; ut affixi in vera vite, vivamus non ad ignem amputanda, sed ad fructum putanda sarmenta. 106 Dirigat nos ipse, qui vitis et vita est, in omnem disciplinae suae regulam veritatis, rigans nos de superioribus suis per eloquia tua casta et pia, et tam ignita quam dulcia. Sermones enim tui guttae sunt illius pluviae voluntariae, quam segregavit Deus hereditati suae, qui descendit in vellus , tacito scilicet in Virginem fusus allapsu. Ipse est in cujus stillicidiis laetamur, cum exoritur in nobis; et animam renascentem primo notitiae suae rore distillat, ut sanet omnes languores nostros. Ros enim qui ab illo est, sanitas est nobis; quia ipse est fons vitae qui misit Verbum suum, et sanavit nos. Hoc Dei Verbum, de quo pluvia voluntaria est; quia non necessitate subjecti, sed Dei aequalis assensu, et pietatis officio obediens Patri Filius humiliavit se usque ad mortem crucis, sicut dixerat per prophetam: Voluntarie sacrificabo tibi. Quia idem Dominus sacerdos et victima semetipsum pro nobis obtulit, et propria potestate animam suam deposuit et resumsit. Et ideo pluvia haec voluntaria, quae se sponte profudit arentibus terris, ut poneret desertum in flumina. Quomodo autem infirmata sit, docet ille qui dicit: Crucifixus est enim ex infirmitate: et quomodo confirmata et posita sit, in eodem habes; quoniam, inquit, vivit ex virtute Dei. Hunc tu Dominum ora donec exores, ut vellera nostra, quae in aqua refectionis manibus tuis lavit, non patiatur iterum peccatis nostris maculata sordescere, et rursus in phoenicium vitiis tingentibus infecta converti; sed custodiat excubiis orationum tuarum gratiae suae munus in nobis; et operationem manuum tuarum non omittat in nobis, donec maturet et perficiat de nobis fructum et coronam tibi; ut in illa die veniens in exsultatione, et repleto sinu portans manipulos tuos, possis etiam de nobis in tua prole et messe numeratis dicere: Ecce ego, Domine, et pueri quos dedisti mihi. Sed jam admonet metus fatigationis tuae; non solum autem, sed et metus peccati, quod de multiloquio non effugitur, ut imponamus frenum ori nostro, et ostium verbi, licet tardo, epistolae fine claudamus. Sit nobis clausula commendatio Cardamatis, quem gratulamur de benedictione manus tuae ita esse renovatum, ut in eo ante ridiculam mimici nominis levitatem, nunc assumta de exorcistae nomine gravitas reverentiam dederit. Magis tamen admirati, eo gavisi sumus, quod etiam pristinae conditionis ingenium religioso mutavit officio: nam assiduus mensulae nostrae particeps, ita se ad mensuram nostri gutturis arctavit, ut nec oluscula nec pocula nostra vitaverit; quod poterit 107 attenuatione sui corporis et oris pallore testari: nisi se forte, dum remeat, per iter laboriosum, retractata suorum quondam calicum familiaritate, reparaverit.
|
(V. not. 61) (Sacchin. ex) (id est judicii;
vid. ep. 10, n. 3) (V. carm. 22, v. 157) ( id est baptismi) (al.
phoeniceum)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 20 |
EPISTOLA XX. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
|
Delphino scribit de Anastasii Romani pontificis et Venerii Mediolanensis antistitis erga se caritate. Gratulatur de condita Alingonensi Ecclesia, et digreditur ad templum spirituale quod optat in se fieri, ut habitetur a Christo.
|
Beatissimo et merito venerabili patri, DELPHINO PAULINUS. Oportebat quidem nos sapientiae doctrinam servantes, jugum linguae nostrae et stateram verbis imponere, ut et de multiloquio nostro et de tua fatigatione geminandum nobis peccatum evaderemus. Sed de abundantia caritatis tuae os nostrum ad te dilatatur, neque possumus affectum de praecordiis exuberantem, obserato oris ostio, intra pectoris taciti claustra cohibere. Loquimur ergo ad venerationem tuam et alia epistola; quia etsi una illa, qua rescripsimus, tam prolixa est, ut sufficiat te saturare fastidio; tamen nobis longissimo, ut recognoscis, intervallo temporum accipientibus colloquia tua, et nostra reddentibus; parum est una ad te epistola loqui. Damus enim hinc animae nostrae aliquod, etsi tenue, solatium; ut dum ad affectionem tuam litteras facimus, toto in faciem tuam corde defixi, subito te obliviscamur absentem, et tamquam in praesentis alloquio demorantes, longius verba ducamus: unde flagrantem desideriorum nostrorum sitim, etsi non restinguimus, quia nec expedit nobis, tamen proposita interioribus oculis conspectus atque colloquii tui imagine mitigamus. Nam etsi prolongatus videatur incolatus noster, a locis habitationis tuae, tamen spiritus non est separatus a complexu dilectionis tuae. Quis enim, inquit, nos separabit a caritate Christi? Si neque mors, neque vita, neque alia creatura, quanto minus absentia corporalis, quae non potest praesentiam spiritalem solvere? Quia quanto fortior carne est spiritus, tanto potior est conjunctio animorum quam corporum, et interiorum hominum praesentia melior exterioribus separatis; qui saepe sine causa junguntur locis, si mentibus separentur. Non enim, inquit, qui in aperto Judaeus, neque quae in carne est circumcisio; sed qui in occulto 108 Judaeus, qui spiritu non littera circumcisus, cujus gloria non ex hominibus, sed ex Deo est. Itaque hac eadem lege, qua verior circumcisio quae in corde, quam in carne concisio; et praesentia firmior quae spiritu, quam quae corpore jungitur et cohaeret sibi, semper tecum sumus, tuque nobiscum. Nam etsi facie ad tempus discernimur , semper tamen corde conserti manemus in te, vicissim te habitante in visceribus nostris, et ad commoriendum, et ad convivendum. Sane, quia ad caritatis ejusdem curam et consolationem pertinet, ut actuum nostrorum invicem conscii efficiamur, quo tolerabilius de nobis absentibus aestuemus, si non simus incerti; indicamus affection, tuae, quam scimus de omni actu nostro sollicitissimam esse, propitio Christo, ita ut oras, valere nos; non quidem robusta, sed tamen sana corporum fragilitate. Pauperes spiritu, non nostro, sed Dei, cujus bonitate egenus, malitia nostra abundantes. De quo autem Cardamas noster admonuit, jussisse te asserens ut etiam hinc quae circa nos sunt in Domino nuntiaremus. Sciat veneratio tua sanctum fratrem tuum papam Urbis Anastasium amantissimum esse humilitatis nostrae: nam ubi primum potestatem caritatis suae nobis offerendae habere coepit, non solum suscipere eam a nobis, sed ingerere nobis piissima affectione properavit. Nam brevi post ordinationem suam epistolas de nomine nostro, plenas et religionis, et pietatis, et pacis, ad episcopos Campaniae misit; quibus et suum declararet affectum, et aliis benignitatis suae praeberet exemplum. Deinde nos ipsos Romae, cum solenni consuetudine ad beatorum apostolorum natalem venissemus, tam blande quam honorifice excepit. Postea quoque interposito tempore etiam ad natalem suum, quod consacerdotibus suis tantum deferre solet, invitare dignatus est: nec offensus est excusatione nostra; sed officium sermonis nostri, quod in vicem praesentiae reddideramus, acceptans animo nos paterno et absentes recepit. Denique si Dominus commeatum donaverit, ut ad eum usitato solemniter nobis tempore recurramus, spero me ad sanctitatem tuam ei litteras exacturum, quibus etiam tibi nos incipiat commendare. Mediolanensis quoque episcopus novus, filius vester hucusque, nunc frater Venerius, jam scripserat nobis post ordinationem suam: sed quia et hoc Cardamas jussisse te retulit, scripsimus illi per ipsum, ut sciret paratam esse opportunitatem, si vellet officium debitae pietatis agnoscere, ut beatitudini tuae scriberet et commendaret pectori tuo 109 primordia sua. Nos vero gaudemus et gloriamur in Domino, quia et visibiliter et invisibiliter operaris salutem nostram vere pater bonus et salutaris patronus, invisibiliter nos aedificas in orationibus tuis, rogans intra nosmetipsos fieri regnum Dei; visibiliter autem nobis operaris in fabricis ecclesiarum, ut partem nobis facias cum illo, cujus domus a Christo meruit visitari, quia de aedificatione tunc Synagogae, quod nunc Ecclesia est, testimonium religiosae plebis acceperat. Fatemur venerandae pietati tuae, legentibus nobis illam epistolae partem, qua Alingonensi Ecclesiae novam filiam te autore progenitam jam in nomine Domini usque ad dedicationis diem crevisse signabas, ita exsultasse spiritum nostrum in Deo salutari nostro, ut tamquam in praesenti dedicantium coetibus interessemus, illa de psalmis prophetici gaudii verba caneremus: Exsultate Deo adjutori nostro; sumite psalmum, et date tympanum. Tollite hostias, et introite in atria Domini; adorate Dominum in aula sancta ejus. Vel illud ejusdem prophetae: Surge, Domine, in requiem tuam, tu et arca sanctificationis tuae. Sacerdotes tui induant salutarem, et sancti tui exsultent. Constituant diem suum. Quod vero indicare dignatus es, aliquos de parte illius, cujus invidia mors introivit in orbem terrarum, dentibus suis fremere et tabescere, non miramur; quia et in Hierusalem cum reaedificaretur templum Dei, invidebant Assyrii; et fabricam resurgentem conabantur hostilibus saepe incursionibus impedire. Sed quia potior est qui in nobis est, quam qui in hoc mundo, desiderium illorum peribit, nostrum vero confirmabitur: quia speramus in misericordia ejus, qui numquam confundit sperantes in se. Tantum oret sanctitas tua, sicut facit, ut et in nobis ipsis aedificetur domus a Christo et in Christo: quia nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt qui aedificant eam: et nisi supra petram, qui est Christus, fundetur haec domus, non poterit ventis spiritalium nequitiarum et torrentibus secularium tentationum resistere. Ora veniat Dominus Jesus in cor nostrum sicut in templum suum, excutiat flagellum pietatis suae, quo verberat omnem filium quem recipit; et expellat a sensibus mentis nostrae, quasi a negotiatoribus templi, omne commercium atque contagium iniquitatis. Expellat a nobis boves, et venditores 110 columbarum, et mensas nummulariorum, ut ab omni immunditia et cupiditate purgati, castam simplicitatem fidei caritatisque teneamus: quia Christi figura servatur, unde Caesaris nummus expellitur; et ubi boves non sunt, praesepia munda sunt; et fides incorrupta retinetur, ubi columba non venditur. Nisi enim nos Deo tradamus, vendimus diabolo. Unde et vetus homo qui se consilio malesuadi serpentis addixit, venumdatus sub peccato dicitur. Denique quasi venditus eguit Redemtore, qui nos magno emit, ne jam aut diaboli aut nostri essemus: et a progenie viperarum in genus regale et sacerdotale mutati efficeremur sanguis ejus, qui nos ab originis primae generosa institutione degeneres, et, durante peccato, viles prius animas pretiosas sanguinis sui commercio fecit, et coheredes sibi, ac filios Dei fieri non invida pietate concessit. Exsultemus et gloriemur in eo, qui factus est refugium pauperum, ut humiliaret oculos superborum. Exhibeamus illi et templum in nobis et sacrificium, expurgantes nos, si possimus, veteri fermento, ut efficiamur azymi, et ipse qui pro nobis immolatus est, in nobis Christus epuletur. Meminerimus nos ab utero terrae et cognationis nostrae segregatos, Delphini filios esse factos, ut efficeremur illi pisces, qui perambulant semitas maris. Meminerimus te non solum patrem, sed et Petrum nobis esse factum: quia tu misisti hamum ad me de profundis et amaris hujus seculi fluctibus extrahendum, ut captura salutis efficerer: et cui vivebam, naturae morerer; ut cui mortuus eram, viverem Domino. Sed si piscis tuus sum, debeo ore pretiosum praeferre denarium, in quo non Caesaris figura et inscriptio, sed Regis aeterni viva et vivificans imago praefulgeat, fidem scilicet veritatis; quae doctrinae tuae monetam et annuli tui symbolum nummo cordis mei et cerae mentis impresserit. Doctrina enim tua argentum igne examinatum, probatum terrae, purgatum septuplo. Donet orationibus tuis Dominus, ut monetae tuae nummus, ut hami tui piscis, ut vitis tuae sarmentum, ut uteri castitatis tuae filius sim. Filii enim Delphini reputabuntur in filiis Aaron: sed non cum illis, qui ignem alienum Domino obtulerunt, et eo quem in suis cordibus exstinxerunt, 111 vel non habebant, igne divino incensi sunt. Tuis filiis sit cor ardens, non cupiditatum et illecebrarum secularium iniquis ignibus; sed illo igne, quem venit accendere in nobis Dominus, de quo ait: Ignem veni mittere in terram, et quid volo si jam incensus est? Non ergo avaritia, non concupiscentia oculorum, et noxius temporalium rerum amor in nobis ardeat igne pestifero; qui ignis alienus est Deo: sed Deus ipse noster, qui est ignis consumens, suum ignem agnoscat in nobis, ut dicamus: Dominus illuminatio nostra et salus nostra, quem timebimus? Iste ignis corda illuminat, et peccata consumit: tenebras quibus mortificamur exstinguit, et lucem qua vivificamur accendit. Si hoc igne lucernae nostrae sint semper ardentes, confidenter dicemus: Et si ambulem in medio umbrae mortis, non timebo mala, quoniam tu mecum es. Hoc igne illuminati, et ad sitim aquae vivae per ignis hujus ardorem accensi in desiderium Domini, vere dicemus: Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus. Quoniam apud te fons vitae, et in lumine tuo. videbimus lumen .
|
(id est separamur, distamus; vid. epist.
29, n. 9) (V. not. 62) (V. not. 63) ( id est suffraganeis) (V. not. 64) (V. not. 65)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 21 |
EPISTOLA XXI. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
|
In exordio et fine epistolae laudes Cardamatis explicat. Circa medium magnifice describit initium Evangelii Johannis, et ipsum evangelistam.
|
Sancto et merito venerabili ac dilectissimo fratri AMANDO PAULINUS. Volucrem pedibus et levem cursu, ita ut cervis et capreis aemula pernicitate contenderet Asael, illum fratrem Joab in sacra Regnorum admiramur historia. Nec non minus illum in allophylis gigantem stupemus legentes, qui ultra humani corporis modum, et mensuram membrorum creverat, quem senis armatae digitis manus, et totidem pollicibus articulati pedes fortiorem ceteris velocioremque faciebant, nisi quod contra David manu Dei dimicantem, et Christi imagine semper invictum, nulla magnorum licet hostium manus virtusque praevaluit, quia in alienis grandibus superba diaboli exaltatio dejiciebatur, et in pusillis nostris humilitate praepotens salutaris Dei forma vincebat. Sed recurramus ad epistolae caput, 112 quod a pedibus inchoavimus, ut cursorem dominicum Cardamatem signatis in lege divina antiquorum velocium laudemus exemplis. Subvenit itaque nobis et de Evangelio adolescentis apostoli beata velocitas illa, qua Petrum affectu currendi parem, sed majoris aevi pondere tardiorem, ad sepulcrum Domini praecucurrit; ut resurrectionem corporis prior inspiceret, qui solus in pectore recumbebat. Unde geminos in alveum cordis sui traxerat fontes, quos in orbem idem postea Revelationis et Evangelii praeco diffudit; et illam carnalem alacritatem pedum, postea speciosis verbi pedibus toto per populos orbe discurrens spiritali velocitate complevit. Idem ultra omnium tempora apostolorum aetate producta postremus Evangelii scriptor fuisse memoratur; ut, sicut de ipso Vas electionis ait, quasi columna firmamentum adjiceret fundamentis Ecclesiae, priores Evangelii scriptores consona autoritate confirmans; ultimus autor in libri tempore, sed primus in capite sacramenti; quippe qui solus e quatuor fluminibus ex ipso summo divini capitis fonte decurrens, de nube sublimi tonat: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Transcendit Moysen, qui usque ad caput mundi et visibilium creaturarum exordia scientiae terminos vel acie mentis extendit. Iste et evangelistis ceteris, vel ab humano Salvatoris ortu, vel a typico legis sacrificio, vel a prophetico praecursoris Baptistae praeconio Evangelium resurrectionis exorsis altius volans, penetravit et coelos: neque in angelis stetit, sed archangelos quoque, et omnes desuper creaturas, virtutes, principatus, dominationes, thronos supergressus, in ipsum se Creatorem ardua mente direxit; et ab illa ineffabili generatione ordiens, coaeternum, et consubstantialem, coomnipotentem, et coopificem Patri Filium nuntiavit, in Spiritu sancto Deo Deum cernens; quia in ipso Trinitas Divinitatis impletur, et una Trinitatis Divinitas cernitur. Spiritus enim Dei, sicut et Verbum Dei, Deus uterque in uno capite permanente; et ex uno Patris fonte manantes, sed Filius nascendo, Spiritus procedendo, salva quisque personarum suarum proprietate, distincti potius quam divisi erunt . Johannes igitur beatus dominici pectoris cubator , qui sensus creaturis omnibus altiores ex ipso creatricis omnium rerum corde sapientiae biberat, inebriatus 113 Spiritu sancto, qui scrutatur etiam alta Dei, ab ipso intimo et infinito omnium principiorum Evangelii fecit exordium; quo uno omnia diaboli, quae in haereticis latrant, ora clauduntur. Et prima Arii lingua praeciditur: sed et Sabellii blasphemia vacuatur, cum eadem Piscatoris nostri sententia et unitas Deitatis in Patre et Filio, et divisio personalitatis exprimitur. Eodem capitulo et Photinus, humani tantum in Christo exordii demens magister, exploditur: et Marcion, qui Deum legis et Evangelii discernit, exstinguitur: et Manichaeus, veri Creatoris negator et falsi confictor, obteritur, subtexta illico ejusdem supercoelestis Evangelii voce confusus: quia de hoc Dei Verbo Deo audit: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Gnosticum vero falsae scientiae nomine gloriantem, et omnem perversae mentis intellectum in aeria quaedam phantasmata velut spiritali corporalium rerum imaginatione vertentem, ad fidem carnis in Christo cogit idem autor, cum de eodem Verbo, quod erat apud Deum Deus, dicit: Et Verbum caro factum est. Non tamen, ut alii quidam serpentium sibilare dicuntur, ita caro factus, ut a sua natura migraret in nostram; sed, ut secundum se remanens quod erat, propter nos inciperet esse quod non erat. Nimium longe provehor, dum unanimitatis tuae indulgentia sic abutor, ut nec multiloquio fatigare te, nec insipientia errare apud te verear. Scio enim, quia cum sis sapiens, libenter tamen insipientem tuum portas, per eam caritatem quae omnia sustinet, et numquam excidit. Dicam tamen jam mihi, ut custodiam vias verbi mei, ne delinquam in lingua mea, sed paucis descendam in Cardamatem, id est, Asaelem nostrum, cujus pedes tamquam cervi perfecistis, renovando sicut aquilae juventutem ejus per abundantiam dilectionis vestrae, qua illum respectu humilitatis nostrae susceptum constituistis in atriis domus Domini, ut plenius homini liber esset, cum Christi libertus esse coepisset. Hac illum pietate fecistis reflorescere non solum spiritu, sed et corpore, ut etiam ipse de visceribus vestris repletus affectu quo nos diligitis, desideria vestra nobis afferat, et vicissim nostra soletur; et tantis inter nos regionum intervallis prope solemniter commeans propter verba labiorum 114 vestrorum custodiat vias duras. Credimus quidem illum de ipsis quas gerit litteris sanctitatis vestrae pennas tamquam columbae assumere, et praeterea de orationibus vestris virtutem pedum, qua ad nos pervehatur, accipere; sed tamen ei de hac ipsa gratia congratulamur, qua positus est in tantae ministerio caritatis, ut in libertate serviat, in senectute discurrat, et requiem vacationis emeritae malit in peregrinationis labore quam in domestica sede consumere: quia pigrorum vias spinis stratas calcare declinat, ne convertatur in aerumnam, dum ei de inertiae infructuoso otio miserae sollicitudinis spina configitur. Exsultat itaque impiger ad currendam viam, ne illi segne otium conterenti, pedissequa pigrorum inopia tamquam bonus cursor occurrat. Veniens autem ad nos, quanto perfundit et implet animam nostram gaudio bonis de sospitate vestra nuntiis! impinguat ossa nostra, et fit vox laetitiae in tabernaculis nostris, cum refectis exoptata consolatione mentibus, dicimus: Dominus memor fuit nostri, et benedixit nos. Exsultemus et laetemur in eo, qui dat votum optanti, et desiderium animae nostrae tribuit nobis, quoniam praevenit nos in benedictione dulcedinis. Quae enim nobis nunc benedictio dulcior, aut dulcedo suavior, quam fructus et consolatio caritatis, quae a litteris vestris maxima nobis datur? in quibus pignora quaedam et oris vestri et cordis amplectimur; quia eloquia vestra partus animae vestrae sunt: ex abundantia enim cordis os loquitur. Ideo Cardamatem et advenientem in vestro sermone diligimus, et nostro commendamus abeuntem: dignus est enim cujus senectus in misericordia uberi requiescat, qui pro caritatis et desideriis et officiis laborat. Praeterea quod magis in eo quam ipsam in canis ejus velocitatem mirati sumus, ita de nomine exorcistae ad frugalitatem profecit, ut prope quotidianus esse nobis conviva non fugerit; et, cum raris et minutis calicibus aspergeretur, quibus labra summa vix tingeret, nihil de vacui ventris aut sicci gutturis injuria querebatur. Prorsus per omnia Cardamas nobis tam bellus apparuit, ut clericum probabilem hominibus, et exorcistam daemoniis terribilem videremus. De cetero, frater, et ipsum, et omnes nostros, et nos ipsos commendamus vobis, ut per vos Domino commendemur impensis orationibus, ut et nostrorum omnium libertas Domino aeterno serviat, et nostra servitus in Christo libertatis aeternae meritum consequatur.
|
(id est servum Domini; vid. ep. 40, n. 3) ( id est Apocalypsis) ( forte leg. sunt) (supercoeleste hoc Evangelium dixi, quia
exordium ejus ab ea origine quae super omnes coelos
et ante omnia secula est, inchoatur,)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 22 |
EPISTOLA XXII 1. 2. 3.
|
115 Describit eleganter dissolutorum hominum tum secularium tum monachorum mores, et docet quales conveniant monachis familiares.
|
SEVERO fratri unanimo PAULINUS. Epistolas quas per nostrum illum inspiritalem monachum miseras, vere spiritalis tabellarius intercepit et pertulit, id est, filius noster Sorianus: in quo duplicem gratiam Dominum contulisse perspeximus; ne vel ille ad nos sermonis tui vacuus adveniret, qui nos de tuis visceribus imbuto affectu desideraverat; ne vel iterum tuas nobis litteras Marracinus afferret: qui divinitus, ut credo, inspirata sibi aut verecundia nos videndi, aut pigritia ultra Urbem itineris porrigendi, Romae litteras tuas supradicto fratri dedit; gaudens optati occasione compendii, qua sibi adversum tua praecepta consultum putabat, ne cogeretur monachum aut in se, ut jusseras, fingere, aut in me, ut necesse erat, cernere. Sibi ergo ille habeat armilausam suam , et suas caligas, et suas buccas; quarum alias mutare, alias deducere timuit. Nos adeant et revisant conservuli et compallidi nostri, non vestibus pictis superbi, sed horrentibus ciliciis humiles; nec chlamyde curtalini , sed sagulis palliati; nec balteo, sed reste succincti; nec improba attonsi capitis fronte criniti, sed casta informitate capillum ad cutem caesi, et inaequaliter semitonsi, et destituta fronte praerasi. Et ornatu pudicitiae inornati et decenter inculti sint, et honorabiliter despicabiles, cum ingenitam quoque speciem corporis pro interiore cultu aspernantes, etiam studio deformantur, ut fiant pudenter inhonesti vultibus, dum perficiantur salutariter honesti mentibus. Hujusmodi hominum et vultus, et habitus, et odor nauseam illis facit, quibus odor mortis est in odorem vitae; quibus dulce quod amarum, et turpe quod castum, et hostile quod sanctum est. Propterea justum est ut reddamus illis vicem, ut sit nobis odor eorum tamquam odor mortis, ne desinamus esse odor Christi. Quid enim nobis jure succenseant, si vicissim nobis foeteat odor vitae eorum, quibus odor nostrae in mortem est? Ille jejunium meum horret, ego illius crapulam ferre non possum. Ille halitum monachi loquentis evitat, ego flatum Thrasonis ructantis effugio. Si illis displicet gutturis nostri 116 siccitas, et nobis gulae eorum cruditas. Si illos offendit frugalitatis ariditas, et nos ventrium offendit ingluvies. Videant ergo nos non mane ebrii, sed vespere jejuni: nec hesterno inflati vino, sed hodierno abstemii : nec de crapula libidinis dementer instabiles, sed vigiliis honestatis integre saucii, et sobrie temulenti, quos parsimonia faciat, non vorago, titubare. Talem nos epistolae tuae portitorem excepisse laetamur: quem rogo sic excipias, quasi a te missus mihi venerit. Namque inter eos qui vice fraternitatis tuae ad me venerunt, debet et iste numerari, cui Dominus ut ita a te numeraretur, litteras tuas etiam ignorante te tradidit. Puto autem quod et tu divinae hujus gratiae beneficium huic deputes, per quem et tibi praestitum est, ne litteras nobis tuas non tui corporis perlator afferret. Sed tamen ipsius pace laudatum Sorianum volo, ne me illi rursus accuses. Praedicasse enim me illum magis quam vituperasse existimo eorum commemoratione, in quibus necesse est glorietur, qui esse aut videri monachus erubescit. Denique meministi in Virgilio Furiam iis laudari quae solent objici. Vide autem ne mihi calumnieris quod aliquid de poeta, non nostri jam studii, tamquam propositi violator, assumserim: exempli tui autoritate hoc me fecisse contestor; teneo enim epistolam tuam, cui clausula est, Sed et illam, in qua pro domestica sede larem familiarem, Plautini memor Prologi, nominasti. Severus Paulino mittit coquum ad praeparandos monachorum cibos aptum. Postquam omnes coquos tuos coquinae tuae renuntiasse cognovi, credo quia dedignarentur officium vilibus praebere pulmentariis: puerulum tibi ex nostra misimus officina, doctum satis pallentem coquere fabam, et ignobiles betas aceto et jure condire, vilemque pultem esurientium faucibus inferre monachorum; piperis nescium, laseris ignarum, familiarem cymini, et apprime callidum herbis suave redolentibus clamosum urgere mortarium. Unum habet vitium, quod hortorum omnium non est civilis inimicus; ita si admissus fuerit, proxima quaeque metet gladio, nec exsaturabitur umquam caede malvarum. In praebendis autem sibi lignis calumniosus tibi non erit: obvia quaeque comburet, metet, nec dubitabit inferre tectis manus, et antiquos asseres laribus amovere. Hunc igitur cum his moribus atque virtutibus 117 donatum tibi, non servum, sed pro servo filium cupimus, quia non erubescis minimorum esse pater. Ego tibi pro hoc servire voluissem, sed si voluntas facti portio est, tu modo facito ut inter prandia coenasque felices mei memineris; quia rectius est vestrum esse mancipium, quam dominum ceterorum. Ora pro me.
|
(V. not. 66. et 67) (V. not. 68) (V. carm. 6, v. 68)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 23 |
EPISTOLA XXIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47.
|
Severi caritas laudatur; item missum sibi ab eo Victorem, et exhibitum a Victore ministerium in cibis ritu monachorum praeparandis, eleganter sancteque commendat. Ex adhibita sibi ab eodem Victore etiam tonsoris opera, multa praeclare de coma disputat: totaque Samsonis et mulieris peccatricis ad Christi pedes historia allegorice exposita, clausulam de Christi caritate prorsus auream apponit.
|
SEVERO fratri PAULINUS. Quid extorques, ut te plus amemus? crescere summa non recipit. Si potest mare superfluere obices suos, et quaecumque naturalem plenitudinem servant, incrementum temporale sentire, potest et caritas in te nostra cumulari: quam suo fine complemus, cum te sicut nosmetipsos diligamus. Itaque ut cubitum ad staturam nostram adjicere, sic amoris tui cumulum facere, non possumus; desideriis tamen modum nullum ponimus. Qui enim existimas satisfacere te nobis assiduitate ista honorificentiae ac pietatis tuae, qua praesentiam tuam nobis tam frequentibus epistolis compensare conaris, sollicitas potius gulam caritatis, tantoque minus exples gratia litterarum, quanto majorem sedulitate ipsa et humanitate sermonis tui causam suggeris, te ipsum, tam unicae nobis unanimitatis in Christo, frater, desiderandi. Quid enim fieri diligentius in Deo et proximo potest, quam quod in nobis exhibes Christo? in quo Dei praeceptum utrumque completur: quia idem nobis et Deus est majestate naturae suae, et assumtione nostrae proximus factus est. Hoc igitur in te proficiente 118 consummatur caritas tua, quae sit in ipso infinito perfectio, quia finitur in Christo cujus magnitudinis non est finis: sed nobis in eo finis sit, ut per ipsum sine fine vivamus: quibus Christus et generale initium est, quia per ipsum omnia; et speciale fastigium, quia caput corporis, cujus membra sumus. Dulcis et rectus est Dominus, dulcis in te mihi: et quam magna multitudo dulcedinis ejus tu mihi; Nam quantus quantus es, qua mente, qua lingua es, totus desiderium es: et mihi dulcedinem Christi sapis ut hortus mihi, ut odor agri pleni, quem in odorem unguentorum illius currendo legisti. Nam et ager tu illi es, qui vicissim ager nobis est. In ipso enim serimus, et ab ipso metimus. Ager vero tu, non ille spinis horridus, aut arenis aridus, aut petrosis asper et nudus, in quo semen datum aut suffocatur, aut destituitur, aut uritur: sed ille, quem benedixit Deus a rore coeli, et ubertate terrae. Unde et lingua tua verbo Dei rorat, et cor tuum fertile Deo, semen exceptum spiritali fruge multiplicat; ut de fructibus tuis impleat manum suam messor, et sinum suum qui manipulos colligit; hoc est, ipse Deus, qui verbi in nobis sui et seminator et messor est. Ipse, et manus qui dextera Dei, quam bonis operibus implemus. Idem et ille Abraham sinus est, in quo operum mercede requiescimus. Sic hic Deus in tua caritate nobis abundans; non solum litteris tuis nos, sed et tabellariis benedicit, visitat, pascit, illuminat; utroque nobis munere aperiens thesaurum bonum cordis tui: ex abundantia enim cordis os loquitur: et, omne enim , inquit, animal ad simile sibi congregatur. Propterea benedixit te Deus, quia innocentes et recti adhaeserunt tibi, et cum impiis non sedes; odisti iniquitatem, diligis animam tuam, quam projecisti in Christo, ut huic vitae perdita servaretur aeternae, damno sui semetipsam lucrifaciens, si per caritatem Christi vilescat sibi. Quo affectu vilis tibi, at pretiosae Deo animae tuae suavitatem in favis oris tui Christum spirantibus odorantes benedicimus Dominum, Dei Verbum Deum: qui sicut in ipso illo homine, quem gessit, 119 ita in nostris mentibus gradus quosdam corporeae aetatis exsequitur; nascitur, crescit, roboratur, senescit. Sed orandus, ne in nobis diu aut jugiter parvulus, et infirmus, et pauper sit. In te quidem, ut gloriamur, quia bonum tuum gloria nostra est, profectus ejus experientes, agnoscimus bonitate grandem, malitia parvulum, sapientia senem, fide fortem, et in spiritu piae humilitatis pauperem, caritate divitem. Nam prioribus erga humilitatem nostram officiis alios anteverteras, omnibus nostris, ut saepe testati sumus, et amicis studiosior, et proximis religiosior, et fratribus diligentior. Nunc vero ista nostrae visitationis vice, etiam temetipsum supergressa humanitate superasti. Sat enim nobis erat annuis commeatibus emereri litteras tuas, et a te missos videre, in quibus non solum vicem praesentiae tuae, sed et fidei teneremus effigiem. Tibi tamen satis non fuit institutam observantiam solemni perfunctione celebrare. Longum tibi multa dilectio fecit mora hiemis a nobis silere. Concaluit cor tuum intra te, et in meditatione pietatis sanctus tibi bonae impatientiae ignis exarsit. Nec suffecit litterarum ad nos editione maturare, nisi gratiam sermonis tui, etiam de sanctis comitibus tuis lecto perlatore, cumulares. Benedictus, quem in hoc munus elegisti et assumsisti quo Deum feneras : quia etsi peccatores nos vera conscientiae nostrae professione, tamen tuae simplicitatis opinione falsa putans, ut ais, sanctos, non jam hominis, sed Christi caritate nos diligis: et idcirco mercedem prophetae accipies, quia propter nomen Christi prophetarum honore accipis etiam non prophetas. Nobis vero similis gratia non debetur hujus officii, quo fratrem Victorem in nomine Dei, tuaque persona ad nos venientem, intima affectione et magna gratulatione suscepimus. Id enim tantum fecimus inutiles servi, quod facere debuimus; quoniam perspicua veritas cogebat nos ovem puram in eo suscipere atque venerari; quem non solum ovem pelle, verum spiritus mansuetudinis, et expressa in verbo ejus atque silentio Christi modestia revelabat. Vere recognovimus in eo sanctorum formulam beatorum Martini et Clari, quem proximo intervallo illustris magistri sequacem te autore cognovimus. Horum se unius in regeneratione esse progeniem, alterius in via comitem fuisse filius pacis. Victor asseruit. Homo vere, ut scripsisti, Dei humilis corde, non humilis gratia: vas misericordiae et mansio Altissimi quem recipit, et oblectat placido 120 animae trementis hospitio. Is nobis benedictiones, praeter illas quas a vobis geminas in litteris et palliis afferebat, plures addidit de opibus mentis suae, non solum contubernio spiritali gratissimus nobis, sed et corporeo famulatu sedulus. Audeo enim rem oneris nostri fateri, dum tibi nihil de ejus bonis taceam, quae gaudium tuum esse certo scio: quoniam portio tua est bonum familiaris tui. Servivit ergo mihi, servivit inquam; et vae mihi misero, quod passus sum; servivit et peccatori, qui non serviebat peccato; et ego indignus a servo justitiae ministrabar. Sed hinc mihi levamen aliquod tanti ponderis spero, quod sancti fratris famulatum non superbia vindicavi, sed contestandae caritatis meae, et fide capiendae benedictionis admisi. Benedictio enim mihi erat sancta in nomine Dei famulatio, et in libertatis spiritu famula dilectio. Ob hoc voluntarium ejus bonum, et pro ipsius utilitate suscepi, praesumens eo potentiorem exorandi pro me futurum, quo plus meriti de religionis operibus acquisisset. Aget profecto orationibus suis, ne meis oneribus accreverit, quod etiam ex me accessit fructibus suis. Dilexi enim, fateor, in ejus obsequio benedictionem, timens ne repudiata elongaretur a me; quia scriptum tenebam: Noluit benedictionem, et elongabitur ab eo. Dedi itaque me totum manibus ejus atque visceribus: quia per viscera caritatis manus famulas, et membris meis unctor, et pedibus lotor adhibebat; liberalium plenus affectuum, sed servilium praereptor operum, vix ut me aquam ministrare manibus suis sineret. Ex libro enim tuo istius gratiam servitutis adamavi, ut minimam saltem guttulam de sacris Martini actibus delibarem. Ipse vero quotidie non solum pedes meos lavare, sed et calceamenta, si paterer, tergere cupiebat, avarus dominationis internae, et idcirco corporeae servitutis impiger Sed de pedibus lavandis tantum semel fateor apostolico me exemplo cessisse, quos legeram pedes suos lavandos servienti Domino praebuisse. Neque enim partem in hereditate nisi famulantis obsequio recepissent; quoniam bonus Dominus et salutarium magister, serviendi ministerio dominandi meritum conferebat; et humilitatis humanae praebebat exemplum, quibus divinae sublimitatis parabat consortium. Unde perspecto muneris tanti mysterio, et intellecta boni magnitudine, qui primo ministrantis apparatu pedes offerre trepidaverant; jam non pedes tantum, sed 121 totos se usque ad caput perlui rogaverunt. Et ego Dominum Jesum in fratre Victore veneratus, quia omnis anima fidelis ex Deo est, et humilis corde cor Christi est, fateor, ad remedium infirmitatis optavi, ut oleo me vel aqua melior conservus attingeret. Nec irritus fui praesumtae opis; nam quasi medicatum manibus piis oleum de ipsa ungentis mansuetudine mihi lenius in medullas perlapsum est, et exsultaverunt ossa humiliata. Benedixit anima mea Dominum, et omnia interiora mea nomen sanctum ejus. Nam et sensibus vegetandis proderat haec pietatis magis palaestra, quam corporis, qua frater bonus artus mihi fragiles, manu fingente, componens, mentis quoque vigorem recreatis ossibus erigebat, cooperante proculdubio manibus fide: ut dum infirmam carnem manus diligentis duceret, compatientem animam gratia credentis elueret, fieretque mihi intus oleum laetitiae, quod foris erat oleum sanitatis. Accipe modo aliam ejusdem in nostris sensibus servitutem. Quia non solum refectionis nostrae, sed et parsimoniae curam gerens, facilem nos victum cibo simplici capere, coctis in gutta olei et aquae copia pultibus, docuit: sed eas tanto gratiae sale, tanta dulcedine caritatis condiebat, ut coquos et condituras non desideraremus: quia aquae purae oleum suavitatis, quod nulla muscarum importunitas exterminavit, simplicitas caritati juncta miscebat. Verum spiritalis coquus interiorem hominem cibare doctior, quo destrueret escam gulae, non siligine nobis pultes, sed farina confecit aut milio. Ac ne in hoc ipso delicatius nobiscum agere videretur, qui nos ad orexim monachorum parabat imbuere, fabam intrivit panicio, quo citius senatorium poneremus fastidium. Sed in benedictione dulcedinis animae delicias habebamus, gratulantes quod frater etiam in carnalibus ministeriis spiritalis, propheticis nos cibis pasceret. Nam in contritione permixta panes illos tribulationis imitatus est, quos Ezechiel propheta de vario frugis et farris conficere sibi genere jussus est, et ad expressionem Judaicae confusionis, qui obliti Deum, immutaverunt gloriam suam in similitudinem vituli manducantis foenum, in stercore boum coquere, coctosque sub foetido cinere, cum lacrymis captivatis in mensura sumere. Videlicet ut superventuram perfidiae suae poenam corporaliter in 122 propheta signatam providerent, et vel ita reverterentur ad Dominum, si eos ad poenitendum non solum verbis denuntiata, sed etiam corporibus Prophetarum expressa, offensi Dei ira revocaret. Voluit ergo frater Victor, ut non solum jejunio, sed et cibo humiliare animam disceremus: et recordatione peccatorum veterum, intellectuque praesentium tristes manducare panem doloris: quamvis ex parte nobis pepercerit, fabam tantum milio panicioque confundens: quod tamen forsitan oblivionis magis quam moderaminis fuerit. Nam homo sanctus fideli cautione metuisset aliquid nobis de Scriptura sancta subtrahere: et ut totam juxta Dei verbum confectionem prophetici panis impleret, lentem quoque et hordeum et viciam miscuisset in crumilum , ut aestuantibus extra sui labra fervoribus, dissimilium sibi fructuum quasi repugnante coctura, fatiscens rimis olla crepitaret. Nihilominus tamen de paucioribus frugibus testam capacem replens, intulit nobis multo nidore catina infumantia; totumque non solum mensulae nostrae ambitum, sed et cellulae nostrae spatium olida caligine vaporavit: atque, ut multiplicaret nobis benedictionem, alterius quoque prophetae prandium coenulae nostrae contulit, ut Elisaei nobis ollam inferret: in quam misit farinam; nec herbam veneni, sed condimentum salutis incoxit, in nomine Domini gerens omne quod agebat: quo tuti atque securi non exclamavimus ad eum; Homo Dei, mors in olla: quia jam in olla nostra vita est, postquam Dominus Jesus Dei Verbum caro factus est, et habitavit in nobis: et vasa fictilia nostri corporis; voluntariae nobis pravitatis lubrico de suis manibus elapsa, et diuturnis contrita peccatis, ut in meliorem usum figulus ipse renovaret, assumsit in semetipso, factus et ipse de nostri corporis limo tamquam vas, ut ait, perditum, id est, in similitudinem carnis peccati, ut de peccato damnaret peccatum. Et ideo dicit: Moab olla spei meae, quia non solum ex Juda, sed ex Moab, hoc est, non solum de sanctorum, sed etiam de peccatorum origine corpus assumsit: qui decocta quasi per ollam carnis nostrae cruditate, sanctificavit in aeternum nobis cibum carnem suam. Caro enim ejus, ut ipse ait, vere cibus vitae est. Ipsa est et 123 illa secundum Jeremiam olla urens peccata, et illo igne consumens, de quo ait: Ignem veni mittere in terram; quem et in nobis optemus accendi, ut in olla Dominici corporis, id est Ecclesia, concoquamur: perustisque vitiis defaecati, efficiamur argentum igne examinatum, probatum terrae, purgatum septuplo; ut jam non urenda sarmenta, sed palmites fructuosi in eodem Domino, id est, vera vite maneamus, fiatque nobis idem Dominus ad escam dulcis ille botrus, qui nobis in crucis vecte suspensus, de terra repromissionis et fructum ostendit, et gustum dedit, ut non jam sectemur vilia ruris inculti gramina, inter quae etiam pestiferos viticularum silvestrium racemos carpere periclitemur. Quod certe nobis accidit, cum squalente curarum secularium spinis anima, cui cultura Dei verbum est, vitam hanc aevi brevem et boni sterilem suspirantes, inter actus supervacuos peccata noxia quasi inter agrestes herbas germina venenata colligimus, et sic in ollam corporis vel cordis nostri mortem mittimus. Sed gratias Deo, qui nos liberavit de corpore mortis hujus per Christum Jesum Dominum nostrum: quo infirmitati nostrae sui spiritus virtutem permiscente, et amaritudo malitiae nostrae, et sterilitas inutilitatis, infuso praecordiis verbo Dei, velut convertente salutaris et vividi salis aspergine, ad dulcedinem fecunditatemque mutata est. Recurramus ad fratrem Victorem, qui vas etiam farinulae nostrae ex usu usurpationis suae, quam in nomine Dei faciebat, copiosum de benedictione fecit: ut aliquid etiam de beati Eliae hydria nobis daret, qua propheta coelestis in verbo sacro ad sufficientiam indeficientem repleta, benedictam cum filiis Sareptae viduam per triennii famem pavit. In qua vidua jam tum per prophetam Christus, ut opinor, Ecclesiam suam non frumenti, sed verbi pane pascebat; de qua dicit: Viduam ejus benedicens benedicam; illam scilicet viduam quam Apostolus ait, mortuo viro, quibus volet nuptiis liberam; quia desinente lege, cui finis est Christus, a gratia ad libertatem transitum faciens Ecclesia, Christo quasi vidua legis innupsit. Hujus nunc vasis oleum gratiae et benedictionis farina non defecit in omnium foris gentium fame, quarum miseram a cibo vitae 124 et fide Trinitatis inediam congrue praefiguravit illa quondam triennii fames. Sed, ut super hoc institutum concludam, ita Domini gratiam farina nostra in fratris Victoris manu sensit, ut quae vix ante sufficiebat panibus, nunc abundet et pultibus, fraternitatemque monacham vespertini post jejunia cibi avidam, duplici ministerio, aut fermentatis orbibus, aut soluto farre distendat. Verum idem Victor meus quamvis fortioribus cibis inducere stomachum nostrum studeret, tamen et hoc infirmitati nostrae frater necessarius consulebat, quod defectiones fidei nostrae in illis pultibus absumendis adimplebat: et opera manuum suarum consummabat uno pro nobis adjutore istius ferculi, quem ex rusticanis receptum domi renutrimus, aetate corporis senem, mentis infantem: quia jam senectute deficiens renatus est gratiae, et in novitatem vitae de vetustate carnis effloruit. Eum fratris Victoris coquina, et assueto cibo, ut ex rusticis hominem, et apto, ut edentulum saginavit. Iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit eum. Eripuit eum de tenebris et umbra mortis; et nunc aspersus hyssopo et emundatus, in voce exsultationis et confessionis epulatur, et clamat: Erravi sicut ovis quae perierat; Benedicam Dominum in omni tempore, qui mihi tribuit intellectum, et eripuit me de luto faecis, et immisit in os meum canticum novum. Junior fui, et senui: sed non defecerunt in vanitate dies mei. Quia fecit mihi magna, qui potens est. Torrente voluptatis suae potavit me, et refloruit caro mea. Frumentationem mihi misit in abundantia, et saturavit animam inanem et nunc senectus mea in misericordia pingui, donec in pace dormiam et requiescam in longitudinem dierum. Venio nunc ad majorem fratris erga me victoris operam, qua me suis manibus tondere dignatus est: quod ipsum tamen beneficium tibi debere me voluit, mandato tuo dicens se mihi artem suam prodere. Propterea rogavi eum ut quod perita manu fecit, id impensis orationibus ambo faciatis; videlicet ut exorato precibus vestris Domino, peccata nostra, quibus super capillos capitis multiplicatis animam habemus, impexam non accisione medii tondeantur, sed ad vivum quasi novacula radente 125 perimantur. Est autem nobis novacula nunc salutiferae, nunc pestiferae sectionis. Remedii et decoris novacula nobis Christus Deus est, qui cor nostrum circumcidit, vitia radit, animae caput levigat, et faciem mentis accurat: nosque, ut illam in lege captivam, purgat, et liberat horrido miserae servitutis capillo: ut conjungendi Domino, velut illa in Israelitae viri nuptias transitura, criminibus carnis nostrae, quasi barbaris crinibus exuamur. Deinde sensibus innovatis, ut comis rudibus enitescamus, vitamque nostram, quasi Nazaraeum crimen pascentes, Deo in castitate et parsimonia consecremus. Cavendum vero, ne illa iminica ex diverso novacula, quae in protoplastis. noxia fraude deceptis generis humani caput rasit, in caput nostrum, hoc est, fidem qua nobis caput Christus efficitur, ascendat; nosque gratia spiritali, tamquam illo Nazaraeo crine dispoliet: qui quanto servantibus bono maneat, et exitio decerpatur incautis, ille in Judicum libro ab oraculis sacer heros argumento est, invictus crine servato, captivus absciso, et iterum fortis renato. Utinamque tam prudens ad cavendam mulierem, quam fortis ad strangulandum leonem: sed carnali victus illecebra, qui gratia spiritali vicerat, cum praevaluisset forti, ab infirmitate superatus est. Quod patiantur necesse est, qui suam feminam, id est carnem, viro suo, hoc est spiritui in Dei leges non subjugant, et tamquam malesuadae conjugi moles mariti fluentibus animis acquiescunt; degeneres ab illo Magistro , qui mox ut agnovit Christum, inter ipsa militiae rudimenta, magni certaminis victor non acquievit carni et sanguini. Videamus itaque omnia quae Samson pertulerit ab infida uxore corruptus, quia eadem peccatores spiritaliter feremus, quae ille carnaliter ad nostram eruditionem expressa sustinuit. Ita enim nobis violata Christi gratia, ut illi incisa coma, hostis illudet; auferet oculos, mittet in carcerem, et vertendis molis velut asinos deputabit. Unde nos Dominus, ne collum nostrum non subditum jugo Christi dignum faciamus asinaria mola, admonet per prophetam: Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. Homo enim, ut alibi dicit idem propheta, non intelligens honorem suum, hoc est naturae suae 126 dignitatem, quae ceteris in terra animantibus ratione dominatur, ideo rationalis factus, ut autorem suum intelligere nosset et colere, abutens tanto munere Creatoris ad licentiam erroris sui, comparatur jumentis, et similis efficitur. Quod in rege Babylonio videmus evidenter impletum, qui stoliditatis impiae et vecordis superbiae poenam sensu hominis exutus, in belluino haec corde sustinuit. Etenim homo in errore positus, et a justitia relapsus, juste, ut Samson, sapientiae pariter et gratiae virtute desertus, caecitate punitur et mola: quia dignus est opere jumentario, qui semeptisum lumine rationis orbaverit, et in similitudinem belluarum corporis servus abjecerit. Considera hujusmodi mortalium vitam, et tota tibi species jumenti molentis occurret. Ut ille panis oculos corporis, sic iste sordibus vitae suae oculos mentis obsutus , per errores suorum sensuum, quasi circa ambages molarum, laboriosa miser statione versatur, usui suo vacuus, et operosus alieno: stat in via peccatorum, compeditus vinculis cupiditatum suarum: et ipse sibi carcer est obsessus tenebris erroris sui, et conscientiae squalore concretus: in semetipso pistrini ergastulum patitur: saxum cordis sui pertinacia iniquitatis induratum quasi molam versat, farinam hostibus suis de corrupta animae suae fruge conficiens. Quia, sicut scriptum est, peccator de anima sua currit : ita qui peccatum operatur, de mola vitae suae hostile triticum molit, ut zabulum pascat, cui panis fit anima quae sibi fames est. Quod si non semper vadens, sed aliquando revertens, spiritus fiat, velut coma reduci, ita gratia reflorente integrabitur. Sed ut totam de capillis texamus epistolam, juvat indulgere sermoni, et illum Domini fortem usque ad finem suum prosequi. Nam et in caecitate ipsius, et in morte divini sacramenta mysterii praelineata mirabimur. Quia quod scriptum est, plures illum hostes stravisse morientem, quam toto prius vitae suae tempore perculisse, arbitror principe loco vim Dominicae passionis interpretandam, qua zabuli domus cecidit, et regnum mortis solutum est. Quod, vivente semper, ut vivit, Christo, et ante carnalem adventum suum in majestate naturae suae apud Deum Patrem Deo Verbo, tamen dispositis in ordinem suum seculis 127 ab Adam usque ad Moysem, mortis potestas, licentia bacchante, regnaverat; et de lege intellecto, nec evitato, peccato creverat: hoc regnum Rex regum, et dispensator temporum Dei Filius passione sua divisit ac diruit, Deus factus sub lege, ut subjugatos legis solveret, factus per mulierem, sed mulierem sexu, virginem partu, ut sanctificaret utrumque sexum Creator utriusque, suspiciendo virum, nascendo per feminam. Itaque mortem ipsam moriendo destruxit, solvens, ut scriptum est, inimicitias in carne sua, et faciens utrumque unum, id est, hominem et Deum, quem in seipso connexuit Deus et homo Christus Jesus. In quo utriusque substantia naturae discordiam posuit , et unificantis gratiae aeternum foedus agnovit. Spoliatos nos zabuli latrocinio, et vulneratos in via, praeterferat frater in levita, frater in sacerdote, quos lex nec sacrificiis redemerat, nec prophetis. Sed non praeterivit ille Samarites, qui propter nos hujus etiam nominis suscepit injuriam; non praeterivit, quia non erat mercenarius, sed verus et bonus pastor, qui animam suam pro ovibus positurus advenerat. Hic hominem saucium praetermissum a praeviis, nec curatum, miseratus accessit, et jumento suo, hoc est Verbi incarnatione suscepit: et oleo gratiae, et vino passionis, suae, commendatum stabulario, perfecto illi magistro gentium , in duobus Testamentis denarii mercede sanavit, redditurus illi et beatae virginitatis de innumeris hujus boni fructibus uberes gratias, et innumerabiles coronas, quia hoc consilium praecepto adjiciens, de suo supererogavit. Non ergo erat iste frater, qui et conditione Dominus a servis, et natura Deus a mortalibus discrepabat: sed tamen et homo erat ille, de quo scriptum est: Et homo est, et quis cognoscet eum ? Neque ideo frater noster, quamquam et hoc divina pietas pro humilitate cordis sui famulis nomen indulserit, dicens: Narrabo nomen tuum fratribus meis, tamen nostra arrogantia non audendus dici frater, nec quia homo fieri dignatus est; quia et in ipso hominis ortu nihil habet commune nobiscum; qui citra nostrae generationis usum caro factus de Spiritu sancto, intemerata sacrae matris virginitate, et conceptus et natus est. Et ideo sine ullo corporis nostri confagio, 128 nostrum corpus effectus, non dedit Deo placationem suam, quia ipse propitiatio erat: nec pretium redemptionis animae suae, sed nostrae, quia non egebat salute Salvator. Nos enim venditi sub peccato egebamus pretio redemtionis: et ideo propter nos homo, propter nos forma servi, propter nos filius ancillae. Qui benedictus et sanctificator sanctorum, pro nobis tamen et peccatum et maledictum factus est, quod non erat; ut nos, qui et ex praevaricatione peccatum, et ex damnatione maledictum eramus, ab utroque absolveret, utrumque in sua carne affigens cruci. Ideo dictum puto: Frater non redimit, redimet homo: quia quos frater non redemerat, hoc est, propheta, seu legislator, qui homo tantum erat; hic homo redemit, qui et Deus erat. Deus enim, inquit, erat in Christo reconcilians sibi mundum. Hujus enim modi homo solus praevalere potuit adversus sententiam mortis, et aculeum peccati, ut chirographum mortis aboleret, et humiliaret calumniatorem: non tamen ei majestate naturae suae, sed habitu nostrae congrediens; et nihil ei extorquens violento dominatu, sed superans eum lege justitiae; ut tamdiu potestas ejus valeret, donec interficeret justum, in quo nihil dignum morte posset ostendere: non solum quia sine delicto occisus est, sed etiam quia sine libidine natus, cui subjugaverat ille, quos coeperat; ut quidquid exinde nasceretur tamquam suae arboris fructus, prava quidem habendi cupiditate, sed tamen non iniquo possidendi jure retineret. Justissime itaque cogitur dimittere credentes in eum, quem injustissime occidit; ut, et quod temporaliter moriuntur, debitum exsolvant; et quod semper vivunt, in illo vivant, qui pro eis quod non debebat exsolvit. Quamobrem puto et ipse nobis leo ille est, in cujus mortui ore cibum mellis invenimus. Quid enim dulcius Dei Verbo? et quid fortius Dei dextera? Aut in cujus mortui ore favus et apes, nisi in cujus verbo salutis nostrae bonum, et congregatio gentium? Quarum potius figuram plerique in hoc leone posuerunt, quia populus gentium qui credidit, 129 corpus feritatis erat ante, nunc Christi est: in quo Apostoli velut apes a rore coeli, et divinarum floribus gratiarum mella sapientiae condiderunt, ac si esca ab ore edentis exierit: quia prius efferae Deo nationes receptum Dei verbum fideli corde sumentes, fructum salutis ediderint. Qui vero Christum magis in eodem sibi leone proponunt, Samsonem Judaeorum figuram, videlicet ut illum leonem quasi Christum Judaeus occiderit: id quoque assignantes mysticae praeparationi, quod eo potissimum tempore quo conjugium petebat, optatam potentis belluae egerit caedem; quia videlicet non posset firmari conjugium, quod in Christo et Ecclesia pactum est, nisi occiso leone de tribu Juda. Idem enim Dominus leo, ille, qui vicit, et catulus est leonis, sua sponte sopitus, et a semetipso resuscitatus de quo scriptum est: Quis suscitabit eum? Voluntarie enim sacrificans pro nobis Patri hostiam sui corporis, idem summus et in aeternum sacerdos, animam suam sicut ipse testatur, eadem resumsit potestate, qua posuit. Hic leonis catulus, quia Filius Dei, et idem leo, quia aequalis Patri. Quare ut mihi videtur, huic aptius est leoni: De edente exivit esca, et de potente dulce. A quo enim, nisi a Salvatore nostro, cujus sermo vita est, et qui hanc nobis escam simul et ruminavit docens et promsit impertiens; et, si placet aliter, ut de edente esca sic exeat, quia hic leo de tribu Juda pro nobis victor ex ore nos adversi leonis eripiens ideo venatur, ut servet; capit, ut absolvat; frangit, ut solidet; mandit, ut integret; hoc in nobis edens quo corrumpimur. Quamobrem optemus hujus leonis praeda fieri, ne simus praeda leonis inimici. Efficiamur esca Dei, ne simus esca serpentis. Edat nos Christus, ne zabulus voret. Edente enim Christo, ut dixi, in nobis absumitur, quo consumimur. Christus etenim vita est: et mortale hoc non poterimus deponere, nisi absorbeamur, quia mortem nostram devorat Christus. Cibus autem Christi esse non possumus, nisi faciamus voluntatem ejus: ut vicissim et ipse nobis cibus fiat, in quo semper vivimus, si ad ejus praecepta vivamus. Sic ergo de potente exit dulce, cum amaritudine malitiae nostrae per ipsum in dulcedinem bonitatis commutata, dulcis a verbo ejus esca procedimus, qui nos edendo, consumsit peccato, reparavit ad vitam. Solus hic potens, dulciter potens, qui liberavit pauperem ab avaro potente, qui feritatem mei corporis per mysterium pietatis 130 suae in mortem sui corporis perimens, ibi cibum vitae edit, ubi miserae fames mortis arebat. Qui mihi offensionem gratia, peccatum justitia, infirmitatem virtute, mortem vita, confusionem gloria, regno mutavit exilium. Qui audiebamus: Terra es, et in terram ibis; nunc jam audimus: Conversatio vestra in coelis est. Itaque illam speciem, quae in illo Samsone vel recrinito vel moriente retexitur, et in omnem Christi famulum convenire arbitror. Homo enim, qui praeventus fuerit in aliquo peccato, et salubriter poenitendo ad instaurationem gratiae, quasi capillis renascentibus revertitur, ponens ut arcum aereum brachiu sua, id est fidem spei verae, et spem fidei non fictae, exercens idem ad praelium manus suas operibus pietatis, cujus exercitatio ad omnia utilis est: tum ut quibusdam bonae conscientiae et fidei firmae lacertis valens audebit invadere, et poterit vertere inimicorum columnas. Hae autem sunt columnae hostilis domus, quibus nititur: in qua velut nostri victor epulatur illudens captis, si membris nostris, ut armis suae iniquitatis, utatur. Dejicimus ergo hunc inimicum domo sua, interitu subjugatae carnis; qua adjutrice intus in nobismetipsis hostis inclusus, intestino animam nostram bello quatit; crimine voluntatis nostrae potens nostri factus, nostra adversus nos vitia satellites habet, interioremque nostrum ministerio exterioris oppugnat. Sed meminerimus pacti, quo per baptismatis gratiam consepulti Christo in crucis sacramenta juravimus, ne jam quasi viventes agamus in hoc mundo; vivamusque jam non nos, sed Christus in nobis. Quo nobis in honorem capitis restituto, cadet zabuli domus et tota inimicorum cohors cum peccati nostri morte morietur. Quamobrem non solum morte Samsonis commori disco hostibus meis, hoc est, mortificando carnem meam simul interficere peccatum, ut superstite spiritu victor salutis triumphem, et dicam animae meae: Convertere in requiem tuam, quoniam Dominus benefecit mihi: sed et caecitate Samsonis, qua corporeis tantum captus oculis, spiritales non amisit, illuminor ad intellectum bonum ut exemplo illius sciam quos magis debeam oculos habere. Non enim invocasset ille vir Dominum in suae virtutis auxilium, nisi mentis oculos habuisset incolumes, quibus lumen est Christus, in cujus lumine videbimus lumen. Quod si semper ardet in lucerna 131 corporis nostri, tunc opera tenebrarum occidunt, et princeps hujus mundi mittitur foras: non utique extra mundum hunc, cum quo, sicut scriptum est, in damnatione conjudicatus mixto fine vacuabitur: sed foras a cordibus nostris, a quibus, si Christum recipiamus, expellitur. Ergo, quia illum imitantur qui sunt ex parte illius, nos imitemur Dominum Jesum, qui nos vocavit in sortem hereditatis suae, et tollere nos jussit jugum suum suave, ut grave illud legis et mortis jugum discuteret a nobis. Est autem et crinis ut jugum levitatis; nam, ut Scriptura divina nos docet, levis est sanctorum coma, impiorum gravis. Haec aut virtutis, ut in Samsone; aut sanctificationis, ut in Samuele: illa autem aut ponderis, ut in Abessalone; aut squaloris, ut in Nabuchodonosor. Qua hominum comarumque discordia docemur in capillis opera censere; siquidem regi Assyrio in solitudinem feritatemque damnato, luctuosa concretio capitis intonsi in jubam leonis horruerit: ut etiam corporis specie transiret in belluam, qui non solum a regnis suis, sed etiam a sensibus exsulabat humanis, coma tristi leonem, uncis unguibus vulturem, sensu et pabulo bovem referens: ne unius tantum belluae similitudinem ferret in poenis, qui multarum similis fuisset in moribus. Intellecto tamen tandem Deo, et sensui reformatus et regno, factus et ipse nobis est in exemplar fidei, ut regnum, quod intra nos est, timeamus amittere peccando, et meminerimus repetere poenitendo. Nec Abessalon, quamvis decoro et corpore superbus et capite, poterat dicere quod Samson dixit: Si tonsus fuero, discedet a me virtus mea; quia non habebat illam in pulcherrimo licet crine virtutem, quae non corporalium capillorum, sed gratiae spiritalis erat, quam impius habere non poterat. Virtus enim et sapientia Dei Christus est; qui in parricidalem animam non adibat, quia non habitabat in corpore subdito peccatis. Denique capillaturam illius pro iniquitatum mole desectam, etiam tonsurae necessitas indicata testatur. Sic enim habes: Tondebat caput suum, quia gravaretur: cum autem detonsus esset, ponderabat capillos capitis sui, et 132 erant centum siclorum pondere regali. Quo apertius exprimi potest pro operibus numerari capillos, cum in impii capite non aliquam virtutem, sed tantum sarcinam capillorum Scriptura signaverit? Ponderabat, inquit, capillos capitis sui. Gloria enim impio est iniquitas sua. Neque solum operatio eum nequam, sed et nequitiae, ut quidam ait, fama delectat. Unde illud in Psalmis habes: Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate ? Lumen etenim impiorum tenebrae, honor umbra, celsitudo transitus, caput zabulus; et ideo coma pondus est: propter quod Scriptura regali pondere gravem illius parricidae comam dicit, hoc est, zabulico pondere. Zabuli etenim regnum est omnis impius: sic et qui mollibus vestiuntur, in domibus, inquit, regum sunt; hoc est, principum aeris hujus, et nequitiae spiritalis ducum: in quorum domibus et regnis agunt, aut impietate duri, aut lascivia molles: quorum divitiae peccatum, itinera lubricum, finis interitus, gloria in inferno, domus in sepulcro est. Talium crines crimina sunt, et idcirco illi crines esse non possunt, quibus bellator sacer funes hostium, et novas restes quasi mollia fila solvebat. Sed illi potius, de quibus scriptum est: Funes peccatorum circumplexi sunt mihi. Peccatis enim suis anima et implicatur et premitur. Quod bene probat Propheta, qui dicit: Superposuerunt iniquitates meae caput meum, sicut onus grave gravatae sunt super me. Vides quam graves habeat peccator comas. At, cui coma Christus est, levis et volucer exsultat, dicens: Deus, qui praecinxit me virtute, et posuit immaculatam viam meam: qui perfecit pedes meos tamquam cervi, et super excelsa statuit me. Jugum enim, ut dixi, et coma Christi levis est, quia servientes Christo operamur bona, quibus pennati in alta provehimur. Unde etiam in carne positis Christianis Apostolus dicit: Vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu. Subjecta enim subditae Deo animae caro transit in spiritum, non substantiae commutatione, sed vitae. Itaque et mortem mihi Samsonis et caecitatem volo, ut vivam et videam Deo. Nam forsitan ille receptis propter futurum mysterium in coma viribus, 133 recipere simul, ut amiserat, oculos ideo non desideravit, quia virtus illa coelestis gratiae internis sana luminibus corporeo non egebat obtutu. Hoc igitur exemplo et nos contentis ad Dominum sensibus, carnales oculos secularium rerum aversione caecemus, quibus orbari propheta desiderabat, cum diceret: Averte oculos meos ne videant vanitatem. Et Dominus ipse oculis Judaeorum caecitatem praeferens, dicit: Si caeci essetis, peccatum non haberetis. Reminiscamur qua pernicie illis in paradiso oculi sint aperti, quos tamdiu habuerunt illuminatos Deo, quamdiu clausos habuere peccato. Nam tum demum nuditatis suae hauserunt pudorem, cum bonae conscientiae castitatem, cujus lumine vestiebantur, praevaricationis crimine perdiderunt. Et ideo veri luminis damnum est, ad usum tenebrarum uti luminibus; et oculos in terrena defixos caecare coelestibus. Illuminatur autem anima tali caecitate, qua despicit mundum, ut conspiciat Deum. Quia omne, inquit, quod in mundo est, concupiscentia oculorum est. Ob hoc Apostolus obduci aciem nostram huic mundo, et enubilari Christo docens, ei scilicet qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, id est, omnis hominis mentem venientem, sollicitat nos ab aspectu praesentium in suspectum aeternorum, et dicit: Nolite quaerere quae in hoc mundo sunt; praeterit enim hujus mundi figura. Et iterum idem: Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est ad dexteram Patris. Omnia enim, ut Ecclesiastes ait, sub sole vanitas. Proinde super solem veritas. Ita et qui in veritate consistunt, etsi intra mundum vivant habitatione corporea, tamen supra mundum sunt conversatione coelesti. Et astrorum choros, vel coelorum polos evolantes spiritu scandunt et supervadunt, celsioresque elementis agunt, non subditi rebus et usibus elementorum, sed affixa in Christo vita superiores mundo fiunt, manentes in eo qui est super omnia Deus benedictus in secula. Vides quemadmodum nos a mortalibus ad Deum transferat imitator Christi, doctrina pariter exemploque virtutis, auferens velamentum a corde nostro, ut revelata facie contemplemur gloriam Dei; quae infidelibus velamine legis absconditur, fidelibus Evangelii revelatione detegitur. Jam ergo nobis illa carnali coma opus non est. Vetera enim, inquit, transierunt, et ecce nunc 134 omnia nova , quoniam exortum est in tenebris lumen rectis corde, misericors et miserator, et justus Dominus. Dominus autem spiritus est. Ubi vero spiritus Domini, ibi libertas: et ideo tunc honori fuerit capillatio, cum adhuc illud spiritale velamen legis etiam corporali habitu praeferri oportebat; nunc jam oneri est, postquam sol aeternae libertatis illuxit, et caput nobis factus est Christus, qui nos ut jugo, ita et onere capitum depressorum levaret. Propterea jam audemus in voce exsultationis et confessionis, ut liberi, proclamare: Disrumpamus vincula eorum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum. Nunc enim tempus acceptum, nunc salutis dies, cum jam non in umbra nubis, sed in lumine corporis sui Veritas adest. Et opportune ad gratiae tempus et speciem libertatis tonsor in promptu est, qui nos et prolixiore capitis velamento levet, ut gratiae spiritalis beneficium etiam corporalis forma testetur, et in libertatis internae laetitiam serenitas revelatae frontis ostentet. Feminis tantum comam apostolica reliquit auctoritas; quia etsi ipsis una nobiscum fides velamentum cordis amoveat, tamen tegimentum capitis, et frontis umbraculum, verecundiae decus postulat: et ideo perfectus fidei ac disciplinae Magister docet indecorum viro crinem, quia abscondi non potest caput viri Christus, quod est et illa supra montem aedificata civitas, in Ecclesia, quae corpus est Christi. Itaque viro dedecens, feminae decus est: quae nemini caput est, sed honestatis cultu ornat virum, et corporis seriem, quae a capite Christi Deo, et viri Christo, et mulieris viro texitur, quasi in fundamentum locata sustentat. Sed eam quoque per consortium corporis, membrorumque texturam, participem et summi capitis facit Christus: in quo nec masculus, nec femina sumus. Habeant sane capillos, quibus juxta illam evangelicam peccatricem vestigia Christi tergeant, et sapientiae pedibus implicentur: ut aliud nisi sapientiam amare, nisi virtutem amplecti, pudicitiam osculari nesciant; et ut extremo saltem rore verbi coelestis aspersae dicant: Ros enim , qui abs te est, sanitas est nobis. Sint mulieribus nostris comae, spiritalium acta virtutum, jejunia misericordiae, orationes. Tales enim et virum decent crines. Ornet eas Christi gratia, non capilli; castitatis gemma, non lapidis; et operum in his, non odorum 135 fragret unguentum. Meminerint esse se filias illius filiae regis, cujus gloria omnis ab intus est. Intelligant cur illas Apostolus prolixiori capitis velamento tegi jusserit: Propter angelos, inquit, illos videlicet ad seductionem paratos, de quibus sancti judicabunt. Hi enim petulantius infirmiora vasa pertentant, sicut non Adam, sed Evam coluber aggressus est. Unde etiam docere in Ecclesia prohibentur, ne exaltato spiritu decreta sapientiae audeant intueri, et scientia inflante dissiliant. Profecto enim valet ad confusionem malorum , si videant mulierem sensus suos ignorantiae specie per silentium tegere, disciplinam intellectus sui verecundo habitu confiteri, ut non audeat serpens tentandam rursus aggredi desperatione capiendae. Non frustra autem hoc eo potissimum tempore fieri debere Apostolus docet, cum aut oret mulier, aut prophetet. Tunc enim venit in spiritus conceptionem: et ideo tunc magis excitat tentatoris invidiam, cum in virum perfectum spirans exit terminos infirmitatis suae. Quod autem et de oratione eadem Apostolus quae et de prophetia sentit, non mirum, cum et alio loco dicat orari spiritu: nam et cum oramus, inquit, quemadmodum peti debeat nos nescimus, sed ipse nos Spiritus docet. Igitur quia et in oratione fit conceptio spiritalis, ne quis, ut scriptum est, mulieri ultra vasculi sui fines agenti dolus hostis et laqueus occurrat, vult Apostolus in habitu ejus ostendi esse illi supra caput potestatem, qua regatur pariter et defendatur: ea ipsa humilitate cordis virtutem illi conferente, qua scientiae supercilium premit gubernaculo disciplinae: et mavult timere, quam altum sapere; tutius tacita per timorem fidei, quam perita cum lingua, incassum pressura frontem capillo, nisi etiam pudore velaverit. Ergo in commune omnis anima studeamus illis adornari capillis, quos Deus numerabiles habet, sicut ipse dicit: Sed et capilli capitis vestri omnes numerati sunt. Cujus vero ille capitis capillos magis numerare dignetur quam ejus cujus ipse verticis caput est? de quo dicitur: Caput ejus ut aurum cephas : quo nomine probabilius aliquod et purius aurum significari puto, sicut illud de terra Evilath . Hoc enim aurum forma sanctorum est, qui in capite corporis, ut lumina micant, et sunt aurum ignitum Deo. Quia videlicet eos per examina passionum in hujus mundi fornace conflatos, 136 invenit, ut scriptum est, dignos se: et in his sacram imaginis suae percussit monetam imprimens cordibus et linguis eorum veritatis suae verbum: eosdemque ipsos statuens nummularios, ut secundum suam formam probabiles Domino cuderent nummos; et abolita de nobis figura Caesaris, vivum Regis aeterni numisma signarent, ut spiritu redemtionis inscripti, cervice jam jugo libera, et salutis titulo praemunita fronte caneremus: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Summa igitur ope enitamur ita nos comparare, ut divini capitis, quod nobis per gratiam Dei Christus est, crines et aurum esse mereamur. Ex ipso enim capite pullulat illa caesaries, de qua scriptum est: Capillatura ejus, ut greges caprarum. Et bene illorum potissimum animalium nomine designantur greges Christi, quorum maxime usus in lacte est: quia omnis qui credit Deum Christum, totam Trinitatis plenitudinem in eo, quem Pater unxit Spiritu sancto, fide pietatis amplectitur. Et ideo ipsa mater omnium viventium, Christi corpus, Ecclesia, succo pietatis exuberat: et bona ubera ejus super vinum. In quo opinor significari, quod dulcior sit libertas gratiae in lacte misericordiae, quam in vino justitiae legis austeritas. Littera enim, inquit, occidit, vides censurae merum; spiritus autem vivificat, vides uberum munus, et lactis effectum. Sed hoc, ut tu magis intelligis, emendetur , quo prima nascentium mulctra coalescit. Bona igitur ubera, quae pastor bonus, qui pro ovibus animam suam posuit, illis immulsit infantibus, de quorum ore perfecit laudem sibi, ut destrueret inimicum boni, et defensorem mali. Ex harum caprarum gregibus erat ille vir gregis qui parvulos Christi nondum aptos solidiori cibo, teneris lactabat alimentis, quibus dicebat: Lacte vos potavi, non esca: nondum enim poteratis, sed nec adhuc potestis. Cum autem hujus lactis alimonia creverimus, firmatis primum fidei conceptione vestigiis, adolescemus in robur juventae: et firmata per fidem caritate atque patientia levabimus manus nostras in actionem robustiorem; operibusque virtutum velut cibo fortiore vivemus, ut efficiamur et illi crines, de quibus scriptum est: Crines ejus abietes nigrae , sicut corax: id est, corvus. Sed bonus iste corvus, nec ille ad arcam revertendi immemor, sed ille pascendi prophetae memor: cui bene comparantur illarum abietum aemuli crines, de quibus 137 dicit, abietes bonae et nigrae, adducentes naves Tharsis; unde nunc corax iste non noctis, sed luminis corvus est; cujus coloris speciosi crines sunt: ideo sancti, genus regale et sacerdotale, quibus divinum caput ut ostro gloriae suae purpurat: quia et juvenalis gratia in hujus praecipue coloris capillo florentem vestit aetatem. Non dissimulandum tamen, quod avis ista interdum forma peccati in Scripturis, interdum gratiae species invenitur. Videtur enim esse mortifera, cum ad supplicium producitur impiorum: quia mala, sicut scriptum est, per malos angelos mittit Deus: vel cum in ultione maledicti dicitur: Oculum qui irriserit patrem et matrem, effodiant eum corvi de convallibus. Laudabilis autem eadem avis vel cum prophetam mane panibus, et ad vesperam carnibus alit; vel cum pulli corvorum invocant nomen Domini. Sed et color ejus aliquando in sanctis, aliquando in impiis dicitur. Sponsa namque Christi dicit se fuscam esse, et decoram; et Dominus tenebras posuit latibulum suum. Et rursus e contrario ab Apostolo commonemur, ne nos tenebrae comprehendant. Verum tamen illae abietes nigrae, et bonae, adducentes naves Tharsis, secundum ejus formam sunt, quae fusca pariter et decora est. Ipsius enim et membra sunt Sancti, qui sicut et palmae florentes, et cedri multiplicabiles; ita et abietes nigrae, et bonae sunt, quia in Ecclesia, hoc est, Dei monte, verticibus meritorum eminent, ut abietes in suis montibus. Et sicut illae aptae navibus contexendis, ita illi principes populi de monte legis, ut a Libano excisi, arcam Domini, sive navem, hoc est, Ecclesiam per hujus mundi diluvia navigaturam, edolatis verbo Dei gentibus texuerunt, et in compagem caritatis fide stringente conjunctam fluctus mundi istius imputribiliter secare docuerunt. Sed et nunc eruditae ad apostolicam fidem animae abietes sunt nigrae, et bonae; nigrae vero jam non de peccato, ut puto, magisque adhuc vel de inhabitatione corporea, vel de exercitationis internae quasi bellico pulvere, vel pulverulento sudore nigrantes; bonae tamen, propter spiritalem etiam in noctibus corporum conversationem. Sic et naves, quae fluctibus mundi supernatant: et fide veri, atque opere justi a dextris, ut scriptum est, et sinistris, velut remis armantur: qui verbo Dei quasi gubernaculo diriguntur, et ad auram Spiritus sancti sensuum suorum sinus pandunt, et cordis sui velum vinculis caritatis, ut funibus ad antennam crucis stringunt. Et arbor illis est virga de radice Jesse, quae totam 138 corporis nostri quadriremem regit; et cui si juxta illam poeticam fabulam, in prophetica veritate nectamur, voluntariis adstricti nexibus, et obstructis non cera, sed fide; neque corporis, sed cordis auribus, contra hujus mundi varias ad capiendum, pares ad nocendum, illecebras tuti et innocui scopulos voluptatum, quasi saxa sirenum, praetervehimur. Adstringamur autem huic arbori fune validissimo, vincti in spe, fide, caritate, credentes cordibus, et oribus confitentes individuam Trinitatem, quae est spartum triplex, quod non rumpitur. Hoc sparto et opera nostra textantur, quo et rudente fidei nostrae arbor erigatur caritatis antenna, et vitae nostrae vela sinuentur; ut simus et abietes illae, quae in fabricam templi magnis ratibus intextae ducebantur a Tharsis; vel iidem naves, qui illam aemulemur, quae Solomoni quondam electum aurum, et opes Tyrias afferebat . Tanto autem studiosius et quaestuosius nostra negotiatio debet agitari, quanto rex noster aeternus Jesus illo temporali Solomone praestantior est. Ecce, enim, inquit, major Salomone hic: qui non conteret nos spiritu vehementi inter naves Tharsis, si illi, bono actu vitae nostrae, lucrum, quod est pretiosissimum Deo mercimonium, convehamus: ut suum ipse pretium accipiat a nobis; quia ipse est et margarita, quam tota spiritalis istius mercaturae conversatio sibi nititur comparare. Cui coemendae si facultas nostra suffecerit, non deprimentem sarcinam, sed levantem nos per hoc mare magnum et spatiosum vehemus: et dormientem in nobis pro nostra segnitia Dominum, si vel dormientem vectare mereamur, excitare audebimus, ut increpans ventos spirituum inimicorum, vel etiam nostrorum sensuum, salvos nos faciat a pusillo animo, et tempestate; tendentibusque nobis ad tranquillitatem suam, maria consternat ut quasi naves suarum onerarias opum deducat in portum salutis, victricibusque fluctuum puppibus virides laetus imponat coronas. Simus et dextera ejusdem, qui totus dextera est, non habentes in actibus nostris sinistram: ut ad dexteram Judicis stare, vel potius dextera ipsius Judicis esse mereamur; et opera nostra in die retributionis sicut capillos sui capitis Dominus remunerator adnumeret, ut ipse jam praefatus est in Evangelio, pronuntianda judicio; cum benedictione divina, et attributione regifica remunerabit spiritalium merita virtutum, hoc est pulcherrimas sui capitis comas qualibus et illa in Ecclesiae typo mulier, 139 Christi vestigia unguento et lacrymis rigans tersit: quae non tam pretio munerum, quam obsequii placuit affectu. Non enim unguentum in illa Dominus, sed caritatem dilexit, qua pudenter impudens, et pie improba sine opprobrii et repulsae metu, extraneam sibi domum Pharisaei, non invitata, illa vi petulans penetravit, qua rapitur regnum coelorum: et tantum verbi coelestis esuriens, non ad dapes illius, sed ad pedes Christi cucurrit, seque in illis abluit, et cibavit: atque ipsos sibi pedes sacrarium, ut ita dixerim, et altare constituit. In quibus libavit fletu, litavit unguento, sacrificavit affectu. Sacrificium enim Deo spiritus contribulatus quem illa immolans Deo, non solum remissionem delictorum, sed et gloriam praedicandi cum Evangelio nominis meruit. Et quia vocandae ex gentibus Ecclesiae imaginem praeferebat, omnia in semetipsa mysterii salutaris insignia gessit. Uncta est chrismate sui muneris; poenitentiae lacrymas habuit in lavacrum, viscera caritatis in sacrificium: et ipsum vivum vivificantemque panem manibus et ore praesumsit ; sanguinem quoque calicis, antequam fieret calix sanguinis, osculis sugentibus praelibavit. Beata quae Christum in carne gustavit, et in ipso corpore Christi corpus accepit: merito praelata Pharisaeo, pascenti licet Christum; quae Judaeo epulante jejuna, non cibi, ut dixi, sed salutis avida serviebat. Beata, quae meruit in Ecclesiae typum hac quoque specie figurari , ut in domo et convivio Pharisaei non ipse Pharisaeus, sed peccatrix ad veniam justificaretur. Plus hujus importunitas consequitur, quam Pharisaei dapsilitas. Etenim dispositi a seculis sacramenti ordo poscebat, juxta illam Noe patris propheticam benedictionem, in tabernacula Sem transire habitationem Japheth, hoc est in domo legis et prophetarum, Ecclesiam potius justificari , minorem temporum aevo, sed gratiae lege majorem; unde ipsius in Johanne legis persona profitetur: Qui post me venit, ante me factus est, quia prior me erat. Ut autem etiam in typo congrueret Ecclesia capiti suo, bene formam peccatricis acceperat, quia Christus quoque formam peccatoris accepit. Sed Judaeus neque caput neque fundamentum habiturus in Christo, nec caput Christi, nec pedes, unxerat; quod utrumque pretiosis unguentis 140 mulier evangelica irrigaverat. Propterea Synagogae, neque oleum gratiae, neque aqua refectionis a Christo est; cujus typum illi Pharisaeo gerenti, circa ipsum et olei et aquae salutaris fontem, et aqua et oleum caritatis exaruit. De hoc fonte praedixerat per prophetam: Oleum peccatoris non impinguet caput meum; sicut ad Ecclesiam suam dicere potuit: Impinguasti in oleo caput meum: quae non solum confectione, sed etiam vase pretiosum detulerat unguentum, quod multorum graminum sive florum mixta in unum gratia et virtute fragrabat. Quae potuit nisi Ecclesia tale conficere? quae de variis coelestium gratiarum floribus et succis odora, multimodas suavitates ex diversis gentibus Deo spirat, orationesque sanctorum, velut aromata pateris incensa flagrantibus, spiritu veritatis exhalat : ut ei talium florum odoribus, seu liquorum roribus, affluenti Sponsus ipse gratetur illa qua et in Canticis Canticorum voce blanditur: Columba, inquit, mea, perfecta mea, quoniam caput meum repletum est rore: caput Christi Deus, et crines ejus electio Sanctorum, quibus Pater gaudet in Christo, et crines mei guttis noctis. Ros, ut scimus, non est imbris humor, sed refrigerii, quo reficiuntur arida ab aestu diurno gramina. Hujus roris lucidis guttis non nisi serena nocte spargitur terra. Unde intelligi datur, eas noctis guttas, quibus caput et crines suos sapientia maduisse laetatur, formam esse sanctorum, quam et in stellis Apostolus coruscare designat, quae aeque serenis noctibus micant, quibus rores cadunt. Quae autem nox intellectu spiritali putanda, nisi passio Domini, quae et dies illuminavit? de qua puto scriptum: Et nox illuminatio mea in deliciis meis. Sed si et hoc seculum noctem putes, quod conversione gentium, quarum ante fidem tenebris horrebat, ut nubibus serenatum est; et nunc Ecclesiae lumine quasi pleno lunae perfectae speculo, et sanctis hominibus, ut puris in serenitate sideribus, opera fidelium, quibus animam suam quisque vivificans a praeteritae siccitatis siti reficit, quasi rores in hac, ut diximus, seculi nocte destillant. Et ideo caput suum Christus tali repletum rore laetatur, et illuminator noctium nostrarum tamen guttis noctis nostrae crines suos gaudet esse perfusos; quia ipsius refrigerium et refectio est illa fidelium operatio , quibus vel fratres juvantur, vel 141 inopes confoventur. Ideo denique et vocem Judae aspernatus est, qui recepti corde suo zabuli spiritu mulieris unguentum Christi pedibus invidebat. Operibus enim pietatis et misericordiae et ungitur, et feneratur, et pascitur Christus . Verum traditor, antequam proderet Dominum, perfidiam suam prodidit: quem non pauperum, sed furtorum suorum cura commoverat, et livor mentis infidae, ut unguentum illud, quamlibet pretiosum, dominici tamen sanguinis comparatione vilissimum, pretiosius corpore salutari judicans, indignaretur in feminam pie prodigam, quam ipse Dominus bonum in se opus testatur operabam; docens egentium curam esse posthabendam, sed sibi tantum: ut in eo ostenderet, quod corde perverso fidei misericordiam praetulisset , cum fomes operum fides sit, et praeceptis suis praestet ipse praeceptor. Nisi quod in hoc quoque filius perditionis ostendit, quam vilem Christum haberet; qui unguentum, quod supra Christum effundebatur, perire dixit. Et ideo non est in pretio sanguinis Christi, quia habere non potest redemtorem, quem maluit habere venalem; et jure a commercio vitae mortis contractor excluditur, suo ipsius damnandus judicio, quo triginta aureis vendidit eum, quem mulier, ut ipse taxaverat, unxit trecentis. Sed in hoc perversus, quod ipsum vili aestimans Dominum, unguentum illud, quod in salutarem nobis ejus sepulturam praemittebatur, caro aestimavit. Vere, ut zabulus, ignarus gratiae Dei, in qua illi non esset portio; non caritate, sed invidia, magno aestimavit pretium mortis ejus, qua nos gratis servat, qui magno emit, non vendit . Nos enim ille vult pretiosos facere sui muneris vilitate. Ipse nobis hac pietate pretiosior, quod se vili vult aestimari, ut ab omnibus ematur. Quoniam enim, inquit, ipse fecit pauperem et divitem, et aequaliter illi cura est pro omnibus. Unde ait: Gratis accepistis gratiam, gratis date. Hujus gratiae gratuitis opibus dives Petrus debilem pauperem, et tantummodo egenae stipis cupidum, pecuniam non habens, sanitate ditavit. Itaque egeamus avaritia auri, ut abundemus gratia; et per inopiam voluntariam vilescentes huic seculo, pretiosum Domino efficiamur unguentum. Spirabimus enim bonum Christi odorem Deo, si mortem Christi in corpore nostro circumferentes, et vitam in spiritu manifestantes, et passionis Dominicae et resurrectionis odore fragremus. Mittemus 142 autem unguentum in corpus Christi, si substantiam vitamque nostram in fidem veritatis ejus et praecepti obedientiam conferamus. Tunc in ejus corpore replentia domum totam unguenta fragrabimus, si caritate perfecta possimus umquam dicere: Mihi autem mundus crucifixus est; non amanti divitias , non honores seculi: non amanti quae propria sunt, sed quae sunt Christi: non amanti quae videntur, sed quae non videntur. Hae nobis erunt in virtutem et ministerium sanctum comae, quibus et pedes Christi detergeamus, et funes peccatorum rumpere possimus, et in spiritu libertatis gratulantes dicere: Disrupisti vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis. Sed dum currendi spatium, dum serviendi tempus est, pascamus hujusmodi comam: et imitemur non solum dilectionem illius evangelicae peccatricis, ut amore magno magna debita diluamus, sed et importunitatem ejusdem, ut praeripiamus irae imminenti salutem. Opportune, importune panem vitae quaerentes, patrisfamilias januam et nocte pulsemus. In noctibus enim, inquit, extollite manus vestras in sancta. Omnis in Christo sapientis limina , ut jussum est, exterentes, ubique captemus cibum vitae, ubicumque aucupemur verbum Dei; de omnium fidelium ore pendeamus, quia in omnem fidelem Spiritus Dei spirat: et necesse est a minimo Dei servo vel guttam coelestis sapientiae destillare, quae ariditatem mei cordis irroret; et mihi supra hujus seculi sapientium flumina ad potum utilitatis exuberet: quia malo quinque verba loqui in lege , quam multa millia in lingua; sicut unum diem in atriis Domini vivere, quam millia in tabernaculis peccantium, quoniam spiritus ubi vult spirat, et audio vocem ejus et nescio unde veniat. Igitur ubicumque auram ejus captabo: undecumque vel tenuem halitum legam. Quocumque vel in domum indigni , vel in domum Pharisaei audiam justum venisse, contendam praeripere hospitis gratiam, praeripere si possim regnum coelorum. Ubicumque mihi resonaverit Christi nomen, accurram; ad cujuscumque interiorem domum Jesum intrare cognovero, et ipse properabo. Cum reperero sapientiam, cum reperero justitiam in alicujus penetralibus recumbentem, curram ad pedes Christi, ut vel extremo sapientiae vestigio signer; nec fastidiam pedes, immo optabo, ut vel pedibus suis tangat caput meum Christus. Illa fimbriam tetigit, et curata est; alios et transitu apostolici corporis inumbrando sanavit. 143 Expandamus illi capillos , id est, omnes nostrorum insignium dignitates ante ipsum sternamus; et dejiciamur a nobismetipsis, ut exaltemur ab illo, qui in altis habitat, et humilia respicit. Lacrymis delicta nostra fateamur, ut de nobis quoque dicat Justitia illa coelestis: Lacrymis rigavit pedes meos, et capillis suis tersit. Fortasse enim ideo non laverit pedes suos cum discipulorum lavaret, ut eos nostris lacrymis nos lavemus. Non mediocris anima illa meriti est, de qua potest dicere Sapientia: Ex quo intravit, non cessavit osculari pedes meos. Quid est hoc osculum, nisi pignus aeternum illius caritatis, quae operit multitudinem pecatorum. Haec oscula Sponso suo jam tunc parabat Ecclesia, quando cantabat: Osculetur me ab osculis oris sui. Quod privilegium sola sibi catholica dilectio jure vendicat, quae unica atque perfecta uni viro ab ipsius ore Verbi petit oscula veritatis, ne fraudis haereticae veneno, ut incestis oris alieni osculis polluatur. Pedibus ergo Christi oscula casta figamus, ut mereamur a pedibus in caput surgere; et in superiora corporis membra crescentes, jam de proximo vultus audeamus et oris ipsius oscula postulare. Et, cum Dei verbum puro corde libantes, gustaverimus quam suavis est Dominus, tunc anima nostra totis in amore sapientiae visceribus accensa, dulci refrigeretur ardore, et confixa ignitis dominicae caritatis sagittis, quibus omnis alia inimicarum delectationum dilectio interficitur, dicat in corde compuncto: Quoniam vulnerata caritatis ego sum. Beatus vero qui potest et osculo tangere pedes Christi. Quis mihi misero os adureret, et linguam meam coelesti illo carbone purgaret, ut vel calcaneum Christi mererer summo tenus ore contingere, et subdito capite sola sancta tergere, ut caput meum potius Christi pedibus tergeretur; et, dum pedes lambo divinos, piarem castis labia immunda vestigiis . Exhortemur ergo nos invicem, certatimque dicamus: Venite adoremus, et ploremus ante Dominum, qui fecit nos. Illi flentes, nostra gaudia seminabimus: illius vestigia perungentes, vulnera nostra sanabimus. Quidquid enim Christo impendimus, nobis 144 potius conferimus. Denique illa perfundendo Christum se abluit; pedes illius detergendo, sua peccata mundavit: illum diligens, se dilexit. Et ideo meruit audire: Filia, fides tua te salvam fecit: quod ille, qui erat de filiis regni, non meruit audire, magisque justificata est haec servitio, quam ille convivio. Pharisaeus enim non crediderat, ista credebat. Denique ille dicebat: Hic si esset propheta, sciret utique quae esset mulier quae eum tangit; et ideo non justificatus est convivio, ad quod quasi tantum hominem invitaverat Christum, imputans forte illi, qui propter nos et pauper erat, quod tanti fecisset in dapes suas, pauperem dives assumere . Illa vero non tanto ambitu servitutis, et impendii, et lacrymarum, sperasset remissionem peccatorum, nisi Deum credidisset in Christo: et ideo in extremo licet Salvatoris vestigio caput suae salutis invenit. Quo te, miser Judaee, jactabis? In domo tua te peccatrix nostra praevenit, ingressa in labores tuos. Tu enim epulabaris ut superbires, illa jejunabat ut serviret. Et quam de urceis tuis effundendam negaveras aquam, illa de suis oculis ministrabat. Tu pedes Christi nec linteo, illa crine detersit. Quos tu indigne nec manibus contingere voluisti, illa osculis mulcere non destitit. At certe tu potius hoc ministerium in domo tua recepto hospiti debuisses, si vel exemplo patrum fas hospitale servasses. Sed sufficit vobis ad superbiam jactare patrem Abraham; et ideo te illa praevenit, quae affectu fideli se potius patris tui filiam comprobavit; a quo te degenerem etiam ista inhumanitas arguit, qua dedignatus es lavare pedes Domini cum et Abraham angelorum, et ipse Dominus laverit servulorum. Quamquam tunc quoque fidei pater etiam Christi pedes laverit, quem unum de tribus propheticis videns oculis adoravit; et ideo vos ipse sic increpat ore praesenti: Si filii Abraham essetis, opera Abraham faceretis, et addit: Ille vidit diem meum, et gavisus est. Beati autem et qui non viderunt, sed cum videntibus crediderunt. Ex quo manifestum est, nobis acquisitam fidem, tibi perfidia perisse naturam. 145 Sibi ergo habeant arrogantiam, sibi divitias, sibi nobilitatem et justitiam suam, qui Abraham patrem corpore magis quam spiritu gloriantur, incircumcisi corde, et sola carne Judaei. Nobis et ad salutem et ad gloriam satis est Christus, et ipse crucifixus; qui nos de lapidibus in Abraham filios excitavit, illis contra de Abraham filiis in nostrae originis lapides obrigescentibus. Nobis Ephrem sinister ad dexteram, benedictus proficit, illos in Manasse, qui praesumptione senioris avo dexter astiterat, translata in caput sinistra, crucis mysterio denotavit: quia crux Judaeis scandalum, Christianis futura gloria, illum esset sinistrum factura de dextero, et me dexterum de sinistro: quia Judaeis in nostra deserta labentibus, et nobis in illorum sata invadentibus, sunt caecitate quod fuimus, et sumus gratia quod fuerunt. Sed non ita nostra salute gaudebimus, ut vestro laetemur interitu. Docti enim sumus a vestri corporis fratre, sed spiritus nostri Magistro , non insultare ramis fractis: quia ipsi non ex operibus, sed ex muneribus miserationum Dei, in arborem vestrae stirpis inolevimus. Potens autem est communis Dominus, sed Christianorum pater, hoc est, fidelium Deus, item vos genuinis corticis vestrae sinibus inserere, et vestro cespiti replantare; qui nos vestrae pinguedinis succo per adoptionis beneficium medullavit, ut utrosque in unum Domino fructificantes radix una sustineat. Interim malo peccatricis et pauperis nostrae divitias in lacrymis et affectu, quam tuas in impietate et littera: illius jejunium, quam tuum convivium. Malo inter capulos illius Christi pedibus illigari, quam inter dapes tuas tecum juxta Christum sine Christo discumbere. Si modo unguentum ad pedes Christi non habeam, in adventu ejus ad meas faces oleum non habebo. Et vae mihi si unguentum meum vile sit: pretioso enim opus est, ut consepeliri merear sepulturae ejus: cujus nisi morte commoriar, resurrectione non vivam. Ergo illum amemus, quem amare debitum est. Illum osculemur, quem osculari castitas est. Illi copulemur, cui nupsisse virginitas est. Illi subjiciamur, sub quo jacere, supra mundum stare est. Propter illum dejiciamur, cui cadere resurrectio est. Illi commoriamur, in quo vita est. Et quam digne vicem huic Domino referre poterimus, in quo et mortui vivimus? 146 qui vicissim nobis hoc esse dignatur, quidquid illi fuerimus servuli sui. Ita enim se immiscet nobis, ac nos sibi conserit, ut quod ipse accepit, nobis proficere faciat; qui quod nobis, id est, minimis ejus tribuitur, sibi acceptum ferat. Sic et honori suo implicans suos, prope omnia nobis etiam nomina sua communicavit. Ut virtus Dei dicitur, ita et nobis virtus esse dignatur. Deus enim nostrum refugium et virtus. Hereditas ut illi nos, et ille nobis. Nam sicut habes in Moyse: Facta est Dei portio populus ejus Jacob; ita et in psalmis habes: Portio mea Dominus. Et sicut ipse de se ait: Ego sum lux hujus mundi; ita et ad suos dixit: Vos estis lux hujus mundi. Ego sum, inquit, panis vivus: et nos omnes unus panis sumus. Ego sum, ait, vitis vera; et tibi dicit: Plantavi te vitem fructuosam, omnem veram. Mons Dei Christus, in quo beneplacitum est Deo habitare in eo, et sancti ejus montes Dei, montes uberes, de quibus nos illuminat mirabilis a montibus aeternis. Petra est Christus: Bibebant enim de spiritali sequente eos petra, petra autem erat Christus. Etiam discipulo suo hujus vocabuli gratiam non negavit, cui dicit: Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Sed quid miramur eum famulis suis indulsisse sua nomina, quibus et patrem suum participat et regnum. Dedit enim potestatem recipientibus se filios Dei fieri; et, quantum in ipso est, omnibus dixit hominibus: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Nos vero nostrarum crimine voluntatum, sicut homines morimur, et sicut unus de principibus cadimus. Unus enim principum angelorum fuit, antequam dejiciendo cadens fieret zabulus, cui dicitur: Quomodo cecidit Lucifer, qui mane oriebatur? Sed non sicut ille, in aeternum interitum damnati sumus: quia ille autor peccati fuit, simulque pro se et pro homine punietur, qui eodem periit scelere, quo perdidit. Homo autem non in finem meruit exterminari paradiso, et terra esse, quia divina Justitia levius judicavit, aliena mente peccasse, quam propria. Criminosius est decipere quam decipi, et peccatum excogitare, quam facere. Et ideo temporaliter et ad emendationem punitus est fraudis assensor, in aeternum autem supplicium destinatus mortis inventor, cui numquam deficiet poena peccati, quia numquam desinit. Itaque non angelus, non legatus, ut scriptum est, sed ipse Dominus 147 venit erigere allisos, solvere compeditos, et salvum facere quod perierat. Sed ut illum deceptorem nostrum mutua quasi deceptione confunderet, per mysterium pietatis suae dignatus est unigenitus Dei Filius ipsam nostrae fragilitatis suscipere naturam, ut de ipsa, quam deceperat, zabulus vinceretur; et qui semper sub Dei virtute et legibus fuit, ut est, homini subjugaretur. Quid ergo illi retribuemus pro omnibus quae retribuit nobis? Retribuit enim, sed ut bonus Dominus bona pro malis, cui nos mala pro bonis ingesseramus. Benedicebat, et maledicebamus. Ille sanabat, et nos blasphemabamus: justificabat impios, et cum iniquis deputabatur. Quid ergo illi pro malis meis quae pertulit, quid pro bonis suis quae contulit, referam? quid pro suscepta carne ? quid pro alapis? quid pro opprobriis? quid pro flagellis? pro cruce, obitu, sepultura, rependam? Esto, reddamus crucem pro cruce, funus pro funere; numquid poterimus reddere quod ex ipso, et per ipsum, et in ipso habemus omnia; et ipsi, qui habemus, ab eo sumus? Ipse enim fecit nos, et non ipsi nos, et anima nostra semper in manibus ejus. Reddamus ergo amorem pro debito, caritatem pro munere, gratiam pro pecunia. Vae enim nobis, nisi dilexerimus. Quando autem sperem me miserum et egenum huic Domino posse reddere, cui nec apostoli se reddidisse profitentur. Audi denique unum de ipsis confitentem se non reddidisse, qui dicit: Quis prior dedit ei, et retribuetur illi ? Sed ipsi gratias, qui nobis tanti fenoris remittit usuras, et obligationis immensae compendium praestat, solam a nobis dilectionem sui repetens; quam inter praecepta sua principali loco ponens, ostendit quomodo illi insolubile debitum etiam inopes solveremus. Nemo se igitur excuset difficultate solvendi, quia nemo se potest dicere animum non habere. Non sacrificia, non munera sumtuosa, non duri labores exiguntur a nobis: in nobis est, unde solvamus. Res enim potestatis nostrae est, noster affectus: hunc Domino impendamus, et solvimus. Denique David liberatus de manu omnium inimicorum suorum pro salutis suae plena securitate, non regni opibus, sed animi solvens, ait: Diligam te, Domine, virtus mea. Addo etiam amplius eum, qui creditor est, debitorem fore, si illi pretium bonitatis suae, quam nobis indebitam praestat, gratuita diligentes animo pensione solvamus. Diligitur 148 autem et in nobismetipsis, quia ipse dixit, hoc signum fore discipulorum suorum si diligerent invicem dilectione qua ipse dilexit nos, id est, ut cor unum et unam animam habeamus in Christo: et id quisque proximo suo faciat, quod sibi fieri cupit. Quo magis tua caritate gloriamur in Domino, quae sola nos facit aliquatenus vel unum de magnis et innumeris debitis Deo solvere. In omnibus enim aliis bonis vix nos tantum vel in paucis initiatos, in tua tantuin dilectione profitemur esse perfectos:
|
(V. not. 69) (Latin. forte editionem; vid. ep. 5, n. 4) (V. not. 70) (V. not. 71) (V. not. 72) (V. not. 73) (V. not. 74) (V. not. 76) (V. ep. 41,
n. 3, et carm. 21, v. 537) (V. not. 78) (Paulo; vid. ep. 30, n. 5) (V. not. 79) (V. not. 80) ( id est, deposuit) (id
est, S. Paulo. V. n. 24; ep. 30, n. 5; carm. 22, v.
178 et 32, v. 353) (V. not.
81) (quoniam femina decepta, et dejecto
per feminam viro, omnem prolem primi hominis tamquam
peccatricem legibus mortis, malitiosa quidem
nocendi cupiditate, sed tamen ut aequissimo jure victoriae
vindicabat) (V. not. 82) (V. not. 83) (V. not. 84) (V. carm. 21, vers. 667) (V. not. 85) (V. not.
86) (V. not.
87) (V. not. 88) (V. not. 88 bis) ( id est ante
sumsit, et sic infra praelibavit) (Ambros.
lib. VI, in Luc. VII) (V.
not. 89) (Ambros. lib. VI, in Luc. VII) (V. not. 90) (Ambros. lib. VI, in Luc. VII) ( pro aspergitur) ( id est misericordia seu eleemosyna) (V. not. 91) (V. not. 92) (V. not. 93) (V. not. 94) (V. not. 95) (V. not. 96) (V. not. 97) (V. not. 98) (V. not. 99) (V. not. 100) (V. not. 101) (id est vestigia. V. not.
102) ( id est pedibus) (V. ep. 30, num. 5) (V. not. 103) (V.
not. 104) (V. not. 106) (Ambros. lib. VI in
Luc. c. 7)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 24 |
EPISTOLA XXIV. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.
|
Severus Paulinum laudaverat, quod facultates suas in pauperes contulisset, quo Christo impensius militaret. Respondet Paulinus rem esse non magni momenti, si quis divitias abjiciat, nisi sibimetipsi renuntiet; eumque docet in quo sita sit evangelicae paupertatis perfectio. Deinde quanta pericula, insidiae quantae, quot Christo militantibus hostes immineant, enumerat, ut ostendat, externa reliquisse, pugnae initium esse, non victoriam.
|
Habeo tibi adhuc aliquid dicere; quamquam tu in opertis litterarum promptuariis accipias, et super tecta, quantum in te est, ut ipse profiteris, studeas praedicare. Sed si hanc, quam de te apud te nunc deposituri sumus querimoniam, inter cetera loquacitatis nostrae inepta depromseris, tuam simul temeritatem divulgabis: de qua conquerentes hanc epistolam facimus, superioris fine commoniti, de caritatis videlicet et perfectionis verbo, ut istius faceremus exordium. Haec enim nobis de nimio tuae unanimitatis affectu expostulandi causa est, quod te multa dilectio usque ad mendacii peccatum trahit. Sive enim ea reputem quae de te, sive illa quae de nobis loqueris, onera nostra injustis laudibus cumulans, tua falsis vituperationibus minuens, arguam te in caritatem de caritate peccare. Caritas enim, inquit benigna est: caritas proximo malum non operatur. Benignam eam nobis exhibes, quod experimur; nam et in eo gloriamur: sed vide ne contra ejus regulam videaris operari malum proximis, quibus sarcinam peccatorum pondere indebitae laudis accumulas; et quasi non idem volens nobis, quod tibi, siquidem de nobis, ita loqui justum existimes, ut de te inutile tibi judicas, jure audies: Si recte diligis et non 149 recte dividas, peccasti . Nisi forte id quoque altiore pietatis consilio facias, ut dum aliena nobis bona verbis indulges, stimulum pudoris suggeras, ut legentes quod esse debemus, boni esse discamus, nitamurque nos juxta sermonem tuum promere; et forsitan possimus effici quod non sumus, dum erubescimus non esse quod dicimur. Interim tamen dum conscientia non agnoscit fidem sermonis tui, blandimentum aspernatur verecundia. Quae te apud teipsum, ut dixi, conveniat; cur audeas nobis, ut decertato agone victoribus palmam perfectionis adscribere, quod omnem terrenae possessionis sarcinam exposuisse videamur: te contra adhuc infelicem, et in luto faecis infernae adhaerentem ingemiscas, quod vel unum, ut scripsisti, praediolum non vendidisse videaris; cum ipsum quoque aeque ut vendita a tuo jure praesenti alienaveris: ut majoribus fidei fructibus bis devotus existeres Deo: diverso mercimonii opere, sed uno vitae lucro intra ejusdem praecepti terminos venditor largitorque fundorum, et ideo sine animi captivitate possessor: quia et quae reservasti, Ecclesia te serviente possideat . Itaque de ipsius Domini verbis nostras pariter ac tuas pende rationes, ne vel tibi ut impedito diffidas, vel nobis ut jam liberis congratuleris. Cogita divisiones esse gratiarum, et mensuras donationum; quas ut in corporis sui membris unus atque idem dispensator operatur Deus, diversa in suo corpore distinguens placitis membra muneribus; sed corpus unum ex diversitate membrorum struens, ut hinc quoque gratia sacri corporis augeatur, si multiplex virtus in una compage numeretur: ut stet regina a dextris ejus in fimbriis aureis, circumamicta varietate. Vide nunc quantum in ea tibi donaverit Deus: cui et in illorum sorte tribuit portionem, qui in lege perfecti vixerunt, ita possidentes, ut non possiderentur a possessionibus suis, neque ullam aut rerum aut necessitudinum caritatem, ut in Job, et Abraham, et Lot ostenditur, dominicae caritati et disciplinae anteponerent: sed et eorum sis particeps, quos evangelica plenitudo consummat: qui majoris opulentiae et illecebrae praedia vendidisti. Unde confido parem tibi in medio divinarum sortium requiem, ut dormias, sicut scriptum est, inter medios cleros, id est sortes Domini, quae in duobus Testamentis accipiuntur, de quibus hereditas Domini, 150 et sanctorum plenitudo perficitur. Unde paratus sum dominico adversum te verbo in diversum uti, ut dicam tibi: In fratris tui oculo festucam gratiae vides, et in tuo ejusdem boni massam non sentis; cum utrasque, ut dixi, sanctorum occupaveris partes: nec in reservatis praediis possessor, et perfectus in venditis. Itaque et in quo possessor videris, soluta a possessionum vinculis mente perfectus es: qui collecti temporis memor illud Apostoli comples, ut habens non habeas; quia non tibi, sed non habentibus habes. Domus tuae hospes es, ut sis hospitum domus: patriae tuae peregrinus es, et exsul istius mundi; ut sis incola paradisi, et patriae civis antiquae. Non tricliniis tua tecta occupas, neque supellectilis aut pecuniae molibus stipas; sed peregrinis et egentibus, unius ipse metator anguli, comples, tuorumque confamulus vernularum temporale habitaculum tui tecti, non ut paterfamilias usurpas, sed ut mercenarius vel inquilinus inanis, stipendium, quasi precariae mansionis Domino altissimo pensitans de socia et corporis tui et animi servitute. Quod si juxta operis modum porrigenda est vel contrahenda merces, et compensatio quaedam facti infectique facienda est, aeque ratio perfectionis animi tui cum eorum opere ducetur, qui omnia vendiderunt: quia nec tu tibi aliquid vel in jure, vel quod est amplius, in animo reliquisti: qui sic uteris mundo, quasi non utaris. Atque haud scio, an fortioris fidei judicanda sit ista constantia et firmitas tui cordis, qua inter ignes non ureris: inter laqueos non caperis; picem tangis, nec inquinaris; quam eorum, quos tu fortes putas; ego autem infirmiores arbitror judicandos: quia non credentes infirmitati suae, festinaverunt alienare omnia, quibus inhaerere timuerunt: Tu igitur inter mortuos liber, qui in possessione terrena terra jam non es, et terris emines, nec morticinorum contagione pollueris, nec habitas in dormientium projectorum sepulcris , quia in coelo sepelisti vitam tuam, quam in Christo abscondisti. Nos autem non patiamur invidiam perfectionis; sed potius accipiamus veniam infirmitatis: quia negare non potes, fortius esse manentibus, quam alienatis rebus carere: et spernere quod habeas, quam non habere quod spernas. Sane considera ipsa, de quibus nobis arrogas perfectionem, verba Domini, et videbis te principia pro fine posuisse. Si vis, 151 ait, perfectus esse, vade et vende omnia tua, et da pauperibus. Si in hoc sententiam terminasset, te falso arguerem; et ultro exposcerem, ut mihi tamquam vicina de similitudine ejusdem studii anima congratulareris, quia agonis impleti palmam quasi decimam illam drachmam, quam in primo carnis parente perditam, intra domum tamen, tandem accenso verbi salutaris lumine inventam, in manibus jam teneremus: sed cum videas quantae molis verbum supersit, cum ipse Dominus majestatis adjiciat: Et veni sequere me; istam potius difficultatem considera, et dilatato corde metire, tunc intelliges majores tibi causas pro nobis superesse sollicitudinis, quam esse gratulationis. Facile enim nobis bona vel onera apposita pallium remittentibus exciderunt: et quae nobiscum non intuleramus in hunc mundum, nec poteramus efferre nobiscum, quasi mutuata reddidimus; nec ut cutem a carne distraximus, sed ut vestem a corpore deposuimus. Nunc opus est, ut quae vere nostra sunt dependamus Deo, hoc est, cor, et animam, et corpora nostra exhibentes in hostiam vivam, ut scriptum est, Domino, nosque ipsos aedificantes ei in templum sanctum, in ipso lapide angulari, qui nobis sanctificationis nostrae formulam in semetipso dedit, et ait: Sancti estote, quoniam ego sanctus sum. Quae igitur nobis gratia, si in alieno tantum fideles fuerimus, nisi de proprio serviamus? id est, de libero voluntatis arbitrio, ex toto corde nostro, et ex totis animae nostrae, ut scriptum est, viribus diligentes Deum? In quem nos affectum lacessit propheta, qui dicit: Voluntarie sacrificabo tibi. Hoc enim acceptum et placitum coram Deo, ut bonum nostrum sit voluntarium: quatenus recipiamus quae nostra sunt, paradisi scilicet domum, et vitam aeternam, in quibus creati sumus: quam si ab hujus terrae, in quam damnatione devenimus, possessione purgati receperimus, tunc vere, ut ab exsilio in patriam restituti, vel a peregrinatione longinqua in genitalem domum reduces, poterimus dicere: Portio nostra Dominus in terra viventium. Quamobrem temporalium, quae in hoc seculo habentur, bonorum relictio sive distractio, non decursus stadii, sed ingressus; nec ut meta, sed janua est. Non enim athleta tum vincit, cum exuitur: qui ideo nudatur, ut incipiat dimicare, cum legitime certaverit coronandus. Et natator amnem interpositum superaturus exuitur: nec tamen hoc tanto apparatu, quod se dispoliaverit, transnatabit, nisi totius corporis 152 nisu, et omnium scita mobilitate membrorum, et propulsu pedum, et remigio brachiorum, et lateris illapsu, torrentis impetum scindat, et laborem natationis exhauriat. Video tamen nobis et in beato patriarcha Jacob hujus expeditionis ordinem prolusisse; cum illum lego, posteaquam torrente transmisso, praemissis curarum suarum oneribus, id est, facultatum corporalium et necessitudinum impedimentis, solus in tabernaculi loco remanserat, Deo colluctatum, cum extorquenda benedictione praevaluit: et illud coelo terrisque sacratum Israel nomen accepit. In quo, tametsi principaliter sacramenti salutaris praefiguratio esse videatur, quod videlicet in Judaeorum typo, hoc est, corporis sui sobole, Jacob praevaluerit Domino; sicut ille populus in ejus passione Pilato extorquenda praevaluit, sicut scriptum est, cum dicerent: Crucifige, crucifige, et invalescebant, inquit, voces eorum: attamen in hujus nostri nunc ratione sermonis eatenus usurpanda videtur historia, quatenus imaginem Evangelicae praeceptionis operata est, ut illo videlicet exemplo intelligamus, non posse nos esse idoneos ad congrediendum Deo: cui utique congredimur, cum verbum ejus implere nitimur, et in virtutes divinas imitatione ipsius praevalere conamur. Itaque, ad corripiendam vitae viam, capiendumque Dei verbum et praevalendum in regnum coelorum, quod a diebus Johannis vim patitur et a diripientibus obtinetur, idonei esse non possumus, nisi omnia quae vel amore vel cura, si in itinere istius seculi nobis adhaereant, impediunt et retardant, ante obitus nostri vesperam praemittamus: et inde per totam hujus seculi noctem apprehendere et tenere Christum sollicita spiritalium operum ac studiorum contentione luctemur; nec divellamur a caritate Christi, sicut Jacob ab ejus amplexu, nisi extorqueamus benedictionem. Atque utinam ad salutaris insigne luctaminis, nervum femoris nostri majestatis suae timore percutiat; quo obstupescente infirmabitur virtus carnis, et spiritalis gratia convalescet. In Jacob tamen, ad Judaicae sterilitatis et depravationis typum, percussi femoris nervus emarcuit, eam filiorum ejus partem indicans, quae degenerans a fide patrum, destitit Deo esse fecunda: unde habes, quia fecunda in filiis infirmata est; et a praeceptis autoris sui devia, in erroris sui semitis claudicavit. Sed nihilominus et nobis cavendum est, ne steriles appareamus in conspectu Domini, neve debili pede in ejus itinere claudicemus: 153 et ut potius corporeis fructibus infecundi, illum de divinae manus ictu femoris paterni stuporem ad continentiae rigorem trahamus: ut enerves cupiditatibus, quibus virtus fidei subnervatur, confirmemus animam castitate: quam, ut Apostolus docet , etiam carnales athletae diligentertuentur, quo nobis impensiore studio servanda est pro illa immarcessibili corona luctantibus, cum etiam pro temporali et fragili corona decernentibus excolatur. Quare sub hominum et angelorum spectaculis in hujus mundi theatro ante Dominum dimicaturi, exuamur oneribus adversis, ut medicis oneribus induamur. In hoc enim ipsum nos praeparari vult qui dicit: Veni, sequere me, ut apprehendamus eum, in quo apprehensi sumus ab ipso. Qui nos illo vocat, ubi sedet ad dexteram Dei in gloria Patris, omnibus dicit: Venite ad me, onerati et laborantes, et invenietis requiem animabus vestris. Omnem enim, quantum in ipso est, hominem salvum fieri vult, qui fecit omnes. Nam et idcirco descendit ad nos, ut ad illum ascenderemus: ideo conformatus est corpori carnis nostrae, quae peccato serviebat, ut nos conformaret corpori carnis suae, quae peccatum non fecit, ut vere ad originalem gloriam reformemur, si divinam similitudinem Christi imitatione capiamus. Nam in Adam solam nobis imaginem remansisse, ipsa, quae opificium divinae manus narrat, Genesis ostendit: in qua similitudo cum imagine Dei, in ipso adhuc hominis faciendi molimine nominatur: sed capite subsequenti, quo jam factus homo tantum ad imaginem Dei scribitur, similitudinem quasi peccaturo fuisse subtractam indicat profecto futuri praescientia; ut reservaretur hominibus in Christo, qui per obedientiam pietatis suae reconciliavit Patri mundum, quem inconciliaverat primi parentis inobedientia. Et ideo similitudinem Dei, quam servus in cupiditatem Dominicae aequalitatis clarus amiserat, ipse Dominus in formam servi exinanitus recepit: et homo, qui in superbia sua per fraudem zabuli ceciderat, in humiliatione Domini altissimi, prostrato zabulo, per fidem ipsius in Domini humilitate resurrexit. Hic ergo pro nobis dolens, et propter nos obediens factus usque ad mortem crucis, viam vitae nobis perfectionemque virtutis, non in vendendis tantum praediis et pretiis erogandis, sed in sui sectatione proposuit. Et quia dixerat: Cum exaltatus fuero, omnia ad me traham; ideo 154 dicit: Veni, sequere me. Beatus, qui tam proximo intervallo sequitur, ut dicat: Adhaesit anima mea post te. Quod illa tantum caritas dicere potest, quae finis praecepti, et plenitudo legis est, id est, de corde puro, et bona conscientia, et fide non ficta se ita inserit et affigit Deo: ut nihil extra Deum amans, dicat: Et ego semper tecum. Quare totus labor, et plenum opus nobis in observantia et exspoliatione cordis nostri est: cujus tenebras vel abstrusas in eo inimici latebras videre non possumus, nisi defaecato ab externarum rerum curis animo, et intus ad semetipsum converso; non enim frustra dictum est: Omni custodia serva cor tuum. Credo jam expertus sis quam laboriosum nobis, et assiduum, vel quotidianum cum hoc hoste certamen sit, et quantae in eo versentur insidiae; quae illic vitiorum virtus , quanta virtutum infirmitas sit; quam prona ejus ad pravitatem relapsio, quam piger ad Deum nisus. Nunc mihi illa prius clausa intra me discordia diversae legis aperitur; nunc sentio vim legis adversae, quae velut injecta manu captivum me trahere contendit in legem peccati: et recognosco quoniam beatus ille vir mea potius infelicitate uritur, et de mea affectione pro me dolens clamat: Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis hujus? Sed idem Magister me recreat et reficit, ostendens mihi exitum salutarem, si tamen velle adjaceat mihi, ut perfectionem merear invenire, gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum: qui exorandus est, ut praevalescat inimicis nostris, et tenebris superabundet; destruat in nobis aliena vel nostra, et aedificet sua. Quod etiam amicos Dei orando meruisse cognoscimus, qui utique cor suum patiebantur, cum dicerent: Cor mundam crea in me Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis; quo exorato jam securus dicit: Proba me, Domine, et scito cor meum, et vide si via iniquitatis in me est. Sed ne hanc sui confidentiam sua magis virtute quam Dei gratia meruisse videatur, idem dicit: Quia tu Domine possedisti renes meos. Nihil enim, ut Dominus ipse dixit, sine eo facere possumus; quia ipse est vitis vera, et nos sarmenta ejus. Si in ejus dilectione maneamus, non arescemus, viventes succo radicis aeternae; nec ad ignem amputabimur ira, sed ad fructum putabimur disciplina, purgante nos evangelicae falcis acie: ut castigata luxurie palmitis nostri fructuosius pullulemus. 155 Ergo inchoaturus agriculturam in nobis suam dicit: Ignem veni mittere in terram, quo videlicet cor nostrum peccatis obsitum, quasi agrum spinis horridum, purget, urens nos in vitiis, et in sensibus luminans. Veterumque in nobis actuum stirpes salutari falce pius cultor insequitur, ut residuam messis vetustae stipulam sermo ignitus accendat, et animam nostram quasi campum novae sationi praeparet; qui laetam virtutum segetem, eradicatis impresso divini verbi vomere spinis, liber effundat, dignasque coelestibus horreis fruges, perempta graminum noxiorum stirpe, multiplicet. Sed quia non agricultura tantum, sed aedificatio Dei sumus, qui gratia et spiritu ejus ac verbo colimur et struimur; aedificaturus nos eo itinere, quo post se vocat, isto opere praeparat, quo venditis rebus absolvi prius suadet: quarum cura vel amor quoniam mentis ipsius praestringit aciem, et animam ab interioribus suis abductam ad exteriora sollicitat, dicit etiam nobis per prophetam: Vacate et videte, quoniam ego sum Dominus . Nonne et hic videtur dicere: Non potestis duobus dominis servire? Non enim otium nobis suadet hoc verbo, qui instanter orare et vigilare nos monet, ne intremus in tentationem; sed vacare a seculo, ut occupemur sibi; vacare ab his negotiis, quibus implicati otiamur Deo. Itaque novitatem vitae in nobis aedificantes, necesse est ut vetustatem destruamus, et quia nullum tenebris cum lumine, et mammonae cum Christo potest esse commercium, oportet ut novis vetera mutemus; et occupationis pariter ac vacationis genere converso, implicemur, quibus vacavimus; et vicissim vacemus, quibus fuimus implicati: moriamur, quibus viximus; et vivamus vicissim his operibus ac studiis, quibus mortui fuimus: cum vivi, essemus mortui; et mortificantia gerentes, in mortuis viveremus. Unde sanctus Magister humanum et aequum postulat, ut sicut exhibuimus membra nostra servire iniquitati, ita nunc exhibeamus eadem ministra justitiae: mutatis dominis, et studia mutemus. Neque enim aut servitutem aut libertatem deponimus commutatione dominorum; sed tantum felicitatem acquirimus, et servitute in melius et libertate mutata, quando vinculum iniquitatis 156 rumpimus; et justitiae jugo subdimur, ac divino timore frenamur, incipientes versa in directum via liberi esse peccato, cui serviebamus in libertate misera, justitiae rebellantes. Nunc igitur vicissim Deo servi, et huic mundo rebelles, ingredimur agonem; et ipsum, cui serviebamus, hostem freti Domino provocamus. Recognoscis profecto, mi frater, nam experta communiter ut commilitoni loquor, quanta nobis discordia, et quantus est hostis in nobis, non carnis et sanguinis, sed invisibilium potestatum, et nequitiae, ut Apostolus ait, spiritalis, quibus carnalium vitiorum ministeria conjurant. Unde et principes tenebrarum dicuntur, quia secundum Apostolum tenebrae appellantur peccatores, quibus, ut sui similibus, daemonia principantur. Sed et tota hujus mundi figura, quae praeterit, et per oculos corda prolectat, zabulicis praetenta retibus, in qualibet sui specie laqueus mentis et gladius est. Credamus prophetae, quia in medio muscipularum ambulamus, et inter opertos letalibus dolis gladios vita transigitur. Excipit nos mundus iste variis voluptatibus florens, et fallentibus venenatus illecebris. Excipit nos innumeris anguis insidiis, cui nomina mille, mille nocendi artes: ac saepe aperto certamine violentus aggreditur, et candentibus petit telis, si latentibus non capit laqueis. Sagittae enim potentis acutae cum carbonibus desolatoriis: quae videlicet noxiis cupiditatum ignibus animam nostram perurant, et a Spiritus sancti habitatione desolent. Quod cum accidit, diversi nos hospites subeunt, et fiunt inimici hominis domestici ejus; qui nunc ambitionis vento inflant, nunc libidinum faces admovent, nunc avaritiae catenis alligant. Quae una omnibus armata criminibus, vel si sola nos capiat, et zabulo ad malitiam, et homini ad mortem sufficit Quid ergo agis infelix homo, inter tantos missus hostes? quomodo repugnabis infirmus fortibus, armatis inermis? Clamat beatus Job multis zabuli telis sine cordis vulnere sauciatus: Nudus exivi de utero matris meae: Quis ergo me armabit contra tot agmina hostis aerii, ne nudus, ut veni, revertar in terram? Ecce respiro, confortor, adsurgo. Dominus illuminatio mea, Dominus defensor vita meae: si consistant 157 adversus me castra, non timebit cor meum. Nec si propriae opis armis egeo, diffidam. Habeo armamentarium Christi, de quo arma lucis usurpem, quibus principes tenebrarum, et agmina noctis expugnem in coelestibus mihi adversantia: videlicet in conversatione spiritali, quam terrenis debellare nituntur illecebris. Sed adversum hos mihi ille armiger, ille signifer erit, qui vas electionis Deo. Ille lumbos meos cingulo castitatis adstringet, capiti meo galeam salutis aptabit, lorica justitiae meum pectus includet. Ille me totum proteget scuto fidei, et dexteram meam, immo me totum in dexteram Christi factum, gladio spiritus et verbo veritatis armabit: ut cadant a latere meo mille et dena millia a dextris meis. Ille pedes meos in Evangelii praeparationem calceabit , ut presso impune vestigio super spinas et tribulos istius terrae ambulem, et per aspera itineris angusti munito pede tutus ingrediar. Nec a morsu metuens, subditum serpentis inimici caput, ipso, quod insidiosus observat, calcaneo conteram. Quod quidem non de meae infirmitatis audacia arrogans mihi vindico; sed omni fideli de virtute Christi promitto. Qui sicut vocat ea quae non sunt, tamquam quae sint , ita potens est et de infirmis et humilibus suis, ut semper fecit et facit, fortia mundi istius et alta destruere. Ideo nobis Magistrum dedit, quem imitatorem habebat, per quem ad ipsius Domini imitationem pervenire possimus. Nam ipse me Magister in acie stare, in stadio currere, in agone luctari docet, lividum faciens corpus suum, et quae retro sunt obliviscens, et in priora se extendens. Atque ita fundatus in petra, ut etiam in infirmitatibus glorietur, et cum infirmatur, tunc potens sit, omnia potens, ut ipse profitetur, in eo qui confirmat suos, Christo scilicet, qui pro nobis pugnat, et vincit in nobis: quae causa dicendi Apostolo fuit; Sic currite, ut apprehendatis omnes. Quod in agone terreno contra est, ubi non potest lucta nisi dispari luctantium sorte finiri, ut unius gloria, alterius ignominia sit; in Christo autem, quia multi unum sumus, omnes ut unus currimus: et omnium consors ad unum bonum cursus est: et ideo dicitur nobis: Sic currite, ut apprendatis omnes. Quia scissura, ut idem 158 ait, in corpore esse non potest, cui caput Christus est; quem ut communem sibi apicem una membrorum suorum compago comitatur. Quae quoniam sibi discrepare non possunt, curramus pariter, ut apprehendamus omnes, sine aemulatione invidiae, cum aequalitate victoriae: ut sicut in contentione currendi labor Christi sumus, ita in perveniendi fine Christi triumphus esse possimus, et benedicat nos in corona anni benignitatis suae. Video autem quod in hoc certamine non magis vincere nobis quam vinci expedit: quia in nobis et hostis et amicus habitant. Quis autem mihi amicior quam spiritus qui adversatur carni ne me trahat in legem peccati? Aut quis inimicior nobis quam caro, quae adversum spiritum pro interitu concupiscit? Itaque meliora mihi amici vulnera, quae Christus accepit ut sanaret me, quam voluntaria inimici oscula quibus mihi per illecebras delectationum suarum caro malesuada blanditur, ut me, quasi illo parricidali Judae osculo, paratis in captivitatem meam prodat inimicis: quod tamen osculum Dominus non ideo suscepit, ut pacem proditoris acciperet, sed ut suam ab alienato reciperet. Quamquam et illud ad intuendum perfectae bonitatis exemplum teneri salubre sit, ut eo affectu, quo et inimicos diligi jubet, amicum osculum dederit pacis inimico, dilectionem reddens pro odio, qui pro sua dilectione odium recipiebat. In promptu est ergo dignoscere: zabulus cum carne contendunt: praestat enim vinci bono quam vincere malo. Itaque vinci videtur in hoc seculo, cui tunicam suam alter abstulerit: at in Christo triumphat, qui tunicam auferenti remittit et pallium. Vicem injuriae reddere humana ultio est: at inimicum etiam diligere, vindicta coelestis est. Vendere patrimonia, et donare pauperibus, stultitia huic seculo, sed sapientia Deo est: at contra, divitiis incubare, pecuniam fenore augere, possessiones auctionibus, terminos dilatare violentia, industria et quaestus apud hoc seculum, sed apud Deum crimen et poena est. Ita si malo vincas, victor victus es, quia cum scelere viceris, cupiditate superatus es. Victus vero vinces, si justo cedas, et tuae voluntati voluntas divina praevaleat. Evacuemur 159 ergo nostris viribus, ut divinis impleamur. Vincamur corpore, ut vincamus salute. Meminerimus ejus esse nos membra, qui vicit cum judicatus est, qui cedendo superavit; et cadendo in mortem, resurrexit in gloriam, de suae passionis occasu ortum nostrae resurrectionis instituens Hunc Dominum vocantem sequamur, qui nos doceat cedendo vincere, et moriendo vivescere , interficiens in nobis quo mortificamur, et vivificans quo vivamus. Hic nobis Deus, non aestimabitur alius ad eum: qui in terris visus est, et inter homines conversatus est. Quod quia non potest nobis caro et sanguis revelare, ideo dicit: Vacate, et videte, quoniam ego sum Deus. Excitor hoc loco in audaciam percontandi, ut dicam. Quinam tu, Deus, qui fecisti coelum et terram, et apparuisti in rubo; qui fecisti magnalia in Aegypto, mirabilia in terra Cham, terribilia in mari Rubro? Adhuc te Deum nemo non credit: neque tantum Judaei, quamlibet labiis diligentes, et corde longinqui, ut populus in lege formatus: sed gentes etiam sine lege viventes naturali sensu unicum summae potestatis Dominum confitentur. Quae igitur difficultas est videre quod Deus sis, cum et coeli enarrent gloriam tuam, et invisibilia tua per ea quae facta sunt, intellecta conspiciantur? Quid impedit possidere? quid obest et alia curare, cum et occupatis hominibus in promptu sit conspicuam Dei veritatem cernere, et manifestum summae providentiae lumen videre? Dies diei eructat verbum, et nox nocti indicat scientiam: et vacare jubeor, ut te Deum esse videam, cum hanc lucem etiam noctes sciant: id est, etiam principes vel operarii tenebrarum. Sed non frustra est quod se ipsa, quae in multis saepe divinitatis insignibus manifestavit veritas, non nisi vacatione procurata perspici posse testatur. Deum enim tantum in promptu est videre, quod Deus est. Hoc, ut dixi, omnis anima videt: ad hoc mens nulla caligat: hoc etiam infidelium fides percipit; sed Deum in Christo, vel Christum in Deo esse, non videt occupatus, et curarum terrestrium nube circumdatus. Verbum enim carnem factum, sapientiae hujus mundi stultitia est: et ideo placuit Deo ad confusionem sapientiae, cujus superbia non cognovit hic mundus sapientiam Dei, 160 per stultitiam praedicationis salvos facere credentes. Et hic est ille thesaurus agri, pro quo obtinendo etiam ager comparandus est; quia videlicet salutis nostrae pretium in hoc est, ut Deum Dei Filium ad carnem salvandam in carne venisse fateamur, et haec est illa profligatis emenda patrimoniis margarita; sed non statim emitur, cum ejus pretium praeparatur, quia plurimae interveniunt ipsi commercio difficultates. Aut enim mare interjacet, aut praedo intercipit, aut cupidior praevenit, aut praefertur opulentior. Ideo ne existimes jam et comparasse nos gemmam, quia vides pretium praeparasse, neque aedificasse jam domum, cui aedificandae locum fecimus, cum visibiles divitias, supellectiles, pecuniam, patrimonia, velut sordidos aggeres et importunum rudus, egessimus, ut in corde purgato, quasi in terra viva, firmius stabilioris aedificii fundamenta jaceremus. Sed sicut exhaustione ruderum nudata humo, sub immundis molibus multa aut nodamenta truncorum, aut residua ruinarum, aut pleraque noxii generis animalia, et praecipue fetus aut cubilia viperarum deprehenduntur, sic remota a nostro pectore temporalium rerum possessione et cura, jam nobis inspectione cordis nostri vacantes ab his quae nos foras extrahebant, inveteratorum criminum nodos, et inimicorum spiritalium latebras in nostris sensibus invenimus. Nunc nobis apparere incipit interior domus, et illic repentia, quorum non est numerus. Nunc tota infelicitatis nostrae patescit obscuritas. Nunc demum quam longinqui a Deo simus, et quam mortui in comparatione vivorum, videmus. Intellige haec, et cura nostri anxio corde suspira, providens, quia laus in exitu canitur, ut spiritu quo coepimus, ejusdem Domini gratia perficiamur, et usque ad finem praecepti pareamus, cui videmur in capite consilii paruisse. Consilium enim dat, non praeceptum, qui non dicit: Esto perfectus: sed, Si vis esse perfectus: quia libertas voluntatis, quae bona cum est supra legem est, non cogitur, sed suadetur, et ipsa sibi lex est. Quantum autem sit Christum sequi, potes de Apostoli sententia colligere, qua ait: Qui dicit se Christum sequi, debet, sicut ille ambulavit, et ipse ambulare. 161 Quomodo autem ambulaverit Christus, docet alius magister: Qui peccatum, inquit, non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus: qui cum malediceretur, non remaledixit; tradebat autem se ad mortem judicanti injuste. Sed et ex ipsius actione et praeceptis scire possumus quomodo ambulaverit. Ad hoc enim venit, ut vitam suam nobis in formulam et speculum vitae proponeret. Non veni, inquit, legem solvere, sed adimplere: et, quae adimpletio sit, etiam docet ipse dicens: Nisi abundaverit justitia vestra super justitiam Pharisaeorum, non introibitis in regnum coelorum. Hoc enim est adimplere, quod desit adjicere. Lex dixit: Non occides; at ipse: Nec irasceris sine causa fratri tuo. Lex adulterium interdicit; at ipsa Veritas curiosum in feminas damnat aspectum. Ex quo vides, quanto major sit lege fides, cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est: quia legis circumcisio in aperto est, fidei in occulto. Lex ramos peccati praefringit, fides radices eruit: quae nos non operibus tantum, sed et sensibus immaculatos facit: ut vere ad primordialem dignitatem, hoc est, Dei similitudinem reformemur, non solum corpore, sed et corde mundati. Unde et Apostolus deposita terreni hominis specie, coelestem nos inducere testatur; et idem alibi, jam ut indutum Christo virum, gloriam Dei esse pronuntiat. Vide ergo quantum nobis agendum sit, ut non perfecti, sicut dicis, sed inchoati, ut probamus, itineris spatium perlegamus; qui justitiam legis jubemur excedere, ut efficiamur justitia Dei: neque ex lege nobis actio, sed in voluntate lex sit. Christum sequi, Deum imitari est. Et qui nos lege ipsa justitiae suae justiores, et juxta Patrem suum vult esse perfectos, non solum humanas fugere culpas, sed et divinas poscit implere virtutes. Quod quia tantae difficultatis esse perspicis in agone versantibus; quantae gloriae est exhausta decertatione victoribus. Noli interim dum in scammate sumus, dum foris pugnae, intus terrores, alta pro nobis sapere aut loqui: sed potius time, et laborantibus collabora spiritu, et cooperare orationibus: ut per nos quoque destruat inimicum et defensorem, qui elegit infirma mundi ut confunderet fortia. Posce suppliciter ut intellectum det nobis in via hac qua nos vocat, ut videamus quia ipse est Deus, qui crucifixus est ex infirmitate nostra, sed vivit ex virtute Dei: infirmet in nobis virtutem peccati, ut confirmet virtutis suae spiritum: convertat et inopiam 162 et abundantiam nostram; ut justitia, qua indigemus, abundemus; et iniquitate, qua abundamus, egeamus. Nudemur criminibus et virtutibus vestiamur. Ferat nobis opem contra voluntates nostras, nec tradat nos desideriis cordis nostri; et adversus carnem et sanguinem, zabulum et mortem det nobis victoriam, sicut Abrahae dedit adversus quatuor reges, quos ille fidei pater hoc mysterio superavit: quo fides nostra, si confirmata sit spiritu principali, totidem corporis nostri elementa verbo Dei subigeret. Et sicut ille pro fratre quinque in regibus victo victor: ita et fides pro anima, quae totidem sensibus viget, victrix, de exteriore homine triumphabit, in quo de totidem elementis composito quatuor Regum forma concluditur. Sed sicut ille, non multitudine nec virtute legionum, sed jam tum in sacramento crucis, cujus figura per litteram Graecam T. numero trecentorum exprimitur, adversarios principes debellavit: cujus mysterii virtute, trecentis in longum texta cubitis , superavit arca diluvium, ut nunc Ecclesia hoc seculum supernavigat: ita et nos non nostris opibus aut viribus freti, sed unica Crucifixi scientia, elevemus ad ipsum oculos nostros, ut mirificet super nos misericordias suas, qui salvos facit sperantes in se. Quia ipse est Dominus conterens bella, potens in praelio: qui nobis et fiduciam dimicandi et viam vincendi dedit, cum jam triumphantem in seipso naturam hominis portans ait: Constantes estote, quoniam ego vici mundum.
|
(V. not. 107) (id est deposuisse. V.
carm. 23, v. 66) (V. not. 108) (V. not. 109) (V.
not. 110) (V. not. 111) (id est vis. V. num. 23) (V. ep.
23, n. 14, et 37, n. 3) ( forte mistus) (V. not.
112) (V. not. 113) (V. ep. 44, num. 7) (V.
num. 10) (V. not. 116) (V. not. 117) (V. not. 118) (V. not. 119)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 25 |
EPISTOLA XXV. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
|
Viro nobili, cujus nomen ignoratur, suadet ut a profana Caesaris ad sacram Christi militiam transeat; et admonet ne aetatis fiducia aut amore seculi conversionem differat.
|
Etsi ignotus tibi sim facie, jam tamen te corde cognovi: quia filius meus in Domino carissimus Victor referens mihi religiosam vitam tuam, fecit, ut te, quamvis absentem, cognoscerem, et sicut consortem in Christo futurum diligere inciperem. Retuli enim mihi, quomodo et in militia seculari, in qua adhuc tu teneris, socius et secutor contubernii tui fuerit. Unde magis praesumpsi scribere ad te per ipsum. Spero enim et te ex eadem via ad viam nostram esse venturum; quandoquidem istum de tuis sociis ad nos praemisisti, quem pro 163 pignore tuo Ecclesia tenet, ut te post eum capiat. Nihil enim est, benedicte fili, quod possit aut debeat praeferri ei qui est verus Dominus, et verus pater, et Imperator aeternus. Cui enim rectius vitam nostram impendimus, quam ipsi a quo eam accepimus, et cui eam usque in finem debemus; quia ipsius beneficio vivimus? Si tamen in hoc seculo illi militaverimus, tunc ad ipsum transire merebimur. Quod si magis dilexerimus hoc seculum, et maluerimus Caesari militare quam Christo, postea non ad Christum, sed ad gehennam transferemur, ubi principum hujus seculi vertitur causa. Ideo nec affectum, nec patriam, nec honores, nec divitias Deo praeferre debemus, quia scriptum est: Praeterit hujus mundi figura. Et qui hunc mundum dilexerint, cum ipso et peribunt. Ideo ipse Dominus in Evangelio contestatur, et dicit: Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus. Et qui non accipit crucem suam, et sequitur me, non potest meus esse discipulus. De divitiis autem hujus seculi, quas quidam pro summo bono et necessario amplectuntur et diligunt, ita dicit: Non proderunt thesauri iniquis, justitia autem eripit a morte. Et iterum per prophetam ait: Exterminati sunt omnes qui exaltati fuerant auro et argento. In Evangelio quoque clamat, etiamque praedamnat divites seculi dicens: Vae vobis divitibus, quia habetis consolationem vestram vae vobis qui saturati estis, quia esurietis; vae vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis Noli ergo diutius diligere hunc mundum neque militiam ejus, quia secundum Scripturae autoritatem inimicus Dei est quicumque amicus est seculi. Et qui militat gladio, mortis minister est. Qui autem suum vel alienum sanguinem fundit, hic recipiet fructum stipendiorum. Aut enim exitu mortis tenebitur reus, aut crimine: quia necesse est ut miles in bello, in quo tamen non tam pro se quam pro alio dimicat, aut suam mortem victus inveniat, aut mortis causam victor acquirat, quia victor esse non poterit, si effusor sanguinis ante non fuerit. Ideo dicit Dominus: Non potestis duobus dominis servire. Sed quia uni Domino serviendum est, facile puto esse discerni, cui potius serviri debeat, Deo an mammonae, 164 Christo an Caesari; cum ipse Caesar Christi servus studea esse, ut aliquarum gentium rex esse mereatur. Neque enim quicumque terrenus rex totius terrae dominus est. Christus autem totius mundi dominus et Rex est: quia omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil; et ipse est Rex regum, et Dominus dominantium; et in terris, et in mari, et in abyssis omnia quae vult facit. Hunc igitur sequamur, huic militemus; cui cinctus numquam discingitur miles: qui militantibus sibi gloriam vitae aeternae, honorem regni coelestis, et divitias hereditatis suae, et divinae cognitionis consortium perenne largitur. Scriptum est autem: Qui pecuniam diligit, non justificabitur: et qui terrenas possessiones concupiscit, in illis, sicut scriptum est, implanabitur. Nam in Ecclesiastico per Salomonem loquitur divina Sapientia: Quia multi periclitati sunt auri causa, et facta est in facie illius perditio ipsorum. Lignum, inquit, offensionis ejus est aurum, et dejicit eos qui sectantur illud. Sed non omnis nisi imprudens disperiet in illo. Quamobrem fuge ab illo, fili, sicut a facie serpentis, credens Christo, qui in Evangelio testatur omnibus hominibus: Quia non in abundantia cujusquam vita ejus est ex his quae possidet. Sed te forsitan aetatis fiducia, et stipes dignitatum, vel divitiarum augmenta sollicitant, ut dicas: Adhuc juvenis sum; est nunc tempus ut parumper militem, et uxorem ducam, et filios habeam, et postea Deo serviam. Ad haec tibi respondet, non ego, sed Dominus, qui loquitur in prophetis et apostolis suis, et Sapiens dicit: Ne tardes converti ad Dominum, nec differas de die in diem, ne subito veniat ira illius. In Evangelio autem quo ardore properandum sit ad conversionem, ostendit, cum dicit: A diebus autem Johannis usque ad hodiernum diem vim patitur regnum coelorum, et qui vim faciunt, rapiunt illud. Talis violentia Deo grata est, quae neminem concutit, nullius damno committitur. In hanc rapinam manus tuas verte, quae crimen non habet, et confert salutem. Et quid tibi militarium stipendiorum curationes cum invidia violentiae curare, cum forsitan pro tua honestate etiam debitorum moderatus exactor sis? cum sine cujusquam 165 invidia et cum Dei gratia possis esse violentus ut rapias regnum coelorum, quod sibi auferri patitur, et gaudet Christus invadi; quia pro abundantia caritatis et potentiae suae capax est et largiendi quod tenet, et quod donaverit, obtinendi. Nam quando sanctis suis in regno suo regnare concesserit, ipse regnabit in illis quos consortes regni coelestis assumserit. Scriptum est enim et regnum Dei cum sanctis fore, et ipsos sanctos esse regnum Dei; quod propitio Deo, cum conversus fueris, et legendo cognosces, et credendo intelliges. De aetatis autem flore primo quis audeat gloriari? Admonet divina Scriptura, dicens: Omnis caro fenum, et omnis claritas ejus, ut flos feni. Aruit fenum, et flos decidit: sermo autem Domini manet in aeternum. Ideo et Propheta illa potius, in quibus aeterna corporis redivivi gloria post resurrectionem possit manere, desiderans clamat: Quam amabilia sunt tabernacula tua, Domine virtutum! Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini. Et de vinculis conjugalibus, et ceteris temporalium rerum tam spinosis quam inanibus curis Apostolus, in quo Christus loquitur, admonet ne in longum hujus seculi tempus irrita vota mittamus; et cognoscere nos jubet, quia tempus breviatum est, et dicit: Reliquum est, ut qui habent uxores, tamquam non habentes sint; et qui flent, tamquam non flentes; et qui gaudent, tamquam non gaudentes; et qui emunt, tamquam non possidentes; et qui utuntur hoc mundo, tamquam non utentes. Quod cum dicit, ostendit liberos non debere implicari, quandoquidem liberari suadeat impeditos. Si ergo jam forsitan alligatus es uxori, noli quaerere solutionem. Quod si adhuc liber es ab uxore, noli quaerere implicationem. Non enim Apostolus propter conjugii condemnationem hoc dicit, quandoquidem hujus foederis religionem magno Christi et Ecclesiae Sacramento comparat; sed propter instantem necessitatem bonum esse asserens hominem sic esse, quemadmodum ipse erat. Volo, inquit, vos sine sollicitudine esse hoc est, ut nihil praeter Deum et salutem nostram cogitemus. Nam uxor et filii, quamquam et ipsa divinitus nobis pignora data sint, tamen gravissimarum curarum onera sunt. Unde idem Apostolus ait: Quia tribulationem carnis habebunt hujusmodi: quia necessitudines nostrae carnales, quanto cariores nobis sunt, tanto magis nos discruciant et fatigant. Nam 166 uxore accepta primum optantur filii: et si non suscipiuntur, sterilitas lugetur: si suscipiuntur, orbitas timetur. Ac proinde numquam in carnalibus affectionibus ita requiescit animas ut cruciatu careat, dum necessitudines suas aut bonas amat cum amittendi metu, aut malas odit cum amittendi voto; in utroque miseriis sustinendis semper obnoxius. Miser est enim qui uxorem bonam perdit, miserior qui malam possidet. Inter haec duo accidentia, satis felicior est qui utrumque non novit. Similiter est de filiis: saepissime enim sunt miserrimi parentes, vel qui amabiles habent quibus orbantur; vel qui tales habent, ut non habentibus invidere cogantur. Audi ergo, fili mi, et inclina aurem tuam mihi, et disrumpe omnia vincula tua, quaecumque in hoc seculo te implicatum tenent; commuta in melius militiam, ut aeterno Regi incipias militare. Et nunc, ut audio, qui adjutor et tutor es civium, fias comes Christi. Deinde in hac militia soletis in votis habere hanc officii promotionem, ut protectores efficiamini. Si autem Deo te probaveris, ipsum Deum incipies habere protectorem. Vide ad qualem militiam te invito collegam, ut quod homini esse optas, hoc tibi Deus sit. Quem si coeperis sequi, et in ejus comitiva inceperis militare, finis militiae tuae erit regnum, non terrae et temporis, sed aeternitatis et coeli.
|
(V. not. 120) (Al. vae illis) ( forte rationes) (V. not. 121) (V.
not. 122)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 26 |
EPISTOLA XXVI. 1. 2. 3. 4. 5.
|
Sebastianum eremitam et Benedictum diaconum collaudatos, illum ob vitae institutum, hunc propter curam illi necessaria ministrandi, rogat ut pro se et Therasia apud Dominum intercedant.
|
Sancto et merito dilectissimo fratri SEBASTIANO, PAULINUS et THERASIA in Christo Domino salutem. Benedictus est Dominus Deus Israel, qui elegit te et assumsit in vas electionis suae, et segregavit ab utero matris antiquae, et dedit tibi pennas columbae, ut ab hujus seculi strepitu procul evolans diceres: Ecce volavi fugiens, et mansi in solitudine. Quamvis tua solitudo non sola sit, quae non deserta est, sed secreta, et ab hujus mundi tenebris desolata, a 167 Dei lumine frequentetur, et a daemonibus furentibus fugiatur, atque ab angelis gaudentibus excolatur. Ipse Dominus Deus noster donavit nobis, licet longo intervallo distantibus, appropinquare tibi in dilectione per odorem bonum notitiae tuae, quam per fratrem in Domino carissimum Victorem accepimus: qui nobis et opus propositi tui, et secretum tabernaculi nuntiavit: quia veterum sanctorum strenuus aemulator, super torrentem tibi gratissimum, sicut illi quondam filii prophetarum, Elisaeo duce, super Jordanem, pacificam mansionem et spiritualia castra posuisses; et diaconus tibi frater Benedictus Sareptanae illius aut Sunamitidis obsequio ministraret. Beatus ille, cui mandavit Dominus sicut uni volatilium coeli, ut te sicut Eliam ad torrentem secreto sedentem panibus pietatis pasceret; et ad cellulam tuam assiduis super hac ministratione vestigiis, velut ad arcam Noe fructiferum pii germinis ramum afferens columba revolaret. Benedicti vos a Domino, qui facit unius moris habitare in domo, et qui germanitatis vinculum duplicavit in vobis; quos et in Ecclesiae utero fratres fecit, et sub una fide variis distinxit officiis, ut sub diverso munere alter alterum pasceretis. Tu illum spiritualibus armis jejunans et orans juvares, et ille in te coelestia bona sibi sereret, dum carnalia tibi alimenta suppeditat, non indigenti quidem pereuntis escae sumtu: quia fames tua justitiam et regnum Dei esurit. Sed tamen quia idem Dominus, qui fecit quod intus est, fecit quod foris est; spiritus quidem promptus, caro autem infirma; ideo viventem licet animam in Verbo Dei, quod est Christus Deus, qui verus et vivus panis est, tali remuneratur obsequio, ut corpori tuo, id est, terrenae in te fragilitati serviat cibis modicis, et ipse jejuniorum tuorum abundantia saginetur. Ideo enim dixit: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo Dei ; quia ut infirmioris substantiae nostrae rationem, ne esuriret, habuit, perinde et carni panem necessarium ipse Creator ostendit. Sed ne corporis curam animae praeponeremus, quae verbo Dei pascitur, non in solo pane victum hominis constitutum; docuit quem etsi animae cura non quaerat, tamen corporis natura deposcit. Ideo benedictus ille, cui ad opes animae proficit necessitas conditionis tuae: quia adhuc homo, et isto visibili pane pascendus es, etsi interius aeterno illo pane satureris. Non enim proficeret spiritualis virtus, nisi subesset carnalis 168 infirmitas. Nec esset potens fidelium ministratio, nisi materiam ministrandi plerumque fraterna inopia praeberet. Unde et Apostolus ait in sanctos compensationem futuram, cum Ecclesiam Dei ad consolationem istius benedictionis hortatur, et dicit: Abundantia vestra sit ad illorum inopiam: ut et illorum abundantia vestrae inopiae supplementum fiat. Adhuc audeo dicere in utroque vestrum diversa Johannis et Domini forma consistit : Johannis in deserto clamantis, et Domini in templo docentis. Et unus vestrum in servitutem ministerii vocatus est, alter in monachi libertatem. Sed utrique in unum Dei regnum et gloriam convocati, et ambo liberi, quia ambo sub gratia; et ambo servi, quia ambo sub lege fidei. Ambo liberi peccato, et ambo servi justitiae, et ambo in jejuniis Domino diem sapitis, et ambo in epulis sinceritatis Domino gratias agitis, qui dat escam omni carni, et dat escam vivam esurientibus veram justitiam. Unus vestrum audivit, ut dicat: Introibo ad altare Dei, ad Deum qui laetificat juventutem meam. Et alter ab eodem propheta didicit dicere: Singulariter sum ego, donec transeam. Ergo quia sic electi estis et dilecti Domino, ut alter alterius onera portetis; et caritate perfecta, qua invicem vos pascitis, sustinetis, instruitis, locupletatis, adimpletis legem Christi, orate pro nobis; conserite validas orationum manus, ut superetis multitudinem peccatorum nostrorum. Ob hoc enim misericors et miserator Dominus peccatoribus suis sanctorum notitiam caritatemque procurat et donat, ut etiam inexcusabiles reos praepotens advocatio meritis damnationis absolvat. Maneatis in regno Domini benedicti Domino filii pietatis, et pacis, et luminis.
|
(V. ep.
13, num. 20) (V. Vit. c. 39. n.
2) (quod
intra vos fecit esse per inhabitantem in vobis arrhabonem
Spiritus sancti in quo clamatis, Abba, Pater )
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 27 |
EPISTOLA XXVII. 1. 2. 3. 4.
|
Laetatur receptis de Severo nuntiis: purgat se ei de abductis hominibus: ejusdem laudes exsequitur summa caritate ac sui submissione.
|
SEVERO fratri unanimo, venerabili et semper desiderantissimo, PAULINUS. Benedicam Dominum in omni tempore, non obliviscar retributiones ejus, quia non secundum peccata nostra tribuit nobis, qui assiduis et numerosis de tua 169 unanimitate solatiis satiat desiderium nostrum; nam in paucis diebus reditum ad nos sanctorum fratrum et unanimorum communium, Posthumiani et Theridi , adventus aliorum fratrum Virini et Soriani consecutus est. Ita nobis uno propemodum in tempore plurima gaudiorum messis obvenit, cum omnes ii quos pariter venisse memoravimus, litteris unanimitatis tuae dulciorem nobis praesentiae suae gratiam reddidissent. Exsultavit itaque in Domino spiritus noster, et dilatatum est os nostrum super inimicum nostrum, cui non dabatur dicere: Praevalui adversus eos; cum potius vota desideriorum nostrorum praevaluissent, ut exoptata de te, id est maxima animae nostrae cura, et judicia, et eloquia reciperemus. Itaque, ut nihil invicem sicut praeceptum est, nisi amorem mutuum nobis debeamus; respondebo omnibus epistolis tuis: ac primum illi quam primo accepi, qua de ipsis, per quos scripseras, apud me expostulas, cur aut te solum reliquerim, aut illos tibi abduxerim. Sed recognosces, neutro me posse culpari; quia neque in te desiderando umquam modum feci, neque ullum tecum habui de eorum usurpatione certamen: alioquin ultro tibi de tuo jure cessissem, si prius tua fuisset possessio. Non enim a me alieni forent tecum manentes, qui totus es meus in Christo Domino, per quem sum invicem tuus: neque tantum cepissem gratiae in iis receptis quantum amisissem, si tibi praeripuissem quamlibet expetendos in salutari via comites. Nam mea quoque sententia dignissimum me judicarem qui a tua caritate vacuarer, si ullum bonum mihi quam tibi mallem. Verum ego cum illos inopinato Domini munere allapsos mihi tales comperissem, quales et tibi postea in brevi claruerunt, etiam invidebam mihi, cur in hac parte felicior te fuissem, ut tuo conspectu et consortio digniores ego potius obtinerem, vel prius agnovissem. Denique, ut quamprimum hac qua me beatum existimabam gratia te consorte gauderem, et praesentes increpui, quod se familiaritatis ac notitiae tuae expertes faterentur; neque quidquam studiosius mandavi proficiscentibus, quam ad conspectum tuum complexumque properarent, teque cognoscere omnibus in patria rebus et curis suis anteferrent, ut diutinum damnum sibi vel sero sarcirent. Et, gratias Domino, recipimus eos venientes in exsultatione, magnumque hujus, qua nobis in te prae ceteris expetendo credidissent, conscientiae gaudium, quasi benedictum et caeteris vitae suae fructibus altiorem de agro pleno 170 manipulum reportantes. Quas illi Deo primum, qui non solum satiasset, sed et superasset desiderium eorum, ut plura in te quam praesumserant invenirent bona? quas nobis, qui tantae illis acquisitionis fuissemus autores? quas sibimetipsis, quod nobis in suum lucrum paruissent, gratias agebant? Ineffabile mihi est, quanta me voluptate perfuderint, cum referrent et actus et sermones tuos, et perfectum cor tuum caritatis divinae scientia, qua humilis et excelsus, pauper et dives, servus et liber, famulis conservus, fratribus servus, pauperibus dives in visceribus misericordiae, divitibus pauper in spiritu mansuetudinis, humilis virtute pietatis, arduus sublimitate virtutis, et servus Deo, liber mammonae, totum in te spirare Martinum, florere Clarum , maturari Evangelium praedicabant. Impinguarunt omnino oleo laetitiae caput nostrum; propter hoc benedixerunt omnia interiora nostra Dominium duplici causa gratulationis: quod et tibi plurimum praestitisse nos intelligeremus de agnitione dilectissimorum, ut probasti, fratrum; et illos gratulari sibi de notitia et caritate tua, ut divino munere, videremus. Quantum illi praeterea inter opera et munera in te Dei admirati sunt etiam pueros tuos, qui in circuitu tuo sicut novellae olivarum virent: quibus te Deus noster idem fecit, quod ipse cunctis est, ut te et quasi dominum vereantur, et quasi patrem diligant. In hoc tamen sermone eorum, fatemur gemuisse nos ad infelicitatem nostram, quibus ab ejusmodi filiis sterilitatem graviora peccata fecissent: sed facti sumus quasi consolati, quia vicinum esse nobis tuae felicitatis bonum judicamus. Verum ne longiore intervallo nostra iniquitas inter nos et te separet, totum hunc quo diebus et noctibus Deum mulces, sacrae pubis accinge delectum, ut adversum peccata nostra pro nobis aciem orationum dirigant et exorent, ut confirmet hoc Dominus quod operatus est nobis: id est, ut caritate tua, in qua nunc acquiescimus, et qua gloriamur, in illa die refrigeremur et gaudeamus.
|
(V. carm. 22, v. 381, et Vit. c. 33,
n,1) (V. not.
124)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 28 |
EPISTOLA XXVIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
|
171 Victorem, per quem invicem litteras mittebant, Severo laudat, et quod serius remittatur excusat. Totam epistolam, sensibus et verbis sanctissimis texit, insertis emblematibus pulcherrimis de Christo ut igne, fundamento, janua, pane, etc. Et quia Severus aliquid Paulini operum postulaverat, ei duos libellos mittit, quorum alter erat tantopere a S. Hieronymo laudata Theodosii Defensio, quam intercidisse nemo non dolet: alter vero, natalitia carmina de S. Felice.
|
Sancto fratri et unanimo commilitioni SEVER PAULINUS. Redit a me tibi Victor, ut redeat a te mihi: Victor commune pignus, et fidele contubernium, et solemne solatium nobis: Victor in te meus, et in me tuus: Victor epistolarum nostrarum veredarius pedes, aut veredus bipes; victor longissimarum viarum; bene idem dicendus simul et victor et victus; quia vincitur caritate, qua vincit vias duras et magnos labores, qui in sudore vultus sui edit panem suum, ut nos reficiat annuis inter utrumque discursibus, ferens indefessus ac referens commercia litterarum, quibus mutuam visitationem animis ac visceribus invicem nostris, tamquam vectigal officii debiti, pensitamus. Sit benedictus Domino puer Victor; neque illi spinas et tribulos sua terra parturiat, quia impiger est. Viae enim pigrorum spinis stratae sunt. Victor vero noster non dicit: Leo est in viis; quia ita simplex est ut ambulet confidens, fidelis et castus, ut non timeat a timore nocturno, et jaculo volante per diem. Propterea Dominus custodit illum in omnibus viis suis; et angelicis mandat excubiis, ne usquam offendat ad lapidem pedem suum; neque mordeat calcaneum ejus observans coluber in via, quem calceatis ad Evangelii cursum pedibus impune calcabit et conteret. Laudabo igitur et benedicam in Domino Victoris nostri pedes, et de his quoque pedibus audebo dicere: Quam speciosi pedes qui evangelizant mihi pacem de te, cum incolumitatem tuam, et pacem in te, cum fidem tuam nuntiant, per quam in te manet Christus pax nostra: qui et de nobis vel in nobis facit utraque unum; sive qua duo sumus in corde uno; sive qua utramque substantiam animae et corporis unum facimus, conflante nos Christo per ignem 172 Spiritus sui, de quo ait: Ignem veni mittere in terram; et quid vult bonus Dominus, nisi ut accendatur in nobis, et illuminet tenebras nostras, et peccata consumat? Quia Dominus Deus noster ignis consumens est. Tribuat hic mihi Dominus, ut et in me pro me fiat ignis consumens. Ardeat hoc igne cor meum in lumen aeternum mihi, ne eodem ardeat anima mea in poenam perennem. In hoc enim igne revelabitur dies Domini, et uniuscujusque nostrum opus quale sit, ignis probabit. Oremus hunc Dominum, ut doceat nos facere voluntates suas, et spiritus ejus bonus deducat nos in viam rectam, ne labor noster inveniatur ligna, fenum, stipula; sed potius argentum, aurum, lapides pretiosi et vivi inveniamur in muris Hierusalem illius coelestis et liberae, quae aedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum. Hujus enim civitatis habitator in tribus unus ostenditur; unde dicitur civitas Regis magni, civitas Dei nostri, civitas Domini virtutum: quam ipse Dominus, ut scriptum est, fundavit in aeternum: cujus quidem civitatis non solum fundamentum, sed et turris et porta factus est Christus. Fundamentum enim, inquit, nemo potest aliud ponere quam eum qui est nobis turris fortitudinis a facie inimici: qui dicit: Ego sum janua ovium: nemo potest venire ad Patrem nisi per me. Si igitur in hoc domus et mens nostra fundetur, et digna tanto fundamento superaedificetur operatio; erit nobis in aditum civitatis suae porta ipse qui reget nos in saecula, et in loco pascuae collocabit nos, quos jam per aquam refectionis sibi genuit, et nutrit epulis salutaribus in eam mensam, quam praeparavit nobis adversus eos qui tribulant nos. De qua dicit: Beatus qui manducabit panem in regno Dei: quia Christus idem et regnum et panis est quo nos saginamur, et serpens tabescit; cujus fames et poena est cibus vitae nostrae Christus Jesus, qui factus est nobis in escam, ut eo pane viventes, et secundum eum ambulantes, possimus juxta Apostolum dicere: Nostra autem conver satio in coelis est. Cum enim quae sursum sunt sapimus et quaerimus, terreni esse desinimus, ut jam non simus esca serpentis, qui vicissim datus est in escam populis Aethiopum, ut ab his edatur quos EDIT. Quod nobis e contrario salutare est, qui Christum edimus, et absorbemur a Christo, qui absorbet mortale nostrum, quia vita est, ut induat nos immortalitate, et conformes imagini suae faciat, qui dedit nobis potestatem super omnem virtutem inimici 173 impune calcandi per eamdem gratiam, qua dedit potestatem filios Dei fieri credentibus in nomine ejus, quod est supra omne nomen. In hoc habitemus, quia ipse etiam civitas est quae non potest abscondi, quia super montem posita, et cujus fundamenta sunt in montibus sanctis. Hanc civitatem ipse fundavit Altissimus, sicut scriptum est quia Sapientia sibi aedificavit domum. Haec est domus illa non manufacta, in qua si habitemus iis operibus, quibus cives sanctorum fieri mereamur, non ardebit opus nostrum; et ignis ille sapiens transeuntes nos per examen suum, non severo ardore ambiet puniendos; sed ut commendatos suscipiens, blando lambet attactu , ut possimus dicere: Transivimus per ignem et aquam, et induxisti nos in refrigerium. Sed ut eodem nomine quo inchoata est epistola terminetur, ad Victorem nostrum recurram, pro quo excusationem debeo. Quod ad te tardius pacto redit, ne imputes pedibus ejus, qui non pigritiae vitio, sed obedientiae studio apud nos diutius restiterunt. Reputa tamen tempus, non quo dimissum eum indicasti, sed quo misisti; et videbis de placita inter nos retinendi Victoris vicissitudine stare rationem mihi. Non enim ad hiemem apud nos, ut scripseras, exigendam adfuit; sed ut asseruit, de Narbonensi, ubi fratri Posthumiano occurrerat, remissus ad te, tunc a te iterum profectus est, cum ad me directus pervenire potuisset. Jam igitur hieme decedente susceptum, necesse habui vernis mensibus detinere: et quia breve spatium videbatur, quod illico solemnitas Paschalis concluderet, cum et infirmissimus per idem tempus fuissem, ut ad rescribendi negotium non valerem, apposui de diebus aestivis moras ejus, ut compensarem tecum, si tantum in eo tui temporis usurparem, quantum tu in eodem occupaveras de diebus hibernis: unde concedam, si autumno pervenerit ad unanimitatem tuam, ut hiemem rursus impendat tibi; quia vides ita placito Domini procuratum, ut tempora communis unanimi, quae nobis mutua cesseramus, salva fide pacti, majori istius commodo mutarentur: nunc enim apte conversum est ut verius fieret, quod contra meritum indulgens mihi, et tibi detrahens, scripseras. Tu enim vere spiritu fervens salubrius eum in tempore frigoris ignito fidei tuae fovebis calore; at ego frigidus ad aestivam illi stationem aptior ero. Sed utinam vel frigidus magis quam tepidus essem, nec Domino meo vomitum 174 facerem, et proximi mei aestum levarem! nunc vero fastidium potius de satietate mei facio utentibus tempore incolatus mei, nec algentibus, necaestuantibus necessarius, modicae fidei tepore revomendus ab his qui saporem societatis meae spe dulcedinis spiritalis gustare tentaverint. Quo magis miror vel concupiscentiam tuam in desiderandis, vel patientiam in perferendis meptiarum mearum molestiis. Sed utinam mihi tam nullum de multiloquio peccatum accedat, quam tibi magna merces de tam infatigabili caritate cumulatur. Tamquam enim non defatigatus, sed potius et refectus tantis antehac per Victorem nostrum numero et copia voluminibus, iterum postulasti per eumdem librigerum, ut tibi pluribus, si possim, scriptis essem molestior. Praeterea autem jussisti, nimium opulenter tibi de paupere tuo blandiens, ut quae te de annalibus non unius gentis, sed generis humani fugurent, ego videlicet quasi peritior edocerem: sed sibi imputet famem, qui pauperis amici forem pulsat, et promptuarium inane scrutatur. Numquam enim in haec investiganda et colligenda mihi contentum studium fuit. Nam etiam in tempore veteri, quo videbar legere nec legenda, ab historicis scriptoribus peregrinatus sum. Attamen nunc operis tui curam gerens, quo te pro utilitate fidei nostrae inspiciendis et conferendis praeteritorum temporum rationibus occupatum indicasti, quod de me non habui, de fratris unanimi opulentiore thesauro petivi; et ipsam adnotationem, quam commonitorii vice miseras litteris meis inditam, direxi ad Ruffinum presbyterum, sanctae Melani spiritali in via comitem, vere sanctum et pie doctum, et ob hoc intima mihi affectione conjunctum. Si ille has, quae merito te permovent, de annorum sive regnorum non congruente calculo, hiantis historiae causas non ediderit; qui et scholasticis et sanitaribus literis Graece juxta ac Latine dives est, vereor ne apud alium in his regionibus frustra requiramus. Quod si praesumtioni de se meae satisfecerit, prima occasione, si Dominus faverit, transmittam unanimitati tuae utcumque mihi super hac ratione rescripserit. Interim, ut aliquid de praeceptis tuis facerem, misi ex his, quae metuo ne inertiae potius vel imprudentiae meae testimonia sint, quam supernae ministrationis insignia; aut certe vel humanae documenta sapientiae: misi tamen tibi, id est commisi meo pectori 175 meas nugas, non ut sensus tuos polluant tenebrae meae, sed ut tuis sensibus diluantur. Nugas autem meas de verbis ac sententiis meis dixi: ceterum materia sancta, et tuo potius ingenio eloquioque digna; etsi meis sermonibus velut atro habitu vestiatur, speciem tamen divini luminis, interni decoris, quamquam in egenae supellectilis vilitate custodit. Habes ergo libellos a me duos, unum versibus natalitium de mea solemni ad Dominaedium meum cantilena, cui corpore ac spiritu quotidie, lingua autem quotannis pensito dulcissimum voluntariae servitutis tributum, in die festo consecrationis ejus immolans Christo hostiam laudis, et reddens Altissimo vota mea. Alius libellus ex his est quos ad benedictum, id est, Christianum virum, amicum meum Endelechium scripsisse videor, non tamen edidisse convincar. Is enim mihi autor hujus in Domino opusculi fuit, sicut ipsius epistola, quae libello meo pro themate praescribitur, docet. Fateor autem idcirco me libenter hunc ab amico laborem recepisse, ut in Theodosio non tam imperatorem, quam Christi servum; non dominandi superbia, sed humilitate famulandi potentem; nec regno, sed fide principem, praedicarem.
|
(Ep. 13 ad Paulin.) (V. carm. 24,
v. 613, et ep. 32, n. 12.) (id est, humanioribus et sacris litteris. V. ep.
44, n. 1) (V. not. 125) (V. not. 126)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 29 |
EPISTOLA XXIX. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
|
Pallia e pilis camelorum recte sibi ut poenitentia egenti a Severo missa interpretatur. Eidem ut innocenti tunicam mittit de agnorum vellere acceptam a Melania, cujus laudes fuse exsequitur.
|
SEVERO fratri unanimo PAULINUS. Immoderatam, ut arguimus, in litteris vestris onus nostrum loquentibus, caritatem, apta atque moderata ad utilitatem nostram munerum gratia temperastis: necessario enim peccatoribus et precatu deplorationis, et habitu indigentibus, pallia camelorum pilis texta misistis; quae nos in conspectu Altissimi stratos utilibus stimulis admonerent, dum asperitate setarum compungimur , et peccatorum nostrorum horrore compungi, atque intus spiritu conteri, dum extrinsecus terunt habitu. Multa praeterea in eorum usu, de veterum recordatione sanctorum, conformandae fidei emolumenta referuntur. Veniunt in mentem translatus 176 Elias et praemissus Johannes: quorum alterum hispida setis zona cingebat, alterum pili, ut scriptum est, camelorum hirto tegmine vestiebant. Reminiscimur etiam David et omnis mansuetudinis ejus, qua contritum cor et humiliatum Deo sacrificans induebat se cilicio; et operiebat in jejunio animam suam, ut eam spiritali saturitate contegeret. Unde discimus vestimentum animae illud esse jejunium, quo ab omnibus lege divina vetitis abstinemus. Id enim et de primorum patrum dispoliatione cognoscimus, qui postquam ab interdicto cibo destiterant jejunare, nudati sunt. Sed et propheta ipse nos docet quali jejunio animam suam a confusionis nuditate munierit, cum ait Domino: Ab omni via mala prohibui pedem meum, ut custodiam verbum tuum. Ex hoc eodem muneris vestri lanicio et illa nobis de Evangelio camelus ingeritur, quae facilius per foramem acus transit, quam dives in regnum coelorum . Ex quo nostras divitias quae nunc in peccatis tantum manent, cogitantes, quia similes divinis illis viris virtutes affectare non possumus, illius saltem nobis gratiam publicani cupimus provenire, qui in corde detrito semetipsum accusans Deo, et pectus afflictum crebra manu tundens, et oculos conscientiae pudore depressos in coelum levare non audens, iniquitate illa vitiorum dorso cameli aemula, ita se in humilitatem debitam strinxit, et resipiscentis animae complanatione direxit, ut se foramini acus, hoc est, viae verbi vel crucis, quae arcto tramite ducit ad vitam , divinarum aurium penetrator insereret. Oratio enim, inquit, humiliantis se, nubes penetrat: quo contra ille jactantiae suae spiritu dives Pharisaeus, qui imputatione operum debitorum, quia ex lege operandi debitor erat, tamen quasi voluntaria fecisset supra debitum, praedicator sui, accusator alieni, qui conveniret magis Deum quam rogaret, intrare non potuit: quia subsarcinatos arcta non capiunt. Nec poterat eo recipi lata jactantia, quo se humilitas angusta collegit, et angusto angustior contriti cordis exilitate penetravit. Interveniant orationes tuae, ut animam meam multa corruptione discissam, et spinis meorum sensuum temere consertam, Dominicae crucis acus inserto verbi salutaris filo sarciat. Fidem enim et verbum crucis Christi hanc arbitror acum, qua vitae nostrae habitus innovatur, mens nostra compungitur, 177 nosque ipsi Deo per interventum ipsius Mediatoris adfuimus. In eodem est et foramen illud, quia per ipsum et in ipso ad vitam via illa multis desiderabilis, paucis penetrabilis; per quam facilius ingreditur humiliata iniquitas, quam superba justitia. Quo majorem vobis ut medicis spiritalibus debemus gratiam, qui etiam carnalia nobis munera spiritali utilitate confertis; ut haec pallia nobis ad stimulum orationis et habitum humilitatis, tamquam sterili illi ficulneae cophinum stercoris miseritis. In quo mihi videtur aeterna piae humilitatis utilitas indicari, quae sterilem fecundat animam, ne per vacuam arrogantiae speciem sibi juxta illum Pharisaeum placens velut arbor infelix frugibus, inutili fronde luxuriet. Quam bonum autem et utile ad culturam salutis hujusmodi stercus sit, docemur in beato Job, qui postquam sedit in stercore, tentari destitit. Consumserat enim tentatoris invidiam humilitate perfecta, quae facilius surgere quam dejici potest. Quia in fimo sedens, unde cadat non habet; sed habet unde consurgat, per eum qui suscitat de terra inopem, et de stercore erigit pauperem, et in stercora redigit superbos, quia omnis, ut scriptum est, superbus immundus coram Deo: et ideo justior apud Deum ille accusator iniquitatis suae, quam ille justitiae praedicator. Ille laudando se accusavit, hic accusando defendit. Et ideo nihil nobis de nostris operibus blandientes, semper in manus ejus commendemus spiritum nostrum, quoniam apud ipsum est fons vitae. Ab illo intellectum itineris nostri petamus, quoniam a Domino gressus hominis diriguntur. Sed et si potuerimus mandata ejus per ipsius opem facere, necesse habemus sic quoque inutilitatem nostram fateri: quia imputare non possumus debitam servitutem, si tantum praecepta faciamus. Inutilis enim et nequam servus est, qui nihil ad necessitatem debiti muneris voluntario addit affectu, non habiturus unde praemium speret, si tantum conditionis officia dependerit. Quamobrem etiam mandata complentes, ut saepe tibi scribo, timeamus, semper dicentes Domino: Ne intres in judicium cum servo tuo, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Poterit nos vel humilitas confessionis asserere quasi modestos apud bonum Dominum, quos commendare non poterit ut ignavos strenuae servitutis utilitas. Nam et Ninivitae probant quantum apud divinam clementiam peccatori remedium sit, ut sibi ipse non parcat; quandoquidem suffragio poenitentiae reconciliati Deo, meruerunt denuntiatum evadere excidium: quia se spontaneis 178 luctibus cruciando, divinam sententiam praevenerunt sua. Nos vero neque verbis neque rebus digna pensantes, unica tamen facultate nobis caritatis, qua vobis sola pares sumus, misimus tunicam, quam ab usu meo, ut de stercoris vilitate collectum pannum dignare suscipere: nam vel hoc innocentiae tuae congruit, quod de tenero agnorum vellere contexta blanditur attactibus. Addo autem adhuc pretio ejus et gratiae, quod quo dignior probetur usu tuo, de sanctae et illustris in sanctis Dei feminae Melanii benedictione mihi pignus est. Unde te dignior visa est, cujus fides illi magis quam noster sanguis propinquat. Fateor tamen ausum me, ut eam, quamvis illico ut acceperam tibi destinatam, meo tamen vestitu initiando praeterirem; sciens magis me tibi hac injuria praestiturum, quam si te intemerata novitate illius honorassem: simul ut mihi benedictionem quasi de tua jam veste praecerperem; ut jactare possim vestimenti tui me esse participem, qui propitio Deo futuram usus tui tunicam, quasi fuisset, induerem. Addidit autem Dominus hanc gratiam de muneribus et litteris tuis, ut ad eos potissimum dies nobis frater Victor occurreret, quibus sanctam ipsam ex Hierusalem post quinque lustra remeantem excepimus. si feminam dici licet, tam viriliter Christianam. Quid hoc loco faciam? Vetat fastidii intolerabilis metus voluminibus adhuc addere; sed personae dignitas, immo Dei gratia postulare videtur ut commemorationem tantae animae praegressus non raptim omittam, sed paulisper ad eam tibi narrandam, velut navigantes, si aliquem in littore locum spectabilem videant, non praetervehuntur, sed contractis paululum velis, aut remigio pendente pascunt oculos intuendi mora; ita sermonis mei cursum detorqueam, quo etiam illustri illi materia et eloquentia libro tuo vicem aliquam videar reddere, si feminam inferiorem sexu, virtutibus Martini Christo militantem prosequar, quae consulibus avis nobilis, nobiliorem se contemtu corporeae nobilitatis dedit. Opinor autem et hoc ad cumulum divinae gratiae pertinere, quod sanctitatem laudandam de laudibus generis praedicare ordior. Sed hunc ordinem non a rhetoricis institutis magis, quam de evangelicis exemplis usurpari doctissimus Lucas mihi testis est, qui Baptistae beati meritum ab originis claritate detexit: et ne tantum historiae gratia eum commemorasse existimes nobilem Dominici praecursoris parentem, veneranda priscae 179 nobilitatis insignia, et suum cuique stemma connectit, dicens sacerdotem Zachariam de vice Abia. Credo ut ex eo ipso dignitatem meriti ejus ostenderet, adjiciens nomen ex infulis, quod proculdubio in Hebraeis esset insigne, de cujus vice honoratum sortitus sacerdotium fungeretur. Denique addit: Et uxor illius de filiabus Aaron.. Vides evangelistam de commemoratione natalium sancti , dictionem fecisse meritorum; ut iis quos erat de propriis meritis praedicaturus, nomina avita praeferret: et uxor, inquit, illi erat de filiabus Aaron. Auxit meritum sacerdotis commemorata nobilitate conjugii; et laudaturus vitam, genus ante laudavit, ut venerabilior existeret, qui sanctis parentibus responderet sanctitate ingenita, quasi quadam justitiae hereditate: qui illud principale in sacerdotibus nomen Aaron, et honoris in munere, et generis in uxore successor referret: atque illa, quae concors in itinere jugum veritatis cum marito trahebat ad pariendum eligenda per angelum, de quo scriptum est: Ecce mittam angelum ante faciem tuam, dignior et viro sacerdote, et filio prophetis praeferendo existeret, quam divinis idoneam dotibus, non solum vita justitiae, sed et familiae praerogativa fecisset. Sed et ipsius Domini ortum, praeter illum a fonte divino fluentem, etiam istum quo Filius hominis esse dignatus est, evangelistae duo numeratis ab initio majoribus ordiuntur, diversam utroque scriptore corporei sanguinis venam pari fide et dignitate referente: quia dignum erat ut Unigenitus Dei, et primogenitus totius creaturae, atque universi corporis caput, etiam in generis corporei dignitate primatum teneret. Ut unus in coelo Dei Filius ante secula ineffabili natus exordio, etiam in terris illustrium titulorum sibi apices vindicaret, regum pariter et sacerdotum clara progenies. Quam ob rem non videbimur aliena potius quam nostra uti regula, terrenam quoque nobilitatem in supradicta Dei famula praedicantes: qua perspicuum sit id quoque ad operis sui gloriam Dominum contulisse, quo magis confunderetur iste mundus, qui talibus titulis gloriatur, ut quo vanitas hominum ad contemtum Dei utitur, ista potius ad contemtum mundi uteretur: simul ut major salutaris exempli proderetur autoritas humiliandis superborum oculis, mulier celsiore gradu ad humilitatis cultum ob amorem Christi dejecta sublimiter ; ut viros desides in infirmo sexu fortis argueret, arrogantes in sexu utroque personas pauperata dives, et nobilis humiliata confunderet. 180 Igitur Marcellino consule avo , de ambitu generis et opum luxu, in teneris adhuc annis nuptias passa, et brevi mater, sed ea felicitate mortalium non longum potita est, ne diu terrena diligeret. Nam praeter alias orbitates quas irrito in fetibus abortivis labore adhuc marito participe deflevit, ita crevit aerumnis ut duos filios et maritum intra anni tempus amitteret; unico tantum sibi parvulo ad memoriam potius quam ad compensationem affectuum derelicto. Sed et de malorum nostrorum seminibus, causas bonorum coelestium nobis Domino providente, pietatem divinam per humanae pietatis damna concepit. Misera facta est, ut efficeretur beata. Percussa est, ut sanaretur: Quoniam ego percutiam, et ego sanabo, dicit Dominus. Tanta est enim summi Patris pietas, ut etiam ira ejus ex misericordia sit, et ideo castiget ut parcat. Denique beatus Apostolus ideo caecatus est, ut illuminaretur; cecidit persecutor, ut apostolus surgeret; in itinere iter reperit, et in impietatis via viam pacis agnovit. Sic ergo bonus Dominus in omni tempore iisdem circa nos quoque minimos suae pietatis impendiis usque adhuc; ut ipse testatus est, opera Patris operans, sanctam quoque istam, non quia infidelem haberet, sed ut perfectam redderet, paterna pietate corripiens, in misericordia verberavit tentationibus, ut patientia coronaret: flagellat enim omnem filium quem recipit. Itaque luctuoso ambitu trium funerum comes, vidua pariter et orbata, Romam venit cum unico suo incentore potius quam consolatore lacrymarum; sive infans ante sui sensum mala sentiens, jam saperet alienam lugere mortem, qui adhuc vitam suam nosse nesciret: sive ignara male securus infantia, miserabili ludo inter matris lamenta rideret. His edocta documentis, non fidere seculo fragili, et spem tantum in Deo ponere, quem solum amittere inviti non possumus, salutarem sibi filioque scientiam induit; ut parvulum suum negligendo diligeret, et dimittendo retineret, firmius habitura absentem quem Domino commendasset, quam complexura praesentem si sibi credidisset. Imitata est, conditione qua potuit, Annae sterilis fidele votum: nam et istam damnosa fecunditas sterili proximam fecerat; et talis effici post evacuatam fecunditatem timens, qualis illa fuerat ante promeritam fecunditatem, diversum Deo munus simili dedicavit affectu. Ista de parto pignore, illa de concipiendo sollicita. Illa ut mater esse inciperet, haec 181 ne esse desineret. Quod si ideo dissimile judicatur, quia non hujus ita ut illius filius in templo depositus serviat Domino, qui et opibus seculi utatur et honoribus; tamen e diverso compensatione pietatis et fidei videtur aequari: quia haec idem de semetipsa persolverit Domino, quod gloriosa Anna de filio. Illi enim votivus Samuel in plures partus postea repensatus est; huic unicus suus summa partuum, finis luctuum fuit. Illam mandato primogenito in statione templi, et alia domi pignora, et ipsius quamquam sacrati filii, non longinqua tamen discretio , solemnisque ad templum recurrendo visitatio consolabantur: ista, ut unicum suum a pectore suo abscidit, et in sinum Christi jactavit, ut eum ipse Dominus enutriret, nihil postea illi suae sollicitudinis dedit, diffidentiae peccatum judicans, si quem Christo commiserat, ipsa curasset. Quanta autem hoc fide fecerit, hinc perspici licet, quod in magna licet potentissimorum et clarorum propinquorum Romae copia, nemini parvulum suum verbo, ut dici solet, alendum, erudiendum, tuendum mandare dignata est. Tam certa fuit a Christo esse susceptum, et ideo meruit obtinere, quia frui noluit: et nunc revisere meruit per ejus fidei pietatem, qua semel relictum in Deo non desideraverat in hoc seculo. Itaque fecit illi magna qui potens est, majora praesumto donare credentibus. Ita huic ut filium et in hoc loco videret adjecit, sicut Salomoni, quia sapientiam petere elegisset, etiam ceteras opes quas non poposcerat, ob hoc ipsum quia non desideraverat, contulit. Remuneratus intellectum bonum, quo infimis summa praetulerat, minora majoribus superfudit. Ita ille meruit possessor omnium opum fieri, qui esse summarum petitor elegerat. Quo quidem omnes exemplo admonemur sapere, cum docemur eligere. Minora enim majoribus, et summis infima bona, id est, terrena coelestibus anteponentes: in poenam stultae cupiditatis, omni carebimus summo simul atque infimo bono; et illa juste non accepturi, quae non desideraverimus; et istis merito defraudandi, quorum amore noxio potiora neglexerimus. Sic et pater Abraham recepit oblatum Deo unicum, quia prompte obtulit postulatum. Suffecit Domino sacrificium pietatis in corde perfectum, et ob hoc interposita angeli manu jam vibrantem dexteram percussuri patris excipiens, subjecit victimae ovem subito praeparatam, ut nec Deo deforet hostia, nec patri filius. Simul ut mysterium in Christo complendum, quatenus 182 imagini licebat, in Isaac exercitum, in ariete formaretur; cum et agnus ille ad formam Salvatoris in Aegypto postea immolandus, jam in sui generis pecore praetenderetur, hoc est, in eo ariete qui pro Isaac occurrit in victimam, ut pro Christo in figuram praecurreret. Itaque aries illi inventus est, cui non debebatur summa mysterii: sed ille occisus est, cui reservabatur perfectio sacramenti. Multa illi et in ipsius hujus militiae rudimentis adversus draconem invidum fuere certamina: non enim passa est lividi hostis invidia facili illam et pacato abire digressu; sed tota nobilium propinquorum potentia ad retinendum armata, propositum impedire, et eunti obstare conatus est. Sed illa ultra virtutem tentationum jam confortata, et corporea et pietatis vincula, et navem cunctis flentibus laeta solvit: constanterque congressa fluctibus maris, ne tantum seculi fluctus vinceret, navigavit; et simul seculum orbemque commutans, urbem Hierusalem spiritali dono, in qua a corpore peregrinaretur, elegit, exsul civium, et civis effecta sanctorum. Prudenter et sancte in ista voluit servire quae servit, ut in illa possit regnare quae libera est. De multis tamen in illa virtutibus Dei unam saltem, de qua ejus omnia aestimentur opera, praedicabo. Tempore illo Valentis, quando Ecclesiam Dei vivi furor Arianorum rege ipso impietatis satellite persequebatur, haec erat princeps vel particeps cunctis pro fide instantibus. Haec fugatos recipiebat, aut apprehensos comitabatur: sed cum eos recepisset in latebram, qui propter insignem fidem, majore et haereticorum odio infestabantur, et occultantium detegebantur invidia, gravi tunc seditione diabolicis facibus inflammata, quasi contra legem publicam contumax protrahi ac pati jussa est, quae illos manebant, nisi prodere maluisset. Processit impavide cupida passionis, et injuria publicationis exsultans, quamvis non exspectasset trahi, tracturos antevolans ad judicem: qui confusus veneratione praesentis, non exsecutus est infidelitatis iram, dum fidei miratur audaciam. Eadem tempestate per triduum quinque millia monachorum latentium panibus suis pavit, ut per ejus manum iterum Dominus Jesus pristinum numerum in deserto pasceret, tanto quidem tunc impensiore clementia, quanto minore licentia fovebantur occulti, quam illi quondam, qui ad Dominum voluntarie in libertate et pace convenerant. Sed haec nec timida 183 deprehendi, interdictum secura praebebat officium; nec volens gloria operationis agnosci, tamen operis magnitudine prodebatur: totidem apud homines testimoniis gloriosa, quot pastis Deo conscia. Quid haec meriti habeant aestimemus? Cum in historia Regnorum ille celebretur, qui absconditos ab ira aeque impii regis centum viros Dei pavit, dubitandum est, hanc in opere simili saepe millies hunc numerum supergressam fructum fecisse centesimum. Reliqua nunc ejus negotia ac tempora transilibo , et hoc ipsum quo remeans navigavit, ut cursum ipsius aemuler, transfretabo, quo citius sermonem meum in ejus ad nos adventu exponendo determinem, in quo magnae Dei gratiae spectator fui. Neapolim urbem brevi spatio a Nolana, qua degimus, civitate distinctam advecta est, ubi filiorum nepotumque occursu excepta, mox Nolam ad humilitatis nostrae hospitium festinavit: quo nobis advenit ambitioso ditissimorum pignorum vallata comitatu. Vidimus gloriam Domini in illo matris et filiorum itinere quidem uno, sed longe dispari cultu; macro illam et viliore asellis burico sedentem tota hujus seculi pompa, qua honorati et opulenti poterant circumflui senatores prosequebantur, carrucis nutantibus, phaleratis equis, auratis pilentis, et carpentis pluribus, gemente Appia atque fulgente: sed splendoribus vanitatis praelucebat Christianae humilitatis gratia. Admirabantur divites pauperem sanctam: at illos nostra pauperies ridebat. Vidimus dignam Deo hujus mundi confusionem, purpuream, sericam, auratamque supellectilem pannis veteribus et nigris servientem. Benediximus Dominum, qui humiles et excelsos facit sapientes, esurientes implet bonis, et divites dimittit inanes. In istis tamen divitibus eadem die de maternis bonis pauperem spiritum stupebamus, qui magis sancta matris inopia quam sua visibili abundantia gloriabantur. Idipsum autem gloria Domini videbatur operari, quod egenulae nostrae divitias in ejus filiis intuebamur; ut jam hinc fructum fidei suae caperet, cum victoriam suam de hujus seculi vanitate ipsa despectaret, cominus videns omnia quae propter Christum reliquerat, et contemnere perseverarat. Illi sericati, et pro suo quisque sexu toga aut stola soliti splendere filii, crassam illam velut spartei staminis tunicam; et vile palliolum gaudebant manu tangere, 184 et vestimenta sua velleribus, auro, arte pretiosa, pedibus ejus substernere, pannisque conterere gestiebant; expiari se a divitiarum suarum contagio judicantes, si quam de vilissimo ejus habitu, aut vestigio sordem colligere mererentur. Tugurium vero nostrum, quod a terra suspensum coenaculo, una porticu cellulis hospitalibus interposita, longius tenditur, quasi dilatatum gratia Domini non solum sanctis, qui illam plurimi comitabantur, sed etiam divitum illorum catervis non incapaces angustias praebuit: in quo personis puerorum ac virginum choris vicina Dominaedii nostri Felicis culmina resultabant. Neque e diverso habitationis ejusdem, dissoni licet proposito, hospites obstrepebant; sed et in illis religiosa modestia imitabatur nostrae silentium disciplinae; ut si dissimularent concinere vigilantibus, pigro ventre sopiti, tamen non auderent piis vocibus dissonare, fideli timore compositi: quo placitis psallentium vocibus compresso secularium turbarum tumultu, etiam taciti concinebant. Verum ut ad perfectam Domini columbam recurram, scito nunc istam tantam in sexu infirmitatis virtutem Dei, cui refectio in jejunio, requies in oratione, panis in verbo, habitus in panno, lectus in sagulo et centone, durus in terra fit mollis in littera, qua rigidi cubilis injuriam mitigat lectionis voluptas; et sanctae animae in Domino vigilare, requiescere est. Hanc ergo filia Sion hactenus habuit et desiderat, nunc filia Babylonis habet et admiratur: quia jam et ipsa urbs in pluribus filia Sion est, quam filia Babylonis; et ideo miratur in humilitatis obscuro et veritatis luce viventem, et fidei incitamenta divitibus, angustiarum solatia pauperibus ministrantem; quamquam illa quietis et latebrae suae apud Hierusalem in Romanis modo turbis aestuans, clamet: Heu me! quod incolatus meus prolongatus est. Ideone dilata sum, ut nunc habitarem cum habitantibus Cedar? Hoc enim nomine apud Hebraeos, ut comperi, significatur obscuritas. Quare ita illi gratulandum de memoratis virtutibus puto, ut de praesenti sede timeatur, ut tam insignis anima plus Romae conferat quam de Roma trahat: et sic sedeat super flumina Babylonis, ut recordetur Sion; et organo corporis sui suspenso ab inimicae omnibus Babylonis insidiis et illecebris, in sui propositi tenore, velut in salicibus genuino semper humore viventibus constituta 185 virere non desinat; et permanente fidei constantia, virtutisque gratia, folium ejus non defluat: ut sicut vita ejus in itinere adspectatur, ita et laus in exitu canatur. Non tuli, frater, ut te ista nesciret. Ut gratiam in te Dei plenius nosceret, tuo te illi magis quam meo sermone patefeci. Martinum enim nostrum illi studiosissimae talium historiarum ipse recitavi . Quo genere te et venerabili episcopo atque doctissimo Nicetae , qui ex Dacia Romanis merito admirandus advenerat, et plurimis Dei sanctis in veritate non magis tui praedicator quam mei jactans, revelavi. Gloria enim mihi est diligi te et amari, quem famulum veritatis consona linguae vita testatur. Det nobis in illa die misericordiam Dominus a Domino, per hanc gratiam cujus ipse autor est; ut sicut nunc in visceribus caritatis tuae refrigeramur, ita ab ignibus meritis in tuae sortis digito regrigeremur. Spero enim habebimus, indulgente Domino, ut amantissimi tui, de justitia tua suffragium, etsi indigni coronae non audeamus sperare consortium.
|
(V. not. 127) (At quam tamdem feminam) (V. not. 128) (ut duo
testantur autores) (V. n. 129) (id est diu. V. carm, 32, v. 593) (id est distantia. V. epist.
20, n. 1) (V. ep. 26, num. 2) (id est
eleemosynae. V. not. 91) ( id est distantem) (V.
not. 130) ( id est via Appia) (id est Roma. V. epist.
47, n. 1, et not. 131) (V. not. 132) (V. not. 133)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 30 |
EPISTOLA XXX 1. 2. 3. 4. 5. 6.
|
Imaginem Paulini Severus postulaverat. Castigata illius immoderata benevolentia, occasione ejusmodi petitionis, quam ingeniose eludit, de homine interiore atque exteriore disputat.
|
Sancto fratri et unanimo SEVERO PAULINUS. Beato Apostolo dictum est: Multae litterae te ad insaniam perduxerunt. In quo illorum vera insania apparet, quibus sapientia Dei, quam Paulus loquebatur, stultitia erat: quia vacui fide veritatis intelligere non merebantur sapientiam Dei Christum. At ego quamvis propitio Christo ab illorum persona discrepem, quorum infidelitati insanire ille sanitatis magister videbatur: tamen unanimitatis licentia, quae mihi tecum de unanimitate fidei est arctior, usurpabo verbi, non animi similitudinem, ut dicam: Severe, mi Severe, multa te caritas pene delirum facit, et circa me, non aetate, sed sensu parvulum tuum, tamquam avus circa serum nepotem, nimia pietate, quod tamen pace prudentiae tuae dixerim, stultus efficeris. Quid enim tibi de illa petitione respondeam, qua imagines nostras pingi tibi mittique jussisti? Obsecro itaque per viscera caritatis, quae amoris veri solatia de inanibus formis petis? qualem cupis ut mittamus 186 imaginem tibi? terreni hominis, an coelestis? Scio quia tu illam incorruptibilem speciem concupiscis, quam in te Rex coelestis adamavit. Neque enim alia potest tibi a nobis necessaria esse, quam illa forma ad quam ipse formatus es, qua proximum juxta te diligas, nulloque te nobis excellere velis, ne quid inter nos inaequale videatur. Sed pauper ego, et dolens, quia adhuc terrenae imaginis squalore concretus sum, et plus de primo quam de secundo Adam carneis sensibus et terrenis actibus refero, quomodo tibi audebo me pingere, cum coelestis imaginem inficiari prober corruptione terrena? Utrimque me concludit pudor: erubesco pingere quod sum, non audeo pingere quod non sum: odi quod sum, et non sum quod amo. Sed quid mihi misero proderit odisse iniquitatem et amare virtutem, cum id potius agam quod odi, nec elaborem piger id potius agere quod amo? Ipse discors mei intestino bello distrahor, dum spiritus adversus carnem, et caro adversus spiritum dimicat; et lex corporis lege peccati legem mentis impugnat. Infelix ego! qui venenatum inimicae arboris gustum nec crucis ligno digessi: durat enim mihi illud ab Adam virus paternum, quo universitatem generis sui pater praevaricatus infecit: ut qui naturali bono oculos mentis apertos innocentiae et iniquitati clausos habebam, letalem prudentiam boni malique delectu, de infausto nemoris interdicti cibo caecatus pariter et male luminatus haurirem. Atque utinam hoc saltem remedio crimen illicitae concupiscentiae diluissem, ut accepta per gustum nocentem boni et mali scientia, bonum potius elegissem! praesertim cum salutare consilium Dei suadentis audissem, ut aqua et igne, vita et morte propositis, ad aquam potius manum mitterem et vitae munus eligerem. Sed de insipientiae crimine mihi culpa crevit audaciae, quod cum et boni et mali electum accepissem, malui quod nocebat appetere. Quae ergo misero mihi suppetit venia peccati, cui ignorantiae excusatio non remansit? Agnovi bonum, et feci malum; cum aeque mihi liberum esset bonum facere, nisi utilitatem animae contemsissem vitio voluntatis: qua id quod non expediebat admisi, dum non tempero quod licebat. Propterea juste illos innocentiae oculos, quibus malum non videbam, perdidi; et istos invicem, quibus peccatum agnoscitur in poenam conscientiae, iniquitatis accepi. 187 Nam et vidisse primos generis humani parentes, et non vidisse, Scriptura declarat. Vidit enim mulier arborem quia bona ad manducandum, et grata erat oculis ad videndum. Vidit, inquit: ergo habebat oculos. Et quid deinde subtexit? Cum manducassent, inquit, aperti sunt oculi eorum. Ergo caeci fuerant? Unde advertimus? Quoniam non potest in eodem corpore simul convenire caecitas et visus oculorum. Sed certe est quoddam caecum in nobis etiam videntibus, et e contrario etiam in caecis videns. Propter quod arbitror illud a Domino esse dictum: In judicium ego veni in hunc mundum, ut qui non vident, videant; et qui vident, caeci fiant. Venit enim in hunc mundum quaerere quod perierat, et reluminare quod caecatum fuerat. Denique hujus medici egens homo in Propheta clamat: Illumina tenebras meas, Domine Etenim misericors et miserator Dominus, qui in tenebris caecitatis humanae lumen exortum est, ut erigeret elisos, solveret compeditos, illuminaret caecos; quomodo caecandis videntibus venerat? Atqui in Evangelio docemur illum multis caecis visum redonasse, nemini sustulisse. Sed sicut scriptum est in lege: Ego occidam, et ego vivere faciam: sicut etiam in Evangelio, quia ipse positus est in ruinam, et in resurrectionem multorum; ita et illud est: In judicium veni in hunc mundum, ut qui non vident videant, et videntes caeci fiant. Venit ergo Dominus ut vetera transirent, et nova orirentur. Et impletum est quod dixerat: Ego occidam, et ego vivere faciam: quia veterem nostrum hominem assumendo interfecit, affigens illum cruci, dispolians se carne traduxit principatus et potestates, libere triumphans eum in semetipso; et vivificavit novum ex resurrectione mortuorum, ascendens in altum, et collocans eum in coelestibus. Sic ergo venit ut illuminarentur caeci, et caecarentur videntes: ut oculi nostri qui in transgressionem aperti fuerant, caecarentur; et vicissim qui caecati fuerant, aperirentur. Bene enim caecus sum, si non video peccatum; et bene oculatus, si cerno justitiam. Ora ergo, mi frater, ut utrumque in me operetur Dominus, caecet videntem meum, ne videam vanitatem; et illuminet non videntem, ut videam aequitates. Occidat in me veterem hominem cum actibus suis, ut reflorescat in Christo caro mea, et renovetur sicut aquilae juventus mea. Haec est enim mutatio dexterae Excelsi, cum immutabimur a nobis in illum hominem qui secundum Deum creatus est, cujus imago coelestis est: deponentes eum qui corrumpitur secundum 188 desideria erroris. Hujus imaginem in me, quaeso, Deus conterat, et ad nihilum redigat imaginem nostram, id est terrenam, in civitate circumstantiae; et instauret in nobis atque perficiat imaginem suam, in qua nos pingi non pudet, quam praeferentes vere dicamus: Defecit cor meum et caro mea, Deus cordis mei, et pars mea; Deus in secula. Cum enim bona commutatione, quae est homini a dextera Excelsi, defecerit cor meum et caro mea, id est actus voluntatis et fructus carnis meae, tum jam, ut a corporeis nexibus liber, et a meo corde purgatus dicere audeam: Deus cordis mei, et pars mea Deus in secula. Utinam compleatur in me verbum illud evangelici Symeonis, ut fiat mihi Christus in ruinam et in resurrectionem Ruina exteriori meo, et interiori resurrectio; ut cadat in me peccatum, quod anima cadente consistit; et exsurgat ille immortalis, qui cecidit exsurgente peccato. Exterioris enim status, interioris casus est: et ideo quando infirmatur exterior, qui intus est renovatur de die in diem. Quo genere perfectus magister ait: Quando infirmor, tunc potens sum. Gratias autem Domino, quod perenni magis et vivente pictura imagines nostras non in tabulis putribilibus, neque ceris liquentibus, sed in tabulis carnalibus cordis tui pinxit: ubi nos impressos et animae tuae conformatos, fidei, et gratiae unitate customens, non solum istic, sed etiam in aeterno seculo, individua semperque praesenti contemplatione conspicies. Hic etiam, si tantus amor est visibilia quoque captare solatia, poteris per magistras animi tui lineas vel imperitis aut ignorantibus nos dictare pictoribus, memoriam illis tuam, in qua nos habes pictos, velut imitanda de conspicuis assidentium vultibus ora proponens. Sed si forte ad intellectum verbi tui inscitior manus artis erraverit, dissimiles pinget aliis: tibi tamen nos semper animo consideranti et complectenti, quoslibet vultus sub nostro nomine imperitia sua pinxerit, tamen tua conscientia nos erimus.
|
(S. Paulus V. ep. 30, n. 5) ( id est
arboris, seu fructus) (id est S. Paulus.
V. ep. 23, n. 14) ( forte leg. artificis) ( fort. leg.
autem)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 31 |
EPISTOLA XXXI. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
|
189 In basilicae consecrationem Severo mittit particulam sanctissimae crucis, quoque cultu habenda sit docet. Inde crucis inventae subnectit historiam.
|
SEVERO fratri unanimo PAULINUS. Frater Victor inter alias operum tuorum et votorum narrationes retulit nobis desiderare te ad basilicam quam modo apud Primuliacum nostram majorem priore condideris, de sacris sanctorum reliquiis benedictionem, qua adornetur domestica tua ecclesia, ut fide et gratia tua dignum est. Testis est autem Dominus quod si vel scrypulum sacri cineris habuissemus, supra quam nobis ad basilicam, quae proxime in nomine Domini consummabitur, dedicandam necessarium erat, misissemus unanimitati tuae: sed quia nos non habuimus hujus muneris copiam, et ille se spem ejusdem gratiae copiosam habere dixit a sancta Silvia, quae illi de multorum ex Oriente martyrum reliquiis spopondisset, invenimus quod digne et ad basilicae sanctificationem vobis, et ad sanctorum cinerum cumulandam benedictionem mitteremus, partem particulae de ligno divinae crucis. Quod nobis bonum benedicta Melanius ab Hierusalem munere sancti inde episcopi Johannis attulit, hoc specialiter sorori nostrae venerabili Bassulae misit conserva communis; sed quod alteri vestrum datur, utriusque vestrum est; quia in utroque vestrum una ratio manet; et sexum evacuat fides, qua in virum perfectum ambo concurritis. Accipite ergo ab unanimis fratribus in omni bono vestrum sibi consortium cupientibus, accipite magnum in modico munus; et in segmento pene atomo astulae brevis sumite munimentum praesentis, et pignus aeternae salutis. Non angustetur fides vestra carnalibus oculis parva cernentibus, sed interna acie totam in hoc minimo vim crucis videat. Dum videre vos cogitatis lignum illud, quo salus nostra, quo Dominus majestatis affixus, tremente mundo, pependerit, exsultetis cum tremore. Recordemur et petras fissas ad hujus aspectum crucis; et saltem saxorum aemulatione, praecordia nostra findamus timore divino. Reputemus et velum templi eodem crucis mysterio scissum; et intelligamus 190 illius veli scissuram eo fuisse praetentam, ut audientes vocem Domini, et mysterium pietatis immensae, non obduremus corda nostra; sed a carnalibus dividamur, et scindamus infidelitatis velamen, ut revelata cordis facie, salutarium Dei munerum sacramenta videamus. Non autem vobis et hoc scribimus, ut imitemini compositionem istam, qua tubello aureolo rem tantae benedictionis inclusimus. Magis enim nos tali paratu fidem vestram imitati sumus, ut vestram vobis formulam mitteremus in specie auri. Quia scimus vos, ut aurum ignitum, intra vos habere regnum Dei, hoc est fidem crucis: qua regnum coelorum invaditur. Si enim, inquit, compatiamur, et conregnabimus . Et ideo non ad fidei firmamentum, quia visionem fide praevenistis; sed propter meritum fidei, quam auditu receptam, factu probatis, misimus vobis in Domino ligni salutaris donum: ut crucem et corpore possideretis, quam tenetis spiritu, et propositi virtute portatis. Sed quia idipsum fides videtur postulare, non alienum puto, quia cognitu dignum est, enarrare specialem post tempora passionis historiam revelatae et inventae crucis. Quae si ignoretur, facile est perspici, qua difficultate approbetur, Dominicae crucis esse lignum hoc, quod certum est, si in manus Judaeorum venisset omnia contra fidem Christi praecaventium, conterendum et exurendum fuisse. Neque enim in cruce abolenda negligentes fuissent, qui signaverunt sepulcrum: nec ferre potuissent; ut in cruce superstite passio illius coleretur, cujus resurrectionem, vacuato discussis signaculis suis monumento probatam, coli ferre non possunt. Quid ergo nunc quaeritur ubi fuerit abdita, quia nisi latuisset, illis praesertim persecutionum temporibus Judaicam consecutis invidiam, et pene supergressis saevitiam, manifestum est abolendam fuisse? Facile enim assequi conjectura possumus, qua vi excidissent crucem, si exstare vidissent, qui et crucis locum persecuti sunt. Nam Hadrianus imperator existimans se fidem Christianam loci injuria peremturum, in loco passionis simulacrum Jovis consecravit; et Bethlehem Adonidis fano profanata est: ut quasi radix et fundamentum Ecclesiae tolleretur, si in iis locis idola colerentur, in quibus Christus natus est ut pateretur, passus est ut resurgeret, surrexit ut regnaret judicatus 191 ut judicaret. Me miserum! Etiam ista pro nobis Dominus omnipotens perpeti non recusavit, ut ubi pro salute generis humani crucifixus pependerat, ibi hominum sacrilegio sperneretur: et super crucem stabat simulacrum daemonis, et ara simulacri pecudum busta fumabat; et Dei nomen deferebatur statuis mortuorum, cum ipse vivorum Deus, qui et resurrectio mortuorum est, non solum mortui, sed et crucifixi hominis blasphemaretur opprobrio. In Bethlehem quoque, ubi agnoverat bos possessorem suum, et asinus praesepe Domini sui; ibi principes hominum inficiati Salvatorem Deum, infames hominum amores mortesque coluerunt. Prodita novo sidere Regis aeterni incunabula ubi supplices cum suis opibus adoraverant Chaldaei, ibi barbaras libidines sacraverunt Romani. Ubi natum Salvatorem cum exercitu angelorum concinentes coelesti gaudio salutaverant illustrata nocte pastores, ibi Veneris Amasium mixtae semiviris planxere meretrices. Proh dolor! quae pietas hominum hanc impietatem compensare poterit? Ubi sacra nati Salvatoris infantia vagierat, illic Veneris lamenta fingentium lascivis luctibus infamis ritus ululabat: et ubi Virgo pepererat, adulteri colebantur. Mansit hoc seculi prioris nefas in tempora nostris proxima Constantini; qui princeps esse principibus Christianis non magis sua quam matris Helenae fide meruit: quae divino, ut exitus docuit, inspirata consilio, cum Hierosolymam agnosceret nomine, quae Augusta cum filio conregnabat , eum rogavit ut sibi facultatem daret cuncta illic loca Dominicis impressa vestigiis, et divinorum erga nos operum signata monimentis purgare, destructis templis et idolis, ab omni prophanae impietatis contagio, et religioni suae reddere; ut Ecclesia tandem in terra originis suae celebraretur. Itaque prompto filii imperatoris assensu mater Augusta, patefactis ad opera sancta thesauris, toto abusa fisco est: quantoque sumtu atque cultu 192 regina poterat, et religio suadebat, aedificatis basilicis contexit omnes et excoluit locos, in quibus salutaria nobis mysteria pietatis suae, incarnationis, et passionis, et resurrectionis, atque ascensionis sacramentis Dominus Redemtor impleverat. Mirum vero inter haec quod in basilica Ascensionis locus ille tantum de quo in nube susceptus ascendit, captivam in sua carne ducens captivitatem nostram, ita sacratus divinis vestigiis dicitur, ut numquam tegi marmore aut paviri receperit, semper excussis solo respuente, quae manus adornandi studio tentavit apponere. Itaque in toto basilicae spatio solus in sui cespitis specie virens permanet; et impressam divinorum pedum venerationem calcati Deo pulveris perspicua simul et attigua venerantibus arena conservat, ut vere dici possit: adoravimus ubi steterunt pedes ejus. Sed in historia crucis accipite magnum et vere divinum miraculum. Regina illa venerabilis ut venit Hierosolymam diligenter et pie locis, illic et circa omnibus, divinorum curiosa insignium, et oculis haurire gestiens fidem quam piis auribus litterisque perceperat, crucem Domini studiosissime inquirere adorsa est. Sed quae via vel ratio inveniendi subesset, cum index idoneus nemo inveniri posset, ubi memoriam et curam religiosae conscientiae vel observantiae et antiquitas aevi , et superstitionis impiae diuturnitas abolevisset? Verum ipso omnium et terris et animis opertorum conscio et teste Domino, fidelis mulier sanctum Spiritum per affectum pium meruit: quo aspirante, cum rem ab humana conscientia divinitus remotam frustra diligens requisisset, de loco tantum passionis certior fieri studuit. Itaque non solum de Christianis dotrina et sanctitate plenos viros, sed et de Judaeis peritissimos, ut propriae, qua miseri et gloriantur, impietatis indices exquisivit, et accitos in Hierosolymam congregavit. Tum omnium una de loco testificationis confirmata, jussit illico, urgente sine dubio conceptae revelationis instinctu, in ipsum locum operam fossionis accingi; parataque mox civium pariter et militari manu, brevi laborem 193 istius molitionis hausit; et contra spem omnium, sed secundum ipsius tantum reginae fidem, alta egestione reseratis terrae sinibus, abditae crucis arcana patuerunt. Sed cum tres pariter cruces, ut quondam fixae Domino et latronibus steterant, repertae fuissent; gratulatio repertarum coepit anxia dubitatione confundi, justo piorum metu, ne forsitan aut pro cruce Domini patibulum latronis eligerent, aut salutare lignum pro stipite latronis abjiciendo violarent. Respexit pias fideliter aestuantium curas Dominus, et ipsi potissimum quae tam piae sollicitudinis princeps erat hujus consilii lumen infudit, ut aliquem recens mortuum inquiri et inferri juberet. Nec mora, verbum factum: cadaver illatum est; deponitur, jacenti una de crucibus admovetur, et altera: sed reorum ligna mors sprevit. Postremo dominicam crucem prodit resurrectio, et ad salutaris ligni tactum morte profuga funus excussum, et corpus erectum est; tremefactisque viventibus stetit mortuus; et funebribus, ut Lazarus quondam, vinculis expeditus, illico inter exspectatores suos redivivus incessit. Ergo crux Domini tot operta aetatibus, et Judaeis in tempore passionis abscondita, neque gentibus in aedificatione fani terram sine dubio ad ipsam fabricam egerentibus revelata, nonne manu latuit, ut nunc inveniretur cum religiose quaereretur? Ita, ut crucem Christi decuit, experimento resurrectionis inventa et probata crux Christi est; dignoque mox ambitu consecratur, condita in passionis loco basilica, quae auratis corusca laquearibus, et aureis dives altaribus, arcano positam sacrario crucem servat: quam episcopus urbis ejus quotannis, cum Pascha Domini agitur, adorandam populo princeps ipse venerantium promit. Neque praeter hanc diem, qua crucis ipsius mysterium celebratur, ipsa, quae sacramentorum causa est, quasi quoddam sacrae solemnitatis insigne profertur, nisi interdum religiosissimi postulent, qui hac tantum causa illo peregrinati advenerint, ut sibi ejus revelatio quasi in pretium longinquae peregrinationis deferatur. Quod solum episcopi beneficio obtineri ferunt: cujus et tantum munere de eadem cruce haec minuta sacri ligni ad magnam fidei et benedictionis gratiam haberi datur. Quae quidem crux in materia insensata vim vivam tenens, ita ex illo tempore innumeris pene quotidie hominum votis lignum suum commodat, ut detrimenta 194 non sentiat , et quasi intacta permaneat quotidie dividua sumentibus, et semper tota venerantibus. Sed istam imputribilem virtutem et indetribilem soliditatem de illius profecto carnis sanguine bibit, quae passa mortem non vidit corruptionem. Speramus autem et vobis non solum benedictionis monimento, sed et incorruptionis seminario futurum, ut ejus inspectio fidem vestram etiam de recordatione beati illius latronis accendat, qui bene verso latrocinio, longas in magnis laboribus sanctorum vias de momenti fide et momento confessionis anticipans, non immerito ante ipsos apostolos et martyres praeparatum ipsis ab initio, ut ait, regnum primus invasit, et pius coeli praedo diripuit, quia Christum crucifixum similitudine suae poenae videns in eo statu, de quo etiam discipulorum fides turbata nutaverat, Dominum tamen majestatis, ut erat, confessus est; et petens in regno Dei memoriam sui fieri, in gloriam resurrectionis ante ipsam resurrectionem credidit: quam apostoli, posteaquam facta est, non tantum videndo, sed experiendo crediderunt. Nec ipsi tamen de resurrectione carnis potius quam de resurrectionis qualitate dubitantes; quia videlicet qui in orbem terrarum mittendi forent ad omnium gentium informationem, non auribus tantum, sed et oculis praedicandam fidem capere debebant, ut quod firmius didicissent, constantius edocerent.
|
(V. not. 137) ( pro scrupulum) (V. not. 138) (id
est Therasia, uxor Paulini) (V. not. 139) (V.
not. 140) (ad
quam orbe concusso, et sole refugo, et dissilientibus
mortuorum excitatione monumentis, rerum natura
nutaverat) (V.
not. 141) (V. not. 142) (V. carm. 15, v. 291) (Virgil. aevi vetustas) ( id est martyrii seu passionis, ut supra ) ( id est cadaver, vel
mortuus excitatus est) ( id est honore et pompa) (V. not. 143)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 32 |
EPISTOLA XXXII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.
|
Expostulat cum Severo, a quo cum S. Martino ad sacrum fontem depictus fuerat. Mittit versus inscribendos, qui ostendant id factum ut esset Paulinus exemplo poenitentibus, Martinus innocentibus. Conditam a se S. Felicis basilicam describit, et epigrammata basilicis Nolanae et Fundanae inscripta mittit. Tum misericordiae opera, et spiritualis in anima templi aedificationem egregie commendat.
|
Insertis his versiculis patens pagina sollicitavit linguam et manum ut occuparet vacantia, et succurrit animo esse quod scriberem. Perquam enim gratulor, quod unam cordis et corporis nostri, operum quoque et votorum similitudinem ostenderimus, eodem tempore basilicas dominicis adjicientes ovilibus. Tu vero etiam baptisterium basilicis duabus interpositum condidisti, ut nos in horum quoque operum, 195 quae visibiliter exstruuntur, aedificatione superares. Sed Domino gratias, qui dedit nobis in quo et vinci victoriam duceremus. Vincimus enim voto, in quo vincimur gratia ab eo quem nobis judicio anteponimus, dilectione comparamus. Tu es iste quem loquimur; tu inquam pars nostri major; et melior; tu requies nostra, tu gaudium, in te reclinatio capitis nostri, et mentis habitatio est. Quae non tantum in praesenti tempore, sed ut speramus et confidimus in Domino perpetua nobis ab ipsius munere, et in ipsius corpore ac spiritu manebit. Ideo si quid per gratiam Domini amplius agas, nobiscum profecto, certe pro nobis agis. Sed in eo metuo ne operibus tuis, quibus iniqua viarum secularium dirigis, et clivosa complanas, ex illo, de quo semper conqueror affectu in nos tuo, salebram offensionis immisceas, quod splendidos devotionis in Christo tuae titulos nostris nominibus infuscas; et justis laboribus hanc iniquitatem inseris, ut locum sanctum etiam vultibus iniquorum polluas. Recte enim in loco refectionis humanae Martinus pingitur, qui coelestis hominis imaginem perfecta Christi imitatione portavit; ut deponentibus in lavacro terrenae imaginis vetustatem, imitanda coelestis animae occurrat effigies. Noster vero quis illic locus est, qui nec infantibus innocentia, neque viris concurrimus sapientia? et ab immaculatis malitia, a perfectis infirmitate distinguimur? Quae ergo societas lumini et tenebris? lupis et agnis? serpentibus et columbis? hoc est, nobis et 196 Martino? Nonne tu lactis et fellis poculum miscuisti? Sed bene, quod non ut in liquoribus uno calice confusis, ita in hominibus eodem loco mixtis, si discrepent meritis, boni suavitas amaritudine mali venenatur: contraque evenit ut peccator justo compositus magis sordeat, et peccatore collato magis justus eluceat. Quominus moveor errore caritatis tuae, quia nullam beato illi fecisti injuriam, potiusque ad gloriam illius contulisti, ut contra despicabilem facies venerabilis pingeretur, quo splendor ejus comparatione tenebrarum clarius emicaret, qui etiam in splendoribus sanctorum conspicua claritate praefulget. Et quidem nisi scirem te impenso nimii in nos amoris studio hanc informasse picturam, malitiosum te et callidum criminarer, qui nostrae humilitatis obscuras animorum nocte personas, ex adversi juxta parietis regione depictas sancto capiti contulisses, ut illum tantum pingeres, nos vero potius deformares, quos jure conspecta Martini facie despuendos ad probrum ridiculae comparationis exponeres. Sed ne nostri causa, quorum multo amore dum falleris, falsum facis, haec commentatio tua de caritate prolapsa irrideretur; ut revera potest et debet. Hac tantum gratia parvi tibi in versiculis de hujusmodi tua pictura ad te mittendis, ut consilii tui ratio proderetur, qua salubriter novorum hominum informationi studens, diversas longe sibi imagines proposuisses; ut emergentes a sacro fonte, et vitandum et sequendum pariter conspicarentur. Itaque sic habes; si placet, utere. Item de eodem: Certe probatur jam te non ridendum, magisque probandum, si hac tantum ratione longissime dissimiles cominus pinxisse videaris; ut in Martino forma justitiae et summa virtutum, in nobis conscientiae iniquitatis obtritio et confessio cerneretur, ut et beatis exemplum pateret et miseris. In illo speculum fortitudo, in nobis solatium haberet ignavia. Illum intuerentur, qui praeceptum sufficerent implere virtutibus: in nobis 197 consolarentur, qui remedium vellent afferre criminibus. Quia innocentiae fiducia destitutis, et nexu iniquitatis adstrictis, sola ut captivis potest redemtio subvenire. Quaeso te tamen, ne obedientiam meam crimen facias, si versus tuos illos luminis et favorum, sicut denuntiasti, auferas. Verecunde quaeso illud magis, quam vere minatus sis; et, si istos adscribendos putaveris, illi permaneant, ut horum quasi gemmulae sint, et faciant vilibus pretium et claro atra distinguant. Sane accepta licentia dixi linguae meae, non juxta prophetam, ut maneret in requie sua, et custodiret vias meas: sed potius oppositae sibi custodiae frenos rumperet, 198 dum serviret tibi. Ita te diligo, ut magis de obtemperande tibi quam de multiloquio peccatum timerem. Quam ob rem etiam basilicis tuis versiculos, quasi votivos sacris fontibus titulos destinavi. Si quid in his apte locutus videbor, haec quoque fratris Victoris gratia est, cujus oculis et verbis omnia quae in Christo Domino fecisti et agis vidi; et ideo versus quos et de basilicis interposui ipso autore censebis, qui materiam dictavit enarratione factorum tuorum. De baptisterio igitur ipso erunt isti, de cujus pictura tantum sunt illi superiores. Sequentes ad basilicarum picturam sunt. Cum hos operibus unanimitatis tuae manufactis dedissem, illam non manufactam in domestica tua ecclesia gratiam Dei, qua perpetuum tibi hospitem in ea Clarum largitus est, silere non potui. Itaque sanctae ipsius memoriae versus, non quia aliquid divinis ejus meritis dignum loqui possem, sed ut studium plurimae in illius animam caritatis exprimerem, ausus sum facere, et unanimitati tuae mittere. Quos tu coram 199-200 Domino sanctae et cohospitanti tecum semper in Domino animae ejus recitans, excusabis audaciam meam, et commendabis obsequium. Item de eodem, ut quos malueris legas: sed ego scio in hoc te potius ambigere debere, non ut aliquos ad titulum eligere, sed de nullo debeas injuriam sancto Dei facere. Presbyter hic situs est meritis et nomine Clarus, Martino studiis comes, et meriti modo consors: Digna pio domus est altaria, sub quibus artus Conditur exanimos; nam spiritus aethere gaudet, Discipulumque pari sociat super astra magistro. Clare fide, praeclare actu, clarissime fructu, Qui meritis titulum nominis aequiparas, Casta tuum digne velant altaria corpus, Ut templum Christi contegat ara Dei. Sed quia, tu non hac, qua corpus, sede teneris, Qui meritis superis spiritus involitas; Sive patrum sinibus recubas, Dominive sub ara Conderis, aut sacro pasceris in nemore: Qualibet in regione poli situs aut paradisi, Clare sub aeterna pace beatus agis; Haec peccatorum bonus accipe vota rogantum, Ut sis Paulini Therasiaeque memor. Dilige mandatos interveniente Severo, Quos ignorasti corpore sic meritos. Unanimi communis amor sit fomes utrisque Perpetui summo foederis in Domino. Non potes implicitos divellere; si trahis unum, Unus adhaerentem, quo rapitur, rapiet. Ergo individuos pariter complectere fratres. Utque sumus, sic nos dilige participans Sic Deus accivit, sic nos Martinus amavit; Sic et tu pariter Clare tuere pares. Non meritis, sed amore pares; tu sancte valebis Exorare, pares et meritis fieri, Si cum Martino socia pietate labores, Ut vincant vestrae crimina nostra preces: Et simul in vestri ducamur sorte Severi, Vestraque nos semper protegat ala sinu. Quod si Dominus desiderium animae vestrae fecerit secundum fidem vestram, adjiciens ornatui et sanctificationi operum vestrorum, ut sacros cineres de sanctis gloriosorum apostolorum aut martyrum reliquiis adipiscamini dignum opere fidei vestrae, et operis fideliter elaborati dedicatione proculdubio celeberrima, sanctorum quoque reliquiis decens arbitramur, ut hoc etiam quod de cruce misimus, pariter depositum sacratumque veneremini. Quod si ita placuerit, placitum vestrum hi, si videbitur, versiculi nuntiabunt: Si vero magis placeat vobis hanc de cruce benedictionem ad quotidianam tutelam atque medicinam in promptu habere, ne semel condita in altario, non semper ad manum, ut usus exigit, praesto sit, sufficit et illa ad basilicae consecrationem gratia, scilicet Dominus cum apostolis et martyribus; quorum venerandus cinis si sine crucis consortio subjiciatur altaribus , hic opertos titulus indicabit: Habes versus operibus quidem tuis sanctis et magnificis indignos, persuasioni tamen tuae, quam habes tibi de me quam mihi credere, competentes. Quos si non erubueris spectandos domesticae ecclesiae tuae parietibus inscribere, vindicabor. Credo enim vel tunc de meis ineptiis erubesces; et poenitebit te desiderii et exactionis tuae, cum aedificia, quae immaculata adhuc operis tui gratia splendent, obscurata naeniis insipientiae meae; et, ut digno meis versibus verbo utar, caccabata , ridentibus multis vel nauseantibus confusus aspicies. Nec laborabis fallere, ut te lector auctorem putet; cum ineptia nemini in te nota, possit instruere lectorem, ne tibi meum carmen, id est, crimen imponat: qui tamen vel proditoris vel scriptoris nomine culpandus es. Sed no quis me injuriosum judicet illa regula qua perscribitur: Quod tibi nolueris, alii ne feceris: idem a me prius basilicas meas pertulisse praesentibus illi documentis probabis: ut hoc quoque ostendas unanimitatem nostram, quod sive gratia sive injuria me tibi comparans, eadem in tuas qua etiam in meas aedificationes temeritate peccavi. Sed hujus sive gratiae, juxta patientissimum mei animum tuum; sive juxta meum indignissimum munus, injuriae autor aut reus noster tibi Victor habeatur, qui sanctissimus nostrae caritatis interpres hoc se tibi gratiorem a nobis redire praesumsit, quo depressior sub injusto ineptiarum ad te nostrarum onere revertisset. Nam hoc etiam accrescere fascibus suis voluit, ut nostrarum tibi basilicarum versus simul picturasque portaret. Meritoque faciet, si cum hac se tibi querimonia deficiens et curvus intulerit, ut clamet: Ecce propter mandata labiorum tuorum ego ambulavi vias duras; et clamet: Super dorsum meum fabricati sunt peccatores, qui in tot epistolas prolongaverunt iniquitatem suam Recepi igitur et hunc ad peccata mea tumulum, ut fratri cupidissimo talis sarcinae, qua ejus anima gravato corpore levaretur, praestarem quam desiderabatur injuriam. Nam et vere ad unanimitatem nostram congruere haec illius postulatio videbatur, qua asserebat ut oporteret tibi nostras in Domino aedificationes ita notescere, ut nobis tuas in titulis et in picturis indicare voluisses. Hac igitur ratione persuasus, basilicas nostras tuis, sicut et operis tempore et voti genere conjunctae sunt, ita etiam litteris compaginare curavi: ut in hoc quoque nostra conjunctio figuraretur, quae jungitur animis, et distat locis; sic et ista, quae in nomine Domini eodem spiritu elaborata construximus, diversis abjuncta regionibus, ejusdem tamen epistolae serie sibi tamquam contignata visentur. Basilica igitur illa quae ad dominaedium nostrum communem patronum in nomine Domini Christi Dei Jam dedicata celebratur, quatuor ejus basilicis addita, reliquiis apostolorum et martyrum 203-204 intra apsidem trichora sub altaria sacratis, non solo beati Felicis honore venerabilis est, apsidem solo et parietibus marmoratam camera musivo illusa clarificat; cujus picturae hi versus sunt: Inferiore autem balteo, quo parietis et camerae confinium interposita gypso crepido conjungit aut dividit, hic titulus indicat deposita sub altari sancta sanctorum. Totum vero extra concham basilicae spatium, alto et lacunato culmine geminis utrimque porticibus dilatatur, quibus duplex per singulos arcus columnarum ordo dirigitur. Cubicula intra porticus quaterna longis basilicae lateribus inserta, secretis orantium vel in lege Domini meditantium, praeterea memoriis religiosorum ac familiarium accommodatos ad pacis aeternae requiem locos praebent. Omne cubiculum binis per liminum frontes versibus praenotatur, quos inserere his litteris nolui , eos tamen quos ipsius basilicae aditus habent, scripsi; quia possent, si usurpare velis, et ad tuarum basilicarum januas convenire, ut istud est: Vel hoc, de signo Domini super ingressum picto hac specie, qua versus indicat: Cerne coronatam Domini super atria Christi Stare crucem, duro spondentem celsa labori Praemia: tolle crucem, qui vis auferre coronam. Alteri autem basilicae, qua de hortulo vel pomario quasi privatus aperitur ingressus, hi versiculi hanc secretiorem forem pandunt . Coelestes intrate vias per amoena vireta, Christicolae; et laetis decet huc ingressus ab hortis, Unde sacrum meritis datur exitus in paradisum. Hoc idem ostium aliis versibus ab interiore sui fronte signatur: Quisquis ab aede Dei perfectis ordine votis Egrederis, remea corpore, corde mane. Prospectus vero basilicae non, ut usitatior mos est, orientem spectat, sed ad domini mei beati Felicis basilicam pertinet memoriam ejus aspiciens: tamen cum duabus dextra laevaque conchulis intra spatiosum sui ambitum apsis sinuata laxetur, una earum immolanti hostias jubilationis antistiti patet, altera post sacerdotem capaci sinu receptat orantes. Laetissimo vero conspectu tota simul haec basilica in basilicam memorati confessoris aperitur trinis arcubus paribus, perlucente transenna : per quam vicissim sibi tecta ac spatia basilicae utriusque junguntur. Nam quia novam a veteri paries apside cujusdam monumenti interposita obstructus excluderet, totidem januis patefactus a latere confessoris quot a fronte ingressus sui foribus nova reserabatur, quasi diatritam speciem ab utraque in utramque spectantibus praebet, sicut datis inter utrasque januas titulis indicatur. Itaque in ipsis basilicae novae ingressibus hi versiculi sunt. Item dextra laevaque crucibus minio superpictis haec epigrammata sunt: Item de eodem: Intra ipsam vero transennam e regione basilicae novae super medianum arcum hi versus sunt: Haec vero binis notata versiculis epigrammata super arcus alios dextra laevaque sunt. In uno hoc: Attonitis nova lux oculis aperitur, et uno Limine consistens geminas simul aspicit aulas. In altero hoc: Ter geminis geminae patuerunt arcubus aulae, Miranturque suos per mutua limina cultus. Item in iisdem arcubus a fronte, quae ad basilicans domini Felicis patet, mediana, hi sunt: Quos devota fides densis celebrare beatum Felicem populis diverso suadet ab ore, Per triplices aditus laxos infundite coetus: Atria quamlibet innumeris spatiosa patebunt Quae sociata sibi per apertos comminus arcus, Paulus in aeternos antistes dedicat usus. In aliis isti bini: Antiqua digresse sacri Felicis ab aula, In nova Felicis culmina transgredere. Item: Una fides trino sub nomine quae colit unum, Unanimes trino suscipit introitu. In secretariis vero duobus, quae supra dixi circa apsidem esse, hi versus indicant officia singulorum. A dextra apsidis: A sinistra ejusdem: De Fundana basilica. Egrediamur jam Nolana hac basilica, et in Fundanam transeamus. Fundis nomen oppido est, quod aeque familiare mihi fuit dum maneret possessio, quam illic usitatiorem habui. Itaque vel ad pignus quasi civicae caritatis, vel ad memoriam praeteriti patrimonii, basilicam dare in ipso oppido, quoniam et indigebat, ruinosam et parvam habens, voti fuit. Propterea et hos versiculos adjiciendos putavi, quos illi in hoc oppido dedicandae basilicae paravimus. Nam adhuc in opere est, sed propitio Deo dedicationi propinqua. Quod tamen ea mihi maxime ratio persuasit, quia et in hujus apside designatam picturam meus Victor adamavit, et portare tibi voluit, si forte et eam de duabus elegeris in hac recentiore tua pingere, in qua aeque apsidem factam indicavit. Sed de hac apsida an abside magis dicere debuerim, tu videris: ego nescire me fateor, quia hoc verbi genus nec legisse reminiscor. Verum hanc quoque basiliculam, de benedictis apostolorum et martyrum reliquiis sacri cineres, in nomine Christi sanctorum Sancti, et martyrum Martyris, et dominorum Domini, consecrabunt. Ipse enim testatus est se vicissim confessorum suorum Confessorem futurum. Ideo super hac propter picturam gratia geminatus est titulus . De pictura. De reliquiis. Haec interim, mi frater, et alia hujusmodi opera visibilia de terrenis in terra labore molieram: sed benedictus Dominus die quotidie, qui facit mirabilia solus: sicut convertit petram in stagnum aquae, sic et terrena coelestibus mutat; et hanc nobiscum, quamquam de suis et hic et ibi rebus permutationem facere dignatur; ut quae corporaliter molieram in terris, latenter in coelis per ipsum aedificentur; tunc revelanda nobis, cum specie videbimus, quae nunc per fidem providemus. Itaque hic seminamus, et ibi metimus: hic spargimus, et ibi congregamus: hic vivimus, et ibi conversamur: hic accingimur, et ibi militamus: hic pugnamus, et ibi vincimus; vel si istic vincimus, ibi coronamur. Ita quod istic manu struimus, illic fide condimus. Et harum nobis quamvis terrestrium aedificatio fabricarum si voto et studio spiritali struatur, beata coelestium est praeparatio mansionum. Haec enim aedificantes in Domino ex adeptu fidei, aedificamur ipsi a Domino per ejusdem fidei profectum. Nam et evangelicus ille centurio exemplum nobis est ad spem certam mercedis aeternae, hujus specialiter operis gratia recipiendae; qui ad promerendam filii sanitatem, et ipsum Dominum Jesum fidei suae praedicatorem habendum eo potissimum meriti valuit, quod plebs Domini, quae tunc adhuc in Judaeis tantum erat, illi de Synagogae aedificatae testimonio suffragata est. Quid igitur miseri nunc quiescimus oscitantes, et quasi non conducti mercenarii, in tumultuoso hujus seculi foro vacua manu stamus? vel si conductis nobis debere patremfamilias suum denarium cogitemus, ut aliquid in vinea ejus operemur, id 208 ipsum quasi indebitum gratumque praestantes, imputare etiam meditamur Domino, tamquam illi potius quam nobis profutura faciamus. O miseri homines! largiri nos aliquid credimus: negotiamur, et liberales habemur, qui avarissimi esse convincimur; et quidem tanto avariores cupidissimis terrae feneratoribus, quanto amplius est coelestia de terrenis, et beata de miseris egenisque rebus emere; quam terrena terrenis et labentibus lapsura mercari, et Dominum quam hominem tenerare . Damnatur in lege qui pecuniam suam dederit ad usuram, et munera super innocentes acceperit: ecce Evangelii gratia ostendit nobis quomodo eadem crimina ad innocentiam sanctitatemque mutentur; nec poenae, sed praemii retributio consequatur, si tantum in praecepta divina salutaris cupiditate fidei convertantur. Da ad usuram pecunias tuas, sed Christo; et salutaris usura est. Item in seculo corrupti muneribus reorum judices condemnantur: sed quisquis homo praeventus in aliquo peccato, diffidens innocentiae tuae, affers pretium salutis tuae Judici nostro, ne verearis quasi corruptionis injuriam justitiae Dei facere. Accipit a te Christus libens salutis tuae pretium, quia mavult misericordiam quam. Sed forsitan quaeris, ubi illum invenies, et qua corrumpas via quem non vides. Surge, inquit, qui dormis, et erige te a mortuis, et attinges Christum: hoc est, discute carnalis inertiae somnum, et depressam cogitatione terrena mentem a mortuis curis, hoc est conversatione carnali, erige, attollens et dirigens in Dominum animam tuam, et attinges Christum. Operando praeceptis ipsius, videbis eum in omni paupere, tanges eum in 209 omni hospite: quoniam sibi fieri ipse testatur quae in ejus nomine minimis ejus fiant. Ecce nobis jam constat quomodo videas invisibilem, et inapprehensibilem comprehendas. Ergo nunc istic pauperemur , ut tunc ibi locupletemur. Nunc ploremus, ut tunc gaudeamus. Nunc esuriemus, ut tunc saturemur. Omni, inquit, tempore pauperes vobiscum habetis. Vides quia nulla nobis occasio est beneficentiae umquam procrastinandae, cum, si voluntas nostra non absit, pauper in promptu sit. Commodemus ergo securi nunc egeno, et in pauperibus suis Christo, ut ex ejus abundatura in iisdem gloria participare possimus. Propterea enim Dominus ipse praemonet, dicens: Facite vobis amicos de iniquo mammona. Vides quomodo Omnipotens faciat de nocte lucem, et de iniquitate justitiam? Ut cum defeceritis, inquit, recipiant vos in tabernacula aeterna. Quia vicissitudine quadam copiae vel inopiae humanum genus temperatur, quod in illo inferno divite, et superno paupere evangelicus sermo patefecit, ut intelligamus consilium communis Autoris, quo divitem pauperi, et pauperem diviti praeparavit, ut abundans egentis substantia alimoniae sit, et opulento inops materia justitiae: ut fiat, sicut Apostolus dixit, aequalitas: et in illo seculo repensanda illis egestate praesenti opibus aeternis, redundet illorum abundantia ad inopiam nostram, si nostra istic abundantia ad illorum indigentiam commodaverit. Seminemus ergo illis carnalia, ut metamus ab illis spiritalia. Laboret nunc de terrenis manus, ut tunc de coelestibus anima reficiatur. Spes praesens aedificet rem futuram. Faciamus istic tecta quae nos illic tegant. Pascatur istic pauper, ubi me divite eget; ut me illic pascat, ubi me egente saturabitur. Videte commercium spiritale; et, si potestis, negate nos avaros, qui terram vendimus et tributum, ut immunitatem regni cum aeternitate coemamus. Fragilem arenam jacimus, ut domum fundemus aeternam, et de vilibus attingamus astra caementis: de quibus non illam confusionis et superbiae turrem destruendam opere irrito machinamur, sed in ipso angulari lapide fundamur, ut surgamus per ipsum in ipsius plenitudinem, qui est turris fortitudinis a facie inimici. Hanc ipse nos turrem aedificare, computatis ante sumtibus, jubet, ne interrupta aedificatione defecti, temeritatis improvidae notam et dignam irrisionem frustra audacis ignaviae perferamus. Sumtus autem noster fides firma est. Ergo et secundum veritatem Dei credens, qui spes, et opes et vires suas Dominum Jesum habet, ejus omnis 210 aedificatio compacta crescit, et surgit in conscensionem in plenitudinem Dei. Itaque nisi Dominus aedificaverit domum, vano aedificantes labore sudabimus. Sed ne, vel perfecta licet, cooperante Domino, aedificatione, resupini securas manus remittamus, adjicit Scriptura divina, quod etiam aedificatam domum nisi Deus idem custodiat, irrita servantium cura vigilabit. Oremus ergo Dominum, ut dum nos illi foris aedificamus domicilia quae videntur, ille in nobis intus aedificet illa quae non videntur, domum videlicet illam, ut Magister ait, non manufactam: quam ingressi intelligemus in novissimo, videntes scilicet facie ad faciem quod in aenigmate nunc videmus, et ex parte cognoscimus. Sed nunc, dum adhuc in tabernaculo istius corporis constituti, quasi sub illius antiqui tabernaculi pellibus in deserto et tentoriis agimus, praecedente nos per istius orbis aridam Dei verbo, vel in columna nubis, ut obumbret super caput nostrum in die belli: vel in columna ignis, ut cognoscamus in terra coelestem ejus viam; oremus, ut per haec nunc Ecclesiae tabernacula ingrediamur usque ad domum Dei ; ubi et ipse Dominus, ille summus et factus nobis a Domino et excisus a monte, et idem auctus in montem lapis exstat, qui est mirabilis in oculis nostris. Ipse se nunc aedificationi nostrae et fundamento praestet et culmini, quia ipse est initium et finis. Super eamdem petram, nam et petra Christus est, extra quam nemo potest domum stabilem fundare, non stipulam, aut fenum, et paleas, sicut in Aegypto servientes in cophino, manus congerant; ne luteis aedificiis operum sordidorum laterem, ut aiunt, lavemus, et incurvati oneribus laborum servilium devertamus dorsum nostrum a Domino; quia ut conversos ad se reficit lumine, ita aversos afficit caecitate. Videamus autem aedificantes, quid de nostra fragili terrenaque substantia dignum divino fundamento superaedificare possimus, ut ab ipso principali lapide vivificati, lapides in fabricam templi coelestis aptemur. Aurum sensus nostri et sermonis argentum conflemus in Christo, ut nos in hujus mundi fornace purgatos, aurum ignitum, et moneta imaginis suae dignum ipse placitarum sibi animarum discussor efficiat, nosque ipsos illi de operibus luminis pretiosos lapides afferamus. Neque in cordibus ligni duritia stolidi, neque in operibus fenea siccitate aridi, neque in fide vel caritate mobiles et infirmi levium fragilitate palearum; sed ut opus arbitrii nostri non arsurum paretur, et inconcussum pacifica operatione consurgat, oremus Altissimum eam pacem aedificationis nostrae, qua paries ille aliquando in templi murum factus 211 est, ut malleus, et securis, et omne vas ferreum non audiatur in ea: nec sicut postea in ejusdem templi reparatione, inimica Persarum invidia fabricam resurgentem hostilis impediat et interrumpat incursus. Sic enim in domum orationis et pacis perficiemur, si nulla nos carnalium cogitationum cura concidat, nullus quietem nostram seculi tumultus interstrepat. Malleus enim nobis cura victus et cura vestitus est: securis et ferrum nobis cupiditas temporalium, et nocturnus mortuis timor, et livor inimicus, et res hujus seculi; in cujus aut malae cura, aut bonae amore anima conditur, mens compeditur; et pax bonae voluntatis, quae compositis religioso silentio sensibus confirmatur, atque orationis intentio, quae inoffensa de libero et puro corde dirigitur, carnalium oblatratione curarum, quasi interstrepente malleo, vel securi feriente, convellitur. Sed quia major est qui in nobis est quam qui in hoc mundo, potens est Dominus conterere satanam sub pedibus nostris, ut impleatur et illa pro nobis prophetia: Contritus est malleus universae terrae. Expedit autem nobis, ut etiam aedificatum cordis nostri templum saepe Dominus Jesus revisat, veniens in flagello timoris sui, ut ejiciat de nobis mensas nummulariorum, et venditores boum vel columbarum; ne quod avaritiae commercium animus noster exerceat, neque in nostris sensibus tarditas boum stabulet: quia ubi non sunt boves, praesepia munda sunt. Neque simus innocentiae nostrae vel divinae gratiae venditores, ne faciamus orationis domum speluncam latronum. Expurgatis enim omni malitiae fermento sensibus nostris, inambulabit libenter Dominus noster Jesus Christus: et velut in illis quinque porticibus spatiabitur Sapientia , virtus Dei, quae sanat omnes languores nostros. Nam et in anima nostra multi, sicut in illa ad piscinam olim medentem porticu, jacent aegri et debiles: quam si adeat Dei verbum, et avaritiae lepram, et invidiae ferruginem, et intemperantiae caecitatem, et iracundiae phrenesim, et luxuriae paralysim, praecepto medente, depellet; et nos non solum ad sanitatem innocentiae, sed etiam ad firmitatem patientiae refectos, jubebit illico non solum exsurgere de infirmitatis lectulo, sed etiam ipsum lectum tollere, ut portemus validi quo portabamur infirmi. Quod profecto etiam in spiritali vel aegritudinis vel sanitatis nostrae genere completur, cum carnem nostram, cui ut lectulo dediti jacebamus in vinculis vitiorum et infirmitate virtutum, postea in verbo Dei per gratiam Jesu Christi ad bonam incorruptamque mentem, renovato interiore, sani quasi 212 grabatum illud tollimus, et spiritu praevalente portamus, ferentes ipsam sequentem quo volumus: in qua infirmabamur exspectantes alienam opem, semperque praeventi celeritate piscinam occupantium: quia non erat qui porrigeret manum, neque qui salvos faceret; donec ipse legatis et angelis major adveniret, et omnem infirmitatem nostram miserando susciperet, assumendo purgaret, et animam esurientem repleret bonis, et juberet nos abire in domum nostram, illam non manufactam: in qua vox laetitiae et salutis, et ipse omnibus suis Christus habitatio, et regnum, et rex erit, testante Apostolo: Quia semper cum Domino erimus: cui honor, et gloria, et potestas in secula.
|
( id est baptisterii) (V. carm. 24,
v. 438) (quia hujus voti praesumtione
vos aliam apud Primuliacum nostram et priore majorem
basilicam praeparasse cognovimus) (V. not. 147) ( Subaudi magis) (V. not. 148) (V.
not. 149) ( forte legendum trichoram; vid. not.
150) (V. not. 151) (V. not 159.) (V. not. 160) (V. not. 161) ( id est signo crucis) (V. ep. 28, n. 5,
et carm. 24, V. 613) ( id est tumulum) (V. not. 162) (V. not. 163) (V. not. 164) (V. not. 165) (V. not. 166) (qua breve illud,
quod propinquas sibi basilicas prius discludebat,
intervallum continuatur) (V. not. 173) ( an facies) (V. not. 70) (V. ep.
40, num. 7) (id est Paulus. V. ep. 23, n. 24) (quippe ut
prophetarum et angelorum Dominus) (ut supra dixi)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 33 |
EPISTOLA XXXIII. 1. 2.
|
Scribit Alethio qui aliquid operis a Paulino poposcerat, et dicit se minus idoneum qui ejus satiare valeat desiderium. Is Alethius postea in episcopatu Cadurcensi successit Florentio fratri. .
|
Beato et merito venerabilii ac dilectissimo fratri ALETHIO . Deo gratias, qui odorem gratiae in te suae per eloquia litterarum tuarum manifestavit mihi. Per fratrem enim carissimum in Deo Victorem meum, hoc munere militantem Deo, ut fraternae serviat caritati, seque nobis per longinqua terrarum intervalla discretis , impigrum annuis discursibus tabellarium praebeat, et religiosissimis officiis mutuo visitantium corporalem laborem spiritali impendat affectu: per hunc ergo fratrem et conservum in Domino, qui communis et unanimus; nam et vobis ea se, qua nobis insitus est, acceptissimum gratia gloriatur, per hunc, inquam, mihi sancte venerabilis frater, tam dulce quam insperatum mihi munus accepi, epistolam tuam; in qua nobis bonus cordis tui thesaurus apparuit, ut merito percepta officii tui benedictione gauderem, cum faciem interioris tui castissimo speculatus eloquio, quantum in te mihi a Domino adjutorium conferat, agnoscerem. Sed in iis quae mihi injungenda dives inopiae aestimator putasti, sanctam quidem purissimae caritatis fiduciam demonstrasti: fama tamen, quantum intelligo, Dominici operis persuadente inductus es, ut secundum opus Domini, quo nobis curam redemtionis nostrae inspirare dignatus est, ingenii quoque et oris opes suppetere nobis arbitrareris. 213 Sed bonam concupiscentiam magna fide vacuis opinionibus spes illusa decepit. Unde enim mihi tantum aquae, quantum sitis? unde tale poculum, quod digne bibas? unde tanti panes, quantos postulas? Sed ipse tibi autor injuriae tuae eris diutius esurire, qui evangelicos lucis et vitae cibos in alta hujus seculi nocte desiderans, somnolenti et pauperis amici egenam penum pulsas; qui flumina aquae vivae sitiens; arentem venulam scalpis, et humorem de pumice conaris exprimere. Aut enim nullus mihi de inspirantiae siccitate, aut amarus de malitiae fons intus est; quem utinam orationes et litterae tuae saepius impensae mihi exundare ac dulcescere faciant fidei tuae ligno, et eloquii suavitate; ut et verbo Dei, quod bonus minister pio ore depromseris, quasi virga prophetae percusso cordis.
|
(Vide Dissert. 3, num. 2.) (V. not. 176, PAULINUS) (id est separatis, distantibus; vid. ep. 29, n.
9) ( Latin. et Sacchin. forte insipientiae) (Cetera desunt.)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 35 |
EPISTOLA XXXV.
|
Paulinus commendat Delphini precibus animam demortui fratris sui, et seipsum.
|
Beatissimo et venerabili semper nobis desiderantissimo Patri DELPHINO, PAULINUS. Breves sanctae affectionis tuae litteras magno affectu nobis copiosas, in toto, quo desideravimus, corde suscepimus. Sed quia omni rei tempus est, nunc ut in tempore contristationis, tempus etiam breviandi sermonis esse visum est. Contristatos autem nos vehementer fatemur, non tam de obitu corporali fratris nostri, quam de negligentia ejus spiritali, qua relinquendarum istic potius curarum, quam providendorum illic remediorum memor, posthabenda praeposuit, et praeponenda posthabuit. Quem oportuit et illa potiora pro se curare, et haec temporalia pro filiis non praetermittere. Unde petimus ut paterna affectione compatiens huic nostro dolori meminisse digneris, et illum quondam spiritalem tibi filium gratia Dei fuisse progenitum, et ideo tuae specialiter curae hanc esse causam, ne pietatem tuam, quae nobis filiis gloriabatur, dilapidata hereditariae portionis substantia confundamus: sed potius ut orationibus tuis condonetur tibi, ut et illius animam vel de minimo sanctitatis 220 tuae digito distillans, refrigerii gutta respergat, et nobis, dum tempus est, recurrentibus ad te et clamantibus: Pater, peccavimus in coelum et in te; jam non sumus digni vocari filii tui: pro confessione peccati divina miseratio te interveniente succurrat. Ne pro absumta patris aeterni substantia, quam quotidie peccata nostra dilapidant, obruamur pudore redeundi, et in longinqua regione commorati in custodiam escamque porcorum indignam, quod nefas est, deducamur.
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 36 |
EPISTOLA XXXVI. 1. 2. 3. 4.
|
Amandi Burdegalensis presbyteri precibus animam sui fratris et seipsum commendat. Successit postea Amandus ille in Burdegalensi episcopatu S. Delphino, et inter sanctos ipse quoque recensetur in Romano Martyrologio 14 kalend. Julii.
|
Sancto et merito venerabili, ac dilectissimo AMANDO, PAULINUS. Dulcissimum oris vestri gustum in brevi sanctitatis vestrae sermone libavimus. Nam sicut mellis gutta idem sapit quod totus favus, sic et in uno licet verbo stillicidium linguae vestrae totum sanctae animae vestrae saporem refert: quia quidquid de bono thesauro promitur, bonum atque pretiosum est. Nec ideo margarita vilis est, quia exigua; sed ideo magis pretiosa, quia et in exiguo modo magnum pretium habet, ita ut, sicut Evangelica quoque testatur autoritas, profligatis etiam comparanda patrimoniis appetatur. Sed et granum sinapis, quod minimum videtur in semine, maximum tamen exstat in olere. Cujus seminis verbum quia in vobis satum est, et in corde vestro viget, unde cor ardens habetis in via Domini, ideo etiam brevis sermo vester dulcedinem simul ac vigorem verbi coelestis tenet, et nobis ministrat, ut nos etiam vestrae prudentiae sale condiamur. Et ideo nos quoque imitabimur in hac epistola parcimoniam sermonis vestri, etsi plenitudinem sensus vestri non valeamus imitari; hoc tantum respondentes, quod praecipue cum haec scriberemus, curae nobis erat ex recenti dolore fraternae divulsionis: quem etiamsi temporaliter ab hoc seculo sciamus assumtum, in illo nobis cito consequendum, tamen ea verius causa 221 obisse lugemus, quia ex his quae gesta ab ipso, in finem ejus vel ordinata sunt, peccatis magis nostris quam votis congrua egisse perspeximus, ut mallet ad Dominum debitor transire quam liber. Ob hoc impense rogamus, ut quasi frater, quod nobis in Domino esse dignaris, unanimos fratres juvans, et hanc meritis fidei tuae mercedem accumules, ut pro eo infirmitati nostrae compatiaris, et orandi labore conspires; ut misericors et miserator Deus, qui facit omnia in coelo et in terra, et in mari, et abyssis, refrigeret animam ejus stillicidiis misericordiae suae per orationes vestras. Quia sicut ignis accensus ab eo ardebit usque ad inferos deorsum, ita proculdubio etiam ros indulgentiae ejus inferna penetrabit, ut roscido pietatis ejus lumine in tenebris ardentibus aestuantes refrigeremur. Ora et pro nobis, ne in peccatis nostris moriamur; notum faciat nobis Dominus finem nostrum, ut sciamus quid desit nobis, et properemus adimplere quod restat; ut non revolvamur in medio dierum inanium, texentes operibus vacuis araneae telam, sed dies pleni inveniantur in nobis; ut simus pueri centum annorum morientes, id est, malitia parvuli, et sensibus perfecti; Ita fiat, ut mortui superstitibus exemplo bono salubrem poenitentiam relinquamus: neque septem dies luctus noster excedat, si consentiamus in hujus vitae via adversario nostro, id est, spiritui ac verbo Dei, quod nobis peccantibus adversatur. Nam et Spiritus arguit mundum de peccato; et sermo Dei, ut Dominus in Evangelio contestatur, si ei non pareamus, accusator noster erit, et tradet nos judici Verbo, qui rationem talenti sui usque ad novissimum quadrantem exiget; et, nisi exercitio pietatis, quae ad omnia utilis est, duplicatum pecuniae suae fenus receperit, otiosae fidei partem cum infidelibus ponet : quia proximus infideli est, qui mortuam sine operibus fidem vacuo Christiani nomine gerit. Et hic est insipiens, cujus luctus omnis temporis est, quia timorem Domini non habens, caput sapientiae non tenuit. Et factus in cauda est, quia non habitat in medio domus, qui diligens iniquitatem odit animam suam, et traditus ministro inferni carceris, mittitur in tenebras exteriores, quia secundum exteriorem hominem vixerit. Propterea hic sine fine lugendus est, quia 222 in ignem damnandus aeternum sine fine morietur. Pacem ergo habeamus ad Dominum, pacem non hujus mundi, quae amica peccatis Deo dissidet; sed pacem Christi, quae cum Deo conserit, et nos Christo conformat, si adhaereat Verbo Dei anima nostra, ut efficiamur unum cum Deo per interventum mediatoris, qui est pax nostra; quia fecit utraque unum, naturas discordes Dei et hominis in se copulans; et in nobis duo unum faciens, id est, carnem animae spiritali consentientem; et tunc ignis in medio nostrum manebit, seu harum in nobis duarum vel eum spirituum trium consensus invitet, ut faciat in corde nostro sibi placitam cum Patre et Spiritu mansionem, et vicissim nos ubi ipse est ducat, dicens: Intrate in gaudium Domini vestri .
|
(V. not. 179)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 37 |
EPISTOLA XXXVII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
|
Dolet per sua peccata factum ut Victricius, cum Romam venisset, ad se non pervenerit. Laudat hominem de apostolico evangelizandi munere, deque toleratis adversariarum vexationibus. Postremo eum ad constantiam rectae doctrinae et omnium virtutum hortatur.
|
VICTRICIO unanimo fratri PAULINUS. Sicut aqua frigida sitienti, et bonus nuntius de terra longinqua, ita nobis refrigerio et refectioni fuit eloquium sanctitatis tuae, quod per epistolam, brevem quidem verbis, sed caritate prolixam, in manu carissimi portitoris accepimus, hoc est, filii nostri Candidiani; cujus gratiae congratulati sumus, quia propter verba labiorum sanctorum prompto spiritu impigrum carnis infirmae jumentum angariavit in vias duras, non virtute, sed fide fretus. Et sine dubio per orationes tuas, quasi pennas columbae aut pedes cervi ad implendum caritatis ministerium roboratus accepit, et inde in parvo corpore quasi gigas factus, exsultavit ad currendam viam; et replevit animam nostram benedictione dulcedinis, afferens nobis epistolas desiderabiles super aurum et lapidem pretiosum nimis, et super mel et favum dulces. Quibus mentem nostram de peccatis amaram, quasi merram illam in manu Moysi per lignum mysterii, ita beatitudinis 223 tuae sanctus et dulcis afflatus in dulcedinem laetitiae spiritali suavitate mutavit. Nam et inde tristati amaritudinem duxeramus, quod ex Urbe ad nos, sicut sperabamus, brevi itinere non veneras, qui ad Urbem per tanta terrarum spatia perveneras. Fateor enim me hujus boni damno non solum contristatum, sed et confusum fuisse: numquam enim magis mihi ipsi, ne dicam aliis, manifestata fuerant peccata mea, quam quod mihi de tam proximo vultus tui lumen inviderant. Numquid enim Dei manus, quae tam longe te perduxerat, prope non valuisset adducere? Sed peccata nostra grandi muro desideriis nostris opposita, inter nos et te separaverunt. Vae mihi misero peccatori immunda labia habenti, qui audeo dicere te prope nos, vel nos prope te fuisse: cum, etiam si ad nos usque venisses, aeque tamen a sanctitate tua longe fuissemus: neque enim locis potuisset aequari aut conjungi tanta virtutum distantia et longinquitas meritorum. Verumtamen fructibus sanctitatis tuae opus istius pietatis accesserat , et merces in coelo tua de tam pio labore crevisset, si et circa infirmitatem nostram facie et manu tua comminus visitandam, verbum illud Domini salutaris implesses, quia non est opus medico sanis, sed male habentibus. Nolo te enim, benedicte vir Domino, ita securum esse de nobis, ut putes jam sanatos esse omnes languores animae nostrae, in quibus Domino peccavimus et peccamus: quamlibet ipse summus unguentarius, qui ad remedia salutis nostrae conficit varias unguentorum salutarium atque virtutum suavitates, medicamentum vitae nostrae non solum de effusione spiritus sui, sed etiam de corporis nostri assumtione confecerit; factus, ut scriptum est, pro nobis peccatum per similitudinem carnis peccati in veritate carnis nostrae, ut de peccato damnaret peccatum hoc est, radicem peccati nostri ipse peccati liber de materia prius peccatrice damnaret, delens illud quod adversum nos erat mortalis edicti chirographum per sanguinem passionis suae, et inimicitiam, qua separabamur a Deo peccatis intervenientibus, interfecit in semetipso, et triumphavit potestates adversarias carne sua, dans nobis exemplum vivendi atque vincendi in nobismetipsis spiritales et invisibiles inimicos spiritali et invisibili praelio, quod geritur inter legem mentis et legem carnis captivare nos nitentem in legem peccati. Sed ora Deum, et exora, ut apprehendat 224 arma et scutum, et exsurgat in adjutorium nobis, et dicat animae nostrae: Salus tua ego sum; ne fiat via nostra tenebrae et lubricum, et operiat nos umbra mortis, et dicat inimicus: Praevalui adversus eos. Te vero tende te pro nobis arcum orationis, non convertemur in arcum perversum. Exsurgat in nobis Deus, ut dissipentur inimici nostri; quia propter miseriam inopum et gemitum pauperum, quorum participes sumus, exsurrexit Dominus, ut averteret mala nostra inimicis nostris, et salvos faceret peccatores, quorum praecipui sumus, sicut infimi servorum Christi; qui nec ea quae debemus, facere possumus; cum et supra debitum legis aliquod voluntarium munus adjicere debeamus de affectu nostro, ut Magister ipse fecit, cujus tu imitator es; qui potestatem habens de Evangelio vivendi, noluit tamen uti potestate sua, et abutens licito, hanc occasionem sibi cumulandae apud Christum mercedis invenit, ut Evangelium sine sumtu poneret. Tua vero sanctitas non solum de abusione licitorum et abstinentia commodorum visibilium Christianae paupertatis divitem gloriam tenet; sed, sicut comperi, etiam de multitudine adversantium, et tolerantia tentationum; quoniam insurrexerunt in te testes iniqui, et mentita est iniquitas sibi. Sed nodus in scirpo et naevus in lumine non potuit inveniri: non enim sub modio latebat lucerna tua, quae eminet et splendide fulget supra candelabrum sanctum, ut luceat omnibus qui in domo sunt; et multis Domino accendendis luminaribus fomes existat. Et ideo inconcussum et stabile permansit candelabrum tuum, quia manibus humanis impellebatur ut caderet. Non autem merebaris ut illius manu in ruinam commoveretur, qui habet septem stellas, et ambulat inter septem candelabra aurea, habens in ore gladium bis acutum , quo armavit dexteram mentis tuae, ut utriusque Testamenti face candentia inimici jacula victor exstinguas et cadant a latere tuo mille, et dena millia a dextris tuis, tibi autem non appropinquent; quem inexpugnabili scuto teget veritas Dei, ut arcus eorum infirmentur, qui in te dicuntur acuisse linguarum machaeras. Sed ut sagittae parvulorum, ita infirmati sunt ictus eorum; nec potuerunt in corpore armis Dei potentibus septo locum vulneris invenire; Dominus enim protectio tua, et Dominus illuminatio cordis tui, qui te in spiritu veritatis instruxit, ut in 225 doctrina Pauli magister sis gentium, cum fide et veritate, non in inflatione scientiae, neque in sublimitate sermonis annuntias mysterium Christi, sed nihil te judicans scire inter homines, nisi Christum Jesum, et ipsum crucifixum. Cum ergo fides et confessio tua, ut credimus atque confidimus coaeternam Trinitatem unius Divinitatis et substantiae, et operis et regni esse testetur; cumque Patrem Deum, et Filium Deum, et Spiritum sanctum Deum, ut est, qui est, et erat, et venturus est, qui misit te sicut Moysem et apostolos evangelizare gentibus bona Domini: quod ita, ut ipse a Deo doctus es, doces, unitatem Trinitatis sine confusione jungens, et Trinitatem ipsius unitatis sine separatione distinguens , ita ut nulla alteri persona conveniat, et in omni persona trium Deus unus eluceat; et tantus quidem Filius, quantus et Pater, quantus et Spiritus sanctus; sed semper quisque sui nominis proprietate distinctus, individuam retinet in virtutis et gloriae aequalitate concordiam. Certi autem sumus quod et Filium Dei ita praedicas, ut eumdem et Filium hominis confiteri non erubescas; tam vere hominem in nostra natura, quam vere Deum in sua; sed Filium Dei ante secula, quia ipse est Dei Verbum Deus, qui erat in principio apud Deum, aeque Deus coomnipotens et cooperator Patris. Per ipsum enim omnia facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Et hoc Verbum, pietatis immensae mysterio, caro factum est, et habitavit in nobis. Non autem caro tantum corporis nostri, sed homo totus, et corporis nostri et animae assumtione: animae autem rationalis, quae juxta naturale opificium Dei habet insitam mentem: alioquin in tenebris Apollinaris errabimus, si hominem assumtum Deo animam mentis humanae vacuam, qualis est pecorum et jumentorum, dicamus habuisse; et eum hominem quem suscepit Dei Filius; qui necesse est ea veritate, qua veritas est, et qua creavit hominem, totum susceperit, ut opus suum plena salute renovaret. Nulla est autem salus nostra, nisi plena est; quia non hominem, sed aliud nescio quod irrationabilis creaturae animal suscepit Dei Filius, si mentem suam propriam hominis assumti anima non habuit, et contra naturam generis humani ille potissimum primogenitus omnis creaturae homo in formam perfectionis humanae assumtus in tantum mente sua indiguit, ut non de humano, sed de divino 226 spiritu mentem habuisse dicatur. Quod illorum ore dicitur, in quorum corde concipitur hoc venenum, ut et Veritas mentita sit. Sed prope te et in te est verbum veritatis et veritas Dei. Neque indiges Spiritu sancto, qui Dominum Jesum Dei Filium, Deum in gloria Dei Patris, et ad dexteram virtutis, Regem regum manere, et ex resurrectione mortuorum judicem vivis et mortuis adfore confiteris, et credis, et praedicas. Memento nostri, et gloriare secundum Apostolum, quia haec in brevi tentatio in aeternum tibi gloriae pondus operata est, et reposuit tibi coronam justitiae, quam accipies de manu Domini: et in victoriae materiam tibi bellum excitari permissum est; ut et tibi secundum beatum Paulum doctorem tuum liceat gloriari in passionibus tuis, et dilatato super inimicos tuos ore, dicere quomodo laboraveris in longanimitate, in Spiritu sancto, in caritate non ficta, in verbo veritatis, in virtute Dei, per arma justitiae a dextris et a sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam, ut seductor, et verax; sicut ignotus, et ecce agnitus; quasi castigatus, et non mortificatus; quasi tristis, semper autem gaudens; sicut egens, multos autem locupletans. Nam haec ipsa tentatio sanctitatis tuae multis in profectum Evangelii venit: quia nemo in te confusus est, elucente gratia Christi et veritate fidei tuae non solum in directione doctrinae tuae, sed etiam in virtute conversationis quae in coelis est. Non est enim, inquit, regnum Dei in sermone, sed in virtute. Quid ergo quaeritur, cum in te id, quod et verbo praestat, emineat? Quis enim dubitet in ejus spiritu fidem veritatis habitare, in cujus vita videt fidei exstare virtutem?
|
( forte leg. accessisset) ( forte add. in)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 38 |
EPISTOLA XXXVIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
|
227 Commendat insignem Apri a foro ac tribunali ad Christum transitum: admonet ne miretur, sed potius gaudeat se propterea despectui et odio esse mundo; cum jam inde ab initio Christus in suis talia patiatur. Concludit quo studio humanis rebus servitum est, serviendum divinis. Processit deinceps ad omnem virtutem Aper, et presbyter factus est: memoriam inter sanctos meruit XVII kalend. Octobris.
|
Sancto et merito venerabili ac dilectissimo fratri APRO, PAULINUS. Laetatus sum in iis quae scripsisti mihi, et secundum fidem tuam, quam corde conceptam ore testatus es, si me gratia Domini participem tanti spiritus faciat, spero quia in domum Domini ibimus; et quae communi spe fideque percepimus, pariter intuentes in facie veritatis, consona exsultatione cantabimus hymnum Deo nostro: dicturi Domino: Credebamus quia cinis et terra essemus, si in hoc tempore ita confirmentur pedes nostri in atriis Hierusalem, ut terra et cinis esse actu et opere desinamus; ita ut in spiritu humilitatis terram esse nos meminerimus, et esse fateamur Domino, ut per ipsum, quod damnatione peccati sumus, de reconciliatione gratiae non esse mereamur. Beatus es, frater, et bene tibi erit, quia non carne et sanguine, sed Spiritu coelestis Patris revelante, didicisti quod te inconcussa fide tenere et libera voce profiteri sanctissimo ad me epistolae tuae fine firmasti, Christum Jesum crucifixum Dei Filium Deum, cui flectitur omne genu terrestrium, coelestium et infernorum; et quem ad dexteram virtutis, et in gloria esse Dei Patris, omnis lingua confitetur. Hunc tu Dominum et Deum nostrum, quia non aestimabitur alius ad eum, toto arcanae pietatis mysterio amplexus, Dominum et Deum Dei Filium ante secula, factum ex semine David in hoc seculo; et nunc ex resurrectione mortuorum in spem aeternitatis humanae viventem in secula, ut est, credis; et ut credis, praedicas: et rudem esse te atque infantem Deo dices? Vere quidem ex parte credo parvulum esse te factum, sed malitia; sensu autem te esse perfectum de professione fidei tuae disco; quia veritatis agnitio, quam apprehendisti in sermone breviato, sapientiae plenitudo est: et ideo ipse 228 Magister gentium, vas electionis et vas Dei qui in se Christum loqui, et se Spiritum Dei habere profitetur, non in sublimitate sermonis, neque in legis scientia gloriatur, sed omnem gloriam, qua vel Judaeorum vel philosophorum sapientia inflatur, abjecisse se et aestimasse ut stercora protestatur, ut Christum lucrifaciat, et illius scientiae damno hujus imperitiae lucrum consequatur, ut dicat: Ego autem nihil novi, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum ; In quo quoniam omnis sapientiae et scientiae plenitudo atque perfectio comprehenditur, ut insultans huic mundo, et litteras ejus totamque sapientiam vanitate spiritu celsiore despiciens, ait: Ubi scriba, ubi sapiens, ubi conquisitor hujus seculi; nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi? Causamque hujus erroris ostendit quo ita percuti sapientia hujus seculi meruit, ut stultitia Deo sit; quia illi per arrogantiam sapientiae tamquam suae, cum nemo quidquam habeat nisi acceperit, stultitia videretur sapientia Dei. Bene igitur secundum justitiam Dei, stultitiae ac sapientiae versa vice, eo stulti esse damnantur, qui sibi non de Dei munere, sed de suo quasi proprio bono sapientes videntur. Quo magis gratulor unanimitati tuae quod illam reprobatam Deo sapientiam respuisti, et cum parvulis Christi, quam cum sapientibus mundi habere consortium maluisti. Inde jam et hanc gratiam mereris a Domino, ut te, sicut indicare, dignatus es pie glorians, oderint omnes: quod non fieret, nisi verus imitator Christi esse coepisses. Non enim odisset hic mundus, nisi quod jam a se alienum, et sibi videret adversum. Gaude et exsulta: jam et in rudimentis tuis virtus perfectionis operatur. Perspicuum est quam fortiter credideris in Christo, cui jam donatum est pro Christo pati. Vide quid dicat ipse Dominus, et intellige quam beatus sis. Nolite mirari, inquit, si vos mundus odit, quia me prius odio habuit. Si enim ex mundo essetis, amaret utique mundus quod suum esset. Et iterum: Non est major servus domino suo. Si patremfamilias Beelzebub dixerunt, quanto magis domesticos ejus? Vide nunc, si licet ut servi pro Domino recusemus pati, quae pro nobis servis suis Dominus ante sustinuit. O beata injuria, displicere cum Christo! magis nobis timendus est amor talium, quibus sine Christo placetur. Nonne qui oderant te, inquit, oderam illos? et addidit, Perfecto odio oderam illos. Quod nobis cum horum societate commercium sit, cum quorum sorte discretio est? 229 Merito gloriaris, venerandissime frater, et in exsultatione dicis hinc te ipsum tibi credere quod Christianus sis, quia te odisse coeperint qui diligebant, et despicere qui timebant; et ipse tibi conscius es, quia si tu ipse tanti apud te esses; aeque ut solebant et diligerent te, et venerarentur. Gaude igitur et exsulta, ecce enim merces tua copiosa in coelis. Non enim te, sed illum qui in te esse coepit, oderunt; cujus opus est in te et humilitas quam contemnunt, et castitas quam detestantur, in quo te bono prophetarum esse apostolorumque participem laetus agnosce et in propheta, cum dicit: Detrahebant mihi quia subsecutus sum justitiam; et in Apostolo dicente: Facti sumus omnium peripsema; et iterum eodem contestante: Quia positi sumus in hoc mundo spectaculum omnibus angelis et hominibus. Ab initio seculorum Christus in omnibus suis patitur. Ipse est enim initium et finis, qui in lege velatur, in Evangelio revelatur, mirabilis semper et patiens, et triumphans in sanctis suis Dominus; in Abel occisus a fratre, in Noe irrisus a filio, in Abraham peregrinatus, in Isaac oblatus, in Jacob famulatus, in Joseph venditus, in Moyse expositus et fugatus, in prophetis lapidatus et sectus, in apostolis terra marique jactatus, et multis ac variis beatorum martyrum crucibus frequenter occisus. Idem igitur etiam nunc infirmitates nostras et aegritudinem portans; quia ipse est homo semper pro nobis in plaga positus, et sciens ferre infirmitatem, quam nos sine ipso nec possumus ferre, nec novimus. Ipse, inquam, nunc quoque pro nobis et in nobis sustinens mundum, ut perferendo destruat, et virtutem in infirmitate perficiat. Ipse et in te patitur opprobria, et ipsum in te odit hic mundus. Sed gratias ipsi, quia vincit cum judicatur; et, ut scriptum tenes, triumphat in nobis per speciem servitutis Dominus, servis suis gratiam libertatis acquirens, idque agens hoc pietatis suae mysterio, quo formam servi induit, et pro nobis humiliare se dignatus est usque ad mortem crucis, ut humilitate visibili invisibilem illam nobis in coelestibus sublimitatem intus operetur. Vide enim ab initio unde ceciderimus, et intelliges quod divinae sapientiae pietatisque consilio reformemur ad vitam. In Adam quippe superbia ruimus, atque ideo humiliamur in Christo, ut peccatum sceleris antiqui contrariae virtutis obsequio diluamus; et qui superbiendo offendimus, serviendo placemus. Exsultemus itaque et gloriemur in ipso, qui nos et pugnam et victoriam suam fecit, dicens: Constantes estote, quia ego vici mundum. 230 Et in Regnorum libro similiter audio prophetam dicentem regi Josaphat, cum ingenti mole belli, et magna hostium multitudine terreretur. Haec dicit Dominus: Ne timeatis neque expavescatis a facie multitudinis hujus, quia non vobis est haec pugna, sed Domino. Moyses quoque similiter ante jam dixerat: Vos tacebitis, et Dominus pugnabit pro vobis. Igitur qui confidunt in virtute aut sapientia sua, quique in abundantia divitiarum suarum gloriantur, exacuant ut volunt adversum nos arma dentium, et verborum sagittas, venena thesauri mali vipereis vomant linguis; habent pro nobis respondentem sibi Dominum. Tacui, numquid semper tacebo? Nos aures nostras spinis, ut scriptum est, sepiamus, id est, Dei verbo et fide verbi; quae vitae nostrae segetem firmissima innocentiae atque patientiae sepe defendunt, et diabolo dolis suis aditus in praecordia nostra captanti, quasi furibus spinae resistunt; et viscera inimicorum regis; id est, amatores hostium Christi, hos videlicet Christianorum obtrectatores, vitae nostrae atque constantiae contemplatione compungunt. Nos igitur taceamus istis, loquentes ad Dominum silentio humilitatis et voce patientiae; et tunc ipse qui invictus est, pugnabit pro nobis, et vincet in nobis. Tunc princeps harum tenebrarum mittetur foras; qui utique non ab hoc mundo, sed ab homine foras mittitur, cum a nobis fide introeunte discluditur, et dat locum Christo, cujus habitatio peccatum foras mittit, et pulsi serpentis exsilium est. In hujusmodi autem passione quid facere debeamus propheta nos docet, dicens: Ego autem cum mihi molesti essent, induebam me cilicium, et humiliabam in jejunio animam meam, videlicet ut obtrectatores nostros ea ipsa qua commoventur humilitatis specie destruamus; tantoque magis confundantur coram Domino in antiquae adhuc superbiae crimino permanentes, quanto magis nos ipsi gloriamur, in quo confunduntur in nobis. Inconfusibilem enim operarium sicut hilarem datorem diligit Deus. Proinde stabiles in fide veritatis, et operatione justitiae, talium vel odia vel convicia vivendo melius quam loquendo arguimus; quia rejiciet sermones tuos post se qui odit disciplinam; et qui insipientem arguit, ut tenes scriptum, sumit sibi contumeliam. Sibi habeant litteras suas oratores, sibi sapientiam suam philosophi, sibi divitias suas divites , sibi regna sua reges: nobis gloria, et possessio, et regnum Christus est, nobis sapientia in stultitia praedicationis , nobis virtus in infirmitate carnis, nobis gloria 231 in crucis scandalo, quo mihi mundus occiditur, et ego mundo; ut vivam Deo, non autem jam ego, sed in me Christus; cui consepulti sumus , in quo nunc abscondimur hujus mundi oculis, ut confusioni ejusdem cum ipso revelemur; quando horum quae nunc nobis objicit memor, dicet: Hi sunt, quorum vitam aestimabamus insaniam, quomodo reputati sunt inter filios Dei? Sinc illos interim, frater dilectissime, fruantur gloria et vita sua, potiantur fructibus suis; quoniam sicut olera herbarum cito decident, et dies eorum sicut umbra praetereunt; quorum spes intra hujus aevi spatia concluditur, quia nec fidem veri habent, nec voluntatem fidei, qui praesentibus tantum rebus intenti, praestant avaritiae et libidini ne credant Deo, quia cupiditatis utriusque finem facit timor Domini, qui confirmatur fide Christi, per quam discimus agnoscere veritatem vel in contemtu temporalium, vel in appetitu aeternorum bonorum. A quo alieni, quia et veritas Christus est, in hac necesse est errorum infelicium caecitate permaneant, ut in fragili soliditatem, et in solido inanitatem putent; vera pro vanis rideant, et pro veris vana mirentur. Qui si vellent intelligere ut bene agerent, et oculos suos, quos statuerunt declinare in terram, ad salutem justitiae levarent, seque vel paululum humo tollerent, facile his ipsis, quibus ut inanibus et stultis detrahunt, hominum conversionibus illuminarentur. Dominus enim, ut scriptum est, solvit compeditos, et Dominus illuminat caecos. Et iterum: Lex Domini irreprehensibilis, convertens animas, testimonium Domini fidele: sapientiam praestans parvulis. Opus enim Dei est mutare hominem, quia solus potest instaurare quod fecit. Quod toto jam dudum orbe terrarum sapientia Dei Christus operatur, ubique se gentium Verbi voluntate circumferens, et per electas animas semet immittens; ut, sicut per Prophetam dixit, in omni gente primatum habeat. Et quia jam quotidie magis appropinquat recognitionis dies, omnisque nos hora judicio applicat, satagit et properat bonus Dominus praeripere nos ab ira ventura, et de complexu hujus, ut scriptum est, nocentis et vipereae generationis abducere. Hinc in omni loco plura quotidie mirabilia solito signa crebrescunt, ut omnem, quantum in ipso est, hominem salvum faciat. Ostendit in raris, quod omnibus, si velint, prosit. Sufficit enim universorum institutioni 232 forma paucorum, quae in utrumque proponitur, ut credentibus exemplo sit, indurantibus testimonio. Quare si quid humani sapiunt ii, qui inficiantur animo quem figura praeferunt hominem, admirentur in te, et laudent Deum, et hanc beatissimam immutationem mentis ac vitae tuae non existiment errorem stultitiae tuae, sed sapientiae Dei esse virtutem intelligant. Quanto enim prudentiorem te ceteris et doctiorem fuisse memmerunt, tanto evidentior iis esse debet operatio potentiae Dei, quia prudentem a sententiae suae cursu vel statu non potest flectere, nisi summa ipsa Sapientia, quod est in Christo Deus, virtutum virtus, et mens mentium, Dominus majestatis, brachium excelsum, in quo dispersi superbi, ut scriptum est, a mente cordis ipsorum, depositi potentes de sede, et exaltati humiles. Quo brachio, id est, Christo, esurientes implentur bonis, et inanes dimittuntur divites. Quod et in te cernimus agi. Respice enim in temetipsum, et haec utraque, quae dejicit aut extollit Deus, in te eodem invenies. Destructus es a superbo, assumtus in humilem: depositus ab iniqua potentiae sede, ut in pacis atque justitiae solio locareris: inanitus es a divite, ut diteris in paupere: et ab illa supervacuae distentionis saturitate vacuatus es, ut veris piae paupertatis bonis implearis esuriens justitiam. Ubi nunc tu ille es ali quando terribilis, vel pro tribunalibus advocatus, vel in tribunalibus judex? ubi tua illa cervix, tunc verius, ut nunc de te mentitus es, tauri pinguis, quomodo facta est docilis ac tenuis in jugo Christi ex quo conversus ingemuisti, et beneplacitum est in te Deo sicut super vitulum novellum? Deposita cervice tauri fractus es in mansuetudinem bovis illius qui agnovit possessorem suum. Beati oculi eorum qui haec in te Dei mirabilia conspiciunt, etsi illi miserrimi qui videntes non vident. Quis daret mihi pennas sicut columbae, et volarem ad te, et in conspectu tuo colloquioque requiescerem, in voce exsultationis et confessionis epularer. Videns te non te, et videns ex leone vitulum, videns in Apro Christum: nunc versa ferocitatis aut virtutis vice aprum seculo, agnum Deo. Non enim jam de silva, sed de segete aper es, quia bonis disciplinarum fructibus opimaris, et in fruge virtutum tibi pastus est; duplicis Testamenti dentibus ad rumpenda retia Nebroth venatoris armaris; totaque illa 233 quae pro seculo superbus gerebas, nunc adversum seculum humilis arma convertis. Nunc vere sapiens, vere disertus, et vere potens, qui mundo huic stultus et mutus es, ut autori linguae et mentis tuae facundus et sapiens de suis muneribus Deo servias. Nunc instructior jure divino advocatus pro te postules, et justior judex te ipsum judices; et in te, aut de te ipse sententiam feras, ut magis merearis absolvi; teque non solum venia, sed et gloria dignum facias, cum tibi per accusationem tui ades, teque damnando sanctificas: intelligens non quod hominibus, sed quod Deo placeat, sanctum et innocens esse; et ideo rarus, ut scribis, urbium frequentator, familiare secretum taciti ruris adamasti, non otium negotio praeferens, neque te ecclesiasticae utilitati subtrahens, sed jam pene forensibus turbis aemulos ecclesiarum tumultus et concilia inquieta declinans. Arbitror autem idipsum majoribus ecclesiae utilitatibus praeparari, quod salubri consilio instructioni sanctae vacas, et intentus studiis spiritalibus, quibus solitudo amica est, formas in te quotidie confirmasque Christum, quo et servus utilior, et magister doctior digniorem te ea, in qua nutu Dei positus es, sede perficias, opere pariter et verbo potens; ut lingua et mente tibi concors, veram te apostolicae disciplinae formulam praebeas praecepti Dominici actor et doctor . Ita demum constabit non humano suffragio, sed divino te esse judicio sacerdotem. Quod jam probari et fide et vita tua credens, peto et impense rogo, ut nos semper orationibus tuis implices; et quoties fuerit occasio, litteris revisere studeas. Quod quidem a te munus non tam officii capiendi cupidus, quam animi reficiendi studens exigo; ut et solatium caritatis et gaudium simul capiam, cum te mei memorem in negotiis sanctis, ac tui diligentem profectu scientiae spiritalis, et intellectu ardentis in Deum cordis legens videro. Non jam te de sermone virtutis, id est, praedicatione Christi, sed de virtute ipsius sermonis expendens, id est, ut credere te Christum Jesum crucifixum Dominum et Deum loquendo pariter et vivendo confirmes. Quia eodem affectu gestare debemus imaginem coelestis hominis, quo gessimus ante terreni. Alioquin quod nostrum est quis dabit nobis, si non fuerimus tam fideles in nostro, quam fuimus in alieno? In hoc enim facti sumus, ut boni simus, et nostro serviamus Autori; contra cujus praecepta viventes 234 vitio voluntatis nostrae, non solum contra vitam, sed et contra naturam nostram faciemus; et ideo comparavimur jumentis, quibus non est intellectus. Attamen Dei bonitas ita nobiscum paciscitur, ut praeteritae nobis impietatis gratiam faciens, contenta sit vel tales nos esse sibi servos pro nobis, quales adversum nos diabolo fuerimus, dicente Apostolo, ut sicut exhibuimus membra nostra servire iniquitati, sic eadem exhibeamus servire justitiae; videlicet, ut eadem affectione delectemur in Domino, qua delectati sumus in peccato. Sic ambiamus Dei regnum, quomodo ambivimus seculi dignitatem; et denique tam diligenter curemus bona coelestia, quam terrena curavimus.
|
(V. epist. 5, n. 7.) (V. ep. 23, n.
41) (Virgil.) (id est judicii. V. ep. 19, n. 3) (An induratis) (V. ep. 9, n. 4) (V. not. 180)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 39 |
EPISTOLA XXXIX. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
|
Aprum docet quomodo ager cordis sit colendus: ubi et verba Joelis de eruca, locusta, brucho et rubigine, pulcre admodum ad quatuor animae passiones trahit.
|
Sanctis, merito venerabilibus ac dilectissimis fratribus APRO et AMANDAE, PAULINUS et THERASIA peccatores. Aliis reditus de patrimoniis pensitatione solemni praebeantur: nobis, quibus possessio caritas vestra in Christo est, reditus ab officiis affectionis vestrae sumitur, et in litterarum vestrarum humanitate numeratur. Gratias Domino Deo nostro, qui bona viva pro mortuis et caducis rependens, vos quoque nobis uberrimum fundum largitus est. Nam ut in rebus terrenis carior fundus est, qui aut avaris agricola sui votis proflua ubertate respondet, aut delicati possessoris oculis amoenitate blanditur; ita nunc in nostris praediis spiritalibus, id est, sanctis fratribus, quos nobis caritas Christi connexuit, et in aeternam possessionem dedit, is nobis opimior ager aestimatur homo, qui fuerit nostri diligentior et fructuosior nobis, salutarium commodorum ministratione. Quod cum ita sit, videte quantam vos massam hujuscemodi possessionis habeamus, cum praeter affectum quem in nos mutuo effunditis, alia, quibus pares esse non possumus, munera copiis linguae et mentis vestrae opibus conferatis. Officia enim et eloquia litterarum vestrarum, quae nobis largiter annuo commeatu penditis, indicant quam ampla possessio nobis, et quam fertilis terra Deo sitis: jam tricesimum fructum de vestra inter vos continentia proferentes, et quotidianis fidei 235 communis augmentis sexagesimo propinquantes, et de prole virginea centesimum pollicentes. Nam quod scribitis impedimenta vestri esse propositi possessiones filiorum, qui causa sint necessitatis istius qua terrena curatis, cum coelestia desideretis, in multimodam potius vobis exercendae fidei perficiendaeque virtutis materiam divino haec esse proposita consilio judicamus. Cum enim haec universa mundi possessio propter hominem constituta, hominique subjecta videatur, quis ambigat in omni loco mundi, in omni parte naturae utilitates homini paratas, e quibus non solum carnalia emolumenta capiamus, sed multo magis spiritalia perlegamus. Propterea dicit per Salomonem ipsa rerum opifex Sapientia, quae disponit omnia suaviter, ab Altissimo creatam rusticationem, ut eam non corporali tantum, sed etiam spiritali studio colas. Denique quantum de rure ad eruditionem animae trahi possit, docel, cum sectatores suos ad formicam et apem mittit, quae utraque ruris animalia sunt, illa de frugibus vitae provida, et ista de floribus mellis operaria. Et Dominus in Evangelio, quam multa de rusticis docuit exemplis, de ficu arbore, et de flavescentibus propinqua jam messe regionibus ultimorum temporum signa demonstrans; et in agro esse discendum monens, quo caveamus in spiritu, ne fidei nostrae aemulam fraudem, sicut zizaniam tritico, inimicus interserat. Itaque nos agrum suum dixit, seque ipsum ostendit in nobis vitae nostrae satorem; et animarum discrimina variis terrarum expressit ingeniis. Ne sterilis sit caveamus; nos quoque ipsos ad fecunditatem Deo debitam et nobis utilem contentis in lege Domini studiis excolamus. Igitur cum in agro es, et rus tuum spectas, te quoque ipsum Christi agrum esse cogita, et in te sicut in agrum tuum respice. Qualem agri tui speciem fieri a villico tuo postulas, talem Deo Domino cordis tui redde culturam; et intellige, quidquid in agro tuo tibi displiceat aut placeat, idem in anima tua placere Christo, aut displicere. Si vasta peccatis quasi dumis sordeat, neque propheticis aut apostolicis nubibus compluatur, in aridam solitudinem gratia deserente damnabitur. Si vero sui diligens, orationibus crebris semet excolat, et sacris Litteris opimetur, et intimum cordi aratrum crucis imprimat, et rastro divini timoris spinas suas eruat, ignitoque Dei verbo uratur in culpis, luminetur in sensibus; tunc necesse est ut spatiari in tuo corde patremfamilias et omnes animae tuae regiones 236 peragrare delectet; et pro te in suo adgaudens tibi dicat, si diligens tui cultor appareas: Euge, serve bone, intra in gaudium Domini tui: quia fidelis fuisti in paucis, super multa te constituam. Nos vero ipsi, qui perverso ordine consilium validis infirmi damus, quid pro nobis respondeamus, qui tam pauperes, quam putas, spiritali potius quam terrena re sumus; non virtute mentis, sed inopia virtutis humiles. Angustus ille, quem lato potens ore describis, vix unici caulis ferax et capax hortulus, nos ipsi sumus; et ultra betam semicoctam , ut propheta dixit, insipidi; faciamus ne in domo nostra caulis ille solus insulsus sit. Excusabilius tamen ille non habet salem, quem inopiae nostrae necessitate, aut parcimoniae vitio non accepit; nos potius elixi, nos culpabilius insulsi, in quibus superabundante de peccatis voluntariis insipientia, sal apostolicus evanuit; et a facie peccatorum nostrorum spiritalia condimenta fugerunt. Sed nisi vestris orationibus reficiamur, nec ipse unicus caulis in nobis virebit, penitusque desertis etiam insulsum olus deerit. Orate igitur ne germina animae nostrae nocens eruca populetur, ne mentis segetem edax locusta consumat, ne praecordiis nostris piger bruchus insideat, et intimas vitalium fibras ultima harum bestiolarum comes rubigo exedat. Urgent enim interiorem nostrum malae bestiae; et importunae alites frequenter infestant, ut a nobis, si possint, verbi semen abripiant. Sed gratias Deo, quod non juxta viam de manu serentis excidimus, sed in ipsa potius via seminati sumus, id est in catholicae matris gremio constituti: a quo ne projiciamur ut abortivi, ipsius misericordia opus est, ut intellectum det nobis in via hac qua ingredi jussit, ac praestitit; et confirmet super nos oculos suos, ne efficiamur sicut equus et mulus quibus non est intellectus. Sed ad rusticationis nostrae verba redeamus: nam ipse Deus noster et Pater agricola est; et Deus salutaris noster, vera vitis est; et Spiritus sanctus, rigator animarum est. Fiat igitur nobis per orationes vestras, ut summus paterfamilias, et coelestis agricola, et diligens hortulanus visitet, et frequentet, et signet hortum animae nostrae, sicut illum in quo docuit, oravit, resurrexit. Firmet in nobis caritatis suae nexum, ut manentia in ipso sarmenta vivamus. Imperet nubibus suis ut pluant super nos, et a corde nostro improbas carnalium cogitationum passiones, ut illa animalia bonis frugibus inimica submoveat. Ne fiat in nobis verbum illud prophetae; Residuum erucae 237 comedit locusta, et residuum locustae comedit bruchus, et residuum bruchi comedit rubigo. Sunt enim in corpore nostro principalia totidem incentiva vitiorum, spes, metus, gaudium, dolor; quibus maxime genus turbatur humanum, duobus praesentibus et duobus futuris: praesentibus, aegritudine animi, vel gaudio: futuris, metu, vel spe. Unde cavendum est, ne dum alterum ex his vitium fugimus, incurramus contrarium. Ergo in eruca, et locusta, et brucho, et rubigine, nostrarum affectionum intelligendae sunt passiones; quarum aliae breviter in corde haereant, aliae paulatim crescant; et si abjectae non fuerint, usque ad medullas perveniant, et omnem succum ebibant animae. Vide enim qualiter ista sibi congruant in cordibus nostris monstra vitiorum, qualia in frugibus accidunt vitia monstrorum. Nam, verbi gratia, si quid vetitum concupiscam, et mox abjiciam cogitationem, eruca est in folio sedens, quae decussa, si abjecero quidem, sed rursus redierit cogitatio, et coeperit abjici, et redire crebrescat, locusta est avolans et revertens. Quod si coeperit immorari, et majus habuerit spatium in comedendo, quam avolando, bruchus dicitur. Quod si ipse bruchus qui non satis avolat, sed magis sedet, non fuerit abjectus, in rubiginem vertitur: quae jam penitus inhaerescens, ut de stipula, sic de anima, numquam aut difficile expellitur. Vereor ne dum loquacius vos fatigo, ipse vobis molestius quam locusta aut bruchus insederim. Discutite igitur ut erucam, et procul abjicite hanc chartulam, ne de longiore contactu sermonis nostri rubiginem insipientiae nostrae colligatis, qua desplendescat nitor cordis vestri, et vigor mentis hebetetur. Attamen ob hoc tantum super hoc peccato nobis, quo vos tam graviter fatigamus, ignoscite, quod de licentia caritatis abutimur patientia vestra; et ita repletum pectus vestrum nostri amore confidimus, ut offensam nostri non capiat, etiamsi faciamus injuriam qua mereamur offendere, si vos umquam a nobis vel merentibus possitis offendi.
|
(V. not. 181) (V. not.
182)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 40 |
EPISTOLA XL. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
|
238 Sanctus et Amandus data ad Paulinum epistola magnas in eum laudes congesserant. Hic eis respondens, acres ad perfectionem stimulos subdit. Tractat initio ex sacris Litteris, suum cuique rei tempus esse. Deinde ex psalmo CI expositionem moralem pellicani, nycticoracis et passeris solitarii subjungit. Tum attributis sibi laudibus ad humilitatem utens, multa attexit de divina gratia cui debemus omnia, de vigilantia necessaria in via spiritus, deque perfecta sui abnegatione.
|
MEROPIUS PAULINUS et THERASIA, SANCTO et AMANDO fratribus, in Deo Christo salutem. Omnibus tempus, et tempus omni rei sub coelo; super coelum enim non est tempus; quia non habet tempus aeternitas, quam in coelo etiam creaturis Creator dedit, qui solus habet aeternitatem propriam, et lucem habitat inaccessibilem. Vera enim aeternitas nisi in ipso non est, qui solus, quod est, est; sicut ipse dixit: Ego sum qui sum. Tempus ergo sub coelo omni rei. Tempus otio, tempus negotio; tempus silentiis, et tempus alloquiis: tempus esuriendi, et tempus epulandi; ut nobis hactenus fuit tempus jejunandi a sermonibus vestris, sic nunc iisdem cibari tempus exortum est. Pavistis enim nos litteris vestris verbo Dei dulcibus, et oleo laetitiae delibutis, quo libenter ungimus caput nostrum; quia non est in vobis mendax opus olivae, in quibus habitat caritas de corde puro, et bona conscientia, et fide non ficta . Sed quia nemo qui multum esurit potest uno pane satiari, fatemur nos necdum expletos; sed potius incitatos ad desiderium litterarum vestrarum una illa epistola vestra; quam unam computamus, quia talem a vobis, qua sicut adipe et pinguedine repleatur anima nostra, adhuc semel accepimus. Verumtamen, etsi inter officia nostra vicissitudines temporum fuerint, ut tempus tacendi, et tempus loquendi, non ita etiam diligendi ac negligendi tempus fuit. Dudum enim, ut proculdubio recognoscis, Sancte frater, diligere coepi te; et dilexi jugiter, quamquam non ista dilectione quae Christi est, sed illa familiaritatis humanae amicitia, quae blandimenta in labiis habet, et radicem 239 in cordibus non habet; quia non est fundata super petram, quae non aedificatur in Christo. Unde quolibet interdum vento levitatis agitata dissolvitur, et temporali gratia brevem florem tenens, sicut fenum velociter arescit, et sicut flos agri, cito decidit: caritas vero Domini manet in aeternum, qua invicem connexi sumus et ad convivendum et ad commoriendum, quia fortis ut mors caritas Christi. Sicut enim lex mortis irrupta, ita et caritatis catena parem vim caritatis et mortis esse testatur. Nam sicut propheta dicit: Quis est homo qui vivet, et non videbit mortem? ita et Apostolus clamat: Quis nos separabit a caritate Christi? Quamobrem tibi, benedicte, fructus uberior ex ea veniet, qui prior hujus caritatis spiculis vulneratus, praevenisti nos in benedictione dulcedinis per eloquia litterarum tuarum casta ac fidelia, in quibus a verbo Domini mel et lac distillavit lingua tua. Scripseram vero et prius unanimitati tuae, et cum a te epistolam tuam brevem pro ea quam ipse miseram, recepissem, tamquam persoluto officii debito, iterum me diuturnae taciturnitati refuderam. Sed acrius, vigilante Christo, apud mentem tuam, prior refloruisti sapere ad excitandam in nobis observantiam caritatis, ne obdormiret in mortem oblivionis: et quia abundaverat tibi inhumanitas mea, superabundavit mihi humanitas tua. Multiplicasti enim locupletare me affectu et officio dilectionis tuae, quo benedictum Domini puerum fratrem Amandum visitationis nostrae socium assumsisti tibi, et nobis validum apposuisti patronum. Confidimus enim, quia sicut scribendi ad nos particeps tibi factus est: ita etiam orandi pro nobis collega sit. Et quidem germanitas spiritualis ita postulat, ut sicut spiritus vobis unus in fide et confessione Christi est, ita sit amor et labor unus in proximis asserendis. Unde communem largiter a summo retributore mercedem metetis exaltati in turribus ejus, quia frater fratrem adjuvans exaltabitur. Si tamen semper orare tantum et suspirare pro nobis memineritis, et de cetero caveatis onerare nos verbis beatificantibus, ne et vobis forsitan offendiculum comparetis, si dicatis dulce, quod amarum est. 240 Legistis etenim quia rectos et vere sanctos decet collaudatio, non vero peccatores in felle amaritudinis positos, sed et adhuc non tam tenui nexu iniquitatis adstrictos, ut contritio et infelicitas in viis nostris deesse jam possit. Verumtamen sic quoque mentibus nostris debet inesse contritio, quia, cor contribulatum et humiliatum Deus non spernit. Et quis dabit nobis cor carneum, ut emollita sensus nostri duritia, sentiamus sagittas Domini configentes timore sancto carnes nostras, et excitato vulnerum nostrorum dolore, ploremus ante Dominum qui fecit nos? Commodet nobis Jeremias illum fontem lacrymarum, quo diem suum et populum lamentatus est: superfundat nobis et David flumina oculorum suorum, quibus rigabat lectum suum; neque tantum genas vultus sui, sed et totum corporis stratum lacrymis exundantibus proluebat. Superposuerunt enim iniquitates nostrae caput nostrum, et multiplicatae sunt super capillos capitis nostri, quia plura in nobis iniquitatis quam justitiae opera numerantur: et ideo computruerunt et deterioraverunt cicatrices nostrae a facie insipientiae nostrae, et inveterata sunt ossa nostra, quoniam tacuimus Deo; et apponentes iniquitatem super iniquitatem, cum statuissemus oculos nostros declinare in terram, tarde eos et aegre levavimus ad montes Dei, unde nobis auxilium venit a Domino, qui solus potens est sanare omnes languores nostros, et eripere nos de corpore mortis hujus: qui per Adam constricti, per Christum solvimur: si tamen ita portemus coelestis hominis imaginem sicut terreni portavimus; hoc est, si tam fideliter justitiae et veritati serviamus pro salute nostra, quam diligenter injustitiae et inhumanitati pro morte servivimus. Humanum enim a nobis Apostolus postulat; quemadmodum exhibuimus membra nostra servire iniquitati ad interitum et confusionem, sic eadem exhibeamus servire justitiae ad vitam et gloriam. Nobiscum enim habemus fructum illorum operum, de quibus nunc erubescimus. Sed gratiae Sapientiae Dei, Christo Deo, qui in se manens omnia innovat, ac disponit omnia suaviter, ut sit omnibus rebus 241 tempus; tempus occidendi, et tempus sanandi: tempus ridendi, et tempus plorandi: tempus aedificandi, et tempus destruendi. Abierit, quaeso, jam nobis tempus occidendi, destruendi, ridendi; et tandem sanandi, aedificandi, plorandi tempus advenerit. Ecce enim nunc tempus acceptum, ecce nunc dies salutis. Nox praecessit, dies autem appropinquavit. Abjiciamus opera tenebrarum, et apprehendamus arma lucis. Ut filii diei ambulemus in lumine: quoniam ecce inimici nostri paraverunt sagittas in pharetra, ut sagittent in obscuro. Neque enim in luce positos poterunt sagittare, antequam feriant praevidendi, et praecaventibus facile vitandi. Potest autem in eodem ipso opere utrorumque temporum ratio connecti, ut illa superius distincta tempora pariter operentur in nobis. Nam et in quo vivificamur, occidimur; vel in quo occidimur, vivificamur per eum qui dixit: Ego occidam, et vivere faciam. Nisi enim nos Christus occiderit, non vivemus; de quo scriptum est: Dominus mortificat et vivificat; quia nisi peccata nostra peremerit, non vivificabit animas. Ideo illi propheta dicit: Exsurrexi, et adhuc tecum sum. Si occidas Deus peccatorem. Exsurgemus emergentes de luto faecis et umbra mortis, et cum ipso esse permanebimus, si occiderit in nobis peccatorem, et justum creaverit; quia calix fragilitatis nostrae in manu Domini, in quo hunc humiliat, et hunc exaltat. Nisi enim humilietur exterior, non exaltatur interior. Ac sic occidendi et sanandi, vel destruendi et aedificandi tempora in unum simul coeunt opus, cum destruitur in nobis vita peccati, ut aedificetur vita justitiae. Neque enim aedificari potest novitas, nisi destruatur vetustas, aut amare possumus Christum, nisi mammonam incipiamus odisse. Sed neque gaudere poterimus in illo seculo, nisi in isto lugeamus, quia qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. Convenit ergo nunc nobis illa de psalmis pauperis anxii et lugentis oratio, quoniam pene jam defecerunt sicut fumus dies nostri, et necdum malitia nostra defecit. Ecce enim veteres posuit dies nostros productos cursu aetatis, nec spargit canis caput, sed perfundit senectus: et nos adhuc primis reptantem conatibus aevi spiritalis infantiam parvulis sensibus agimus; et vix modo in verbo Dei incipientes loqui, tamquam primis vocibus anima vagiente mutam et rudem sanctis Litteris linguam solvimus, et quondam in litteris humanarum fabularum loquaces, nunc in veritatis 242 balbutimus eloquiis, stultitiae sapientes, et sapientiae stulti; robusti vitiis, et virtutibus adhuc teneri; vix nascente ad justitiam voluntate tirones, et consumta in peccatis aetate veterani. Aliquandiu enim, ut tu Sancte benedicte frater novisti, in hoc seculo volutari inveteravimus inter inimicos nostros; atque utinam inveteraverimus inimicis, ut illa jam nobis otiosis spatiosi itineris vita defecerit, et renovetur in Christo, sicut aquilae, juventus nostra; ut senio veteris hominis exuamur, induentes novum illum, qui secundum Deum creatus est. Sed qui nec pellicano solitudinis adhuc similes esse possumus, quando erit ut efficiamur sicut nycticorax in domicilio? Quando excitabimur in eum excelsae mentis vigorem, ut spiritali alacritate volucres, et in alta virtutum ardua penna pervecti possimus dicere: Vigilavi, et factus sum sicut passer singularis super tectum. Videamus hoc loco, si placet, in quam rationem haec avium genera, et hoc ordine sub persona pauperis anxii, id est, poenitentis, ad inopiam spei per aliquem lapsum redacti, propheticus sermo disponat. Fertis, ut opinor, loquacitatem insipientiae meae, quam ad contemtum vestrum provocastis. Accepi enim a quodam sancto doctissimo viro et carissimo mihi, qui non solum legendo, sed etiam peregrinando multa cognovit, pellicanum avem esse in Aegypto, vel illis juxta partibus usitatam proximis Nilo flumini desertis uberare, serpentibus vesci, in quos dimicando praevaluerit. Ergo pugnat ut vincat, et victa moritur: victrix vero et evadit mortem, et acquirit alimoniam. Quod autem nycticorax scriptum est, nycticoram esse verius asserebat; idque probabili ratione videbatur ostendere; cum illam avem hoc loco positam diceret, quam appellamus noctuam, quia secreto noctibus cantus exerceat et volatus; et obscuritate tenebrarum, qua fere cuncta caligant animalia, luminetur: unde nycticora aptius quam nycticorax dicitur: quia nycticorax, nocturnus corvus interpretatio est; nycticora autem, nocte videns; eo quod pupilla oculi κόρη a Graecis vocetur. Nihil autem noctuam simile corvi habere manifestum est. Porro perspicuum eam, ut dixi, sicut quasdam alias aves, noctis in tenebris magis cernere, et in lumine caecutire, noctem diebus pati, lucem noctibus usurpare. Nunc ergo, benedicti mei, videte qualiter haec avis congruat ad pauperem moestum, hoc est, poenitentem, opibus gratiae pauperatum , et conscia miserorum lapsuum 243 mente, gloriae suae damna lugentem, et afflictatione miserabili laborantem in gemitu suo, et de propriae carnis interitu vitam animae recipere nitentem, perque orationum impendia, et gemituum suffragia, ambitiosa lacrymarum vulneratae salutis remedia quaerentem. Quam apte hujusmodi pauper et peccator Aegyptia aut nocturna avis dicitur: Qui enim se ad deflenda et confitenda peccata secernens a communi Ecclesiae coetu intra ergastulum cellulae suae moestus includit, et elongatur ab hoc seculo fugiens, ut maneat in solitudine deplorationis, et illic adversus carnis suae desideria confligat, et in peccata sua spiritali certamine conterenda depugnet, certe et habitaculo pariter et praelio fit similis pellicano solitudinis, et illam inimicam serpentibus volucrem, ipsi diabolo et principibus tenebrarum, in peccatis et cogitationibus carnis expugnandis, dimicans aemulatur. Et si in eo agone superaverit, vivet hostium suorum superstes: escam de victoria sua sibi quaerit, quia vitae meritum, peccati et diaboli victor acquirit, quem cum omni nequitiae spiritalis exercitu in perniciem nostram variis artibus serpere quotidianis interioris nostri periculis experimur. Sed gratias Deo, qui dedit nobis victoriam per Jesum Christum Dominum nostrum, ut super aspidem et basiliscum ambulemus, et conculcemus leonem et draconem. Ergo adversus hujusmodi principes tenebrarum pugnemus, hoc est, hominum peccatorum potentes, quos Apostolus tenebras dicit, cum quibus nobis aemula pro salute contentio est, orate ut hos serpentes, dum in istius mundi deserto agimus, exemplo illius salutaris alitis tollamus. Quibus obtritis, et per victoriam devoratis, quasi discussa nube tenebrarum, illuminabitur noster interior, et tunc fiet quasi nycticora in domicilio, hoc est, in domo Domini, ut inter hujus seculi tenebras acutam aciem defaecatae mentis intendat, et possit secundum prophetam talibus oculis luminatus dicere: Quia tenebrae non obscurabuntur a me, et nox sicut dies illuminabitur. Quod utique fit, cum utraque substantia in homine sibi congruit, ut etiam caro terrenam inficiata naturam ad animae concordiam spiritali migret affectu: et tunc nox sicut dies illuminabitur, cum et caro, sicut anima, spiritalis efficietur. Quod si per orationes vestras fuerit indultum, 244 ut et in hoste vipereo conterendo pellicanum solitudinis aemulemur, et nycticorae oculis inter hujus seculi obscura cernamus, tunc in consummatione pedibus constitutis, super excelsa perfectae virtutis impositi, vigilando in orationibus, et meditando in lege Domini, efficiemur sicut passer unicus super tectum, et corpore et spiritu congruente in voluntate Dei, jure dicemus: Singulariter sum ego, donec transeam. Et quis est iste passer, in quo forma perfecti est, nisi passer ille qui invenit sibi domum, et cum turture nidum sibi fecit altaria tua, Domine virtutum? Iste forsan passer est de duobus illis, quorum unus non cadit super terram sine voluntate Patris. Cecidit enim passer hic summus in corpore, sed et resurrexit. Cecidit autem ex voluntatis assensu, factus obediens Patri usque ad mortem crucis. Hic passer est illa Sapientia, quae requirentibus se in viis hilariter ostendit, nunc in portis fit obvia, nunc in plateis occurrit, nunc in muris vel turribus celsa convocat ad se amatores suos, et invitat eos in altitudines habitationum suarum, ut impleat verbum suum, quia exaltatus omnia ad se trahit. Quis dabit nobis pennas columbae deargentatas, ut per eloquia Domini casta, et sicut argentum igne examinatum , pennati pervolemus ad bravium supernae vocationis, sequentes istum passerem singularem supervolitantem: qui in altis habitat, et humilia respicit. . et qui descendit in inferiora terrae, ipse est qui ascendit super omnes coelos, captivam ducens captivitatem, ut adimpleret omnia. Hunc passerem si directa imitatione valeamus sequi, iisdem vestigiis ambulantes quibus ingressi sunt speciosi evangelizantium pedes, tunc in edito constituti poterimus dicere: Vigilavi, et factus sum sicut passer unicus super tectum. Meminerimus tamen etiam in sublime provecti verbum illud Domini, ut qui fuerit in tecto, non revertatur in domum suam tollere vasa; id est, ne in nosmetipsos recurramus, et opera carnalia quasi vasa in inferioribus derelicta repetamus. Nemo enim, inquit, mittens ) ad aratrum manus, et respiciens retro, aptus est regno Dei. Sed etsi super tectum fuerimus, id est, super naturam terrenam evolaverimus, non acquiescentes carni, timeamus avium exemplo ad humilia devolare. Scriptum est enim, quia 245 non sine causa tenduntur avibus retia. Et scimus, quia sic insidiantes volucrum simplicitati aucupes humi ponunt tendiculas; et plerumque esca, vel caeci illicis aspersa fraude deponunt aves, et opertis doloso cespite laqueis implicant credulas. Sed nos simili arte nos sollicitantibus per obtentas mundi hujus illecebras nequitiae spiritalis aucupibus, armati fide et illuminati veritate dicamus: In Domino confido, quomodo dicitis animae meae: transmigra in montem sicut passer; Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem. Propterea oremus Dominum, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Omnem hominem dictum puto, quia nemo homo, nisi agnoscens Deum, et qui potius meruerit agnosci a Deo. Quem non agnoscentes, comparati sunt jumentis insipientibus, et similes facti sunt illis. Nos ergo magna ejus misericordia ex impiis justificati per fidem, et non ex operibus, curramus in odorem unguentorum ejus, ut ex illius nomine odorem vitae trahamus, et efficiamur odor Christi bonus Deo potionati , ut scriptum est, a vino unguentorum de calice salutaris, in quo ipse ut pigmentarius, ut in Ecclesiastico scribitur, unguenta suavitatum miscet, dividens dona sua singulis prout vult, ut omnia in omnibus impleantur , et odorem notitiae suae manifestet in nobis: quia unguentum exinanitum est nomen ejus. Quod nomen ut invocetur super nos, semper et in nobis nominetur, fiat conversatio nostra in coelis. Ita enim efficiemur sicut passer unicus super tectum, si non quae in terra sunt, sapiamus aut quaeramus, sed quae sursum sunt, ubi Christus est sedens ad dexteram Dei Patris, innumerabilibus oculis speculator actuum nostrorum, et spectator agonis istius, quo in carne ambulantes, non secundum carnem militamus. Non enim est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus invisibiles inimicos et adversus spiritualia nequitiae in coelestibus. Non quod spiritus nequam in coelestibus agant, sed quod in coelesti conversatione viventibus adversentur. Induamus itaque arma lucis, et in Deo nostro transgrediamur murum illum inter nos et Deum separantem, nec de carnali infirmitate timeamus adversarium spiritali natura violentum, quia virtus in infirmitate perficitur. Nec in 246 virtute sua potens est vir, sed Dominus infirmum facit adversarium ejus, quem ipse Dominus virtutum Rex gloriae tali pro nobis congressionis genere confudit, ut illum in cruce Christi non divina virtus, sed humana superaret infirmitas. Sequamur itaque triumphantem Jesum, et scuto fidei circumdet nos veritas ejus, ut non timeamus a timore nocturno, et a jaculo volante per diem. Cadent a latere nostro mille, et decem millia a dextris nostris, non nostra, sed virtute Christi cujus pugna est qua pugnamus, et cujus corona qua vincimus, quia membra sumus corporis ejus, si tamen mortificemus in terra membra nostra, ut fiant arma justitiae, quibus accincti, et Christo, et angelis ejus, et vobis laetum de nostro certamine spectaculum praebeamus, et evolantes de laqueo venatorum garrula gratulatione cantemus: Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium; laqueus contritus est, et nos liberati sumus, quia adjutorium nostrum est in nomine Domini Jesu Christi. Non est enim aliud nomen sub coelo datum hominibus, in quo oporteat salvos fieri nos. In hoc nomine triumphantes, confiteamur Domino misericordias ejus, et gloriemur in laude ejus, non in nostra. Quoniam, ut propheta dicit, si quid bonum in nobis, ab ipso est; et si quid optimum, ab ipsius majestate est: Ipse enim fecit nos, et non ipsi nos. Et propterea et Paulus dicit: Quid autem habes, o homo, quod non acceperis? Quod si accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? In quo monet ut, qui gloriatur, in Domino glorietur. Unde jam nobis leves angustiae fiunt, quando laudari videmur: nihil enim nobis conscii sumus de proprio bono, ut tamquam agnoscentium pudorem laudator perurgeat. quia non ipsos nos, sed divinae bonitatis munera atque opera praedicari cognoscimus: si quid enim in nobis boni videtur aut creditur, illius est qui solus bonus est, et de cujus plenitudine omnes accipimus, et pro meriti vel fidei capacitate respergimur. Ros enim qui ab illo est, sanitas est nobis, et laetamur in stillicidiis ejus. Ergo et error iste, quo nos laudatis, innocuus erit nobis. Insuper et mercedem vobis copiosam tam pia fides congeret: quia ut nos nostra mente iniquos, et de perversa hujus seculi generatione pravos existimetis 247 bonos factos, Deo omnipotenti creditis, qui potens est justificare impium, et vivificare mortuos, et illuminare tenebras, et phoenicium candidare. Quamobrem orate solliciti ut tanto ore vel munere Dei dignum Deo cor accipiamus; et qui accepimus contemtum patrimonii, accipiamus etiam nostri contemtum: angusta enim via gradimur, et quasi in fune suspenso ancipites ambulamus: et nisi certo libramine vestigia fixerimus, ut non declinemus dextra vel sinistra, facile nos in hujus aut illius partis ruinam inimicus impellet. Ideo nobis in Salomone Sapientia canit: Non deflectatis a Domino, ne cadatis. Ipse enim Dominus Christus via veritas, et vita est, qui dicit: Omni vigilia serva cor tuum, quia per ipsas virtutum vias in vitia delabi possumus; et nisi certo, ut dixi, statu dirigentes animi momenta libremus, de ipsa humilitate capiemus superbiam; et evanescet species pietatis, si per laudem paupertatis obrepat inflatio. Et quid proderit caruisse divitiis, si remanemus divites vitiis? Unde quaesumus, ne ex illo nobis verbo Domini blandiamini, quia fecerimus, Vendite quae possidetis; quia plus est quod superest illud: Et veni, sequere me. Facile est autem videre quantum sit sequi Christum, ut homo imitetur Deum. Sed et illud scitis: Quia semel locutus est Deus, duo haec audivi; nam et iste sermo, sicut omnis fere Scriptura divina, in bivium patet: Vade et vende omnia tua. Non enim pecuniam tantum et fundos, extraneas facultates; sed etiam animi nostri internas opes, quae vere nostra substantia est, possidemus. Hanc vendere, hoc est alienare a nobis, tanto major victoria, quanto altior difficultas est ingenita quam apposita separare; et intus infixa divellere, quam affixa extrinsecus rejicere. Se enim ipsum vincit et superat, qui renuntiat moribus suis, et se abdicat sibi, ut illud fortissimum Dei verbum impleat: Qui perdet animam suam propter me, inveniet eam. Haec Domini verba recordantes, effundamus in illum animam nostram, et ipse nos enutriet, et absconditam in se vitam nostram fovebit, et se cum gloria revelabit: si tamen pro hac eadem anima oremus in tempore opportuno nunc in isto seculo. In inferno enim quis confitebitur tibi ? Istic moriamur peccatis, ne illic vivamus poenis. Mors enim, quae secunda dicitur, nihil aliud est quam vita poenarum. 248 Caveamus igitur ab inferiore inferno, ubi corpus et animam gehenna torquebit, aeternum moriente peccatoris anima, manente sensu et durante materia corruptionis. Nam et mortui, ut scriptum est, resurgent incorrupti, non gloriae immortalitate, sed poenae. Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio, qui vectes ferreos confregit , et humiliavit calumniatorem, ut exaltaret me de portis mortis, ut narrarem mirabilia ejus in portis filiae Sion. Benedicat vos Dominus ex Sion, et videatis quae bona sunt Hierusalem, et oretis pro nobis omnibus diebus vitae vestrae, ut portio nostra communiter sit in terra viventium.
|
(Cetera vero nisi
in ipso non sunt.) (Rufino) (V. ep. 32, n. 20) (qui est unicus Dei Filius) (id est immittens. Graeco ἐπιβαλών) (V. not.
183) (Sacch. impleatur. V. ep. 42, n.
2, et 43, n. 3)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 41 |
EPISTOLA XLI. 1. 2. 3.
|
Paulinus a Sancto praemonitus fuerat ut faculam suam diligenter dum tempus est appararet: occasione inde accepta, in Evangelicam de lampadibus ac de prudentibus quinque totidemque fatuis virginibus parabolam pie admodum ingenioseque excurrit.
|
Legimus in tergo epistolae adnotationem epistolarum, quas meas esse indicastis. Nam vere prope omnium earum ita immemor eram, ut meas esse non recognoscerem, nisi vestris litteris credidissem. Unde majus accepi documentum caritatis vestrae, quia plus me vobis quam mihi notum esse perspexi. Hymnos, quos desiderabam, accepisse gratulor: quo munere, Sancte frater, admonuisti me, ut faculam meam diligenter, dum tempus est, appararem, ne cum fatuis excluderer, si cum sapientibus non occurerem. Orate autem, ut et virgines et fecundae sint animae nostrae; sine sterilitate virgines, sine corruptione fecundae. Hoc enim mysterio et in lege maledictus est, qui semen in Israel non dederit: et in Evangelio virgo sapiens dicitur quae oleo procurato vigili sollicitudine, uncta face, sponsi exspectat adventum, jamque venienti non exstinguendum pingui fomite lumen accendit. Ergo mens nostra fertilis Deo sit, et vitae fructus operibus bonis pariat. Sit et spiritus virgo, ut nulla seculi corrumpatur illecebra, et ab omni labe vitiorum integer maneat. Stultae enim virgines illae mihi videntur animae, quae virtutibus steriles sunt; et illae sapientes, quae vitiis incorruptae sunt. 249 Denique in utroque virginum genere quinque ponuntur, ut intelligatur, ad sensus hominis integritatem aut corruptionem referri: nam quinque sensibus omnes praediti sumus, per quos aut vitam recepimus aut mortem. De ipsis enim dolens propheta dicit: Mors introivit per fenestras vestras. Quas obstruamus timore Dei, ut ad omnes istius mundi formas et voces surdi simus et caeci: sepiamus aures nostras spinis contra linguam nequam et illecebrosa modulamina: avertamus oculos nostros, ne videant vanitatem: obstruamus et nares nostras. ne de corruptione hujus seculi mortis odorem trahamus: neque per gustum illicem gulae morbus irrepat, et concupiscentiarum cibis continentiae robur enervet: neque mollibus vestimentis corpori blandiamur, nec carneos tactus et amplexus illicitos delicatis male palpata tegminibus membra disquatiant. Ita fiet ut in unoquoque nostrum omnibus sensibus castis et oleo doctrinae fidelis imbutis, virgines omnes quinque sapientes maneant, oleo in vasis suis reposito, exspectatione secura quiescant, facile mox parandis facibus occursurae cum primo supervenientis sponsi tumultu fuerint excitatae. Nam in tantis Ecclesiae populis, in quibus non solum virgines, quarum tamen innumera multitudo est; sed et maritatae, et viduae diversis et moribus cernuntur et fructibus; non arbitror alia ratione quinque tantum virgines fatuas et totidem sapientes esse positas, nisi quod utraque persona in totius populi universitate diversa, numerus autem ratione supradicta sigillatim in omnibus continetur; ut unusquisque in semetipso aut stultas aut prudentes habeat, pro qualitate sensuum suorum: in quibus providis sapiens, inertibus autem stulta virginitas est. Nam ideo et fatuae, sicut sapientes in tanta sui dissimilitudine similiter virgines appellantur, quia virginibus secundum carnem sterilitas infecunda, secundum spiritum fructuosa castitas adest. Quare nec sapientes sterilem virginitatem habent, quia sapientes sunt; nec stultae fructuosam, quia stultae sunt. Quarum forma mihi videtur esse sapientia hujus mundi, quae stultitia est apud Deum, et sapientia carnis, quae vere virgo stulta est, quia non est juncta atque subjecta legi et sapientiae Dei: et lucerna ejus facile exstinguitur, quia non habet oleum veritatis, vacua Spiritus sancti, quo oculus interior luminatur et impinguatur animae caput, quod est fides 250 nostra, cui oleum est doctrinae coelestis infusio? Itaque oleum peccatoris non impinguet caput nostrum, neque muscae moriturae exterminent oleum suavitatis: ut semper nobis caput Christus sit, nec unquam deficiat oleum capiti nostro, quia unguentum exinanitum est nomen ejus: et tunc omnibus perfectis sensibus erimus virgines sapientes, si in nobis manserit Sapientia Dei, per quam facta est etiam in corpore fecunda virginitas. Nimium vos fatigo, et mihi praesumo multum de patientia caritatis. Sed oportet ut audiam Salomonem in Sapientia Dei loquentem, ut parcius, ad amantissimos licet, inferam verbi pedem, ne satiati oderint me: scio autem, quod sicut odisse quis non potest viscera sua, ita nec vos humilitatem nostram, quam visceribus vestris permiscuistis. Pax, et caritas, et gratia, et humilitas Christi Domini altissimi abundet in vobis, benedicti, fratres merito venerabiles et dilectissimi.
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 42 |
EPISTOLA XLII. 1. 2. 3. 4. 5.
|
Laetatur se adeptum Florentii Cadurcensis episcopi amicitiam: illum commendat, ejus preces exposcit; pulcherrimasque Christi laudes immiscet.
|
Beatissimo ac merito venerabili Patri FLORENTIO , PAULINUS. Laetamur in Domino visitatos nos litteris sanctitatis tuae, et provocatos, ut qui neque notitiae tuae prius gratiam gesseramus, nunc repentino Dei munere plenam tuae tamquam veteris amicitiae fiduciam sumeremus. Vinum, inquit, et amicus veterascet, et cum suavitate bibes ipsum . Ecce istam prophetae sententiam superavit sanctitas tua quae tam perfecto diligere nos coepit affectu, ut inveteratae nobis dilectionis suavitatem in prima hujus foederis novitate reddiderint; ut non necesse habeamus optare incrementa caritatis, cujus maturitatem consummatam principiis abundantibus experimur. Ut ubertatem animae tuae magnis fontibus comparare possimus, qui originem suam late profuso ore rumpentes, statim in ortu suo flumina sunt. Benedictus 251 itaque Dominus, qui peccatis nostris tali gratia superabundavit, ut nos nec notitia tua dignos, etiam caritate ditaret; et minore hactenus bono carentibus, cum vestrae corporalis notitiae essemus expertes, tanto majus de te munus indulsit, quanto potior in homine substantia est spiritus, quam caro. Propterea exsultat cor nostrum, et repleto gaudiis ore dicimus. Magnificavit Dominus facere nobiscum, quoniam praevenisti nos in benedictione dulcedinis per eloquia sancta, et sicut argentum purgatum examinata: visitans nos, ut dixi, et excitans de pigritiae nostrae situ ad observantiam caritatis tuae. In qua quidem non somnolentia dormiebamus, sed ignorantia silebamus. Sit ergo nomen Domini benedictum, et laetetur in hoc etiam opere pietatis suae, quo ignorantibus in carne faciem tuam, hanc potius, qua pulcrius in Christo formatus es, speciem tuae mentis ostendit. Sermo enim, inquit, viri indicat de illo, et ex abundantia cordis os loquitur. Sermo itaque tuus nobis apostolico sale conditus expressit saporem gratiae, quae tibi data est; et de stillicidiis labiorum tuorum gustavimus quam suavis sit in te Dominus, qui factus es et positus in caput populi, electus ex ovibus in virum gregis, ut regeres oves pascuae ejus, qui animam pro ovibus suis posuit. Idem agnus et pastor reget nos in secula, qui nos de lupis oves fecit; earumque nunc ovium pastor est ad custodiam, pro quibus fuit agnus in victimam. Hic ergo Dominus et Deus noster, qui in terris visus est, et inter homines conversatus est pro nobis, ovis et pastor in nobis est, quia nos invisibili baculo et salutari virga intus regit, ut etiam si ambulemus in umbra mortis, non timeamus mala, quia nobiscum Deus est, Emmanuel ille; Dominus majestatis et filius ancillae, quorum aliud natura, aliud factus est. Idem creator hominis et redemtor, Deus ex Deo, homo pro homine; Filius Dei ante secula, filius hominis pro seculo; forma servi pro libertate servorum; et pauper factus, ut pauperes sua egestate locupletet: quia ipse est dives in omnes omnis boni; qui omnia in omnibus adimpletur , plenitudo Divinitatis, spes omnium finium terrae, et in mari longe, Deus salutaris noster, mediator hominum et Dei, homo Christus Jesus, qui est in gloria Dei Patris super omnes Deus benedictus in secula. Hic ergo, qui te in sortem apostolorum 252 suorum dignatus assumsit , ut eorum arte hominum piscator existeres, et de amaris ac profundis hujus seculi fluctibus vivificandam potius quam perimendam Deo praedam hamo verbi salutaris extraheres, quod utique quotidie facis. Hic Deus, qui te adjutorem aedificationis et culturae suae fecit, qui insinuare dignatus est dilectionem humilitatis nostrae sublimi per humilitatem cordis animae tuae, quia proculdubio per mansuetudinem ovis et agni innocentiam pastor esse meruisti; hic te, inquam, Deus, qui amantem nostri facere dignatur, non juxta meritum malum facies, sed secundum divitias bonitatis suae, ut nobis adjutorium de patrocinio orationum tuarum, tibi merces, de proximorum etiam minorum magna caritate cumuletur, memorem te nostri perpetuo faciat; omnibus orationibus tuis et oblationibus curam nostrae salutis immisceat, ne in offendiculum nobis accedat tanta ista, qua gloriamur in Domino, tuae dilectionis impensio, si rapaces indomitorum sensuum bestias vestitu ovium contegamus. Sic igitur ora, donec exores, ut fiat cor nostrum immaculatum in conspectu Domini, ut non confundamur neque simul trahamur cum iis qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem sunt in cordibus eorum; sed lingua et mente concordes, corde credamus ad justitiam, ore confiteamur ad vitam. Ita demum pietas qua nos diligis, tibi fructuosa referetur, si tam efficax pro nobis oratio tua fuerit, ut a nostra terrestri specie demutati in tuam similitudinem transferamur, ut coelestis hominis imaginem pari veritate gestemus. Tunc vere erimus de tua caritate felices, si obtineas ne simus a tua caritate dissimiles. In quo tamen non eatenus, quasi superbum tendimus votum, ut apicem meriti tui speremus attingere; sed ut salutis fine conclusi, juxta formam fidei tuae in itinere directo veritatis vestigia perlegamus, et sit nobis finis ipse qui initium est, caput et fundamentum corporis sui petra Christus; illa petra, quae nos inter hujus seculi deserta sitientes justitiam sequaci fonte prosequitur, et dulci potu refrigerat, ne carnalium cupiditatum aestibus peruramur; illa petra, super quam domus stabilita non corruit, et illa petra quae, latere lancea perforato, aqua fluxit et sanguine, ut pariter salutiferos nobis funderet fontes, aquam gratiae, et sanguinem sacramenti, qui idem est et fons nostrae salutis, et pretium. 253 Sed vae mihi peccatori, quonam progressus, immo prolapsus sum? Dum pluribus apud te verbis ago, ut pro peccatis meis vel potius adversus peccata mea patrocinium promerear, cum orationibus intendas; accumulo eamdem de loquacitate mea sarcinam, quam de orationibus tuis minui peto; tamquam immemor scriptum, de multiloquio non effugies peccatum. Et quid agam? quo ore purgari postulem? vel qua a te ratione defendar, cum sciens prudensque contrarium prophetico verbo commiserim, ut peccato mutiloquii et me laederem, et sanctitatem tuam fatigarem? Haerebo prorsus hoc crimine, neque vel tua me tegere valebit oratio, nisi tu ipse mihi prius hanc injuriae tuae culpam remittas; et pro me, sicut beatus Job pro loquacibus amicis facere praeceptus est, hostiam placationis offeras Deo. Tantum enim de animo tuo mihi vindico, ut hoc mihi multiloquium de tua indulgentia impune cessurum praesumam; non ambigens tantam habere te patientiam, quantam habes caritatem.
|
(V. not. 184)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 43 |
EPISTOLA XLIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
|
Excusat Victorem quod serius sit reversus, causans hiemis tempestatem, et adversam ejus valetudinem: tum propositam sibi a Desiderio presbytero explicationem benedictionum patriarcharum excellenti humilitate ad ipsummet rejicit; et ipse maledictionem ficulneae a Domino irrogatam sapienter exponit.
|
Sancto et merito venerabili fratri, et desideratissimo DESIDERIO desideriorum meorum, PAULINUS et THERASIA peccatores, in Christo Domino salutem. Ad te brevem epistolam jam diu ante fratri Victori dederamus, quam et ipsam perferri ad sanctitatem tuam volui, ut ipsi perlatori suo testimonium perhiberet non voluntariae apud nos remorationis. Haec enim causa brevitatis ejus fuit, quod post modicum adventus sui tempus Victor a nobis ad vos refestinans, tanta se ad iter relegendum obstinatione duraverat, ut vix vel brevium ad te litterarum nobis tribueret facultatem. Interea proficiscentem subiti rerum obices retraxerunt, cum hiems navigationem, et itinera metus clauderent: quibus impeditus atque revocatus necessitati praestitit longam dilationem, qui procrastinationem 254 rogatus negaverat caritati. Inter has moras etiam aeger fuit, et quidem ita graviter laboravit, ut a portis mortis reductus plus temporis in reficienda valetudine consumserit, quam aegritudine tolerata produxerat. Postea jam vicino apostolorum natali dimittere eum inhumanum putavimus. Itaque longioribus ejus moris, quas supradictis necessitatibus dederat, brevem hanc illi moram de nostra voluntate adjecimus, ut, cum apostolicam solemnitatem voti nostri et itineris annui socius celebrasset, hujus quoque ad vos negotii nostri nuntius reverteretur. Sane epistolas, quas ad benedictum Dei hominem fratrem nostrum Severum habet, diverso tempore, prout impetus festinationum habebat, fecimus, sicut ipsarum varia lectione monstrabitur: nam breviores earum quasi properans et in profectionis januis pendens Victor exegit: prolixiores autem cum de longa ejus remansione securi esse coepissemus, tamquam remissa atque laxata in otium mente scripsimus. Scripserat autem nobis frater noster Severus, ut eum vobis illico remitteremus, atque ita praescripserat tempus, ut ad vindemiae dies remissus occurreret. In quo, quia non potuimus illi parere, hac saltem specie obedientiam praebere tentavimus, ut illum si non eodem anno quo speraverat, tamen eodem tempore quo jusserat, occursurum recipiat: et si tarditatem illius necessitatibus, quas exposui, non vult imputare, meo delicto reputet quod remansit, suis tamen orationibus debeat vel tardum istius reditum; quia cum jam omnino depositus aegrotaret, de Severi fide speravi sanitatem ejus, quam de meis meritis desperabam. Quibus videbam Victoris innocentiam verberari, ut in illo mea iniquitas plecteretur, in quo divina justitia vindicabat, quod in dilectione peccatoris errabat. Nam et mihi poenam caritas excitabat, ut tribulationem, quam unanimus mihi homo patiebatur in corpore, cruciatu viscerum animique compatiens sustinerem. De quo autem mihi per ipsum scripseras, aquam dulcem et copiosam in amaro et arente rivulo quaerens, tuae potius gratiae explicandum refundo: nam me fateor tantorum nominum et mysteriorum pondera nec digito ausum tangere. Legi enim, quia in malevolam animam non introibit sapientia; et ideo malitiae meae conscius non potui divinae revelationis habere fiduciam, cum prudentiae 255 lucem tenebroso corde non caperem. Tu vero benedicte, vas mundum et aptum Deo, si accepisti intellectum benedictionis illius, qua filios suos prophetico spiritu patriarcha in caecitate corporis luminatus alloquitur, expone mihi rescripto mysteria regni, et sacramenta a seculis reposita, et pro seculis revelata in Christo Jesu; in quo concurrit diversa omnium forma sanctorum; qui in patriarchis figuratur, in prophetis loquitur; in apostolis operatur, et omnia in omnibus adimpletur : quia in ipso placuit inhabitare omnis plenitudo, qui omnium initium et finis est. Quod si necdum accepisti, quia forte dum proximo tuo mihi donata credis, quasi jam in tuo parata promptuario, petere tibi specialiter a Domino distulisti, pete et accipies secundum fidem et animam tuam: quae quanto castior membris, tanto vivacior sensibus: et quanto mundior corde, tanto capacior Christi est; qui ab humili possidetur, et a mundo corde conspicitur. Te autem, ut tua opinione deceptum ab inopia mea minus moleste feras, sic habe, tamquam idem de me passus sis, quod ipse Dominus ab illa ficu, ad quam esuriens accessit, et sine fructu inventam percussit verbo oris sui; ut quae sterilis fuerat benedicto Domini, fieret arida maledicto . Sed obsecro fraternitatem tuam, ne me, licet similem illi arbori infelici inveneris, simili voce percutias; ne penitus arescam et vacuus debito fructu, etiam foliorum amictu, id est gratiae fronde despolier . Sed iterum cogitans, quia misericors et miserator Dominus, nemimem vult mori morientem; neque creaturam suam in illa arbore, sed inimicum plantationi suae vitium arboris maledicendo damnavit: oro te potius, ut maledicas sterilitati meae, ne unquam ex illa fructus nascatur, ut possit ex me ipso fructus nasci Deo. Expedit enim mihi interitus sterilitatis meae, ut in me plantationis dominicae fecunditas reviviscat; et moriente vitio, quo infructuosus efficior, agricolae meo revirescam reditu bonae voluntatis; ut esuriens vitam meam Dominus, ipse inveniat me feracibus ramis fructus sibi debitos offerentem. Sed in hac eadem arbore non modicae quaestionis argumentum Marcus adjecit. Nam alii evangelistae de maledicta et arefacta ficu consonans, hoc altius est locutus, quod cum dixisset non invenisse Dominum in arbore illa fructum, id, quod arborem excusare videatur, apposuit, dicens: Non 256 enim erat tempus ut fructum haberet. Quod si ita est, sine causa videtur arbor excepisse maledictum, quae culpa sterilitatis carebat, si adhuc per anni tempus alienum fructus non habebat paratos, non infecunda de vitio, sed immatura de tempore. Sed quod de pecore Apostolus ait, et de ligno possumus usurpare, ut dicamus: Numquid de arboribus cura est Deo? Propter nos utique scriptum est, in quibus escam suam Deus semper vult invenire. Nam et agrum et vineam in nobis habet. Nos in area sua ventilat, in nobis purgat triticum, dissicit paleas, urit zizania Itaque in illa arbore salutem hominis esuriebat, et ab homine debitum sibi fructum petebat. Sed et cum in sua propria venisset, sui eum non receperunt; et debitam fidei frugem, quam per legem et prophetas in eos seminaverat, sterilis infidelium Judaeorum Synagoga non reddidit. Venit ad arborem eorum, quaerens a filiis plantationis suae exspectati germinis dulcem cibum: at illa, subductis pietatis fructibus, dedit in escam illius fel, et uvas petenti obtulit spinas, et ipsum bonae vineae plantatorem, ipsum veram vitem et botrum suavitatis aceto urente potavit. Unde conversa est ipsis mensa eorum in laqueum, et uva eorum amaritudinis facta est, et ira draconun insanabilis vinum eorum. Tu vero, mi frater, ora Dominum ne ex vinea talium vitis nostra procedat, quia propago eorum ex vinea Domini Sabaoth degeneravit in vineam Sodomorum. Et nisi Dominus in apostolorum palmitibus, de patriarcharum radicibus reliquisset nobis seminarium vitae, de quo salus gentium pullularet, et in quo seminis benedicti vena duraret; tota malitiae plenitudine Sodomis et Gomorrhae similes fuissemus. Verum quia novissima hora est, et securis jam ad radices arborum posita, aridis et infelicibus lignis justum minatur excidium, quaeso te, ut indulgentiam mihi et laxamentum temporis depreceris; ut morte dilata forsitan succum feracitatis accipiam de caritatis tuae diligentia et sollicitudinis meae cultu; ut cor meum divinus timor fodiat, et stirpem meam necessaria poenitudo stercore humilitatis impinguet: deinde ego ad vigilantiam sollicitudinis excitatus, omni hora paratus assistam, et Domino absente sim trepidus, ut adveniente securus sim; omni tempore, omni die me fertilem sibi Christus inveniat, id est, ut numquam cuiquam operi voluntatis illius immaturus appaream: sed si forte 257 in tempore iracundiae desideraverit a me pacem suam, non sit mens mea per iracundiae acerbitatem cruda concordiae; nec exspectem ut sol occidat super iram meam, ne occidat vita mea, si ante clauserit vesper diem, quam exstinxerit pax furorem. Quod autem de iracundia posui, de omni vitiorum genere dictum puta. Hoc enim arbitror esse illud, quod Dominus in arbore illa ante tempus suum poma quaesivit. Neque enim ille qui novit occulta cordis, et qui cogitationes hominum perspiciebat, id quod in hominum oculis erat positum, non videbat, aut etiam humano sensu minor erat, ut etiam in parvulorum scientia positum anni tempus ignoraret, et autumni fructum vere deposceret? Sed artifex salutis nostrae, Creator, cujus vita et actus omnis in terris forma nobis conversationis et morum fuit, ideo visibiliter invisibilia sua consilia disposuit, et in creaturis irrationabilibus animae rationali speciem suae conformationis expressit, ut nos ad omnia nobis salutaria scriptis operum suorum atque verborum insignibus erudiret. Et hoc est quod voluit intelligi per evangelistam nobis indicando non suo tempore fructum ab arbore se petisse, ut omni tempore homo se fructum Deo debere cognoscat; quia bonus Dominus, qui hominem mortalem immortalitati praeparat, jam et in hoc seculo vult eum speciem perpetuitatis induere, ut fructum non accipiat de tempore, sed omni tempore sit maturus illi, cum quo vel in quo mansurus est sine tempore.
|
(V. not. 185) ( Non exstat haec epistola ) (Illae epistolae perierunt) (V. carm. 32, v.
46, et ep. 30, n. 4) (id est separat. V. not. 186)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 44 |
EPISTOLA XLIV. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
|
Pulcherrime laudat spirantem in litteris Apri divinae gratiae vim ac suavitatem nec minus venuste Amandae olim conjugis Apri, jam sororis, industriam celebrat, per quam res domesticas procurans otium viro ad divina praestabat. Simul admonet quibus modis instituendi sint filii. Ex ea epistola liquet quomodo viverent presbyterorum uxores.
|
Sanctis et merito venerandis ac dilectissimis fratribus APRO et AMANDAE, PAULINUS et THERASIA peccatores. Quis daret mihi fontem litterarum tuarum, ut respondere possem litteris tuis vario gratiarum spiritalium flore consertis, nec jam scholastico magis quam divino sermone facundis et affluentibus quasi de terra repromissionis divinae 258 lacte pietatis et melle sapientiae, cujus et mel et oleum suxisti de firma petra, id est Christo Domino, qui est fundamentum aeternae domus, super quod vivis operibus struere aedificium salutis exorsus, non ligna, nec fenum et stipulam, sed aurum, argentum, et lapides pretiosos superaedificare moliris; quia praeteriti cordis duritiam, ariditatem atque levitatem, cum veteri homine deponens, effectus es lignum humidum, quod vicinis aquarum decursibus virens, fructum suum dabit in tempore suo; neque unquam privabitur honore foliorum. Sensus tuus aurum est igne examinatum, et sermo tuus argentum est purgatum septuplum, qui gratia spiritali renidens, eloquia Domini casta de corde puro et lingua indice cordis expromit. Bonum tu firmumque thesaurum in vase fictili, non fragili fide servas; quia commissae tibi gratiae vas mens tua est, quae intra corpoream fragilitatem confirmata spiritu principali, solidam divino muneri custodiam praebet. Pauper ego, et dolens, quomodo parebo sapientiae, quae me ad mensam potentis hac conditione praecepit mittere manum, ut me sciam similis apparatus fieri debitorem? Ecce enim tu mihi mensa potentis factus es; apposuisti mihi divites escas quae me esurientem facile in omnia verborum tuorum, quasi in varia electarum gustu et aspectu dapum scitamenta rapuerunt, ut gulae potius meae quam inopiae memor auderem sumere, quibus paria praeparare non possum. Quid igitur agam, a quo mihi tribui vel commodari petam vel supellectilem, qua possim digno ambitu triclinium divitis aemulari; vel impendia, quibus possim divitem pauper repascere ? Quis mihi in hujus debiti obligatione subveniet, nisi tu, Domine Jesu, qui te omni pauperi tuo semper obligas commodanti, et pro his retributorem fore spondes, qui nunc non habeant retribuendi facultatem. Adesto nunc mihi, et pro inopia mea Apro tuo de tuis meum debitum solve divitiis; rivos ejus inebria, et multiplica in illo generationes tuas, ut existat in domo tua sicut oliva fructifera, florescat ut palma, et multiplicetur ut cedrus Libani. Sed revertar ad litteras tuas, in quibus laetor sicut qui invenit spolia multa : et licet de meis verbis nihil simile possim referre, tamen ut famelici faciunt, cum epuns opimi convivii digestis iterum de sua inopia esurire coeperint, famem suam praeteritae saturitatis recordatione solantur, et animam inanem praesenti cogitatione absentis convivii 259 pascunt; ita ego hanc epistolam in tui sermonis retractatione contexam, et voluptatem meam referam, nihil tibi largiens; nec votum erga te meum potius quam de te experimentum loquar. Expresserunt enim mihi faciem cordis tui litterae tuae, illae litterae spei bonae, litterae fidei non fictae, litterae purae caritatis, quid amoris sanctissimi spirant; quam suavis in his et quantus Christi odor fragrat, quanta opulentia sinceri cordis exaestuat? quomodo nobis anhelant sitim tuam, et desiderium defectumque animae tuae in atria Domini? quas agunt gratias Deo? quas impetrant a Deo? quae legenti mihi florescentium in te gratiarum Dei, jamque operantium virtutum praebent spectacula? Ibi parvuli, sive etiam adultuli Babylonis filii eliduntur ad petram, vitia scilicet confusionis superbiaeque secularis, quae proclivius fides congressa superabit, si in primordiis ad Christum illidere anticipata crescentium infirmitate praecaverit. Ibi et cedri Libani ad terram depositae, et in arcae fabricam compagine caritatis erectae, mundi hujus fluctus imputribili robore secant. Ibidem excitatus Christus, ut directionis tuae cursum ad stabilitatem suam ducat, ventos et maria tibi placans videtur. Cui jam in corporis tui nave vectatio, et in tuo corde cervical est, quia invenit illic passer domum sibi, et habet in te, ubi reclinet caput suum. Illic et conjux , non dux ad mollitudinem vel avaritiam viro suo, sed ad continentiam et fortitudinem redux in ossa viri sui, magna illa divini cum Ecclesia conjugii aemulatione, mirabilis est: quam in tuam unitatem redactam ac redditam, et spiritalibus tibi tanto firmioribus, quanto castioribus nexibus caritas Christi copulat, in cujus corpus transistis a vestro. Benedicti vos Domino, qui fecit utrumque unum, condens in semetipsum duo, faciens mirabilia solus , qui convertit non solum animas, sed et affectus, temporalia in aeterna. Manetis ecce iidem conjuges, qui fuistis, sed non ita conjuges ut fuistis; estis ipsi, nec ipsi: et sicut Christum, ita et vosmetipsos jam secundum carnem non nostis. Haec mutatio dexterae Excelsi, quae in se manens omnia innovat, et convertit mare in aridam, ad continentiae siccitatem stringens fluenta vitiorum. Benedicta haec inter mulieres, et hac quoque devotione 260 fidelis et acceptissima Domino, qua se necessitatibus seculi pro te, velut quaedam procellis in immobili scopulo stabilita turris, opposuit. Vere in ipsa petra illa, super quam aedificata domus non cadet, solido strenuae mentis fundata vestigio, facta est tibi turris protectionis a facie inimici, undas et turbines seculi frangens piae servitutis objectu; ut tu seclusus a pelago, tutam in Ecclesiae portu mentis inconcussae ratem meditatione continua studiorum operumque coelestium quasi quodam remigio salutis exerceas. Corporalis enim, inquit, exercitatio ad modicum, nam pietas ad omnia utilis est, quae te subdidit Christo, praeferentem vel jacere in domo Domini, quam in peccatorum tabernaculis eminere, et conservam tuam in labores corporeos ex affectu spiritali pro tua anima pignoravit, ut pretium libertatis tuae faceret servitutem suam; non illa in secularibus negotiis mundo, sed Christo serviens, propter quem mundum patitur, ne ut patiaris. Vere, juxta divinum opus et verbum, facta in adjutorium tibi, et ad te habens conversionem suam de nutu tuo pendet, et in tuo statu sistit, in vestigiis tuis ambulat, in anima tua animatur, pro vita tua deficit, ut in tua vita reficiatur. Curat illa seculi curas, ne tu cures; possidere videtur, ne tu possidearis a mundo, et ut possidearis a Christo. Non illam a proposito tuo discors abjungit voluntas, sed quod magis mirum est, concors fides opere dividit voluntate conjunctam. Nam sine animi captivitate rem captivitatis in libertate spiritus administrans, firmavit manus suas in opera virtutis; brachia sua extendit ad utilia, accincta fortiter lumbos suos, et escas pigritiae non edens, facta est tibi tamquam navis, quae mercatur a longinquo; necessaria divisione reddens per se Caesari quae sunt Caesaris; ut, quae Dei sunt, per te ministret Deo. Nam cum tributum, sicut scriptum est, dederit cui debet tributum, tunc et manus suas adaperiens pauperi, et fructum operae suae porrigens inopi, spiritale vectigal pensitat; et reditum possessionis in tuae militiae stipendium suggerit, salutaris damni avarior quam letalis lucri. Quae talis est, fidit in ea cor mariti ejus. Operatur enim, ut scriptum est, viro suo bona tota vita sua, et non mala: et ideo non sollicitus agis quae in domo tua terrena aguntur; quod in domo 261 coelesti agitur, strenue liber exsequeris. Nec confunderis cum loqueris inimicis tuis in porta, quia sapientiae mulier, qualis tibi donata est, pretiosior lapidibus pretiosis, circumspectum te facit in foribus Ecclesiae. Et duplicia pallia, inquit, fecit viro suo. Nonne tibi videtur et haec duplicia tibi pallia, ac purpurea vel byssina sibi vestimenta contexere, cum et illius fides gratiam tuam duplicat, quia mulier bona corona est viro suo; et vicissim illi honor tuus purpura est, quia temperante Domini gratia, simpliciter fidei unitate vestiti, superinduitis vos invicem spiritalium operatione virtutum. Tu illi in Christo caput, et illa fundamentum tibi, cujus opere pes tuus stat in via Domini, et quam capitis tui participem faciet commembrata in Domini corpore fidei compago; quia et in sollicitudinis diversitate, salvo tamen consonae mentis assensu, ac propositi tui juncta sententia, dum tu creditam tibi dispensationem fidelis et solers talentorum herilium multiplicator exerces: nec illa, quod de terrenis elaborat fructibus, thesaurizat in terra, sed tuis potius operibus quam damnosis avaritiae quaestibus feneratur. Et ideo dabitur illi fructus a manibus suis, et laudabitur in portis filiae Sion maritus ejus in Domino, qui vobis ab operis ejusdem labore diverso, sed pari studio consitam segetem in communem praeparat messem, ut in illa die pariter in exsultatione veniatis afferentes manipulos vestros, ministra illa seminis, et tu ministerii seminator. Non enim defraudabitur consortio mercedis tuae per meritum compensationis istius, qua non voluntati suae obtemperans, sed saluti tuae, hujus ipsius operis documento probat judicium fidei suae, satis indicans, quanto et ipsa potiorem seculi contemtum quam usum judicet, quae spiritalia tibi maluit, non hoc seculum Christo, sed te sibi praeferens. Adjiciat Dominus super vos et filios vestros. Misericordia enim Domini promerita parentibus suscitabit, ut scriptum est, filios eorum, et locupletabuntur in bonis Domini. Spero autem, quod sicut uxor tua in lateribus domus tuae sicut vitis abundans est, fructibus tibi pietatis exuberans, ut cadant a latere tuo mille, et decem millia a dextris tuis; 262 ita et filii tui mensam Domini tecum sicut novellae olivarum circumsistere merebuntur quos nunc arbitror divinae sapientiae, bonae conversationis vestrae escis, ut pullos aquilarum cibari, ut depopulatas praeda parentum carnes, id est, carnales inimicitias, quae adversantur spiritui, jam nunc edere discant, et spiritali voracitate consumere, et in superna virtutum confirmatis alarum remigiis evolare. Educentur sicut filii prophetarum, qui tumultuosam civitatis habitationem, ad componendam pace silentii animam, declinantes, juxta Jordanis alveum sibi habitacula secreta metati sunt. Consecrentur sicut filii Aaron, non tamen illi qui ignem alienum Domino accendentes exusti sunt igne divino, quo ipsi carebant; sed ut Eleazar et Ithamar merito perpetui successores dignitatis paternae, quia non degeneres sanctitatis heredes. Ignem autem mihi alienum videtur accendere, quisquis corporeae vel secularis alicujus cupiditatis ignem in sacrario sui cordis accendens audeat appropinquare altaribus Domini, quae non recipiunt nisi illius ignis accensionem, de quo ait: Ignem veni mittere in terram; et quid volo si jam accensus est? Hoc igne nos, Domine Jesu, semper accende, ut illuminemur sensibus, deflagremus in vitiis; hic enim solus, qui a te est ignis, igni resistet aeterno. Habentes autem cor ardens in via Domini, non alienum, sed suum ignem Domino accendimus, et inter ignes seculi, hoc igne muniti, sicut illi in camino pueri inter sibilantes impetu flammas rorabimur, et hymnum Domino inter incendia refrigerantia Dei Filio concinente cantabimus. Ipse enim dixit in duorum quoque vel trium concordia se semper interfuturum. Unde confidimus, quia et in medio domus tuae diversatur, ubi et in vobis et in filiis unus numerosarum agitur coetus animarum. In quo nos quoque, solo absentes corpore, spiritali praesentia conseratis precamur, ut animae nostrae hortulum sitientem non solum verbo, sed et precatu rigetis, quem neque nostris manibus, ut infirmi, neque conductis, ut inopes excolere possumus; et qua via tuam viam quaeramus non invenimus: quia fodere non valemus, et mendicare erubescimus. 263 Unde impensius adjutorio orationum vestrarum indigemus: quia quis aut inutiles conducet operarios, aut tribuet non petentibus? nonnumquam tamen, qui agros inopes et incultos habent, desperatis ab ope vel manu sua fructibus spes omnes suas ad auxilia divina convertunt; et saepe eventu juxta fidem praestito, compensante diligentiam religione, quos solers cultura deseruit, pia vota juverunt. Orate ergo, ut Dominus omnipotens, qui posuit flumina in desertum, convertat aridam nostram in exitus aquarum; percutiat et interrumpat duritiam cordis nostri, ut hanc quoque petram convertat in stagnum aquae. Atque utinam illo nos rore respergat, quo illud mysticum in area vellus fecit. Ros enim qui ab illo est, sanitas est nobis. Orate, inquam, ut hortulum nostrum introire dignatus, exsurgere aquilonem jubeat, et austrum venire, quibus auras vitales afflantibus germina nostra vivescant . Sed et si vineam suam ingressus, arborem nostram sine fructu invenerit, parcat excidere; et misericordia differente, credat agricolae intervenienti, qui extorquendum diligentia sua fructum de sterili ficulnea pollicetur. Potens est enim ipse Dominus, qui interpellat pro peccatis nostris, et qui vocat ea quae non sunt, tamquam quae sint, facere et de nobis egenis et aridis arborem fructuosam, et animam inanem adipe verbi sui tamquam cophino stercoris opimare. Quia scriptum est: De ipsius gratia pinguescent fines deserti. Cophinus autem hic stercoris, qui de sterili fertilem arborem facit, specialiter mihi videtur humilitas spiritalis, qua contribulantes cor nostrum poenitudine praeteritae vanitatis, evacuamus inania, et succum virtutis accipimus, qua, qui operibus justitiae steriles eramus, reddimur fructuosi. Bonum ergo nobis intrare in recessus nostros, et humiliare in jejunio, quo jejunatur ab operibus tenebrarum, animam nostram: ut ab hujus humilitatis stercore, quae seculo vilis, Deo cara est, erigatur per eum qui suscitat de terra inopem, et de stercore erigit pauperem. Gratia Dei vobiscum.
|
(V. ep.
28, num. 5) (V. not. 187) (V. carm. 21, v. 853) (V.
not. 188) (al. fortitudinis) (V. not. 189) (V. not. 190) (V. not. 191) (V. ep. 24, n. 18) (V. not. 192)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 45 |
EPISTOLA XLV. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
|
264 Augustino gratias agens pro libro vel epistola ab ipso recepta; prosequitur laudes Melaniae senioris, et unici ejus filii Publicolae nuper defuncti; nonnulla disserens de futura in coelis actione beatorum post resurrectionem.
|
Sancto Domini beatissimo, et unice nobis unanimo, ac venerabili patri, fratri, magistro AUGUSTINO episcopo, PAULINUS et THERASIA peccatores. Lucerna semper est est pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis. Ita quotiescumque litteras beatissimae sanctitatis tuae accipio, tenebras insipientiae meae discuti sentio, et quasi collyrio declarationis infuso, oculis mentis meae purius video, ignorantiae nocte depuisa, et caligine dubitationis abstersa. Quod cum saepe alias per munera epistolarum tuarum mihi donatum senserim, tum praecipuo isto recentium litterarum libello, cujus mihi tam gratus quam dignus portitor fuit vir benedictus Domini frater noster Quintus diaconus, qui longo quidem posteaquam ad Urbem venerat intervallo, cum eo juxta solemnem meum morem, post Pascha Domini, pro apostolorum et martyrum veneratione venissem, benedictionem oris tui reddidit nobis. Verumtamen obliterato quod nesciente me, Romae consumserat tempore, recentissimus mihi visus est a conspectu tuo, ita ut tunc statim eum a te mihi venisse vix crederem, cum primum videbam, et cum mihi plenum odorem suavitatis tuae in eloquiis tuis coelestis unguenti castitate fragrantibus offerebat. Fateor tamen venerandae unanimitati tuae, non potuisse me volumen ipsum, statim ut acceperam, Romae legere. Tantae enim illic turbae erant, ut non possem munus tuum diligenter inspicere, et eo, ut cupiebam, perfrui; scilicet ut perlegerem jugiter, si legere coepissem. Itaque, ut fieri solet, secura exspectatione convivii praeparati, avidae licet mentis esuriem refrenavi, et spe certa capiendae saturitatis inhiantem in favos litterarum tuarum gulam facile suspendi, donec Urbe proficiscerer, et interponendum ad itineris stativa diem, quem in oppido Formiano habuimus, totum huic operi manciparem, ut in deliciis epistolae tuae spiritalibus ab omni 265 faece curarum et suffocatione turbarum liber epularer. Quid ergo humilis et terrenus respondeam ad hanc sapientiam, quae data est tibi desuper, quam hic mundus non capit, et quam nemo sapit, nisi sapientia Dei sapiens, et Dei verbo eloquens? Itaque quia experimentum habeo Christi in te loquentis, in Deo laudabo sermones tuos, et non timebo a timore nocturno, quia docuisti me in spiritu veritatis salubre moderandi in occiduis mortalibus animi temperamentum, quo et illam beatam matrem et aviam Melaniam flevisse carnalem obitum unici filii , taciturno quidem fletu, non tamen sicco a maternis lacrymis dolore vidisti. Cujus quidem modestas et graves lacrymas, sicut propior vel aequalior animae ejus spiritus, altius intellexisti, et perfectae in Christo feminae, salva virilis animi fortitudine, cor maternum de cordis tui similitudine melius ex aequo statu contemplatus es, ut eam primum pro naturali affectione permotam, deinde causa potiore compunctam flevisse perspiceres; non tam illud humanum, quod unicum filium conditione mortali defunctum in praesenti seculo amisisset, quam quod propemodum in seculari vanitate praeventum, quia necdum illum deseruerat Senatoriae dignitatis ambitio, non juxta sanctam votorum suorum avaritiam cogitaret assumtum, ut de conversionis gloria transisset ad gloriam resurrectionis, communem cum matre requiem coronamque capturus, si in hujus seculi vita matris exemplo saccum togae, et monasterium senatui, praetulisset. Verumtamen idem vir, ut antea retulisse me puto sanctitati tuae, his operibus locupletatus abscessit, ut maternae humilitatis nobilitatem si veste non gesserit, tamen mente praetulerit; ita enim secundum verbum Domini mitis moribus fuit et humilis corde, ut non immerito credatur introisse in requiem Domini, Quoniam sunt reliquiae homini pacifico, et mansueti possidebunt terram, placentes Deo in regione vivorum. Nam certe et illud Apostoli non solum tacito mentis affectu, sed et conspicuis religiosus implevit officiis, ut cum esset altorum hujus seculi in ordine et honore collega, non tamen ut gloriosus terrae, alta saperet, sed ut Christi perfectus imitator humilibus consentiret, et tota etiam die misereri et commodare persisteret. Unde et semen 266 ejus potens in terra factum est, inter eos qui dii fortes terrae nimium elevati sunt: ut etiam de beatissima familiae ac domus ejus visitatione sanctum hominis meritum reveletur. Generatio, inquit, rectorum benedicetur: gloria non caduca; et divitiae non labentes in domo ejus; domo quae aedificatur in coelis, non labore manuum, sed operum sanctitate. Sed cesso plura de memoria tam dilecti mihi quam devoti Christo hominis enarrare, cum et pristinis litteris non pauca super eo narrasse me reputem, et nihil possim de beata hujus filii matre, et sanctorum pari radice ramorum, Melanio melius aut sanctius praedicare, quam sanctitas tua in eam profari et disputare dignata est; ut quia ego peccator immunda labia habens, nihil dignum loqui potueram, ut longinquus a meritis fidei ejus, animaeque virtutibus; tu ille vir Christi, doctor Israel in Ecclesia veritatis, procurante in melius Dei gratia, parareris dignior tam virilis in Christo animae praedicator, qui et mentem ejus divina virtute firmatam, ut dixi, spiritu propiore conspiceres, et mixtam cum virtute pietatem eloquio digniore laudares. Quae vero post resurrectionem carnis in illo seculo beatorum futura sit actio, tu me interrogare dignatus es. At ego de praesenti vitae meae statu et magistrum et medicum spiritalem consulo, ut doceas me facere voluntates Dei, tuis vestigiis ambulare post Christum, et morte ista evangelica prius emori, qua carnalem resolutionem voluntario praevenimus excessu: non obitu, sed sententia recedentes ab hujus seculi vita, quae tota tentationum plena, vel, ut tu aliquando ad me locutus es, tota tentatio est. Utinam ergo sic dirigantur viae meae post vestigia tua, ut exemplo tuo solvens calceamentum vetus de pedibus meis, disrumpam vincula mea, et liber exsultem ad currendam viam; quo possim assequi mortem istam, qua tu mortuus es huic seculo, ut vivas Deo in Christo vivente in te, cujus et mors et vita in corpore tuo, et corde, et ore cognoscitur; quia non sapit cor tuum terrena, nec os tuum loquitur opera hominum; sed verbum Christi abundat in pectore tuo, et Spiritus veritatis effunditur in lingua tua superni fluminis impetu laetificans civitatem Dei. Quae autem virtus hanc in nobis efficit mortem, nisi caritas quae fortis est ut mors? 267 Sic enim obliterat nobis et perimit hoc seculum, ut impleat mortis effectum per affectum Christi, in quem conversi, avertimur ab hoc mundo, et cui viventes, morimur ab elementis hujus mundi. Nec tamquam viventes in eorum conspectu visuque decernimus; quia portio nostra mors Christi est, cujus a mortuis resurrectionem non apprehendimus in gloria, nisi mortem hujus in cruce mortificatis membris et sensibus carnis imitemur; ut jam non nostra voluntate vivamus, sed illius cujus voluntas santificatio nostra est, et qui ideo pro nobis mortuus est et resurrexit, ut jam non nobis, sed illi vivamus, qui pro nobis mortuus est et resurrexit, et dedit nobis pignus repromissionis suae Spiritu suo, sicut pignus vitae nostrae posuit in coelis in corpore suo, quod est caput corporis nostri. Unde nunc exspectatio nostra Dominus est, et substantia quae ab ipso facta est apud ipsum, et in ipso, et per ipsum, qui conformatus est corpori humilitatis nostrae, ut nos conformaret corpori gloriae suae, et secum in coelestibus collocaret. Propterea et qui digni fuerint vita aeterna, erunt in gloria regni ejus, ut cum ipso sint, sicut Apostolus ait, et cum ipso maneant, sicut et ipse Dominus ad Patrem dixit: Volo ut ubi ego sum, et illi sint mecum. Sine dubio hoc illud est, quod in Psalmis habes: Beati qui habitant in domo tua, in secula seculorum laudabunt te. Puto autem hanc laudationem vocibus concinentium esse promendam; etsi immutabuntur sanctorum resurgentium corpora, ut sint sicut et Domini corpus post resurrectionem apparuit, in quo utique resurrectionis humanae viva imago praefulsit; ut Dominus ipse, qui in corpore ipso, quo passus fuerat et resurrexerat, quasi speculum contemplationis omnibus fuerit. Qui utique cum in eadem carne, qua mortuus et sepultus fuerat, resurrexisset, omnium omnia officia membrorum expressa oculis et auribus hominum saepe collata exhibuit. Quod si etiam angeli, quorum simpliciter spiritalis est creatura, linguas habere dicuntur, quibus utique laudes Domino creatori cantant, et gratias referre non desinunt; quanto magis hominum, etsi spiritalia jam post resurrectionem corpora, manentibus tamen glorificatae carnis omnibus membris, et per omnia membra formis et numeris suis, et linguas habebunt in oribus suis, et linguis effantibus dabunt voces, quibus divinas laudes, vel sensuum suorum gaudiorumque affectus 268 per verba depromant? Forte etiam hoc gratiae gloriaeque apposituro sanctis suis Domino, in seculis regni sui, ut tanto potioribus linguis et vocibus canant, quanto ad beatiorem naturam corporum beata immutatione profecerint, ut in corporibus jam spiritalibus constituti, jam forsitan non humanis, sed illis angelicis atque coelestibus, quales Apostolus audivit in paradiso, sermonibus eloquantur. Et ideo forsitan homini ineffabiles eos sermones fuisse testatus est, quia sanctis, inter alias praemiorum species, jam novae linguae parantur. Quibus idcirco hominibus hujus seculi adhuc uti non licet, ut jam his gloriae suae congruentibus immortales loquantur, de quibus dictum est: Etenim clamabunt et hymnum dicent: proculdubio in coelestibus, ubi cum Domino erunt, et delectabuntur in abundantia pacis , gaudentes in conspectu throni, mittentes ante pedes Agni pateras et coronas, et canentes ei canticum novum, aggregati choris angelorum, virtutum, dominationum, thronorum, ut et ipsi cum cherubim atque seraphim, et quatuor illis animalibus voce perpetua concinentes dicant: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth, et reliqua quae nosti. Hoc est ergo quod egenus et pauper ego ille insipiens et parvulus tuus, quem ut verus sapiens ferre consuesti, rogo ut me scientiam vel opinionem super hac tuam doceas, quia scio te illuminatum spiritu revelationis ab ipso duce et fonte sapientium, ut sicut praeterita cognovisti, et praesentia vides, ita etiam de futuris aestimes quid censeas de his coelestium creaturarum, vel etiam super coelos in conspectu Altissimi agentium, vocibus sempiternis, quibus tandem organis exprimantur. Quamvis enim Apostolus dicendo, Si linguis angelorum loquar, proprium quemdam illos suae naturae, vel, ut ita dixerim, gentis habere sermonem ostenderit, tanto humanis sensibus et eloquiis altiorem, quanto ipsa angelorum creatura et statio mortalibus incolis et terrenis sedibus praestat: attamen forsitan linguas angelorum pro generibus vocum atque sermonum dixerit, sicut et de charismatum varietate disserens, inter dona gratiarum numerat genera linguarum, utique hoc in signo esse significans, quod multarum gentium sermone loqui singulis donaretur. Sed et vox Dei saepe ad sanctos emissa de nube, ostendit posse loquelam esse sine lingua. Siquidem lingua corporis membrum sit pusillum 269 et magnum. Sed forte ex hoc ipso,. quia in hoc membro vocis officium Deus posuit, etiam incorporeae angelorum creaturae sermones et voces linguam vocaverit, sicut Scriptura assolet Deo quoque, secundum species operationem, nomina assignare membrorum. Ora pro nobis, et doce nos. Frater noster carissimus et dulcissimus Quintus quam tarde ad nos remeat a vobis, tam cito a nobis ad vos redire festinat: instantiam vero ejus in litteris exigendis et haec epistola lituris quam versibus crebrior loquitur: commemorati exactoris nimia festinatio schedam fecit. Nam pridie idus Maias venit ad nos ut rescripta peteret, et idibus ante sextam dimitti obtinuit. Videte ergo utrum eum commendaverim vel accusaverim hujusmodi testimonio. Forte enim, imo sine dubio laudabilis magis quam culpabilis judicabitur, qui a tenebris, quod in comparatione vestri luminis sumus, justissime refestinavit ad lucem suam.
|
(V. not. 193) (cum in manu tenerem panes desiderii mei in volumine
devorando, quod postea voranti mihi et in ore
et in ventre dulcissimum fuit) (Publicolae) (V. not. 138)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 95 |
EPISTOLA XCV (AL. CCL) . AUGUSTINI AD PAULINUM ET THERASIAM.
|
Augustinus superiori epistolae respondens agit de praesentis vitae statu, nec non de qualitate corporis beatorum, deque membrorum officiis post resurrectionem.
|
(Hanc epistolam legere est tomo XXXIII, col. 351,
nostrae Patrologiae.)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 46 |
EPISTOLA XLVI. 1. 2. 3.
|
274 Petit doceri Graecas litteras a Ruffino. Fatetur se non recte Clementem vertisse; Postulat expositionem versiculi 11 capitis XLIX Geneseos.
|
PAULINUS RUFFINO fratri salutem. Vel breves nobis ab unanimitate tua litterae, magno refrigerio sunt, sicuti in penuria fluviorum ager sitiens rore recreatur; unde refectos nos quamvis brevi epistola tua, attamen tua, per puerum communium filiorum fatemur: sed tamen rursus affectus, quia etiamnum nunc vos in aestu sollicitudinis, et incerto morarum, Romam peti judicastis. Det nobis Dominus a Domino laetificari quamprimum de actu nostro: ut sicut anxiis compatimur, ita congaudeamus hilaritati, et incipiamus tamen sperare fructum praesentiae vestrae, si vos certi esse de vestra sententia, vel Domini circa vos placito, coeperitis. Sane, quod admonere dignaris affectu illo, quo nos sicut te diligis, ut studium in Graecas litteras attentius sumam, libenter accipio: sed implere non valeo: nisi forte desideria mea adjuvat Dominus, ut diutius consortio tuo perfruar. Nam quomodo profectum capere potero sermonis ignoti, 275 si desit a quo ignorata condiscam? Credo enim in translatione sancti Clementis , praeter alias ingenii mei defectiones, hanc te potissimum imperitiae meae penuriam considerasse, quod aliqua, in quibus intelligere vel exprimere verba non potui, sensu potius apprehenso , vel ut verius dicam, opinata transtulerim. Quo magis egeo misericordia Dei, ut pleniorem mihi tui copiam tribuat, quia pro divitiis erit pauperi, ut micas a divitis mensa cadentes, avido famelici cordis ore, colligere. In tempore sane, quo scripta haec scribebantur, cecidit sub oculis, incidens proposita lectione, capitulum illud ex Genesi quo Judas a Jacob benedicitur. Et quia Dominus opportunissimam hanc occasionem dederat, pulsare post tempus fores cordis tui placuit. Ergo si me amas, immo quia multum amas, rogo ut scribas mihi, ut intelligis ipsam patriarcharum benedictionem. Et si qua ipse scis in eis ardua sensu, et digna cognitione, scire me velis: specialiter tamen de capitulo illo in quo ait, Alligans ad vitem pullum suum, et ad cilicium pullum asinae suae; quis suus sit pullus, vel quis asinae pullus? et cur suus ad vitem, asinae vero pullus ad cilicium alligetur?
|
(V. not. 195) (V. not. 196)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 47 |
EPISTOLA XLVII. 1. 2.
|
Ruffino Cerealem commendat. Petit in transitu visitari: simul exposcit reliquas benedictiones patriarcharum explicari, ut Desiderio presbytero possit satisfacere. Vide epistolam 43, n. 3 et 4.
|
PAULINUS fratri RUFFINO salutem. Etsi incertum mihi fecit filius Cerealis, quod ad te perrecturus foret in tempore quo ad sanctum Petrum revertitur: tamen per eum qui aeque tuus ac noster est, non scribere tibi, tam culpabile nobis, quam tibi triste futurum judicavimus. Itaque chartulae damnum, si te forte non vidisset, quam officii, sicut credimus, si te viseret, praeoptantes capessere, commisimus epistolam istam non casui, sed fidei. Credimus enim in Domino dirigendam ad te viam sermonis ac filii nostri, quia desiderantibus bonum omnia procedent in bonum ; desiderat enim te, quantum debes desiderari ab intelligente commodum suum de consortio tui. Et ideo praesumo quia secundum fidem ac pietatem suam salvabitur in bonis desiderium ejus, et perveniet ad te, et tecum manebit, et geminabitur nobis apud Dominum in vobis salutare praesidium; cum 276 et tibi tam bonus filius, comes, discipulus, adjutor accesserit, et tu illi pater ac magister omnis boni donatus a Domino, ad efficacem orationum potentiam vires gratiae spiritalis addideris. Nobis autem, etsi pro tua caritate praesumtio sit, quia remeaturus ad Orientem, non feres invisitatis nobis abire; tamen de peccatis nostris metus est, ne etiamsi tam nobis vicina, filia Babylonis avertat. Quare Domino desideria nostra ac vota mandamus, ne secundum meritum nobis, sed secundum desiderium faciat, et dirigat ad nos viam tuam in via pacis suae: quia non ambulantes in ea, in reprobum sensum damnati sunt, nec te desiderare merentur. Sane importunitate qua ostium tuum vel media nocte pulsare consuevi, repulsae metu ad verecundiam et modum postulandi coactus, nunc hoc circa me negotii tibi trado, ut benedictiones duodecim patriarcharum, cujus jam principium mihi, exposita circa personam Judae prophetia, triplici ut jussum est interpretatione conscriptis paginis edidisti, per reliquos filios distributam digneris exponere; ut ipse per te fiam conscius veritatis, et magnae gratiae ac laudis autorem habeam; si his qui de me supra me , propter operis consulendum me putaverunt, divina potius et tuo spiritu, quam de meo sensu inepta respondeam.
|
(Rom. VIII, 28; vid. idem in epist. 5,
n. 9) (id est Roma; vid. epist. 29, n. 13) (forte add.
opinantes. Videtur aliquid deesse) (forte add. difficultatem; vid. ep. 43, n. 3 et 4, et 50,
n. 15)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 49 |
EPISTOLA XLIX. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
|
277 Describit ingentia miracula, per quae senex Valgius, postea Victor nominatus, ex naufragio servatus est: et Macarium rogat, ut eumdem jam et patronum ejus Secundinianum ab hominum importunitate tueatur.
|
MACARIO PAULINUS. Opera Domini praedicare honorificum est; quae mihi causa hujus epistolae fuit: quia patrisfamilias hujus, quem ad unanimitatem tuam prosequor, Secundiniani negotium, ut probabis, non potest sine Domini gloria et laude narrari. Sicut enim dixit in Evangelio: Pater meus adhuc operatur, et ego operor, ita et nunc facit: neque desinit bonus Dominus fidem nostram evidentibus veritatis suae excitare ac vere provocare documentis. Itaque in diversis, ut scriptum est, argumentis apparens nobis salvator Deus, terra marique pro nobis operatur, et quod in singulis agit, multorum fidei salutique procurat. Vide enim quam admirabile et praedicabile opus sit, quod Jesus Dominus in uno sene cum angelis suis sanctis operatus est. Haec enim causa est supradicti amici et fratris nostri, qui est vir in Christo fidelis. Hieme superiore compulsus in Sardinia, cum ceteris quippe naviculariis, invehendas fiscalibus horreis fruges ministerio propriae navis accipere, non exspectato tempore soliti commeatus , ante aestivam temperiem onustum navigium vi publica urgente dimisit. Illico, ut mihi retulit, in proximo freto exorta tempestas, temere de portu solutam multarum navium classem, a cursibus destinatis retorsit, et fregit in littore. Hujus navem in quodam ejus insulae loco, quem ad Pulvinos vocant, ne similiter illideretur, anchoris fundare conati sunt: sed hiemis ejusdem violentia praevalescente, rumpentibus vinculis, nautae exterriti scaphulam demiserunt; vel ut navi fortius continendae renovatis et altius stabilitis anchoris subvenirent, vel ut seipsos, si possent, a discrimine navis eriperent. Sed illos statim cum fragili perfugio lembuli sui arripuisse in scopulos procella dicitur, et superfusis fluctibus obruisse. Unum ex omni numero nautarum senem sentinando deputatum, vel metu immemores, vel ut vilem animam contemnentes, relinquunt. Interea destituta nautis et anchoris navis aufertur in pelagus. Senex ille, qui nescierat se relictum, ut jactari volvique sensit, ab intimo navis 278 emergit, vacua omnia, mare undique, et undique coelum videt: cum et metum et periculum misero solitudo cumularet, sex dies et noctes jejunus condidit. Fuerunt enim illi lacrymae panes die ac nocte: tum ipsum jam mortis quam vitae cupidiorem, finemque poenarum animae exitu desiderantem, misericors et miserator Dominus adire cominus, et verbi cibo animare dignatus est. Refert ipse adhuc lacrymans felicitatem periculi sui, nec sine lacrymis cordis et gaudio spiritus audiri potest, ut compellatus adeunte Christo, ut confortatus hortante sit, ut arborem jussus inciderit, quam excidi in eo tempore remedium navis erat; sed quod multi atque validissimi sine suo et navis periculo facere vix possunt, solus et debilis arripere non audens, Dei verbo ausus est. Bis tantum, et leviter, ut a senili manu tactus magis quam ictus securi, malus ita prosilivit a vulnere, ut longe extra navem in undas expulsus, tuto ceciderit. Deinde variis , ut marina jactatio et navalis instructio poscit, officiis, cum aut artemone armari oportebat, aut sentinam depleri necesse erat, nomine Victoris vocatus a Domino, porrigere tantum specie agendi manum ad quamlibet operam jubebatur . Non enim in multa et varia circa hunc senem mirabilium divinorum gratia hoc quoque Dei munus praetereundum videtur, quod etiam nomen accepit, quo nunc et regeneratione censetur, et ab hominibus et ab angelis scribitur: gentilitio enim signo Valgius vocabatur, qui nunc Victor a Domino dicitur, et est victor in Domino, qui illi aptum ad opera sua idipsum nomen imposuit; quia videlicet et in mari de tempestatibus atque naufragio per adjutorium Christi, et nuper in terra per ejusdem gratiam de peccatis et diabolo triumphavit; videlicet ut totus in Christo novandus, neque in nomine, neque in homine veteri permaneret. Mira fides et ineffabilis pietas Domini Salvatoris, qui senem, si forte somno piger lentius ad geren a consurgeret, et molli manu ante praepalpans, ne trepidus expergefieret, vellicata blande auricula suscitavit, cum leviter adnitens senex a primo statim conatu suo manibus angelicis res effectas videret. Vix rudentem quasi ducturus attigerat, cum velum videret jam exsinuatum in contos suos: supparum stabat, vela navis faciebat. Aqua rimis navis accepta mergere tentaverat: et post unum vel alterum brevis sentinaculi haustum humore destricto, siccataque navi quod ageret non habebat, stupens laborem sibi sine labore praecerpi, et actum 279 suum occulta manu praeveniri: si bene occulta dicitur, quae tam perspicuum praestabat auxilium. Sed nec ipsi operatores simplicibus innocentissimi senis oculis subtrahebantur: nam saepe vidit armatos, videlicet de exercitu coeli, milites excubare navigio, et cuncta nautici muneris administrare. Nec sane navem illam nisi angeli nautae decebant, cui gubernaculum erat mundi gubernator. Ipse enim Dominus nunc suo vultu coruscus, ut in Apocalypsi describitur, et coma fulgidus; nunc confessoris et amici sui, domini mei, communis patroni Felicis ore venerabilis in puppi sedebat, sicut nautico usu dicitur, ad temones, vel potius pro temonibus, quos cum anchoris pariter et nautis in illo naufrago littore navis amiserat: infelix feliciter, ut pro amissis omnibus viris et armis suis, aut Domini martyrem, aut Dominum martyris obtineret. Narrat gaudio lacrymans senex se ad ipsius pedes nunc Domini, nunc martyris gubernantis, sibi solitum procubare, etiam familiarius ipso allectante, in genibus quoque ac sinibus sacris beatum, et afflatibus divinis odorum reclinati capitis pulvinar habuisse. Dubitemus nunc patriarcharum sinus fidelibus in Christo servis patere, cum immensa ejus bonitas etiam catechumenum tunc istum vel suo, vel sancti sui, foverit gremio. Nam et in sancto suo ipse aderat, qui dixit, ut nosti, ad Patrem: Ego claritatem quam dedisti mihi, dedi eis, ut unum sint, sicuti et nos unum sumus. Ego in eis, et tu in me. Et iterum ad apostolos, in quibus universo corpori suo dixit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Quod quotidie nobis in manu et apostolorum suorum et martyrum, operante conspicuis virtutibus potentia, probat, ut credamus Dei Filium et Dominum nostrum Jesum ex resurrectione mortuorum regnantem in coelis ad dexteram Patris, vivorum esse Dominum, non mortuorum. Ergo cum et sancti sui confessoris effigie senem nautam fovebat, ipse aderat in sancto suo, et fessum atque depositum blandis mulcebat alloquiis; nec magis cibo quam verbo reficiebat, quia ipse est verus panis, qui de coelo descendit dare escam omni carni. In omni enim homine opus suum diligit, et omnem, quantum in ipso est, hominem salvum fieri vult: quia mortem non fecit vitae dator et vita totus; nec laetatur in perditione vivorum; qui mavult misericordiam quam sacrificium, nec personas accipit; qui fecit omnes, sed pro meritis judicat; quia Deus judex est. Denique non illi hic de calamitate naufragii, neque de senio et egestate nauta vilior 280 fuit; sed iis omnibus, quibus eum et socii spreverant, Christum movit, et viscera divina concussit. Oculi enim ejus semper in pauperem respiciunt. Profecto et iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit eum. Cui forsitan ad precandum etiam voces propheticas Dominus et ipsa periculi causa dictaverit, ut clamaret: Salvum me fac, Deus, quoniam intraverunt aquae usque ad animam meam. Veni in altitudinem maris, non me demergat tempestas aquae, neque absorbeat me profundum. Cito anticipet me misericordia tua, priusquam infigar in limo profundi, et urgeat super me puteus os suum. Respice in me, quoniam unicus et pauper sum ego, et factus sum similis pelicano solitudinis, sicut nycticorax in domicilio, et ita in navi mea sicut passer unicus super tectum. Audivit Dominus, et misertus est ejus, et misit angelos in circuitu ejus, et factus est in salutem . Imperavit procellae, et stetit in auram. Increpuit mare, et siluerunt fluctus ejus, et deduxit eum in aquis multis, videntem opera Domini et mirabilia ejus in profundo. Cibavit eum adipe frumenti, et colloquente Christo, quasi de petra, melle saturatus est. Respexit humilem, qui beavit pauperes spiritu. Flentem affatus est, qui promisit lugentibus consolationem. Et qui esurientibus et sitientibus justitiam saturitatem dat, ipse hunc deficientem, qui panis, et justitia, et fons vitae est, de se ipse irrigans pavit; nec alia istum pietate, quam omnem hominem in hujus mundi pelago volutantem, dedita Patri usque ad crucis mortem pietate miseratus est; quia videlicet unus homo universitatis portio, et universitas unius forma hominis et causa est. Denique non solum navem, sed ipsum quoque, cujus causa navem tuebatur, regens, et in eo discreta carnis et spiritus officia dispensans, noctu securum requiescere, die vigilare sollicitum jubebat, se pro dormiente vigilaturum, et vigilanti cooperaturum esse promittens. Nempe illum in iis verbis Domini recognosces affectum, quo semper ita spem nostram fovet, ut sollicitudinem non relaxet: ita infirmae carni consulit, ut spiritus promptus esse non desinat. Et ideo sic dormire permisit seni fesso, ut ne seni quidem et fatigato sine vigilandi negotio securitatem remitteret; ne scilicet resolveretur in somnos inertes, et inciperet non solum corpore, sed et mente dormire. Quod metuens quidam sanctus ait: Illumina oculos meos, Domine, ne umquam obdormiam in mortem. Vicina enim morti labes est torpor animorum. Et tunc dicet inimicus: Praevalui adversus eum, si et mentis oculos somnus oppresserit. Recognoscimus ergo ipsum seni adfuisse, qui dixit dormitantibus suis: 281 Vigilate, et orate, ut non veniatis in tentationem ; et iterum vigilantibus ait, jam scilicet excitatorum vigore securus: Dormite jam, et requiescite. Quod quidem non magis de corporeo somno quam de fidei firmitate dictum alibi docet, dicens: Constantes estote, quia ego vici mundum. Vera enim hominis haec requies est, si fide constans, et victoria Christi ab omni hoste securus, pace unanime perfruatur; Ipse enim quies nostra, qui pax nobis est, quippe pro nobis vigilat ut requiescat in nobis, et qui nunc vigilare nos pro quiete perpetua jubet. Ipse Dominus haec eadem pietatis suae munera, quae toto vult agi mundo, in hoc sene uno agere dignatus est, cum blandimento severus, nec sine freno timoris indulgens, aurem vellit, ut somnum corporis excuteret; sinum praebuit, ut quietem perpetuam ministraret. Viginti tres dies homo non modo a terris, sed et ab hominibus exclusus, omnium ventorum ludibrium, omnis terrae exsul diversi maris hospes, et exsors generis humani, inter fluctus et belluas maris in vago erraticae navis hospitio, jejuniis, senio, timore confectus, quaeso te, numquid natura sua perduravit? Cui ergo obscurum sit Deum in illo fuisse? Eum dixi Deum, qui facit mirabilia solus; qui vocat ea quae non sunt, tamquam quae sint; cujus ope enabat toto navis secreta pelago, et invisibili gubernatore quasi vacua, et tamen gravi mole se promovens, clausis intra cameras suas homine cum frugibus, velut illa diluvio feta mundi seminibus arca, fluebat ; nec uno mari jactata cursum cum tempestatibus immutavit. Primo ad Urbem acta, Romani portus pharum vidit: deinde Campaniam longis tractibus legit, mutatisque turbinibus, in Africae littora transvolavit atque ab ipsis rursus abrepta, Siciliam transcurrit, circa quam concita et verticosa crebris, ut ferunt, insulis freta, et periculosos etiam sub gubernatore navibus cursus inter ambages et obices insularum tam directo otiosus senex inoffensoque navigio praeterivit, ut quasi divina navis, et immisso divinitus spiritu sapiens, sua sponte cavenda vitaret, sequenda peteret, et utiliter ac perite per necessarios obitus flecteretur; vigesimo demum tertio die, miserante jam Domino, finem errorum atque discriminum in Lucanis positura littoribus. Quibus propinquanti Dominus aeternus, ut indefessa ejus bonitas usque ad terminum susceptae sibi navigationis operaretur mirabilia sua, tacito suae adspirationis instinctu compulsos a littore in duabus naviculis piscatores obviam misit, qui navem 282 hanc eminus conspicati, primo aspectu territi refugerunt, plenam enim armatorum, et liburnae aemulam sibi visam ipsi postea retulerunt: deinde magnis et saepe repetitis senis nostri vocibus aliquando revocati, ratione secum habita, et agente sic Domino, nihil sibi ab ea navi timendum, in quam vocarentur, intellexerunt. Accessere navigio vacuumque militibus esse, quod longe stipatum viderant, vix seni contestanti, et ascensa tandem navi, suis oculis crediderunt. Ubi receptos senex prandio, quod pridie jussus a Domino praepararat, excepit, multaque mercede copiosis amissorum nautarum panibus saturavit atque donavit. Quibus stipendiis laeti famulantibus lembulis suis quasi emeritam gravi e bello et de certamine coronatam, quippe ut superstitem naufragii, victricem ventorum et fluctuum navem ad portum suum remulco praeeunte duxerunt. Quid de hac navi fecisset eorum vanitas, qui errore eo, quo colunt omne quod fingunt, factam Argonautarum infelicium puppem, fabulosis litteris sacraverunt, atque etiam nunc in coelo videre se credunt, et inter astrorum choros numerant? Nec minore dementia vectricem draconis Epidauro navem, illudente ipso, cujus corporatum phantasma vexerunt, serpente, venerantur? Sed fugiamus a fictis et alienis, neque mendacia et venena pereuntium nostrae veritatis lumini misecamus. Sunt nobis nostrae naves, ut dignus veris et domesticis utamur exemplis. Habemus et arcam Noe. Habemus et navem Tharsi, navemque Tharsensis. Sed illa, de qua Dei fugitivum prophetam ultor et custos cetus excepit , eatenus huic navi comparari potest, quatenus ante sortem periclitata est: tertia vero navis exemplo meo congruit hinc, quod apostolum et martyrem vexit, propterque ipsum et in ipso Christum recepit, vel cum illi totam periturae navis multitudinem redonavit . Proponamus ergo nobis animo, et mente cernamus pulcherrimum divini operis spectaculum, videntes navem unam de multarum navium omniumque nautarum naufragio raptam, uno sene maria diversa peragrante, solam in pelago, et in ea solum Jam illa nobis arca diluvii ante oculos, Ecclesiae imago, versabitur, super orbem demersum una ubique diffusi maris facie, inter effusas coeli et abyssi aquas solide toto innatans mundo, cujus ista imaginem multis modis in modulo minore gestavit. Nam ut illa omnigenum seminum, sic et ista variarum plena frugum fuit, cui praeter onus publicum plura etiam de stipendiis et peculiis 283 nauticis inerant. Illa unam familiam ad generis humani reparationem: et ista unum hominem ad multorum fidem vexit. Illi pacis ramum columba detulit: huic pacem Agnus exhibuit. Illam, in imaginem sancti Spiritus, ales intravit: et hanc, per imaginem confessoris sui, Christus accessit. Respiciamus et Jonae navem, largiore hanc munere virtutis ejusdem servatam videbimus, et majore miraculo. Illa enim omnibus salvis praeter unum: ista omnibus amissis, uno manente, servata est. Sed et cetum illum prophetae viventis innocuum voratorem videtur haec navis imitata, cum aeque utero suo clausum hominem per maris alta gestaverit, et littori exposuerit incolumem; sicut illum indigestum jejuna praedae suae bellua jussis singultibus ab ergastulo spatiosi ventris excussum refudit Deo, quo jubente susceperat, et mysterio salutiferae passionis expleto, tertia die in spem resurrectionis evomuit. Navis vero illius turba felicior quae Apostolo condonata est, non suis quidem meritis; nam et ipsi naufragium meruerunt, qui contemto Apostoli consilio navigarant. Sed non minus ex hoc possumus in divinis operibus navigio gloriari; cujus viris quamquam defuerit similis advocatus, tamen ipsi in unico nauta ipse Apostoli Deus adfuit gubernator, et quo pro unius innocentis salute meruit liberari; quod illa, quae Vas electionis in vinculis prima susceperat, ob Apostoli contemtum, et captivitatem, carceris crimine damnata non meruit. Illa vero navis cohors mihi videtur propter gratiae mysterium liberata, ut de naufragio navis aditae nudi evaderent; scilicet, ut eos a prioris navis, id est ab Adae carnis peccato liberatos, et ipsis per quos evaserant fluctibus expiatos, atque omnium, quas in mare abjecerant, id est secularium sarcinarum leves et undis quasi peccatis gravi et madida veteris hominis veste nudatos, integra et solida navis acciperet, quae plenam fidei Ecclesiae exhibens formam, tutos in portum Romamque pervexit. In quibus similiter mystica argumenta formantur. Nam mutata navis, novata in Christo vita est; et portus salutis Ecclesiae, teste Graecia, nomen est Roma virtutis. Benedicamus ergo Deum, et exsultemus in Deo nostro, qui in altis habitat, et humilia respicit; cui non in viribus equi, neque in tabernaculis viri, sed in humilibus et timentibus eum beneplacitum est; et qui, ut in isto etiam sene ostendit, sanat omnes contritos corde et alligat contritiones eorum. Nimis garrio, frater, sentio, sed quaeso adhuc paucis feras me. Interrogare enim 284 libet, ullane te hujus seculi dignitate, quam hac Dei dignatione affici malles, qua senex iste perfunctus est? Beatioresne tibi videntur, qui purpura fulgent, qui gemma bibunt, toga fulciuntur, palmataque pinguntur; et hominibus commortalibus ac plerisque melioribus dominantes cupiditatum ac rerum suarum servi sunt; de Dei muneribus insolentes Deo; Christo egentes; peccato divites; vita steriles; morte fecundi? Quid huic, quaeso, obfuit seni persona sentinatoris, et in nautis vilissima, inops habitus, et mastruca Sardorum? Nam pellibus sutis vestiebatur, cum illum Dominus virtutum, Rex gloriae, et alloquio suo beabat, et illuminabat aspectu, et gremio sopiebat: profecto et id ipsum in eo diligens, quod Eliae meloten , et praevii Johannis habitum veste setigera imitabatur. Regem seculi videre propius, et ejus vel fastidioso sermone respergi, magna pars mundi tam beatum putat, ut si aliter non obtineat, etiam damnis emat, idque adeptus, non modo hominum, sed et sui immemor fiat. Quantorum hic dignitate felicior, quem Rex regum honoravit? quantorum nobilitate nobilior, quem Christus agnovit? quantorum divitiis opulentior, cui tanta tot sanctorum bona pariter collata sunt, ut Christum videret sicut Israel, cum coeli Rege loqueretur facie ad faciem sicut Moyses; et eadem propemodum familiaritate requiesceret in sinu Christi qua Johannes in pectore recumbebat? Denique ut novum nomen acciperet, sicut amici Dei, quos in patriarchis et in apostolis bene nosti. Te ego paulo ante interrogabam, an hujus gratia donari, omni hujus seculi gloriae praeoptares: ipsos equidem rectores harum tenebrarum, si videre mereantur, praelaturos arbitror beatissimam senis et inopis nostri calamitatem suis miseris felicitatibus, et gaudiis perenne lugendis. Quaeras forsitan, quibus hic meritis vetus navita semper in tenebris ignorantiae demoratus, et tam ab operibus justitiae quam a scientia veritatis alienus obtinuisse videatur, quod paucissimis certe operariis, quamquam a custodia matutina usque in noctem totius diei pondus et aestum sustinuerint, facile conceditur. Respondebit tibi Apostolus profecto, quia sine poenitentia sunt gratiae et donationes Dei; et, quia non ex operibus justificabitur omnis caro. Tempus est gratiae, et fides ad justitiam deputatur, quia de lapidibus filii Abraham quotidie suscitantur. Nunc enim tempus acceptum, nunc dies salutis, quo pacis et laudis hostias immolamus; et sacrificium Deo spiritus contribulatus est. 285 Et in homine templum Dei, et in corde credenti salutaria, et in defaecatis pectoribus sancta sanctorum. Quare qui cor contribulatum et humiliatum non spernit, ipse nostrum senem placitam sibi naturalibus bonis hostiam in odorem suavitatis accepit. Nam ingenita simplicitate tam purus animi semper fuisse perhibetur, ut peccare nescierit. Jam in extremae aetatis senecta puer et malitia parvulus, non solum gratiae, sed et mentis infantiam gerit. Nuper enim, ut supra dixi, renatus in Christo et Domino dedicatus est, per quem mala vitae, per quem aquas mortis evasit. Accipe igitur eum laetus in Domino, ut bonum Christi odorem, ut agnum mensis novorum, quem ad unanimitatem tuam, de rudi matris Ecclesiae fetu, immaculatum candente lanitio pastor exigui gregis, sed magni pignoris munerator, ut xenium spiritale transmisi. Non enim allum tali munere digniorem putavi, quam te, qui juxta Dei gratiam et operationem illum et aspicere et suscipere novisses. Videre enim mihi videor qua gratulatione, qua admiratione, qua fide et auditurus de illo, et visurus ipsum sis, cum quo navigasse angelos, cui martyrem gubernasse, quem in sinu Christi dormisse, cui Christum aurem vellicasse, nomen imposuisse reputaveris. Fateor tibi affectionem meam, dum nimium tam insignia in nostri temporis homine Dei gesta admiror, et diligo, pene in ipsum senem fuisse crudelem. Nam tam assidue aurem ipsius retractavi, ut pene detriverim. Voluissem quoque vel unius partem auris abscindere, nisi in illo vulneris, quae mihi pignoris, res fuisset. Non enim alter affectus homines ad Hierosolymam rapit, nisi ut loca, in quibus corporaliter praesens fuit Christus, videant atque contingant, possintque et de suo fructu edicere: Introivimus in tabernacula ejus, et adoravimus ubi steterunt pedes ejus. Quamquam et altior et hic; intellectus habeatur, tamen et simplici sensu secundum litteram, cum res postulat, non abutendum est . Si ergo religiosa cupiditas est loca videre in quibus Christus ingressus, et passus est, et resurrexit, et unde conscendit, et aut de ipsis locis ex guum pulverem , aut de ipso crucis ligno aliquid saltem festucae simile sumere et habere, benedictio est, considera quanto major et plenior gratia sit, vivum senem vel testimonio divinae veritatis inspicere? Si praesepe nati, si fluvius baptizati, si hortus orantis Magistri, si atrium judicati, si columna districti, si spina coronati, si lignum suspensi, si saxum sepulti, 286 si locus resuscitati evectique, memoria divinae quondam praesentiae, celebratur, et veterem veritatem praesenti fide comprobant in rebus exanimis viva documenta, quam religiose aspiciendus est hic, quem alloqui Dei sermo dignatus est, cui se facies divina non texit, cui nunc martyrem suum, nunc semetipsum Christus ostendit; in cujus vivente terra Dominici corporis videmus impressa vestigia, si fidelibus oculis et acie spiritali, quod in eo sinus Christi, quod manus contigit, perlegamus, et canitiem, quae saepe super Domini genu jacuit, saepe Domini sinu tepuit, nostra manu saepe mulcentes, et auriculam saepe palpantes, quam coelestes digiti Domino jocante traxerunt? Habes, mi frater, xenium meum, ede ipsum spiritu caritatis, et si loquacitatis meae amaritudine nauseaveris, de gratia Domini et coelestis historiae suavitate fastidium temperabis. Certo autem scio, quaesiturum te et desideraturum aliquid, quo circa hunc hominem exerceas caritatem, qua diligis Christum. Subest materia: tu studium piae devotionis intende; et patrono hujus Secundiniano, cui navem Christus omnipotens pro hujus salute servatam jam desperanti reddidit, toto fidei tuae effectu adesto. Munus enim Christi adseres. Ne patiaris invidia diaboli per hominem improbum Secundiniano eripi, vel jam ereptum negari quod illi de naufragio redonavit Deus. Procurator Christiani viri fratris nostri Posthumiani esse dicitur, qui eam navem in Brutiorum littore, quo possessio senatoris adluitur, adlapsam, avarior mari et sine myoparone piraticam in terra agens occupavit, et captam vacuefecit: nam etiam nunc in ipso littore inanis manet, ut damnum oneris frustra in pelago servati et in terra perditi contestetur. Depositae jam saepe apud judicem provincialem super hoc latrocinio querelae, sed Pharao noster induravit cor suum. Forte ut in ipso mirabilia fiant: et conventus per officia, primo vi rebellavit, postea Romam profugit. Haec Secundinianum meum necessitas ad Urbem et itinere terreno peregrinari cum suo unico nauta coegit. Non ambigo fratrem nostrum Posthumianum et interventu tuo, et sua fide atque justitia, commovendum. Quare hoc moderamine intervenire debemus, quod profecto facies, etsi nullus admoneam, ut pari labore defendas et excuses optimo Senatori, id est, Christiano viro reum suum; ita ut praedoni ipsi sufficiat impunitatis lucrum, nobis ab ipso Dei munera recipere contentis.
|
(V. not. 197) (V. not. 64 et 198) (V. not.
199) ( id est, vacuari, exhauriri) (V. ep. 5, n. 16) (V. not.
200) (V. not. 201) (V. not. 16) (V. not. 202) (V. not. 203) (id est diversa; vid. ep. 50, n. 13) (Sic carm. 21, v. 222) (V. not. 204) (Sach. forte a quo) (V.
not. 206) (n. 2) (V. not.
207) (vid. not. 208) (id est
utendum est, seu non oportet non uti. V. not. 31) (V. not. 209) (V. not.
210) (V. not. 211)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 50 |
EPISTOLA L. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
|
287 Augustino proponit quaestiones aliquot, primum de Psalmis, tum de Apostolo, et ad extremum de Evangelio.
|
CAPUT PRIMUM. Quaestiones ex Psalmis. De paucis, quae nunc jam ad navem currente litterarum perlatore, et mihi in ipsius festinatione properanti in mentem venerunt, ne sine corollario mihi rescribas, aliqua proponam. Quae si forte lucida sunt, et mihi videntur obscura, nemo prudentum filiorum, qui forte de nostris in hora lectiunculae hujus circa te steterint, de insipientia mea rideat; sed potius benevolentia fraternae caritatis faveat instruendo, ut efficiar videntium particeps, et ex doctrina tua illuminatis mentibus considerantium mirabilia de lege Domini. Dic ergo mihi, benedicte doctor Israel, quod sit quid dicitur in psalmo decimo quinto: Sanctis, qui in terra sunt ejus, mirificavit omnes voluntates suas inter illos. Multiplicatae sunt infirmitates eorum, postea acceleraverunt. Quos ait sanctos? qui in terra sint sancti? Num illos Judaeos, qui filii carnis Abrahae, et non filii repromissionis excluduntur a semine, quod in Isaac vocatum est? Ideo sanctos in terra, quia sancti genere carnali; vita autem sensuque terreni sunt, quia terrena sapiunt, et carnali observantia in vetustate litterae consenescunt, non renascentes in novam creaturam; quia non receperunt eum per quem vetera transierunt, et facta sunt nova. Sic enim forte eos in hoc psalmo sanctos appellat, quomodo et in Evangelio justos, ubi dicit: Non veni vocare justos, sed peccatores: id est, illos justos qui in sanctitate generis et littera legis gloriantur. Quibus dicitur: Nolite gloriari in patre Abraham, quia potens est Deus de lapidibus istis excitare filios Abrahae. Quorum forma in illo Pharisaeo proponitur, qui justitias suas tamquam nescienti Domino recolens praedicabat in templo, non orans ut exaudiretur, sed exigens quasi debitum meriti pro operibus, bonis quidem, sed in ingratis Deo; quia quod justitia aedificaverat, superbia destruebat: nec idipsum silentio, sed voce clamabat, ut appareret eum non divinis auribus loqui, qui et ab hominibus vellet audiri. Atque ideo non placuit Deo, quia placebat sibi. Quoniam dissipavit Dominus ossa hominum sibi placentium. Confusi sunt, inquit, quia sprevit illos, qui cor humile et contribulatum non spernit. 288 Denique et in ipsa Evangelii parabola, qua pharisaei et publicani persona confertur, evidenter ostendit ipse Dominus quid in homine suscipiat, quid repellat, sicut scriptum est: Quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Ideo protestatur magis justificatum abiisse e templo publicanum de confessione peccatorum suorum, quam Pharisaeum de imputatione justitiarum suarum. Merito autem ille laudator sui repudiatus abscessit a facie Dei, qui cum ipso nomine peritiam legis praeferret, oblitus fuerat in propheta dicentem Dominum: Super quem habitabo nisi super humilem et quietum, et trementem sermones meos? Ille autem in corde contrito sui accusator accipitur, et obtinet veniam de confessis peccatis propter gratiam humilitatis, sancto illo Pharisaeo, quales Judaei sancti sunt, reportante sarcinam peccatorum de jactantia sanctitatis. Ipsius nimirum sunt forma Judaei illi, de quibus Apostolus ait, quod suam justitiam statuere cupientes quae ex lege est, justitiae Dei non sunt subjecti quae est ex fide, quae reputata est patri nostro Abraham ad justitiam, non ex operibus, quia secundum omnipotentiam Dei credidit Deo, apud quem ille vere justus est, qui ex fide vivit: nec sanctus in terra est, sed in coelo; quia non in carne, sed in spiritu ambulat, cujus conversatio in coelis est, non gloriantis in circumcisione carnis, sed in circumcisione cordis, quae non littera, sed spiritu agitur invisibiliter: unde laus ejus non ex hominibus est, sed ex Deo. Deinde quod jungit in eodem versiculo: Miras fecit voluntates suas inter illos; credo ex eo dicit, quod ipsis primum lucernam legis accendit, et praecepta vivendi dedit. Notas enim, inquit, fecit vias suas Moysi, et filiis Israel voluntates suas. Deinde ipsum pietatis suae sacramentum in ipsis operatus est, natus in carne ex Virgine Deus in gente ipsorum, et de carne ipsorum factus ex semine David homo. Deinde virtutes sanitatum, quas in ipsis et coram ipsis perfecit. Qui per haec non modo creditus non est, sed et blasphematus est ab eis cum dicerent: Hic homo si a Deo esset, non curaret sabbatis: et non ejicit daemonia nisi in Beelzebub principe daemoniorum. Propter hanc mentem obdurata impietate caecatam, multiplicatae sunt infirmitates et tenebrae eorum. Sed quid est, quod ait: Postea acceleraverunt? Utrum in poenitentiam, sicut 289 illi in Actibus apostolorum, qui beati Petri praedicatione compuncti, crediderunt in eum quem crucifixerant, et festinantes tanto expiari peccato, ad donum gratiae cucurrerunt? An vero, quia virtutes animae ex fide et caritate Dei roborantur, illis impiis utroque vacuis multiplicatae sunt infirmitates animae ex impietate scelerum mortiferis languoribus occupatae, Christus etenim lumen et vita credentium est, et sanitas sub pennis ejus. Unde non mirum si et tenebrae et infirmitates eorum multiplicatae sunt in interitum, qui vitam et lucem non receperunt, neque sub pennis ejus manere voluerunt. Quos, ut ipse flens in Evangelio suo protestatur, saepe voluit congregare sub alas suas, sicut gallina congregat pullos suos, et noluerunt. Multiplicatis ergo infirmitatibus quo acceleraverunt? forte in crucem Domini conclamanilam, et invito Pilato nefariis vocibus extorquendam, ut adimplerent mensuram patrum suorum; ut isti Dominum prophetarum occiderent, quorum patres ipsos prophetas interfecerunt, a quibus hic mundi Salvator esse venturus nuntiabatur. Postea acceleraverunt. Veloces enim pedes eorum ad effundendum sanguinem. Contritio et infelicitas in viis eorum et viam pacis non cognoverunt, id est, Christum qui dicit: Ego sum via. In consequenti psalmo illud mihi exponi desidero, quid dicat: De absconditis tuis adimpletus est venter eorum. Saturati sunt porcina, vel Saturati sunt filiis, et reliquerunt, quae superfuerunt, parvulis suis . Rursus in alio psalmo admirari soleo, Filium ad Patrem loqui intelligens, in psalmo quinquagesimo octavo, ubi de Judaeis inimicis, de quibus supra dixerat: Ecce ipsi loquentur in ore suo, et gladius in labiis eorum; paulo infra dicit: Ne occideris eos, ne quando obliviscantur legis tuae. Disperge illos in virtute tua, et destrue eos, Domine. Quod in his usque in hodiernum diem videmus impleri. Destructi sunt enim a veteri sua gloria, sine templo, et sine sacrificiis, ac sine prophetis in omnium gentium dispersione viventes. Sed quid miramur, quod jam per Prophetam pro eis non occidendis rogabat, pro quibus et sub ipso tempore passionis jam ad crucem eum ducentibus precabatur, dicens: Pater, dimitte eis, non enim sciunt quid faciunt. Verum quod adjecit: Ne unquam obliviscantur legis tuae, tamquam propter hoc necessaria esset etiam sine fide Evangelii vita 290 eorum, obscurum mihi fateor. Quid enim his ad salutem, quae sola fide quaeritur, prodest in legis memoria et meditatione versari, nisi forte propter honorem legis ipsius, vel generis Abraham; ut etiam in parte terrena carnalis seminis ejus, quae videtur secundum arenam maris computari, legis antiquae littera perseveret; ne forte aliqui legendo legem illuminentur ad fidem Christi, qui et legis et prophetarum finis est, et in omnibus eorum libris praefiguratus ac prophetatus elucet. Aut quia ex ipsis impiis eorum generatio ventura est electorum, qui de singulis tribubus electi, in duodenis millibus designantur, quibus ipsa revelatio beati Johannis ex voce angeli praenuntiantis hoc testimonium perhibet, quia comitatui Regis aeterni familiarius adhaerebunt penitus immaculati, et humanae conjunctionis expertes? De quibus specialiter ait: Sequuntur Agnum quocumque ierit, quia cum mulieribus se non coinquinaverunt, virgines enim sunt. In sexagesimo septimo praeter alia illud mihi obscurissimum est, quod ait: Verumtamen Deus conquassabit capita inimicorum suorum, verticem capilli perambulantium in delictis suis: quid sit, Verticem capilli perambulare in delictis. Non enim dixit, Verticem capitis; sed, Verticem capilli, qui sine sensu est. An repletum peccatis hominem vult ostendere? Scriptum est: Omne cor in dolore a pedibus usque ad caput. Et paulo infra quod ait: Lingua canum tuorum ex inimicis ab ipso. A quo ipso? Et numquid canes Dei dici possunt gentiles, quos ipse in Evangelio canes nominat? Aut ne forte ipsos canes Dei dicat, quales existimari possunt, si qui in nomine Christiano gentiliter vivant, quorum pars cum infidelibus ponitur, quia Deum, quem verbis colunt, factis negant? CAPUT II. Quaestiones ex Apostolo. Haec interim de Psalmis; nunc et de Apostolo quodcumque proponam. Dicit ad Ephesios, quod in alia Epistola dixerat de gradibus vel ordinibus dispositionum Dei, operante Spiritu sancto divisiones gratiarum: Et quosdam quidem dedit apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autem pastores et doctores ad consummationem sanctorum, et reliqua. Hoc opto distinguas mihi in hac diversitate nominum, quae sit cuique nomini officiorum vel gratiarum proprietas. Quid proprium sit apostolorum, quid prophetarum, quid evangelistarum, quid pastorum, quidve doctorum: in omnibus enim his diversis nominibus 291 simile et prope unum doctrinae officium video fuisse tractatum. Hos autem prophetas, quos post Apostolus posuit, non puto illos esse, qui ordine temporum ante apostolos fuerunt: sed illos, quibus jam sub apostolis per gratiam donabatur aut interpretatio Scripturarum, et inspectio mentium, aut praedictio temporis secuturi; ut Agabus cernebat, qui et famem instantem praedixit, et quae beatus Paulus in Hierosolymis passurus esset, et verbo denuntiavit, et signo zonae ejus ostendit. Inter pastores specialiter et doctores quid intersit, dignoscere volo, quia praepositis Ecclesiae utrumque nomen adscribi solet. Item quod ait ad Timotheum, Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus; quaeso exponas mihi, quod discrimen sit in hac diversitate verborum, cum omnia mihi, quae gerenda dixit, orationis officio convenire videantur. Item quod ad Romanos ait, interrogo et rogo ut edisseras mihi. Multum enim caecutire me fateor in hac Apostoli sententia de Judaeis, quod ait: Secundum Evangelium quidem, inimici propter vos; secundum electionem autem, carissimi propter patres: quomodo et iidem inimici propter nos, qui credidimus ex gentibus, tamquam non potuerint gentes credere, nisi Judaei non credidissent? Aut ipse unus omnium creator Deus, qui omnes homines salvos fieri vult, et ad agnitionem veritatis venire, capax non fuerit acquisitionis utriusque, nisi alterum pro altero possideret? Deinde carissimi propter patres: quomodo, aut unde, si carissimi non credant, et inimici Deo esse persistant? Nonne, inquit, qui oderant te Deus, oderam illos, et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio oderam illos. Certe hoc puto paterna vox loquitur ad Filium per prophetam in eodem psalmo, ubi supra de parte credentium dixerat: Mihi autem nimis honorificati sunt amici tui Deus, nimis confortatus est principatus eorum. Quid autem illis prodest ad salutem, quae non nisi per fidem et gratiam Christi capitur, si propter fidem patrum carissimi Deo sint? cui bono diliguntur, quos necesse est propter hoc damnari, quod propter suam infidelitatem a prophetarum et patriarcharum parentum fide discrepantes, inimici sunt Evangelio Christi? Si ergo carissimi Deo, quomodo peribunt? et si non credunt, quomodo non peribunt? Si propter patres sine suo merito diliguntur, quomodo et propter patres 292 non salvabuntur? sed, etsi fuerint Noe, Daniel, et Job, in medio eorum, filios impios non salvabunt, soli salvi erunt. Adhuc aliud obscurius mihi erue de profundo, et in vadum profer. In epistola Colossensium omnino intelligere non possum quod ait: Nemo vos seducat volens in humilitate et religione angelorum, quae non vidit, ambulans, frustra inflatus sensu carnis suae, et non tenens caput. De quibus angelis dicit? si de inimicis et malis, quae illorum religio, aut quae humilitas; et quis magister seductionis hujus, qui per obtentum nescio cujus angelicae religionis, quasi visa et comperta doceat quae non vidit? Sine dubio haeretici, qui doctrinas daemoniorum et sequuntur, et promunt conceptis ab eorum spiritu adinventionibus, quae non viderunt phantasmata quasi visa fingentes, et pestiferis disputationibus in corda male credula seminantes; hi sunt qui non tenent caput, id est Christum fontem veritatis, cujus doctrinae quidquid adversatur, insanum est. Et hi caeci duces caecorum, de quibus dici puto: Me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi lacus contritos, qui non tenent aquam. Deinde in subsequenti capitulo adjecit: Ne tetigeritis, neque gustaveritis, neque contrectaveritis, quae sunt omnia in interitum ipso usu, secundum praecepta et doctrinas hominum, rationem quidem habentia sapientiae in superstitione et humilitate ad non parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. Quae sunt ista, quibus et rationem sapientiae inesse testatur Magister veritatis, et tamen ipsam veritatem religionis inesse abnegat? Anne forte de talibus loquitur, de quibus ad Timotheum dicit: Habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes? Rogo ergo specialiter haec capitula duo de Colossensium Epistola per singula mihi verba dissolvas, quia laudabilibus exsecranda permisciut. Quid est enim tam laudabile, quam ratio sapientiae? et quid tam exsecrabile, quam superstitio erroris? Humilitas quoque et Deo placita, et maxime in vera religione laudabilis, cum ratione sapientiae ipsis datur; de quorum doctrinis et actibus dicitur nobis: Ne tetigeritis, neque gustaveritis, quae sunt in interitum, quia non sunt ex Deo: et omne quod non est ex fide peccatum est. Deus autem dissipavit consilia sapientium, qui Deo stulti sunt per prudentiam carnis; quae non potest legi Dei esse subjecta. Scit enim cogitationes hominum, quoniam vanae sunt. Quatem humilitatem, qualemque rationem sapientiae superstitioni ex 293 hominum doctrinis venienti inesse dicat, requiro. Et quod ait: Ad non parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. Prorsus haec parum intelligo: quia in eadem sententia magna mihi videtur esse discretio . Arbitror enim eum de abstinentia qualibet ficta vel inutili, qualis solet ab haereticis affectari, hoc dicere: Ad non parcendum corpori. Quod autem adjecit: Non in honore aliquo; quia sancti operis speciem, non in fide veritatis exercentes, nullius gloriae honore vel fructu agunt, quod in magna erroris perversi reprehensione conficiunt, transfigurantes se in ministros justitiae. Sed quod adjecit, Ad saturitatem carnis, contrarium mihi videtur illi quod dicit: Ad non parcendum corpori. Videtur enim mihi ille non parcere corpori, qui carnem jejuniis domat, sicut Apostolus dicit: Lividum facio corpus meum, et in servitutem redigo . A quo opere saturitas carnis aliena est. Nisi forte et ipsam saturandae carnis curam, quae maxime observantiam religionis praetendentibus probrosa est, non parcere corpori dixit, secundum illud honestatis praeceptum, quod alibi dicit, ut unusquisque suum vas honorifice possidere noverit; ut hostiam vivam et placentem Deo suum corpus exhibeat: non in saturitatem carnis; quia distensio corporis animae sobrietatem necat, et inimica est castitati. Restat ut aliquid et de evangelicis locis suggeram beatitudini tuae; non quidem quanta legenti per otium occurrere solent; sed vel pauca, quae ad horam dictationis hujus in mentem veniunt, sciscitabor. De resurrectionis forma non grandem, sed plenam fidei instructione epistolam, qua secundae consulationi meae, dum Carthagini hiemares , rescripseras, si habes relatam in schedis, rogo ut mittas, aut certe retexas eam mihi, quod tibi facile est. Nam etsi scripta non exstat, quia forte brevis epistola, ut tumultuaria tibi inter libros tuos haberi spreta sit, renova eam mihi eodem sensu promtam de thesauro cordis tui, et mitte ad me inter alia responsa quae reddes mihi, ut spero; praestante mihi ac tibi commeatum dierum Christo, ut ea, quo labor tuus in me fructificet, accipiam, secundum haec capitula Scripturarum; de quibus te, qui vides quasi per Deum, interrogavi, ut audiam quid in te vel ex te mihi loquatur Deus. Hoc autem rogo lucere mihi facias, 294 quomodo vel qua ratione Dominus post resurrectionem vel mulieribus, quae primae ad sepulcrum venerunt, vel postea illis duobus in via, deinde discipulis suis, et non agnitus sit, et agnitus. In eodem enim corpore resurrexit in quo et passus est. Et quomodo non eadem erat ejusdem corporis forma quae fuerat? aut si eadem erat, quomodo non agnoscebatur ab his qui eam noverant? Illud vero sacramenti esse credo quod qui in via ambulantibus non fuerat agnitus, in fractione panis revelatus est. Idipsum tamen tuo sensu volo tenere, non meo. Et quod ad Mariam ait: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem. Si cominus stante non sinebatur attingere, quomodo eum tangeret cum ascendisset ad Patrem, nisi forte fidei profectu, et mentis ascensu, qua Deus homini fit longinquus, aut proximus: et illa dubitaverit de Christo, quem hortulanum putaverat. Ideo fortassis audire meruit: Noli me tangere. Indigna enim judicabatur ut tangeret manu Christum, quem necdum fide apprehenderat, nec intellexerat Deum, cum hortulanum putasset, de quo paulo ante ab angelis audierat: Quid quaeritis viventem cum mortuis? Noli ergo me tangere, quia tibi nondum ascendi ad Patrem, cui adhuc tantum homo videor: postea me tanges, cum ad agnoscendum me credendo conscenderis. De illis etiam beatissimi Symeonis verbis quid sentias, edissere mihi, ut sequar sensum tuum: quibus, cum ad videndum ex oraculo Dei Christum, agente Spiritu, venisset in templum, et acceptum sinu benedixisset infantem Dominum, ait ad Mariam: Ecce hic positus est in ruinam et resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur: et tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur maltorum cordium cogitationes. Numquid de passione Mariae, quae nusquam scripta est, hoc prophetasse credendus est? An vero de materno ejus affectu, quo postea in tempore passionis assistens cruci, qua hoc erat fixum quod ipsa pepererat, maternorum viscerum dolore confixa est: et animam illius illa, quae ejus secundum carnem filium, ipsa spectante, confoderat, crucis rhomphaea penetrabat. Video enim et in Psalmis de Joseph ita dictum esse: Humiliaverunt in compedibus pedes ejus, ferrum pertransiit animam ejus sicut in Evangelio dixit Symeon: Et tuam ipsius animam pertransibit gladius. Non ait, carnem, sed animam, in qua pietatis affectio 295 continetur, et doloris aculeus quasi gladius operatur: cum aut aliqua carnis suae injuria afficitur, ut Joseph, qui non mortis, sed injuriarum pertulit passiones, in servum venditus, et in reum vinculatus , et carceri datus: aut cum affectionis internae tristitia vel dolore cruciatur, ut in Maria; quam utique ad crucem Domini, in quo tunc sui tantum corporis filium cogitabat, materna mens duxerat; ut cum eum vidisset mortuum, humana infirmitate lugeret, sepeliendumque colligeret, nihil sibi de ipsius resurrectione praesumens, quia subsecuturae admirationis fidem in oculis posita passionis poena caecabat . Quamvis eamdem astantem cruci suae Dominus non morientis infirmitate trepidans consolatus sit, sed ipsam, qua obibat volens, in potestate habens mortem, plena virtute viventis, et constantia resurrecturi de cruce admonet, dicens de beato apostolo Johanne: Mulier, ecce filius tuus; itemque illi ibidem consistenti: Ecce mater tua. Jam scilicet ab humana fragilitate, qua erat natus ex femina, per crucis mortem demigrans in aeternitaten Dei, ut esset in gloria Dei Patris, delegat homini jura pietatis humanae; et ex discipulis suis adolescentiorem eligit, ut convenienter assignet virgini apostolo virginem matrem: duo pariter in eadem sententia docens, formam pietatis relinquens nobis, cum est de matre sollicitus, ut quam relinquebat corpore, non relinqueret cura: sed nec corpore relicturus, quia quem videbat morientem, mox erat visura redivivum. Et illud, quod ad fidem omnium pertineret, salutiferum pietatis suae sacramentum, arcana divini ratione consilii sub hac voce consignans, ut alii matrem delegaret pro matre habendam, et vice sua consolandam; atque illi vicissim novum filium vice corporis sui traderet, immo, ut ita dixerim, gigneret: quo ostenderet eam praeter se, qui ex ea virgine natus esset, nec habuisse filium, nec habere: quia nec Salvator tantopere curam desolationis habuisset ejus, si illi unicus non fuisset. Sed redeamus ad verba Symeonis, in quorum clausula intellectum meum caligare fateor. Et tuam, inquit, animam pertransibit framea, vel gladius, ut revelentur multorum cordium cogitationes. Secundum litteram hoc mihi penitus obscurum est, quia nec Mariam beatissimam usquam legimus occisam, ut de corporali gladio sanctus ille 296 ei futuram passionem prophetasse videatur. Sed et quod subjecit: Ut revelentur multorum cordium cogitationes. Scrutans enim, inquit, corda et renes Deus. Et de futuro judicio Apostolus ait: Quia tunc manifestabit Deus operta cordium, et occulta tenebrarum. Itidem Apostolus, spiritaliter exprimens arma coelestia, quibus in interiori nostro debeamus armari, gladium spiritus dicit verbum Dei, de quo ad Hebraeos ait: Vivus est sermo Dei, et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti: pertingens, inquit, usque ad divisionem animae et spiritus, et reliqua quae nosti. Quid ergo mirum, si istius verbi ignita vis, et ancipitis gladii penetrabilior acies, et sancti Joseph olim, et postea beatae Mariae animam pertransivit? nam neque in illius, neque in hujus corpore ferrum transisse cognovimus. Atque ut magis pateat ibi prophetam ferrum pro verbi gladio posuisse, statim subsequente versiculo ait: Sermo Domini ignivit illum. Sermo enim Dei et ignis, et gladius est, Verbo ipso Deo utrumque dicente de se: Ignem enim, inquit, veni mittere in terram, et quid volo nisi ut jam accendatur? Item alibi dicit: Non veni pacem mittere, sed gladium. Vides eum unam vim doctrinae suae diverso ignis et gladii nomine designasse. Aut quomodo Mariae illata per gladium passio vel tribulatio perstaret? Itaque hoc scire cupio quid ad Mariam pertineret, ut revelarentur multorum cordium cogitationes: aut ubi apparuit, quia ex eo quod animam ejus sive carnalis in ferro, sive spiritalis gladius in verbo Dei pertransivit, exinde multorum cordium cogitationes revelatae sint. Expone ergo hanc maxime de verbis Symeonis clausulam mihi, quia lucere non dubito sanctae animae tuae, quae de interioris oculi puritate meruit illuminationem Spiritus sancti, per quem scrutari et inspicere possit etiam alta Dei. Deus misereatur mei per orationes tuas, et illuminet vultum suum super me per lucernam verbi tui, sancte Domine, beatissime frater in Domino Christo unanime, magister meus in fide veritatis, et susceptor meus in visceribus caritatis.
|
(sicut in quibusdam
Psalteriis scriptum audio) (V. not. 212) (S. Paulus; vid. epist. 30,
n. 5) (V. ep. 49,
n. 6) (Gr. ὑπωπιάζω; Vulg.
castig) (nec enim nunc vacabit
dispersa per libros quaerere, aut in reminiscendis
memoriam ventilare:) (V. not. 213) (V. not. 64) (V. carm. 21, v. 752) (V.
not. 214)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Paulinus Nolanus
| 149 |
EPISTOLA CXLIX. (AL. LIX) . AUGUSTINI AD PAULINUM.
|
Augustinus respondet ad quaestiones ex Psalmis, ex Apostolo et ex Evangelio propositas a Paulino superius in epistola 1.
|
(Vide hanc epistolam inter Augustinianas nostrae
Patrologiae tomo XXXIII, col. 630.)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | |||
Paulinus Nolanus
| 51 |
EPISTOLA LI. 1. 2. 3. 4.
|
313 Eucherio et Gallae in insula Lero degentibus scribit in testimonium animi et amoris, et eos multis laudibus extollit. Ab eo exposcit litteras in mutuae amicitiae signum.
|
Sanctis et merito praedicandis, atque venerandis, et dilectissimis filiis EUCHERIO et GALLAE, PAULINUS episcopus. Benedictus Dominus Deus noster, qui dat votum optanti, et semper nostra superat vota, votisque respondet: qui insperanti mihi tam opportunam quam exoptatam occasionem praebere dignatus est, per religiosos juvenes, filios meos, conservos vero communes in Domino, Gelasium, et Augendum, et Tigridium, quos de sancto atque castissimo congregationis suae numero, vir laudabilis, et praeclarus in Christo frater noster, et compresbyter meus Honoratus, ad humilitatem meam vestrae dilectionis exemplo refovendam, Domino inspirante, direxit. Sollicite enim pro caritate meritis vestris debita sciscitanti actum vel incolumitatem vestram , id quod animam meam reficeret responderunt, quia vos, Deo propitio, incolumes reliquissent, venerandi propositi opera curantes, ac studia exercentes, in corde uno, quo terrestria reliquistis, coelum petentes. Memineram enim quia filii mei, quos ante annum ad humilitatem meam mei gratia visitandam miseratis, locum habitationis vestrae, simul et domni venerabilis Honorati nobis innotuerunt: dicentes scilicet quia in proximis, brevi interjecta maris rupe, etiam cognominibus Lero et Lerino insulis degeretis. Unde, cum se isti filii nostri ex ea quae Lerinum dicitur, venisse dixissent, recognovi et facile recordatus sum propinqui nominis insulam, in qua sanctitatem vestram ab istius mundi strepitu profugam manere jam noveram. Quamobrem sciens dilectioni vestrae gratum fore officium litterarum mearum, quia et a me vobis in perennem gratiam debitum est, libens amplexus sum hanc opportunitatem spiritalium filiorum, ut ad benedictam in Christo Domino unanimitatem vestram, epistolae meae portitores essent: quod ut filii vel ministri obedientiae, sicut a Deo, vel secundum Deum docti sunt, promptissime receperunt. Suscipite ergo in his exiguis sermonibus parvitatis meae, non exiguae caritatis, insignia: et quasi quaedam pignora animae 314 vestrae, et testimonia animi et amoris in vos mei, haec mea scripta retinete. Spero autem de misericordia Christi Domini, quod incolumes haec mea verba sumatis: et si deinceps opportunam et per hujusmodi tabellarios occasionem donaverit, rescribere impigrum habeatis. Quod sine dubio et per istos filios meos vestra fecisset affectio, si eorum ad me directae profectionis conscii fuissetis. Nam cum ab eis hoc quaererem, quia vicinos esse vos noveram, ignorantibus vobis, se de monasterio suo navigasse dixerunt. Verumtamen quia sicut regnum Dei non in sermone est, sed in virtute; ita et caritas, in cujus perfectione et plenitudine regnum Dei continetur vel acquiritur, in thesauro cordis et fidei virtute consistit; pro gratia familiari, vestrae unanimitatis scripta desidero. Ceterum de animorum vestrorum piissima affectione confidens, etiam tacentium mentibus me inhaerere non ambigo. Non enim humana amicitia, sed divina gratia invicem nobis innotuimus, et connexi sumus per viscera caritatis Christi. Atque ideo necesse est perpetuam inter pectora nostra manere concordiam, quae, Christo autore, conjuncta est. Quae enim vis aut oblivio valeat separare quod Deus junxit? Benedicat vos Dominus ex Sion, ea benedictione qua benedicitur homo qui timet Dominum, perpetui conjuges et parentes, cum benedicta vobiscum Deo progenie nobilissimae sanctitatis vestrae. Videatis quae bona sunt Hierusalem, et pariter habitare mereamini in domo Domini in longitudinem dierum, filii sancti, merito venerabiles, intima mihi caritate dilecti et semper desiderandi.
|
(nam de actu pio atque coelesti
dubius esse non poteram)
|
http://viaf.org/viaf/23387750
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 1 |
EPISTOLA PRIMA. De conjugali debito, et voto continentiae a conjugibus emisso. CAPUT PRIMUM. CAP. II. 3. 4. 5. CAP. III. 7. 8. CAP. IV. 10. CAP. V. CAP. VI. CAP. VII. 14. 15. CAP. VIII. 17. CAP. IX. 19. CAP. X. 21. 22.
|
Domino et merito venerabili filio FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem.
|
Excusatio dilatae responsionis. --1. Epistolam tuam, sanctae sollicitudinis indicem, ante aliquot menses accipiens, cum persolvere cuperem sine dilatione responsum, sic sum repentina corporis aegritudine correptus, ut febrium violenta nimietas commeatum mihi vitae praesentis auferret; nisi verus animarum corporumque medicus, qui sanat omnes languores nostros, et redimit de interitu vitam nostram, ad removendum tantae infirmitatis flagellum, dignaretur medicinae suae largiri subsidium. Recepta quoque sospitate, non defuit quidem rescribendi voluntas, sed ad dirigendum obstitit hiemalis asperitas. Nunc itaque, quia creator et moderator temporum temperiem dignatus est donare ventorum, consultationi tuae, quod miseratione atque inspiratione superni largitoris accepi, redhibere non destiti. Tenor interrogationis super continentia uxoris. Commixtio conjugalis in se mala non est, sed excessus. Debitum conjugale. --2. Dicis itaque filiam nostram conjugem tuam pene usque ad extremum nuper aegrotasse periculum, et, sicut plerumque contingit, accepta manus impositione, poenitentiam secundum morem quem habet Christiana religio peregisse. Verum quia postmodum, divinae bonitatis munere, plenam accepit corporis sospitatem, fragilitatem 145 carnis allegans, aetatis insuper juvenilis incontinentiam confiteris; et in hac ambiguitate cogitationis, qua carnem consideras, majestatemque formidas, velut nauta locorum ignarus, et fluctibus ventisque jactatus, dum periculorum incerta praecaves, nostra tibi responsione demonstrari flagitas portum, ubi possis animae vitare naufragium. Tenor ergo interrogationis tuae duo quaedam me compellit non segniter consideranda pensare: scilicet non solum quid in se conjugalis admixtionis qualitas habeat, sed etiam quid in unaquaque re pollicitatio voventis exposcat. Igitur, si per se ipsam quis fidelium conjugum commixtionem duce ratione consideret, culpabilis usus non in conjugali concubitu, sed in concumbentium reperietur excessu; neque ex commixtione maris et feminae, sed ex immoderatione libidinis culpam trahit coitus conjugalis. In conjugibus ergo excessus jure reprehenditur, nuptialis tamen dignitas collati sibi divinitus honoris munere non privatur. Ideo clamat apostolicae praedicationis auctoritas: Honorabile connubium in omnibus, et thorus immaculatus . Corinthios quoque super matrimonii honestate servanda Paulus informans, cum praemisisset: Bonum est homini mulierem non tangere ; quorumdam infirmitatem videns, atque apostolica satagens caritate, tanquam parieti inclinato, et maceriae impulsae , non neglexit doctor egregius consolationis destinam, Christo in se loquente, supponere. Denique subsequenter adjungit: Propter fornicationes autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaeque suum virum habeat; uxori vir debitum reddat, similiter autem et uxor viro . Apostolicae itaque lectionis tenor ostendit, uxorem viro, et virum uxori quadam debiti communione misceri. Quod proculdubio non appellaret Apostolus debitum, nisi legitime sciret esse reddendum; nec juberet reddi mutuae consensionis officio, si esset iniqua reposcentis exactio: usque adeo namque nuptias operi divino applicare non ambigit gentium Doctor, ut et mulieris in corpore viri, et in uxoris corpore viri potestatem aequali prorsus jure confirmet, dicens: Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier . Alio autem loco idem dicit: Quia non est potestas nisi a Deo . Utendum conjugio propter prolem, non propter libidinem. --6. Hujus igitur potestatis inculpabilis est usus, officio gignendi divinitus attributus, si justitiae terminum transgredi libidinosus non permittatur excessus. Justitia vero utendi conjugii haec est, ut non explendae libidinis, sed substituendae prolis obtentu sibi conjuges congruo tempore misceantur. In illis namque bonis quae fecit Deus, invenitur casta copulatio uxoris et viri; in quibus Dei operibus libido non potest inveniri; nec aliquando justitiae congruit, quae non hominibus ex dono conditionis , sed peccatoribus ex vitio primae praevaricationis accessit. 146 Sed quia sine illa, in corpore mortis hujus, proles humana non seritur, non eam affectant conjugia casta, sed tolerant, eique imponit nuptialis honestas modum sine qua non potest in carne peccati naturalis explere fecunditatis officium. Sic ergo quaeri debet ex nuptiis fructus, ut cohibendus sit lubricae voluptatis excessus. Quocirca, si conjugalis usus eatenus temperetur, ut non aestuanti libidini animus serviat, sed proventum nasciturae prolis attendat, et cum nata fuerit diluendam celerius spiritali generatione non negligat, non deputatur fidelibus conjugibus ad peccatum carnis indulta commixtio, quia et conjugalis servat confoederatio castitatem, et verecundia custodit modesta temperiem, et Deo dicandam conjugalis exhibet fecunditas prolem, ut et Redemptoris ope homo jam natus reformetur baptismatis sacramento, cujus opere prius formatur in utero; et illum habeat humana natura beneficio secundae nativitatis patrem, quem in prima nativitate suae conditionis agnoscit auctorem. Conjugatus ergo si fornicetur damnabiliter peccat; si vero thori fidem non deserat, sed in uxore sua, naturali duntaxat usu, aliquantulum intemperatus excedat, non solum scilicet generationem quaerens, sed aliquando libidini carnis obediens, hoc quidem sine culpa non facit; talis autem culpa citius bene operanti atque oranti remittitur, quia ipsi conjugi servat maritalis caritas fidem, in qua non potest maritalis infirmitas custodire temperiem; et si nuptialis in uxore modestia non tenetur, a nuptiali tamen fide nulla immoderatione disceditur. Servata thori fides maculam libidinis diluit. Omnis fornicatio damnabilis, praesertim in conjuge. --9. Retenta ergo thori fides maculam diluit quam contrahit infirmitas carnis, si mulieri non misceatur alteri, quisquis non pro sola generatione, sed etiam propter fragilitatem carnis suae miscetur uxori; quia etsi praefixum concumbendi modum transit, tamen conjugalem terminum non excedit; et licet contrahat carnalis infirmitas culpam, impetrat tamen nuptialis integritas veniam. Accipit ergo talis indulgentiam, non pro eo quod ab una debitum conjugale plus quam oportet exigit , sed quia una legitime accepta contentus, alteram non requirit. Si tamen non desunt misericordiae opera, quae tantum valent in religione Christiana, ut non solum qui conjugiis utuntur, aut qui continentes sunt, sed etiam virgines ad praemium virginitatis pervenire non possint, si opera misericordiae caritatisque neglexerint. Si vero quis intentus operibus bonis tantam servaverit in uxore temperiem, ut filiorum procreandorum causa tantummodo misceatur uxori, multa laude talis est proculdubio dignus, si quis hoc nostris potest implere temporibus. Fornicatio tamen nunquam potest esse sine gravi crimine, in qua licet non dubitemus damnabiliter peccare hominem ab uxore disjunctum, damnabilius tamen fornicari existimo conjugatum. Utrumque autem Scriptura sancta judicandum, et a regno Dei pronuntiat alienum: scriptum namque est in Epistola ad Hebraeos: Quia fornicatores et adulteros judicabit Deus . Et in Epistola quam ad Corinthios 147 scripsit Apostolus, dicitur: Nolite errare: neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces, regnum Dei possidebunt . Rursus inter opera carnis idem apostolus Paulus fornicationem, immunditiam, luxuriamque dinumerat; in quorum conclusione dicit: Quoniam qui talia agunt regnum Dei non consequentur . Praemonet etiam ne lugeat multos ex his qui ante peccaverunt, et non egerunt poenitentiam super immunditia, et fornicatione, et impudicitia, quam gesserunt . Vota Deo reddenda absque excusatione. --11. Igitur quia de qualitate conjugii, quod Dominus donavit, diximus, illud est consequenter tota sollicitudine pertractandum, quidnam vestrae voluntatis praefixerit devotio. Neque enim quia in rebus a Deo concessis usus hominibus non interdicitur, ideo debet homo quod voverit Deo non reddere, cum scriptum sit: Reddam tibi vota mea, quae distinxerunt labia mea . Et ne quisquam sibi vellet excusationem tribulationis ad frustrandae licentiam promissionis assumere, nec se putaret voti reum, si se dixisset ad aliquid vovendum non voluntate sed tribulatione compulsum, docens beatus David omnia esse Deo reddenda, quae fuerint legitime duntaxat etiam in tribulatione promissa, cum dixisset Deo: Reddam tibi vota mea quae distinxerunt labia mea, continuo subdidit: Et locutum est os meum in tribulatione mea . Sed et in Deuteronomio scriptum est: Si autem voveris votum Domino Deo tuo, non tardabis reddere illud, quia exquirens exquiret Dominus Deus a te, et erit in te peccatum. Si autem nolueris vovere, non erit in te peccatum. Quae exeunt per labia tua custodies, et facies quemadmodum voveris Deo tuo votum quod locutus es ore tuo . Dicit et Salomon: Statim ut voveris votum Domino, non tardabis reddere illud. Tu itaque quae voveris redde. Bonum est non vovere, quam vovisse et non solvere . Res licitae post votum fiunt illicitae. Continentiae voto obstrictis conjugium redditur illicitum. --12. Proinde licitarum rerum usus licite cum temperantia geritur, donec rei licitae renuntiatio non vovetur, et quandiu non tenetur ex utriusque, id est ex mariti uxorisque consensu, perpetua continentiae promissio, non est illicita conjugalis admixtio . Scriptum est enim: Si duxeris uxorem, non peccasti; et si nupserit virgo, non peccavit . Verumtamen cum non peccet virgo quae nubit, invenitur aliqua virgo peccare si nupserit: non enim peccat virgo nubens, si virginitatem Deo priusquam nuberet in corde non vovit. Caeterum si statuit in corde suo firma non habens necessitatem, potestatem autem habens suae voluntatis, et hoc judicavit in corde suo, servare virginitatem suam , graviter postmodum peccat, si post dicatam virginitatem Deo, voluerit humano servire connubio. Nam et viduas quasdam beatus Paulus vinculo pronuntiat damnationis obstrictas, quia scilicet post continentiae professionem nubendi receptam non abjiciunt voluntatem. De quibus evitandis Timotheum sic instruit: Adolescentiores autem viduas devita; cum enim luxuriatae fuerint in Christo, 148 nubere volunt, habentes damnationem, quia primam fidem irritam fecerunt . Adimit igitur concumbendi licentiam continentiae promissio, nec sola talibus fornicatio interdicitur, sed etiam maritalis admixtio prohibetur, et praevaricatricem voluntatem tenet culpabilis nexus, etiamsi nullus in opere consequatur effectus. Neque enim frustra scriptum est quia Concupiscentia cum conceperit, parit peccatum . Non est conjugibus licentia vovendi, sicut solutis, quia corporis sui potestatem non habent. Votum continentiae obligat, si fiat consensu utriusque conjugis. --13. Quocirca non solum a virginibus integritas, verum etiam a viduis atque conjugibus debet Deo dicata continentia cum timore et tremore servari. Quia priusquam sit aliquis voti reus, non condemnatur, sive virgo licite nubat, sive maritus et uxor conjugale sibi debitum reddant. Postquam vero quisque, meliora consectans, professione seipsum continentiae sive integritatis obstrinxerit, gravissime delinquit, si sibi deinceps licere putat quod ante licitum fuerat. In talibus quippe rebus quod vovens Deo sibi adimit voluntas, nulla deinceps impune permittit usurpare necessitas; nec temerator voti excusationem justam suae praevaricationis inveniet, quem nemo compulit ut voveret. Est plane aliquid discernendum inter votum virginis aut viduae, et inter votum eorum qui tenentur vinculo conjugali. Nec enim tanta est vovendi licentia vel libertas viro sive mulieri potestatem sui corporis non habenti, quanta est viduae cuilibet aut virgini: conjugato enim, vel conjugatae, corporalis continentiae vovendae facultas plena non suppetit, cujus corpus non in sua, sed in conjugis potestate consistit, secundum illud Apostoli dictum, quod supra posuimus: Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier . Non itaque sinitur absque conjugis voluntate continentiam assumere, cujus corpus non est in propria potestate: hoc enim quisque recta et firma devotione solus promittit, quod sui tantum juris esse cognoverit. Tale est enim ut velit quisque corporis sui, quod est in conjugis potestate, continentiam profiteri, quale si quis de alterius substantia aut eleemosynam facere aut sacrificium conetur offerre: Deus autem noster diligit justitiam, et odio habet rapinam in holocausto . Illa itaque inter conjuges est continentiae certa promissio, quae fuerit utriusque consensione firmata; quam cum vir et mulier sibi consentientes concordi voluntate, tanquam sacrificium in odorem suavitatis, super altare fidei, Deo vero ac summo in templo sui cordis obtulerint, nec mulier ulterius in viri, nec vir in mulieris corpore, ad reposcendum debitum conjugale potest habere legitimam potestatem. Sicut enim priusquam Deo simul voverent reprehensibilis fuit unius oblatio, quia legitimi consortis deerat assensus: ita cum pari obtulerit uterque consensu, quod est inseparabiliter utriusque commune, non erit impunitus, si quis munus Deo voluntaria devotione oblatum, illicito crediderit opere temerandum. Qui non toto animo vovit, eo magis damnabilis est. De voto nihil licet retinere aut repetere. --16. Quod si forte quis non toto animo vovisse causetur, eo magis damnabilis erit, quod non simplex ad Deum, sed fictus accessit. 149 Scriptum est enim quia Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus quae sunt sine intellectu . Alio quoque loco fictos sancta Scriptura sic increpat: Vae duplici corde, et labiis sceleratis, et manibus malefacientibus, et peccatori ingredienti terram duabus viis . Quam sit autem malum, quamque sollicite fugiendum, si quis de hoc quod Deo voverit aut retinere aut repetere aliquid mortifera praevaricatione pertentet, exemplo sunt Ananias et Saphira, quos de pretio agri quamdam partem infideliter subtrahentes, non solum vox apostolica, tanquam divini juris pervasores, increpavit , sed etiam severitas justitiae coelestis occidit. Beatus denique Petrus, non solum fraudis vitio memoratum Ananiam dixit obnoxium, quin etiam cor ejus a Satana pronuntiavit impletum, dicens: Anania, cur implevit Satanas cor tuum mentiri te Spiritui sancto, ut fraudares de pretio agri? Nonne manens tibi manebat, et venundatum in tua erat potestate? Quid utique fecisti hoc? Non hominibus mentitus es, sed Deo . Si quis igitur rem Domino jam devotam carnali victus illecebra crediderit denuo reposcendam, non est legitimus rei suae possessor, sed divini juris pronuntiatur invasor. Nec immerito continentiae jam devotae violator immundus audit, quod avarus pecuniae fraudator audivit. Responsio ad interrogata ab initio epistolae. Verecundia in actu conjugali servanda. --18. Proinde cuncta quae superius disputata sunt, conscientia vobis testimonium perhibente perpendite. Et, si quidem continentiam pari vovistis assensu, tenorem vestrae dilectionis cum Dei timore servate: et si quando carnis infirmitas mentem pulsat, animus ad auxilium divinae miserationis accurrat, nec cedat libidini, sed Deum tota humilitate fidelis exoret, et carnali desiderio militanti adversus animam non consentiat, sed repugnet. Si vero continentiam unus vestrum sine alterius vovit assensu, temerarie se vovisse cognoscat, et debitum conjugi casta sinceritate redhibeat. Verumtamen, ut omnia vestra honeste fiant, in redditione conjugalis debiti, sic infirmitatem carnis usus excipiat conjugalis, ut non caro libidini serviat, sed animi virtus adjuta divinitus carnalis concupiscentiae frena restringat. Negotium namque substituendae prolis ita debet a conjugibus peragi, ut subserviente verecundia dum se ad opus fecunditatis animus fidelis inclinat, modestiam simul naturalis honestatis, Deo adjuvante, custodiat: praecipue autem observandum est fidelibus conjugibus ut illa fugiant opera quae divina severitas, et facienda prohibet, et facta condemnat. Haec enim nec apostolica doctrina fidelibus insinuare cessavit, ut ad custodiendam vitae bonae regulam prudenter instrueret salubriterque terreret. Continentia a Deo omnibus est expetenda. De regimine familiae, et educatione prolis. Regula profectus et perfectionis in conjugio. --20. Magnum itaque bonum est mulierem non tangere, quod debet omnis fidelis principaliter observare: propter fornicationes tamen, quisquis, sive conjugatus, sive a conjugio liber, si continentiam Deo non vovit, et seipsum ad implendam continentiam cernit invalidum ; quia veritas est et mentiri non potest; et bene petenti det, et quaerenti adinventiones suas praeparet, et bene pulsanti ipse aperiat, ut ad penetralia vitae melioris introeat); tamen, si quis adhuc plus est de sua infirmitate sollicitus quam de Domini virtute securus, si continentiam non vovit carnis, contineat ab iniquitate, et sicut decet utatur uxore: malitiam atque avaritiam fugiat, et non condemnabitur , si conjugi debitum reddat: non sit ebriosus, non invidus, non contentiosus, non fictus, non malignus, non litigiosus, non superbus, non rapax, non avarus: quantum ad ipsum attinet, pacem habere cum omnibus quaerat, perniciem non teneat, nulli detrahat, cum amicis fidem teneat, inimicis nunquam perfidus aut perjurus existat; aliena non rapiat, aequitati pecuniam non praeponat; sit in negotiis justus, in operibus pius, mitis ad tolerandas, tardus ad retribuendas injurias; in fide stabilis, amator castitatis et pacis. Attendat Salvatoris nostri dictum, quo nobis, et quid faciamus praecipit, et quid accipiamus ostendit; ait enim: Dimittite, et dimittetur vobis; date, et dabitur vobis . Sit ergo quantum potest in eleemosynis largus et hilaris, et ad dimittendum peccantibus facilis ac suavis; nec tamen putet ita peccantibus veniam tribuendam, ut disciplinam suae domus existimet negligendam, sed vigoris retinens clementiaeque temperiem, servet in correptione modestiam, et in remissione censuram. Arguat, moneat, terreat, increpet, consoletur, oblectet; nec tantum faciat in subditis peccantibus quantum impetus furoris impellit, sed quantum modus consultationis exposcit; et si verberandus est pro peccato famulus, non ulciscendi libido praevaleat, sed aequitas Christiana potius illi clementer consulat quem flagellat; ac sic et quando justitia persequitur culpam, non desit misericordia, quae modeste novit tenuare vindictam. Nutriantur filii, secundum Apostoli praeceptum, in disciplina et correptione Domini , nec permittantur impudice aut luxuriose vivere, cum non lasciviae, sed castitati ac temperantiae proles debeat Christiana servire. Neque enim et de malis operibus filiorum non erit in illa terribili examinatione parentum negligentia judicanda, cum et in hoc saeculo propterea Heli sacerdos a Domino reprobatus fuerit et abjectus, non quia filiis in iniquitate consensit, sed quia peccantes mansueto quamvis sermone monuerit, prohibere tamen competenti severitate cessavit. Magis autem parentes qui vere diligunt filios, bene operando eis consulant, quam divitias colligendo; ne dum filiis tenaciter substantia colligitur, opportunitas boni operis omittatur. Prae omnibus autem fideles meminerint conjugati semper orationibus atque eleemosynis insistendum; nec velint jugiter in ipsa carnis infirmitate jacere, sed festinent gradum vitae potioris ascendere. Et ut ad virtutem continentiae perveniat animus, magis magisque carnalis concupiscentiae comprimatur excessus: ut dum, Deo adjuvante, illum superaverint gradum, in quo conjugalis infirmitas veniam postulat, celsiorem 151 possint laudabiliter obtinere, in quo continentiae virtus palmam vitae melioris exspectat.
|
( al. redimet) ( al. scribendi) ( al. consolationi) ( al.
commixtionis) (Hebr. XIII, 4) (I Cor. VII, 1) ( al. depulsae) (al. fornicationem) (Ibid., 2, 3) (Ibid., 4) (Rom.
XIII, 1) ( al.
conditoris) ( al. intemperatius) ( al. exegit) ( al. legitima) ( al. regni) (Hebr. XIII, 4) (I Cor. VI, 9, 10) (Galat. V, 21) (II Cor. XII, 21) (si qua tunc potuit esse) ( al. rebus) (Psal. LXV,
13) (Ibid., 14) (Deut. XXIII, 24) (Eccle. V, 3, 4) ( al. commixtio) (I Cor. VII,
28) ( al. etsi) (quemadmodum dixit Apostolus) (Ibid., 37) (I Tim. V,
11) (Jac. I, 15) (I Cor. VII, 4) (sicut
ipse testatur) (Isai. LXI, 8) (Sap.
I, 5) (Eccli. II, 14) ( al. increpuit) (Act. V, 3, 4) (quamvis ubi plena fuerit continendi
voluntas, et ab oratione atque 150 operibus
bonis non destiterit vera cordis humilitas, ille qui
dixit: Petite, et dabitur vobis; quaerite, et invenietis;
pulsate, et aperietur vobis (Matth. VII, 7) ( al. condemnetur) (Luc. VI, 37) ( al. rigoris) (Ephes. VI,
4) (I Reg. II, 3)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 2 |
EPISTOLA II. AD GALLAM VIDUAM. De Consolatione super morte mariti, et de statu viduarum. 2. CAP. II. 4. CAP. III. 6. CAP. IV. CAP. V. 9. CAP. VI. CAP. VII. 12. CAP. VIII. 14. CAP. IX. 16. 17. CAP. X. 19. 20. CAP. XI. 22. 23. 24. CAP. XII. 26. CAP. XIV. 29. CAP. XV. CAP. XVI. 32. CAP. XVII. CAP. XVIII. CAP. XIX. CAP. XX. CAP. XXI. 38.
|
Dominae vere illustri et in Christi timore venerabili filiae GALLAE FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem.
|
CAPUT PRIMUM. Consolatio Gallae de morte mariti juvenis. Laus mariti defuncti. --1. Ante menses aliquot diaconi mei ex urbe remeantis certa narratione comperi, non solum tui conjugis obitum, verum etiam sanctum propositi tui tramitem, in quo jam ambulas, illo deducente qui est via, veritas et vita , qui fidelibus suis novit per momentaneam tristitiam donum sempiternae largiri laetitiae, et quos vult salubriter de terrenis ad coelestia, paternae benignitatis dispensatione, transferre. Neque enim frustra Dominus, cujus incomprehensibilia judicia et investigabiles vias apostolus praedicat Paulus , conjugem tuum religione sincera fidelem, corde humilem, moribus mitem, operibus misericordem, conversatione penitus innocentem, aetate juvenem, de peregrinatione hujus vitae ad aeternam coelestis patriae celeriter transtulit mansionem, nisi ut, et illi gaudia aeterna conferret, et tibi facultatem melius vivendi concederet. Illi donavit ut corpore spoliatus sit cum Christo sine fine victurus; tibi donavit ut quae sunt Domini cogites et, secundum apostoli Pauli sermonem, sis sancta, et corpore et spiritu. Proinde sine dubitatione crede quod divinitus dicitur, et cum dilectione spera quod promittitur, ut possis bene facere quod jubetur. Non debent Christiani de mortuis contristari, sicut caeteri qui spem non habent. Duplex tristitia. --3. Primo igitur de mariti morte per apostolum Paulum quid debeas fideliter tenere cognosce; ait enim: Nolumus autem vos ignorare, fratres, de dormientibus, ut non contristemini, sicut et caeteri qui spem non habent. Si enim credimus quod Jesus mortuus est, et resurrexit, ita et Deus eos qui dormierunt per Jesum adducet cum eo . Si ergo verae fidei tenaces sumus, si de sermonibus Dei nihil ambigimus, si ad futuram vitam spe certissima tendimus, si digne Deum proximumque diligimus, si non ab hominibus inanem, sed a Deo veram gloriam Christiani nominis exspectamus, non debemus utique de fidelibus mortuis, et, ut proprie dicam, de dormientibus nostris, aliquam, sicut infideles, habere tristitiam. Salubris etenim 152 noxiaeque tristitiae debet in corde nostro manere discretio qua fit ut nec de amissione solatii temporalis concidat animus aeternis rebus deditus, et de his salubrem tristitiam sumat, in quibus se aut minus aliquid aut secus quam oportuit fecisse considerat. Propter quod Paulus utramque tristitiam non minus opere docet quam retributione discretam. Denique in una salutis proventum, in altera mortis positum demonstrat exitium dicens: Quae enim secundum Deum est tristitia poenitentiam in salutem stabilem operatur; saeculi autem tristitia mortem operatur . Ne igitur ultra fidei Christianae modum, indiscretam teneas de mariti morte tristitiam, nec amissum existimes, sed praemissum , nec ipsius juventutem putes immature praecisam, quam interminabili vides aeternitate firmatam. Fideli quippe animae dicitur: Renovabitur sicut aquilae juventus tua . Fideles non aufert atra dies. Dies magnitudinis Christi, dies est extremi judicii. --5. Absit autem ut infidelium consentientes erroribus, aestimemus aut dicamus quia illum juvenem Christianum Illos namque atra dies aufert qui, secundum Joannis apostoli dictum, in tenebris sunt, et in tenebris ambulant, et nesciunt ubi ambulant, quia tenebrae obcaecaverunt oculos eorum . Illos abstulit atra dies quos ipsa lux vera vehementer objurgans: Hoc est autem, inquit, judicium, quia lux in mundum venit, et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem, erant enim eorum mala opera . Tales sunt qui sic vivunt, ut cum audierint vocem Filii Dei, non ad vitam, sed ad judicium suscitentur, dicente Domino: Quia veniet hora, quando omnes qui in monumentis sunt audient vocem ejus; et procedent qui bona fecerunt in resurrectionem vitae, qui vero mala egerunt, in resurrectionem judicii . Et quia his nec brevis vita potest prodesse nec longa, consequenter de talibus in libro Sapientiae dicitur: Et si quidem longae vitae erunt, in nihilum computabuntur, et sine honore erit novissima senectus illorum. Et si celerius defuncti fuerint, non habebunt spem, nec in die magnitudinis allocutionem . Quae est autem dies magnitudinis, nisi dies in qua non judicandus, sed judicaturus veniet Dominus? Nunc enim cum venit, ut pro nobis judicaretur, non fuit dies magnitudinis, sed minorationis, in qua minoratus est paulo minus ab angelis; tunc autem erit dies magnitudinis, quando, secundum Joannis attestationem, omnes mali abscondi cupient in cavernis montium, dicentes montibus et petris: Cadite super nos, et abscondite nos a conspectu Patris sedentis super thronum, et ab ira Agni, quoniam venit dies magnus irae illorum: et quis poterit stare ? In hac die magnitudinis mali non habebunt allocutionem, sed increpationem; non enim audient: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est a constitutione mundi ; sed dicetur eis: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus . Tales igitur, quantumlibet longaevi moriantur, acerbo funere demerguntur, et quamvis aetas eorum matura videatur in corpore, 153 mortifera tamen mundi dilectio immaturae mentis acerbitatem retentat in corde. Bonus Christianus, etsi juvenis, non mergitur funere acerbo. Non vita longa prodest, sed bona. --7. Christianus autem qui in timore Dei vixerit, quacunque fuerit defunctus aetate corporis, non acerbo funere mergitur, sed placita Deo subnixus maturitate transfertur. Legimus namque in eodem Sapientiae libro: Quia senectus honorabilis est, non diuturna, neque numero annorum computata: cani sunt autem sensus hominis, et aetas senectutis, vita immaculata; quae placita Deo facta, dilecta est . Denique in subsequentibus bene viventem quemdam Deoque placitum ob hoc raptum celeriter dicit, ut nullam mutationem perferret malitiae saecularis, nec anima ejus aliqua foret fictione decepta. Sic ergo dicitur: Raptus est, ne malitia mutaret illius intellectum, aut ne fictio deciperet animam illius: fascinatio autem nugacitatis obscurat bona, et instantia concupiscentiae transvertit sensum sine malitia; consummatus autem in brevi replevit tempora longa. Placita enim erat Deo anima illius: propter hoc properavit de media iniquitate illum educere . His nempe verbis sancta Scriptura nos docet in hoc saeculo Christianis fidelibus non vitam longam prodesse, sed bonam; et ad cognoscendum, quantum possibile est, cujuslibet defuncti meritum, non quantum dixerit, sed qualiter quisque vixerit intuendum. Sicut enim vita mala, quanto magis fuerit temporaliter prolongata, tanto magis delinquentibus multiplicat poenam: sic vita bona, quamvis hic brevi tempore terminata, magnam sempiternamque conquirit bene viventibus gloriam. Vita igitur mala immaturos acerbosque senes demergit in tartarum, vita vero bona defunctos juvenes maturos perducit ad regnum. Vidua debet esse sollicita ut sancta sit et corpore et spiritu. Sancta sunt Christianorum conjugia. --8. Non ergo sis tristis, quod te ille praecesserit diebus paucis, sed esto sollicita, et sic viam mortalis hujus vitae perage, ut ad aeternam vitam valeas pervenire. Proinde apostolici te oportet indesinenter meminisse sermonis, quo ait: Mulier innupta et virgo sollicita est quae sunt Domini, ut sit sancta et corpore et spiritu . Innuptam hic viduam dicit, non quia omnino non nupserit, sed quia viro mortuo soluta fuerit vinculo nuptiali. De qua alio loco dicit: Si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta est a lege viri . Hanc ergo sanctam jubet esse, et corpore, et spiritu. Quid autem aliud est corpore et spiritu sanctam esse, nisi quod sanctum est, et in opere, et in cogitatione servare? Etenim quae mundi sunt illa cogitare permittitur quae corporali vincta connubio detinetur, eodem apostolo dicente: Quae autem nupta est, cogitat quae sunt mundi, quomodo placeat viro . Illic est ergo mundanae cogitationis subeunda necessitas, ubi mortalis caro morituro carnaliter nubit. Et quia illos ipsa carnis necessitas durioribus vinculis tenet innexos, propter hoc de illis Apostolus dicit: Tribulationem autem carnis habebunt hujusmodi . Mulier ergo innupta, id est vidua, cui praecipitur ut sit sancta, et corpore et spiritu, sicut corpore desistit marito servire, sic non debet corde carnalia cogitare. Sancta quidem sunt Christianorum conjugia: quia et conjugalis ibi castitas custoditur in corpore, et puritas fidei servatur in corde. 154 Nam et apostolica dicit auctoritas: Honorabile connubium in omnibus, et thorus immaculatus . Non est ergo connubium ex colluvione peccati, sed ex institutione Dei: et in eo quod sibi conjuges invicem carnis debitum reddunt, in quantum id modeste faciunt, Christi praecepta custodiunt, quia nullatenus a conjugali caritate et castitate discedunt. Exsecratur autem adulterinos concubitus castitas conjugalis, et, honestatis ac verecundiae tenax, ab una unus, et ab uno una expetit, quod uterque se uni tantum legitime debere cognoscit. Illic quidem carnis debitum redditur viro: conjugalis autem castitas magis debetur Christo quam viro, quia et corpus tunc vere castum est, quod fornicatione carnali non polluitur, quando spiritalis integritas Christi timore ac dilectione servatur. Innupta in altiori gradu est quam nupta. --10. Attamen a muliere nupta mulier innupta et virgo non parva gradus dignitate discernitur, quandoquidem nupta cogitationibus mundanis tenetur obstricta, mulier autem innupta et virgo carnalibus tribulationibus non subjicitur, quia carnalis matrimonii vinculo non tenetur. Ibi certior est corporalis atque spiritalis continentiae libertas, quia nulla est ex conjugali servitute necessitas. Utrumque igitur donum Dei est, et conjugalis pudicitia, et continentia vidualis: Unusquisque enim proprium habet donum a Deo ; et illud quidem, quantum in se est, laudabile, quia bonum; hoc autem laudabilius, quia melius. Conjugali namque servitute turpitudo vincitur fornicationis; viduali vero libertate crescit dignitas castitatis. Illic fides consulit infirmitati, ne cadat in vitium; hic se fidelis animus ad virtutis extendit augmentum. De conjugatis enim dicitur: Propter fornicationes autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaeque suum virum habeat . De vidua vero dicitur: Beatior autem erit si sic permanserit . Beata ergo quae illicitum concubitum, turpitudinis horrore, non appetit; sed beatior quae licitum, majore puritatis amore, contemnit. Beata quae alligata viro sic vivit, ut soli viro carnis suae debitum reddat; sed beatior quae soluta sic permanet innupta, ne debeat. Consolatio viduae. --11. Proinde in eo quod ex conjugata facta es vidua, donum Dei auctum tibi magis existima, non ablatum: neque enim te deseruit, qui tibi sequendam viam vitae melioris ostendit. Gradibus te voluit Dominus ad meliora conscendere, ut primitus conjugata cum uno viro fideliter viveres, quo postmodum sine difficultate absque viro vidua permaneres. Ad hoc igitur animum tuum divina gratia conjugali castitate nutrivit, ut quae didiceras illo uno vivente alterum non quaerere, disceres ab omni viro vidua continere. Noli ergo negligere gratiam quae in te est: et tu enim nosti quanto melius sit jugiter a concubitu continere, quam vel pro conjugali necessitate concumbere. Maritus qui tibi datus fuerat ad tempus, discessit in tempore: datus enim tibi fuerat, non ad patriae beatitudinem, sed ad itineris consolationem. Alia quippe sunt Dei dona, quae Deus ita suis largitur fidelibus in praesenti tempore, ut eorum usus in hac tantum vita necessarius habeatur, quo futurae vitae meritum comparetur; sicut est credulitas rectam 155 fidem tenens, et operatio justitiam misericordiamque custodiens: ut fides recta non deseratur caritatis auxilio, quae in operatione cognoscitur: propter quod Apostolus eam fidem probat quae per dilectionem operatur . Fides et operatio misericors in hac vita necessaria sunt, in patria non erunt. --13. Recta igitur fides et misericors operatio post hanc vitam desinent, cum per speciem videbitur, quod nunc cum creditur non videtur; nec inter beatos erit aliquis miser, cui misericordia praerogetur. Haec autem duo, id est fides et operatio, ita post hujus vitae finem non sunt necessaria, ut ante finem non sint ullatenus deserenda. Quisquis enim ante finem vitae praesentis a fide recta sive bona operatione discesserit, etiamsi in his antea strenue vigilanterque cucurrerit, pro eo quod ab itinere recto desistit, perdit meritum totius itineris quod cucurrit. Item sunt alia quae sic hominibus in hoc tempore pietas divina largitur, ut non solum in hac vita cum hominibus debeant manere continua, verum etiam crescant in retributione divina: sicut est peccatorum mundatio, veritatis agnitio, Dei proximique dilectio. Haec enim si quis in hoc tempore perseveranter in se custodierit, et divino munere proficiendo augere curaverit inchoata, in futuro habebit aeterna secum perfectione mansura. Tunc enim perfecta mundatio perfectam cognitionem veritatis accipiet, et perfecta cognitio nihil in nobis perfectae caritatis deesse permittet. Aliqua temporaliter et dantur et auferuntur a Deo. Exemplum Job. Dives et Lazarus, hic beatus, ille miser. --15. Alia vero sunt quae sic a Deo temporaliter donantur , ut temporaliter auferantur: sicut est copulatio conjugum, procreatio filiorum, abundantia divitiarum, incolumitas corporum, et si quae sunt similia; quae per se nec miseros homines possunt facere, nec beatos. Ideo haec et bonis et malis a Domino dantur, et nonnunquam bonis malisque divinitus auferuntur. Beatus fuit Job cum in divitiis juste viveret; sed beatior cum in paupertate justior exstitisset. Beatus fuit cum decem circumdaretur filiis, sed beatior cum una cunctorum simul orbitate percussus, in Dei dilectione permansit immobilis. Beatus etiam fuit in corporis sospitate, sed beatior est factus in vulnere. Beatior etiam in acervo squaloribus pleno quam in palatio marmoribus adornato. Attende etiam duos, unum in divitiis et sanitate miserum, alterum in egestate et vulnere multum beatum. Dives ille qui induebatur purpura et bysso, et epulabatur quotidie splendide , quam inanis fuit in illis epulis, quam pauper in multitudine divitiarum, quam nudus in pulchritudine vestium, quam infirmus in sanitate corporis, quam famelicus in saturitate ventris, quam miser in gaudiis, quam desolatus inter amicorum colloquia, quam dejectus inter obsequia servulorum! Attende quoque Lazarum in paupertate divitem, in miseria beatum, in infelicitate felicem, in vulneribus sanum, et quidem sine domo, sed non sine domino; sine veste, sed non sine fide; sine 156 bona valetudine corporis, sed non sine robore caritatis; sine cibo, sed non sine Christo; canibus expositum, sed socium angelorum qui non accipiebat de micis quae cadebant de mensa divitis, sed coelestem panem visceribus ructabat internis. Bona temporalia, et bene, et male habentur, pariter et contemnuntur. --18. Haec sunt igitur quae nonnunquam bene habentur, nonnunquam male; nonnunquam bene contemnuntur, nonnunquam male. Bene quippe habentur, cum in eorum usu timor Dei servatur; bene autem contemnuntur, cum in eorum contemptu a summo Deo gloria, non ab hominibus, quaeritur. Tales sunt etiam nuptiae, quae et bene suscipi possunt, et bene contemni. Quam bene nuptiarum opus in castitate conjugali Susanna servavit! quam melius in continentia viduali Judith atque Anna contempsit! quam optime in integritate virginali Maria nescivit! Non est igitur inter praecipua Dei dona conjugium aestimandum, licet non negetur donum esse divinum; nec est dicendum beatitudinis munus, quod cum bono possit proposito teneri, potest etiam proposito meliore contemni. Nam si hoc inter praecipua Dei dona aestimari oporteret, non ore Salvatoris nostri laudarentur, qui se ipsos castraverunt propter regnum coelorum ; nec pro se patrem, matrem, fratres, sorores, uxorem, filios, agros, relinqui Salvator ipse cum centupla retributionis et vitae aeternae promissione juberet, dicens: Omnis qui reliquerit domum, vel fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit . Hoc autem dicens Christus, non divortium fieri jussit, sed justa discretione, quamvis Dei munera, tamen temporalia aeternis, caduca permanentibus, parva magnis, a suis fidelibus postponenda monstravit. Non damnat bona, sed plus laudat meliora; illa non odit, sed ista plus diligit. Illorum enim sive adeptio, sive amissio, non est retributio fidei, sed probatio. Fides non temporalibus, sed aeternis debet esse intenta. Vidua ne sit cogitationibus mundanis implicita. Ornatus et habitus viduarum. --21. Fides autem nostra non temporalibus, sed aeternis esse debet intenta. Propter quod Vas electionis, ad tolerantiam nos praesentis tribulationis exhortans, praecipit ut a contemplatione temporalium rerum cordis nostri penitus avertamus obtutum, dicens: Id enim quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis nostrae supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur. Quae enim videntur temporalia sunt, quae autem non videntur, aeterna sunt . Ambula igitur, sicut scriptum est, de virtute in virtutem , et animus tuus ab intentione temporalium ad contemplationem transeat aeternorum, transiensque a virtute conjugalis pudicitiae ad potiorem virtutem continentiae vidualis, non minore continentia cordis praedita debes esse quam corporis, et post obitum temporalis mariti omnes in corde tuo reliquiae debent mundanae cogitationis exstingui. Cur enim vidua Christiana gerat animum vinculo cujusquam mundanae cogitationis innexum, quae, mortuo viro, mundum debet aestimare commortuum? Causa igitur mundanae cogitationis desistente, debet ipsa quoque cogitatio mundana cessare; et sicut antea corporaliter 157 ornabaris viro, qui delectaretur specie corporis, ita nunc spiritaliter ornanda es Christo, qui solam in te quaerit pulchritudinem mentis. Attende quid beatus Petrus etiam conjugatis mulieribus mandet, quibus exterioris habitus interdicit ornatum, haec loquens: Mulieres subditae sint viris suis, ut si qui non credunt verbo Dei, per uxorum suarum conversationem, sine verbo lucrificentur, considerantes vestram in timore castam conversationem; qua insit non extrinsecus capillorum implicatio, aut auri circumpositio, aut in habitu vestimentorum ornatus, sed ille absconditus cordis homo in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, qui est ante Deum locuples . Hoc praeceptum beatus apostolus sanctarum mulierum firmavit exemplo, dicens: Sic enim et aliquando mulieres sanctae, quae sperabant in Deum, ornabant se, subjectae viris suis . Sanctae mulieres non monilibus, sed moribus sint ornatae. Officium viduae adhaerere Deo, et instare orationibus. --25. Si ergo sanctae mulieres, etiam conjugatae, non sunt monilibus commendandae, sed moribus, et magis humilitate debent ornari quam veste, qualis debet esse viduae habitus et incessus, quae non homini viro cupit placere, sed Christo? quae necessitate corporalis absoluta connubii, spiritalia tantum debet ornamenta sectari? Habitus ergo tuus talis sit, qui non ad lasciviam excitet, sed ad continentiam provocet; qui non illiciat ad libidinem, sed comprimat ad timorem; qui non accendat carnis concupiscentiam, sed exstinguat; qui non illicitet ad concubitum, sed excitet ad profectum; ex quo cordis compunctio, non carnis libido nascatur; unde Filio Dei placeas, unde te vere castam obtutui sponsi coelestis ostendas. Ille enim sponsus carnem tuam maceratam vult videre, non nitidam; animae connubio utitur, nec carnis, sed animae pulchritudine delectatur. Quocirca castigatione corporis acquire pulchritudinem cordis: vilibus caro tegatur operimentis, et pretiosis anima vestibus induatur; nec quaeras ut placeas oculis hominum, sed ut Christi non offendas aspectum. Ille in te quod diligit videat, quod dedit inveniat, quo delectatur agnoscat. Concupivit enim rex speciem tuam; sed omnis gloria filiae regis intrinsecus . Transiit tempus amplectendi, nunc tempus est longe fieri ab amplexu. Adhaereant viris quae conjugali vinculo tenentur astrictae: tibi dicendum est cum propheta: Mihi autem adhaerere Deo bonum est; ponere in Deo spem meam . Unde et Apostolus ait: Quae autem vere vidua est et desolata, speravit in Domino, et instat obsecrationibus et orationibus nocte et die . Oratio ergo tibi sit in postulatione crebra, in sancta vero cogitatione atque operatione continua. Sic enim poteris implere quod Apostolus jubet , ut sine intermissione oremus. Oratio namque est in conspectu Dei omne opus bonum, quo delectatur nihil indigens Deus. Et ut agnoscamus bona opera locum orationis apud Deum habere, Scriptura nos sancta sic admonet: Absconde eleemosynam in corde pauperis, et ipsa exorabit pro te . 158 CAP. XIII. Qualiter in cibo et conviviis se gerat vidua. --27. Cave ne carnis curam in desideriis facias, ne semper gulae quod poscit indulgeas: refectione tua non voluptas expleatur, sed sustentetur infirmitas. Tales autem convivii debes habere participes, quae non carnis solent delicias laudare, sed cordis, quae angelorum panem interioris hominis aviditate perquirunt, quae post sponsum tuum in odore unguentorum ejus currunt, quae suavitate Deum gustus interioris percipiunt, quae puro affectu esuriunt, sitiuntque justitiam; quae operantur cibum, non qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Cum talibus et colloquia tibi conserenda, et frequentanda convivia; ut cum eas cibis corporalibus pascis, ad meritum tibi sanctae operationis accedat; et cum earum verbis spiritalibus pasceris, profectus tibi sanctae conversationis accrescat, nec velis talibus nunc mensam tuam replere deliciis, qualibus eam replebas, quando carnali connubio serviebas. Audi Magistrum gentium, quid de vidua dicat: Quae in deliciis est, inquit, vivens mortua est . Exempla viduarum Judith et Annae. --28. Habes et in Veteri et in Novo Testamento sanctarum viduarum quibus aedificeris exempla. In Veteri Testamento, Judith; Anna consideretur in Novo: quarum si, Domino adjuvante, imitatrix fueris, et delicias carnis, et jactantiam saecularem vera cordis humilitate calcabis, ut illius in te sponsi semper vivat affectus, qui semper est vivus: sicut, eodem resurgente, vocis angelicae attestatione firmatur, cum mulieribus dicitur: Quid quaeritis viventem cum mortuis ? De quo etiam apostolica sic auctoritas loquitur: Vivus est enim sermo Dei, et efficax . Vivus est ergo ille qui est Verbum Patris; et ideo ipse est fidelium vita. Hunc sanctae viduae cordis contritione et corporis castigatione quaesierunt, huic cordis et corporis plena continentia devotissime servierunt. De Judith enim scriptum est: Et erat Judith in domo sua vidua annis tribus et mensibus quatuor; et fecit sibi tabernaculum super solarium domus suae, et imposuit super lumbos suos cilicium, et erant super eam vestimenta viduitatis suae, et jejunabat Judith omnibus diebus viduitatis suae . Ac, ne quis illam sanctam viduam non devotione cordis, sed necessitate paupertatis existimet jejunasse, audi quid de ea in subsequentibus dicitur: Et erat Judith bona aspectu, et formosa facie valde, et prudens corde, et bona intellectu, et erat honesta valde. Quia reliquerat ei Manasses vir ejus, filius Achitob, filii Melchis, filii Heliab, filii Nathahel, filii Surisoda, filii Simeon, filii Israel, aurum et argentum, servos et ancillas, et pecora et praedia . Ecce vidua praeclara natalibus, facultatibus dives, aetate juvenis, specie mirabilis, divitias contempsit, delicias respuit, carnis incentiva calcavit, et induta virtute ex alto, non quaesivit secundo famulari connubio. Propterea testimonio tam praeclari operis apparuit, quantum Deo dilecta sit continentia vidualis. Denique cum Holofernes innumero Bethuliam obsedisset exercitu, et omnis Israelitarum virtus perturbata languesceret, egreditur castitas oppugnatura lasciviam, et ad interitum superbiae humilitas 159 sancta procedit. Ille pugnabat armis, ista jejuniis; ille ebrietate, ista oratione. Igitur quod omnis Israelitarum populus facere non potuit, sancta vidua castitatis virtute perfecit. Obtruncavit una mulier tanti agminis ducem, et insperatam Dei populo reddidit libertatem. Laudes Annae. Comparatio Judith et Annae. --30. Videamus et in Novo Testamento qualiter nobis sanctae Annae conversatio demonstretur. De qua sanctus Lucas sic refert: Et erat Anna prophetissa filia Phanuel de tribu Aser; et haec processerat in diebus multis, et vixerat cum viro suo annis septem a virginitate sua. Et haec vidua usque ad annos octuaginta quatuor, quae non discedebat de templo, jejuniis et obsecrationibus serviens nocte et die . Istae duae viduae, licet tempore fuerint diverso, unius tamen fidei servierunt ambae mysterio; quia Christum, quem Anna cognovit in carne natum, ipsum Judith noverat nasciturum. Quam vero multum Deus in utraque vidua continentiam sibi placitam demonstravit! Nam et Judith spiritalibus, armis accincta, caput lascivi praedonis abscidit; Anna vero ipsum caput Ecclesiae Spiritu sancto repleta cognovit. Datus est Judith Holofernis interitus; Annae revelatus est Salvatoris adventus. Illi Deus dedit a populo repellere pestilentiam; huic tribuit humani generis agnoscere medicinam. Et quia sanctimoniam virginalem vidualis continentia gradu inferiore subsequitur, idcirco postquam de virgine natus est Filius Dei, vidualis linguae dignatus est officio praedicari. Nec tamen de illo locuta est vidua deliciis dedita, quae vivens mortua est, sed quae non discedebat de templo, jejuniis et obsecrationibus serviens nocte ac die. Laudes Probae, quae erat soror Gallae. Gallae nobilitas. Distribuendum pauperibus quod subtrahitur apparatibus. --31. De quibus jejuniis et obsecrationibus non est nunc latius disserendi locus. Disponimus enim ad sororem tuam sanctam Christi virginem Probam, quam Dominus hoc tempore praecipuum in urbe Roma dare dignatus est virginitatis et humilitatis exemplar, de jejunio et oratione aliquid scribere, sicut in epistola quam ad eam nuper dedi mea pollicitatio continetur, cujus tibi praecipue sancta conversatio est in omnibus imitanda: quae cum sit avis atavisque nata consulibus, et deliciis regalibus enutrita, tanta illi est humilitas dono gratiae coelestis infusa, ut amore subjectionis, et usu serviendi, dominam se aliquando fuisse jam nesciat, cum omnes dominos habere, delectatione sanctae servitutis, affectat. Scit enim a Domino, cui virginitatem vovit et cordis et corporis, pro liberatione nostra humilitatem formae servilis acceptam: et ob hoc delectatur sponso in hujus servitutis humilitate placere, ut consortio quinque sapientum virginum deputata, cum sponso possit in aeterna claritate regnare. Delicias vero corporis quanta virtute contempserit, et quomodo suam famem satiandis faciat deservire pauperibus, nec ob aliud ipsa vilibus tegatur indumentis, nisi ut et humilitatis propositum impleat, et vestiendis pauperibus jugem curam sanctae pietatis impendat, 160 plenius ipsa videndo cognoscis, quam ut id a me velis audire, quod minus possum sermonibus explicare. Hanc ergo tibi tanquam speculum pone, et ex ipsius consideratione, quid tibi jam insit, vel quid adhuc desit, sanctorum studiorum operumque cognosce; et licet illa egregio praecellat virginitatis munere, comitem te debet in caeteris habere virtutibus. Disce igitur tu quoque nihil tibi de nobilitate generis assignare. Et licet avo, patre, socero, marito consulibus pridem fueris inter saeculares illustris, nunc in eo te illustrem fieri cognosce, in quo tibi virtus humilitatis accrescit. Disce a Domino quia mitis et humilis corde, et invenies requiem animae tuae . Nobilitatem carnis, quae superbiae fomes est, abjice, et nobilitatem spiritus perfecta cordis humilitate sectare. Orationibus operam da, jejuniis insta, et quidquid tuis apparatibus subtrahis, esurientibus tribue; et quidquid tibi diducis, egenis expende; voluntarium jejunium tuum esuriem sublevet jejunantium, ut in fructu misericordiae tuorum possit jejuniorum fecunditas apparere. Prosit etiam tibi vilitas vestium, et pauperum per te nuditas vestiatur: tunc enim utiliter fugies noxium pretiosae vestis ornatum, si nudos vestias; ut vere consortem te pauperum Christi, non inanitate verborum, nec ostentatione fallaci, sed testimonio sanctae operationis edoceas. Fugienda jactantia in operibus bonis. --33. Nec te illis quos pascis aut vestis superiorem credas, aut, pro eo quod tu tribuis et illi accipiunt, merita tua Christi pauperibus anteponas, tanquam tu ideo potior sis, quod plura contempseris. Frustra enim contemnis facultates tuas, si noxias jactantiae teneas in corde divitias: non enim illi soli peccant qui, pro divitiis quas habent, aliquam gestant in corde jactantiam; imo gravius delinquunt qui volunt jactantiam cordis de divitiis habere contemptis, aut qui se propterea volunt pauperibus praeponere, eo quod plura videantur pauperibus erogare. Non autem idem ordo est apud Deum, qui non quantitatem contemptae facultatis, sed qualitatem voluntatis attendit. Plures divitias pauperibus pro Christo dicitur expendisse Zachaeus, pro quo vilissima piscatoriae artis instrumenta Petrus reliquit apostolus; et tamen a Christo, non Zachaeus dives pauperi Petro, sed pauper Petrus diviti Zachaeo praeponitur, ut divitibus Christi nulla de contemptis divitiis jactantia nasceretur. Non thesaurizandum in terra, sed in coelo. --34. Absit autem ut aliquid tibi thesaurizes in terra, in qua non es carnis filios relictura; cum etiam illi qui ex carne filios habent non sine peccato thesaurizare sibi delectentur in saeculo. Cunctos enim fideles uno Salvator noster dignatur admonere sermone dicens: Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi aerugo et tinea exterminat, et ubi fures effodiunt et furantur. Thesaurizate autem vobis in coelo, ubi neque aerugo neque tinea exterminat, et ubi fures non effodiunt nec furantur . Multum metuenda est illa increpatio Domini, quam stultus dives illico moriturus audivit: Stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te: quae autem parasti cujus erunt ? Omnes ergo divitias 161 tuas ad Christum praemitte; in coelo tibi thesaurum reconde, quem perdere non possis, et in aeternum valeas possidere. Fugienda laus hominum, ut Deus laudetur in nobis. --35. In omnibus autem operibus bonis, cave ne laudis humanae desiderio ventileris. Laudari quippe in bonis operibus debes, sed in eo quod operaris, hominum laudes exspectare non debes. Laudet te quidem humana lingua, sed tu laudem a solo Deo desidera. Atque ita fiet ut, dum tu laudem ab hominibus non quaesieris, Deus laudetur in operibus tuis. Memento qualiter nobis Dominus interdicat ne justitiam nostram laudis humanae faciamus obtentu, dicens: Attendite ne faciatis justitiam vestram coram hominibus, ut videamini ab eis; alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum qui in coelis est . Verumtamen ipse rursus ait: Luceat lux vestra coram hominibus, ut videntes vestra bona opera, glorificent Patrem vestrum qui in coelis est . Cum ergo dicit ut attendamus ne faciamus justitiam nostram coram hominibus, ut videamur ab eis, et iterum jubet ut lux nostra luceat coram hominibus, nunquid contraria praecepit? Absit; sed sic jubet opera bona fieri, ut non nos ipsos, sed Deum velimus in nostra operatione laudari. Nam et Apostolus in suis operibus gloriam humanam vitabat, sed divinam gloriam quaerebat. Propter quod dicit, Thessalonicensibus scribens: Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut scitis; neque in occasione avaritiae, Deus testis est; nec quaerentes ab hominibus gloriam, neque a vobis, neque ab aliis . Et tamen idem, in suae conversationis auditu, Deum ab Ecclesiis glorificatum, cum exsultatione sic memorat: Eram aliquando ignotus facie Ecclesiis Judaeae, quae erant in Christo; tantum autem auditum habebant, quia qui persequebatur nos aliquando, nunc evangelizat fidem quam aliquando expugnabat; et in me glorificabant Deum . Proinde manus quidem ab opere bono non desinat, nec tamen animus ita operetur, ut merces boni operis, humanae laudis intentione cassetur. Apostolus enim, sicut ipse testatur, vult ut simus sinceri et sine offensa in diem Christi, repleti fructu justitiae, per Jesum Christum, in gloriam et laudem Dei . Bonum opus non virtuti propriae, sed gratiae Dei attribuendum. --36. In studio ergo bonorum operum et laudis humanae contemptu, cave ne bonum quod facis, non gratiae Dei, sed tuae velis assignare virtuti; imo firmiter tene nullam tibi facultatem inesse posse bonae voluntatis aut operis, nisi id gratuito munere divinae miserationis acceperis. Scito ergo Deum in te operari et velle et perficere, pro bona voluntate. Proinde cum timore et tremore tuam salutem operare . Humiliare in conspectu Domini, ut exaltet te . Ab illo posce bonae voluntatis exordium, ab ipso postula bonae operationis effectum, ab ipso perseverantiae donum pete; nec aliquando te putes illius adjutorio desistente aliquid posse boni velle seu facere. Illum roga ut avertat oculos tuos, ne videant vanitatem ; ipsum postula ut demonstret tibi viam in qua ambules; ipsum obsecra ut gressus tuos dirigat secundum verbum suum, et non dominetur 162 tibi omnis iniquitas; illum ora ut opera manuum tuarum dirigat super te. Viriliter ergo age, et confortetur cor tuum . Jacta in Deum cogitationem tuam, et ipse te enutriet . Nec diffidendum de Dei auxilio. Delectatio in Scripturis sanctis quaerenda. --37. Nec quia dixi, nihil te debere propriae assignare virtuti, ideo tibi est de divina virtute ac pietate in aliquo diffidendum. Fidelis est enim Deus in verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis ; nec tibi auxilium denegabit in hoc saeculo, nec praemium subtrahet in futuro. Qui tibi demonstravit rectam viam, et ipse tibi est deductor ad patriam. Spera ergo in Domino, et fae bonitatem ; nec te putes posse deficere, si te ille dignatus fuerit custodire. Scriptum est enim: Quis speravit in Domino et confusus est? aut quis permansit in mandatis ejus et derelictus est? aut quis invocavit, et despexit illum ? Ne igitur amittas confidentiam tuam, quae magnam habet remunerationem . Esto stabilis et immobilis, sciens quod labor tuus non erit inanis in Domino; potiora semper appete, et animum tuum ad incrementa virtutis extende. Nunquam cesses a divinis eloquiis, et totam delectationem cordis tui Scripturis sanctis indulge. Non tenearis nexibus mundanae delectationis , et de diabolo prospere triumphabis. Et ut sanctae Scripturae testimonio atque admonitione praesens tibi terminetur epistola, cunctis quae superius dicta sunt hoc quoque subnectam. In mansuetudine opera tua perfice, et super omnium gloriam diligeris. Quanto magis magna es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam . Dominus te in via virtutis suae dirigat, et ad regni coelestis promissa perducat, domina illustris filia. Amen.
|
(Joan.
XIV, 6) (Rom. XI, 33) ( al. sincere) (I Thess. IV, 13, 14) (I Cor. VII, 10) ( al. promissum) (Psal. CII, 5) (VIRG. Aeneid. VI, 428.) (I Joan. II, 11) (Joan. III, 19) (Joan. V, 28, 29) (Sap. III, 17) (Apoc. VI, 16) (Matth. XXV, 34) (Matth. XXV, 41) (Sap. IV, 8) ( al. fatigatione) (al. enim) (Ibid., 11, 12,
13, 14) (I Cor. VII, 34) (Rom. VII, 2) (I Cor. VII, 34) (Ibid., 28) ( al. desiit) (Hebr. XIII, 4) ( al. ubi) ( al. enim) (al. ex Deo ) (I Cor. VII, 7) (al. fornicationem) (I Cor. VII, 2) (Ibid., 40) ( al. prius) (Galat. V, 6) ( al. caritati) ( al. dantur) (Luc. XVI, 19) ( al. coelestium) (Matth. XIX, 12) (Matth. XIX, 29) (al. aeternae) (II Cor. IV, 17, 18) (Psal. LXXXIII, 8) (I Petr. III, 1, 2, 3, 4) (Ibid., 5) ( al. obtutu) (Psal. XLIV, 12, 14) (Psal. LXXII, 28) (I Tim. V, 5) (I Thess. V, 16) (Eccli. II, 15) (I Tim. V, 6) (Luc.
XXIV, 5) (Hebr. IV,
12) (Judith VIII, 4, 5) (al. pulchra) (Ibid., 7, 8) (Luc. II,
37) (si Dominus voluerit, et si vixerimus) (Matth. XI, 29) (Matth. VI, 19, 20) (Luc. XII, 20) (Matth. VI, 1) (Matth. V, 16) (I
Thess. II, 5) (Gal. I, 22, 23) (Philip. I, 10, 11) (Philip. II, 12, 13) (I Petr. V, 6) (Psal. CXVIII, 37) (Psal. XXVI, 14) (Psal. LIV, 23) (Psal. CXLIV, 13) (Psal. XXXVI,
3) (Eccli. II, 12) (Hebr. X, 35) ( al. dilectionis) (Eccli. III,
19, 20)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 3 |
EPISTOLA III. AD PROBAM. De Virginitate atque Humilitate. CAPUT PRIMUM. CAP. II. 3. 4. CAP. III. CAP. IV. 7. CAP. V. 9. CAP. VI. CAP. VII. 12. CAP. VIII. CAP. IX. 15. 17. CAP. XI. 19. CAP. XII. CAP. XIII. CAP. XIV. 23. 24. 25. CAP. XVI. 27. CAP. XVII. 29. CAP. XVIII. CAP. XIX. 31. CAP. XX. 33. CAP. XXII. 35. CAP. XXIII. CAP. XXIV. 38.
|
163 Congratulatio de spiritalis vitae instituto. Servitus Christi bona, noxia libertas peccati. --1. Spiritali desiderio atque instituto tuo, sancta famula Dei Proba, quantum congratuler atque congaudeam, vellem competenter verbis exprimere, si pari modo cogitationem locutio posset aequare. Neque enim parvi propositi debet indicium aestimari, quod, cum te constet, illo in te operante a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum , spiritalibus virtutibus praeditam, arbitraris te tanquam expertem, de virtutibus admonendam. Hoc itaque studium, quo me, sancto fratre nostro, Tuto scilicet Dei servo, scriptis frequentibus insistente, vehementer instigas ut tibi exhibeam sermonem de virginitate atque humilitate aliquid continentem, in Deo, in quo laudanda est anima tua, multum laudo, sed quantum laudare debeo, laudare non valeo; et quantum me huic desiderio digne laudando imparem cerno, tanto magis in te Deum, seu dura negatione, sive diuturna dilatione offendere timeo. Quippe Christus offenditur, si quando debita servitus membris ipsius denegatur; cum non ob aliud ipse voluerit male quondam liberos a peccati servitio liberare, nisi ut nos doceret invicem libera caritate servire: quos enim compressos invenit jugo servilis ac pessimae libertatis, sublevavit dono liberalis atque optimae servitutis. Illius denique noxiae libertatis, in qua magis libet peccato servire quam Deo, apostolico nobis intimatam tenemus sermone laetitiam ; dicit namque: Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae. Et adjiciens ait: Quem ergo fructum habuistis tunc in quibus nunc erubescitis? Nam finis illorum mors est . Illam quoque servitutem, quam liberati accepimus, ut liberatori Deo liberaliter serviremus, in subsequentibus ejusdem doctrinae sermonibus invenimus, cum dicit: Nunc autem liberati a peccato, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, finem vero vitam aeternam Ecce quo ducit ac perducit haec sancta servitus, in qua verae libertatis est munus: ad vitam scilicet aeternam, in qua semper vivitur, semperque regnatur, in qua nemo tamen hominum vivet, nisi qui mortificatur huic mundo; in qua nemo regnabit, nisi qui humilis perseverat in Deo. Illa namque vita huic mortificationi promittitur, et illa celsitudo huic humilitati servatur: ipsi humilitati, quam scilicet efficaciter alacriterque sectaris, et in qua sanctam virginitatem, 164 Deo custodiente, custodis, me quoque devote libenterque servire compellis.
|
Servire invicem debent membra Christi per caritatem. --2. Et ego quidem, sancta filia, in quantum me caritas Dei, quae diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis , tam delectabiliter quam liberaliter servire Christi membris instigat, volo quod injunxisti competenter implere; sciens illum vere Christo servire, qui per illam caritatem, Christi membris servit, per quam, ut ejusdem Christi membrum fieret, prior pro eo Christus ipse servivit. Propter quod Apostolus, ut ad libertatem perveniamus aeternam, servitutem liberam invicem Christi membris imperat exhibendam, dicens: Vos enim in libertatem vocati estis, fratres: tantum, ne libertatem in occasionem carnis detis, sed per caritatem servite invicem . Quanto magis igitur reddere quod exigis hujus servitutis praecepto compellor, tanto magis virium mearum consideratione deterreor. Est enim talis utriusque virtutis copula, de qua mihi est aliquid, in quantum Deus donaverit, disputandum, ut in praesenti vita ipsa sit omnium perfectio culmenque virtutum: quia nec in corpore est aliquid integritate melius, nec in anima est aliquid fideli humilitate sublimius. Est mihi tamen confidentia divinae opitulationis, in eo quod adjuvor orationibus vestris. Ob hoc enim Deus sancti desiderii fervorem filiis filiabusque suis inspirat, ut cum a conservis suis spiritale debitum flagitant, ipsi quoque pro eis orare Dominum non quiescant, atque ita mutuae caritatis officio sic debitum quod sibi debetur exigant, ut debitoribus quod exigunt reddant. Nemo est enim fidelium qui sic sibi caritatem flagitet reddi, ut ipse non illam suo debeat reddere debitori. Quae licet in diversis donationibus, secundum gratiam quae data est nobis, differentibus diverso reddi videatur effectu, in adjutorio tamen mutuae orationis omnes facit unius debiti participes, in qua facit singulos omnibus debitores. Vide qualiter ille qui se debitorem sapientibus et insipientibus profitetur, debitum orationis et cunctis reddat, et ab omnibus exigat. Romanis ait, reddens hoc debitum: Testis enim mihi est Deus, cui servio in spiritu meo, in Evangelio Filii ejus, quod sine intermissione memoriam vestri facio semper in orationibus meis . Sed hujus debiti, cujus est devotus redditor, vide quam sit avarus exactor. Iisdem denuo ait: Obsecro igitur vos, fratres, per Dominum nostrum Jesum Christum, et per caritatem Spiritus, ut adjuvetis me in orationibus pro me ad Dominum . Sufficientia nostra ex Deo est. A Deo est velle et perficere. --5. In hoc debito quod exigitis a nobis et redditis nobis, adjuvari me non dubito, ut Deus, qui operatur in suis et velle et perficere pro bona voluntate, ipse donet quod digne cogitem, digne dicam. In bonis enim cogitationibus non sumus idonei cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est . Et ob hoc non deficimus indigentia, quia gratuito munere ab illo sufficientia nostra est, in quo indigentia ulla non est; qui sicut bonorum nostrorum non eget, sic 165 semper abundat ut donet, nec donando fit indigus, qui hoc donat quo semper est plenus; nec est quod illi a nobis offeratur cogitationis, sermonis aut operis placitum munus, quod ipse non fuerit gratuita benignitate largitus. Idcirco autem gratuita semper est Dei sancta largitio, quia humanorum meritorum nulla unquam praecedit exactio: quia etsi quod est bonum cujuslibet hominis meritum, ab ipso est utique a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum : quod nec habere potest homo, nisi ab ipso fuerit datum, nec perseveranter habere, nisi fuerit ipso custode servatum. Ab ipso igitur posco reddi hujus debiti facultatem, a quo reddendi accepi voluntatem. Neque enim vel reddere aliquatenus vellem, nisi misericors ipse donaret ut vellem. Si quid itaque in hoc opere dixero quod placeat et sufficiat, vel, si non sufficiat, saltem placeat sancto desiderio tuo, non est meae indigentiae, sed divinae sufficientiae. Si quid vero forsitan ita dixero, ut nec sufficere tuo sancto possit desiderio, nec placere, non est sufficientiae divinae, sed indigentiae meae. Proinde Christiana caritas utrobique operis sui partes exhibeat, ut et sufficientiam Dei humiliter agnoscat, et indigentiae servili patienter ignoscat. Virginis filius virginitatis auctor et sponsus. Virgo quasi virago. --6. Virginem sacram te sibi munere gratuito fecit, qui omnia quaecunque voluit fecit ; a quo ideo gratia nullis praecedentibus meritis datur, ut illi semper gratiarum actio pura cordis humilitate reddatur. Hic est autem unigenitus Dei Filius, unigenitus etiam Virginis filius, unus omnium sacrarum virginum sponsus, sanctae virginitatis fructus, decus et munus; quem corporaliter sancta virginitas peperit; cui spiritaliter sancta virginitas nubit; a quo sancta virginitas fecundatur, ut perseveret intacta; a quo decoratur, ut permaneat pulchra; a quo coronatur, ut regnet perenniter gloriosa. Quapropter bonum depositum custodi , et meritum tanti boni, quod ut haberes Deus dedit, et ut Deo voveres ipse fecit, ex nominis ipsius significatione perpende: tam magnum quippe Deus voluit esse bonum virginitatis, ut illud non aliunde, sed ex vocabulo dignaretur nominare virtutis. Virginis itaque si quis velit diligenter considerare vocabulum, ex virtutis inveniet nomine derivatum: virgo enim dicitur, quasi virago: viraginem vero Scriptura sancta non ob aliud vocatam dicit, nisi quia de viro sumpta est. Hoc autem a sancto Hieronymo secundum Hebraicam proprietatem libri Geneseos docet expressa translatio, in qua sic habetur: Immisit ergo Dominus Deus soporem in Adam: cumque obdormisset, tulit unam de costis ejus, et replevit carnem pro ea, et aedificavit Dominus Deus costam quam tulerat de Adam in mulierem, et adduxit eam ad Adam; dixitque Adam: Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea. Haec vocabitur Virago, quoniam de viro sumpta est . Virago a viro, vir a virtute dicitur. Ecclesia et virgo et vir ab Apostolo dicitur. A Christo Christiana Ecclesia, sicut a viro virgo dicitur. Ecclesia sancta dicitur mater, virgo et sponsa. --8. Itaque cum viraginis nomen ex nomine viri descenderit, quis dubitet quod vir a virtute vocatus sit? Et quia, sicut Paulus docet, illa omnia in figura facta sunt nostri , profecto in illa virgine quae ex viri fiebat costa, futura jam tunc praefigurabatur Ecclesia, quae vere de viro sumpta, et de quo sumpta illi conjuncta, inde habet in veritate 166 virtutem, unde habet verum viraginis nomen. Propter quod hanc viraginem, id est virginem, quae de viro sumpta est, non solum virginis, sed etiam viri nomine Paulus non dubitat appellare; dicit enim fidelibus: Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo . Christus est quippe vir de quo haec virgo sumpta est. Ipsis denuo fidelibus idem apostolus dicit: Donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi . Per sanctum quoque David, tam viris quam mulieribus in commune spiritalis hujuscemodi promulgatur hortatio: Viriliter agite, et confortetur cor vestrum, omnes qui speratis in Domino . Typice itaque a viro ducitur virginis vocabulum, quemadmodum nomen a Christo ducitur Christianum: Christus enim Dei virtus est et Dei sapientia, ex quo est Ecclesia, quae virgo in fide et caritate persistens, et sapientiam possidet et virtutem; ideo nec seductione decipitur, nec violentia vincitur, quia internae virginitatis integritate fulcitur. Huic virgini Esaias dicit: Quoniam complacuit Domino in te, et terra tua inhabitabitur. Habitabit enim juvenis cum virgine, et habitabunt in te filii tui . Et ut ostenderet non alium esse juvenem quam sponsum, nec aliam esse virginem quam sponsam, sponsum autem et sponsam Christum et Ecclesiam, secutus adjunxit: Et gaudebit sponsus super sponsam; Et gaudebit super te Deus tuus. Haec virgo mater est cui dicitur: Habitabunt in te filii tui; et haec mater virgo est de qua dicitur: Habitabit enim juvenis cum virgine. Haec virgo sponsa est de qua dicitur: Et gaudebit sponsus super sponsam. Haec igitur Ecclesia una et vera catholica sponsa est, quia inhaeret Christo; mater est, quia fecundatur a Christo; virgo est, quia incorrupta perseverat in Christo. Hujus sponsae nec fecunditate virginitas corrumpitur, nec virginitate fecunditas impeditur. Tale namque istius est viri virginisque connubium, ut idcirco ab hoc viro fecundetur haec virgo, quia in hoc connubio nulla unquam potest esse corruptio, et tanta in hac matre virginitatis perseverat integritas, ut nisi virgo semper esset, mater esse non posset. Istius matris ac virginis nomen novum ita praenuntiat Esaias: Et vocabitur tibi nomen novum, quod os Domini nominavit . Ergo quia Christus virtus est, sicut Ecclesia vocabulum virginis a virtute sumpsit, sic a Christo Christianum nomen accepit. Major gratia donationis in virginibus quam in aliis. Spadonibus melior locus in muro promittitur. --10. Quae cum in diversis membris suis habeat donationes, secundum gratiam quae data est ei, differentes, majorem tamen gratiam donationis in illis membris accepit, in quibus ita spiritaliter virgo dicitur, ut etiam corporeae virginitatis integritate potiatur. Nam in caeteris fidelibus membris, quae in Deum secundum fidei catholicae regulam recte credunt, et pudicitiam conjugalem vidualemve custodiunt; quae scilicet nec actualis sunt fornicationis colluvione respersa, et ab omni stupro manent infidelitatis immunia, spiritali tantum virginitate potitur Ecclesia; in his vero membris, in quibus sic fidem custodit rectam, ut etiam carnem ab omni concubitu reservet intactam, quanto pleniorem habet virginitatem, tanto plenius et perfectius ejusdem virginitatis 167 possidet nomen: in illa quippe, nihil minus habet ad vitam; in hac autem, amplius aliquid acquirit ad gloriam, quia sicut Paulus ait: Alia est gloria solis, et alia gloria lunae, et alia gloria stellarum; stella enim a stella differt in gloria; sic et resurrectio mortuorum. Denique sub spadonum nomine meliorem locum in domo sua et in muro suo Dominus per Esaiam virginibus repromittit. Sic enim scriptum est: Haec dicit Dominus spadonibus: Quicunque custodierint praecepta mea, et elegerint quae ego volo, et amplectentur testamentum meum, dabo illis in domo mea et in muro meo locum nominatum meliorum filiorum et filiarum; nomen electum dabo illis, et non deficiet . In Apocalypsi quoque beati Joannis, illi sunt qui sequuntur Agnum quocunque ierit , qui virgines permanserunt. Melior virginitas mentis et corporis, quam alia dona. --11. Claret itaque inter caeteras Ecclesiae donationes, illic praecipuum munus spiritalis esse carismatis, ubi virtus ipsa integritatis perfecto meretur vocabulo censeri virtutis. Quamvis enim sit prophetia secundum rationem fidei, sive ministerium in ministrando, sive qui docet in doctrina, qui exhortatur in exhortando, qui tribuit in simplicitate, qui praeest in sollicitudine, qui miseretur in hilaritate , haec dona diversa propriis inveniuntur appellari nominibus. Integritas autem carnis Deo fideliter consecrata, et in cordis virginitate, Deo adjuvante ac protegente, servata, idcirco proprie virginitas dicitur, ut ibi perfectio verae virtutis inesse monstretur. Melior est igitur caeteris actualibus donis intemerata sanctitas virginalis, quae divini gratia muneris a virtute videtur originem vocabuli trahere, ut ex ipso nomine semper se admoneri cognoscat, ea quae virtutis sunt debere servare. Unde non immerito Doctor gentium, ac Vas electionis caelibem conjugalemque vitam tali definitione discernit, ut istam sollicitam quae Dei sunt in sanctificatione corporis et spiritus Deo placere; illam vero mundanis cogitationibus deditam, placendi viro studium gestare confirmet. Qui sine uxore est, inquiens, sollicitus est quae Dei sunt, quomodo placeat Deo. Qui autem cum uxore est, sollicitus est quae sunt mundi, quomodo placeat uxori, et divisus est. Et mulier innupta et virgo cogitat quae sunt Domini, ut sit sancta corpore et spiritu; quae autem nupta est, cogitat quae sunt mundi, quomodo placeat viro . Conjugatis quoque ascribitur sanctitas, sed major virginibus. --13. Verumtamen hoc Apostolus dicens, non sic ascripsit virginibus sanctitatem corporis et spiritus, ut illam vel conjugatis demeret, vel viduis abnegaret: praecipue qui superiori loco ejusdem Epistolae fidelium corpora membra Christi et templum appellet Spiritus sancti; dicit enim: Nescitis quia corpora vestra membra Christi sunt ? Et paulo post, An nescitis quia membra vestra templum est Spiritus sancti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, et non estis vestri? 168 Empti enim estis pretio magno Glorificate igitur et portate Deum in corpore vestro . Et ut se conjugatis quoque scribere demonstraret, continuo subjunxit: De quibus autem scripsistis: Bonum est homini mulierem non tangere; propter fornicationes autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaeque suum virum habeat . In Epistola quoque ad Ephesios conjugatis utique loquebatur, quibus dicebat: Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam . Et paulo post, Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Nemo enim unquam carnem suam odio habuit; sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam, quia membra sumus corporis ejus de carne ejus, et de ossibus ejus . Petrus quoque apostolus conjugatas fideles, sanctas non ambigit appellare, dicens: Sic enim aliquando mulieres sanctae, sperantes in Deo, ornabant se, subjectae viris suis: sicut Sara obsequebatur Abrahae, dominum eum vocans . Non ergo apostolus Paulus a sanctificatione corporis et spiritus fideles conjugatas separat, sed hoc eas cogitare dicit, ubi earum cogitationem amplius teneri cognoscit. Quis enim nesciat sanctarum virginum cogitationem magis ad spiritalia recurrere, et sanctarum conjugatarum cogitationem magis conjugali necessitati servire? Nuptiae non sunt peccatum, sed donum Dei. Multiplex inter virginitatem et connubium comparatio. --14. Scimus ergo nuptias non esse peccatum, sed Dei opus et Dei donum: quas ipse Dominus connexuit fidei vinculo, gratificavit benedictionis dono, multiplicavit propagationis augmento. Novimus honorabile connubium in omnibus, et thorum immaculatum ; novimus a Deo, non conjugia, sed fornicationes et adulteria judicanda: Fornicatores enim et adulteros judicabit Deus . Fatemur enim a Deo esse nuptiarum fidem, conjugum caritatem, naturae fecunditatem; sed quia unusquisque proprium habet donum a Deo, alius quidem sic, alius autem sic , nos quoque sic utriusque doni gradum discernimus, ut utrumque donum a Deo tribui fidelibus non negemus. Non igitur inferius donum Dei devocamus in culpam, cum potioris doni praeferimus gratiam; nec cum primum pudicitiae donum praeponimus, secundum tertiumve damnamus; nec in eo quod integritatis virginalis agnoscimus culmen, pudicitiae conjugalis asserimus crimen; neque sic virginitatem frumentis ascribimus, ut conjugium inter zizania deputemus. Non est conjugium nocturni seminis fructus, quia hoc in agro dominico non sator invidus superseminavit , sed Dominus bonus instituit. Verumtamen utriusque rei congrua discretione momenta pensantes, tantum dicimus a sanctis nuptiis, ubi nubunt qui se continere non possunt, sanctam virginitatem merito potiore distare, quantum distant a bonis meliora, ab humilibus celsa, a terrenis coelestia, a beatis beatiora, a sanctis sanctiora, a mundis mundiora, a mortali connubio immortale connubium, a carne spiritus, ab infirmitate virtus, a fetu transiturae prolis permansuri germinis fructus; a tribulatione securitas, a perturbatione tranquillitas, a bono quod est cum angustia momentaneum melius quod est cum laetitia sempiternum. 169 CAP. X. Virginitas longe superior connubio carnali. Infortunia conjugii circa prolem corporalem. Bona virginitatis circa prolem spiritalem. --16. Nec dubitamus dicere, tantum a sancta virginitate carnis et spiritus fidelium conjugatorum infirmae mortalisque carnis hujus distare concubitum, quantum similitudo pecorum ab imitatione discernitur angelorum. In uno quippe, ad terram spiritus terrena carnis voluptate deprimitur; in altero autem, terrena caro coelesti delectatione spiritus ad coelestia sublevatur. Ad placendum quippe carnali conjugio, saepe mundana mentem cura sollicitat: ad placendum vero spiritali connubio, mens, dulcedini coelestis cogitationis intenta, corpus suum spiritali pinguescens delectatione castigat. In opere corporalium nuptiarum virginitas carnis amittitur, ut ad carnis fecunditatem veniatur. Ubi tamen nonnunquam sic incertae spei fructu fraudatur humana delectatio, ut quae virgo esse destitit, mater esse non possit, et sterilitatis obstaculo coercita, nec in corpore queat reparare quod perdidit, nec ex corpore valeat habere quod cupit. Plerumque graviore dolore fetus carnis perdit, quos gravi dolore suscepit; et ad hoc pariens pericula gemitusque tolerat, ut amittens quos cum gemitu pepererat, deterius gemat. In copula vero matrimonii spiritalis, cum sponso Christo sic conjugatur anima, ut etiam caro servetur intacta. Quanto magis virginalis integritas viget, tanto magis immortalis fecunditas pollet. Sic enim ibi non est mortalis fructus ex corpore, ut immortalis fetus non desit ex corde. ibi maritalis accessus non vitiat corpus, quia Christi spiritalis amplexus et animam servat et corpus. In tali connubio nullus effectus aestuanti cupiditati conceditur, quia sanctae caritatis fervor refrigerio spiritali nutritur. O angelicae imitationis non humana in hominibus virtus! O ineffabile superni sempiternique muneris decus! quod qui accipiunt, hoc meditantur in carne mortali, quod sunt in immortalitate sumpturi: eligunt enim bonam partem, quae non auferetur ab eis , sed perficietur in eis. Quod enim ab eis nunc inviolatum servatur in opere, hoc eis gloria immortalitatis cumulatum reddetur in munere. Virginitas sic ambulet, ut nec declinet ad dexteram, nec ad sinistram. Via sinistra voluptas carnis. Via dextera superba jactatio virtutum. --18. Quocirca, quae non est saeculi virgo, sed Christi, sicut non debet monilibus, ita debet virtutibus adornari. Ornatus autem virginis est, virginitatis bonum non minus mente quam carne servare: ut scilicet semetipsam tanto munere condignam semper exhibeat, et sic veritatis teneat viam, ut non divertat ad dexteram vel sinistram. Sinistram quippe obsidet carnalium turba vitiorum, dexteram tenet spiritalium jactatio superba virtutum. Illa carnem publicis delectamentis oblectare contendit, haec menti laudem propriae virtutis immurmurare non desinit. Illa namque blandiens virgini persuadere conatur ut, tantum carnis integritate servata, quidquid pertinet ad delicias ciborum, nitorem vestium, fomenta balnearum, stramentorum mollitiem, unguentorum lenitatem, jocorum hilaritatem, sub specie vitandae infirmitatis, et custodiendae corporeae sospitatis, virgo diligat, appetat, teneat; et quasi 170 molliori clivo devexum latioris viae monstrat gradienti descensum, qua non conscendat ad coelum, sed devolvatur in tartarum: insinuat vitandum itineris angusti laborem, ne perveniatur ad requiem. Ast alia quanto occultius, tanto periculosius parat virgini praecipitium, dum callide collaudat ascensum. Etenim si teneatur in cibis abstinentia, vestis non sit nitida sed despecta, buxeum pallorem rubore sublato corpori jejunia generent, candorem carnis lavandi contemptus obfuscet, lasso corpori somnus stratis durioribus detur, cutis lenitas despectis asperetur unguentis, contractior vultus risui semper obsistat et joco, haec omnia non divino adjutorio deputat, sed viribus humanae possibilitatis assignat. Delicias carnis virgo Christi fugere debet. --20. Proinde ad exteriorem virginitatem interioremque servandam sollicita debet virgo semper excubare cautela. Delicias carnis et oblectamenta corporis, quae sibi non tam necessitas exigit quam voluptas, omnino sacra virgo refugiat. Spiritalis enim virginum sponsus non quaerit in virgine carnem deliciis accuratam, sed jejuniis castigatam. Hoc Doctor gentium cum se facere dicit, nobis quoque insinuat faciendum, Castigo, inquiens, corpus meum, et servituti subjicio . Et rursus: In vigiliis multis, in fame et siti, in jejuniis multis . De vidua vero dicit: Quae autem in deliciis est, vivens mortua est . Non quaerat ergo Christi virgo carnis delicias, quas nec viduae videt esse concessas. In saturitate cibi vivens Sodoma , cibus ignis effici meruit; et Niniviticus populus divinum furorem, cunctorum jam cervicibus imminentem, jejunio lacrymisque submovit. Igitur si visibilis cupiditas vincatur in corpore, inimica invisibilis potestas non dominatur in corde. Illam feliciter vincimus, si fortiter cum ista certemus: et de illa triumphus acquiritur, cum ista calcatur. Temperies jejuniorum. --21. Porro jejuniis sic est adhibenda temperies, ut corpus nostrum nec saturitas excitet, nec inedia immoderata debilitet. Talis igitur tantaque virginis jejunium refectio subsequatur, ut nec suavitate corpus illiciat, nec saturitate succendat. Suavitate quippe minuitur eleemosyna pauperum, saturitate corpus efficitur bellicosum. Illic fratribus debitum invaditur, hic hosti auxilium subrogatur. Volentibus enim nobis concupiscentiam gulae diversis oblectare pigmentis, quod egenus accipere debuit, voluptas insumit. Proinde jejunium nec debilitas praeripiat, nec saturitas tollat. Utraque enim nostris adversariis militat: quia una utilitatem jejunii praecedentis adimit, altera facultati jejunii subsequentis obsistit. Saturitas facit ut inaniter jejunemus, debilitas facit ne jejunare possimus. Virginum vestes quales. --22. Vestis quoque talis sit sacrae virginis, quae testis existat intimae castitatis. Nihil nitoris in habitu exterioris hominis quaeratur, ne interioris hominis habitus sordidetur. Virgo quae ornatum corporeae vestis affectat, animam suam virtutum splendore despoliat; nec habet castitatem veram, quae intuentibus parat illecebram; nec fidem servat Christo, quae populo quaerit magis placere quam sponso. Consequenter autem necesse est ut quae humano conspectui concupiscentiam seminat, 171 in divino conspectu iracundiam metat. Qui enim seminat in carne sua, de carne metet corruptionem. Qui vero seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam Verum de his atque horum similibus quae ad curam pertinent carnis, et animam faciunt sub virginitatis nomine in concupiscentiis dormitare, illae potius admonendae sunt virgines quae deliciosae, quae vagae, quae jocis sunt deditae. CAP. XV.--Nobis autem nunc ad spiritalem virginem loquentibus, de illis est laqueis evitandis aliquid memorandum, quos non in terrenis rebus, sed in ipsis coelestibus adversarius tendit; nec a via manifesto seducit errore, sed cum gulae delectamenta porrigit, si suscipiatur, fomitem libidinis subministrat; si respuatur, jactantiam de abstinentia seminat. Insinuat dilectionem pecuniae: si tenuerit assensum, avaritiae gladio animam confodit incautam; si autem fuerit repulsus, insidias quas per tenacitatem tendere non potuit, per liberalitatem nequissimus tendit; et in opere misericordiae facit cordis superbiam pullulare, ut eo quod egenti largitur, magna sibi habere 172 merita videatur. In multis haec facit, et maxime sic impugnare spiritales Dei famulos et famulas assuevit; ut si quis rebus noxiis mortiferisque non vincitur, vitalibus remediis occidatur. Bonis operatur mala, salubribus noxia, justis injusta, et commodis praestat incommoda. Hoc in seipso primum operatus est, qui non ex conditione habuit originem criminis, sed ex elatione virtutis veritatem in injustitia detinere voluit et, per injustitiam lapsus, in veritate non stetit. Quomodo enim stare potuit, cui pro superbia restitit ille qui nunquam cadit? Initium enim omnis peccati superbia ; Propter quod Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam . Superbia initium omnis peccati. Hypocritae superbi mente. --26. Haec autem superbia ideo initium omnis peccati dicitur, ut omne peccatum de ipsa tanquam de radice pullulare monstretur: quae multiplici modo miseris inferens mortem, publico certamine carnales dejicit; spiritales vero, si quos incautos invenerit, occultiore conflictu prosternit. Quis enim nesciat fornicarios, idolis servientes, adulteros, molles, masculorum concubitores, fures, avaros, ebriosos , maledicos, rapaces, superbas adversus Deum cervices erigere, et nequissimis operibus magis diabolo militare? Sunt alii quos in conspectu hominum superbia tanquam suos demonstrat hostes, et intrinsecus habet nequissimos milites. Ab his iniquitas callide geritur, ut humanis obtutibus justitia fallaciter ostendatur. Hos Dominus noster sic increpat: Vos estis qui justificatis vos coram hominibus; Deus autem novit corda vestra. Quos ut superbos evidenter ostenderet, secutus adjunxit: Quia quod hominibus altum est, abominatio est ante Dominum . Ad eos etiam qui sub Christiana professione vivunt, et Christi praecepta manifeste peccando contemnunt, sic ipse Christus loquitur: Quid autem vocatis me, Domine, Domine, et non facitis quae dico ? Tales gentium quoque Doctor his verbis objurgat: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant; cum sint abominati, et incredibiles, et ad omne opus bonum reprobi . Sed et beatus Jacobus dicit: Quid proderit, fratres mei, si fidem quis dicat se habere, opera autem non habeat? Nunquid poterit fides salvare eum ? Humilitas ergo, quam docuit Christus dicens: Discite a me quia mitis sum et humilis corde , non in sola consistit fide, sed in fide simul et opere. Nam scriptum est quia Et daemones credunt et contremiscunt ; qui tamen ideo humiles non sunt. Unde etiam apostolus Paulus asserit: Quia sapientia carnis inimica est Deo: legi enim Dei non subjicitur; nec enim potest ; quae sapientia secundum Jacobi sententiam, non est desursum descendens, sed terrena, animalis, diabolica . Duplex superbia. Parabola Christi de Pharisaeo et Publicano. --28. Manifesta igitur superbia deprehenditur, cum manifeste peccatur; at cum fuco justitiae iniquitas tegitur, illa superbiae pestilentia venenosius serpit, illa periculosius irrepit, cum ab his qui justitiae studium gerunt, vel aliorum vita tanquam indigna despicitur, vel in operibus bonis aliquid humanis viribus assignatur. Illa denique superbia, 173 qua caeteri ab his qui sibi justi videntur velut peccatores despiciuntur, in Pharisaeo condemnatur, sicut etiam sanctus evangelista testatur, dicens: Dixit autem et ad quosdam qui in se confidebant tanquam justi, et aspernabantur caeteros, parabolam istam. Duo homines ascenderunt in templum ut orarent, unus Pharisaeus, et alter Publicanus. Pharisaeus stans, haec apud se orabat: Deus, gratias ago tibi, quia non sum sicut caeteri homines, rapaces, injusti, adulteri, sicut etiam hic Publicanus: jejuno bis in sabbato, decimas do omnium quae possideo. Publicanus autem a longe stans, nolebat oculos ad coelum levare, sed percutiebat pectus suum, dicens: Deus, propitius esto mihi peccatori. Dico vobis: descendit hic justificatus in domum suam ab illo; quia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur . In conspectu judicis misericordis et justi non est accepta superba jactatio bonorum operum, sed humilis confessio peccatorum. Illi etiam qui virtutem bonae voluntatis aut bonae operationis suis nituntur superbe viribus assignare, ab Apostolo taliter denotantur: Quia ignorantes Dei justitiam, et suam quaerentes statuere, justitiae Dei non sunt subjecti . In sua igitur injustitia profecto deficit, qui justitiae Dei superba colla non subjicit. In his itaque quatuor superbiae generibus, quibus diabolus velut quadrigis vehitur, et ad gehennam miserorum quibus insidet mortifero cursu raptatur, duobus animas opprimit, quas in carne jacentes perspicit, aliis duobus animas dejicit, quas de carne volare cognoscit. Istas captivat delectatione vitiorum, illas circumvenit elatione virtutum; illarum sic virginitatem praeripit, ut se fornicari non dubitent; istas sic constuprat et maculat, ut se conculcari non aestiment. Virgo superba, Christi sponsa non est. --30. Proinde, ut integra permaneat Deo dicata virginitas, sicut custoditur integritas corporis, multo amplius custodienda est humilitas cordis. Si qua enim vere virgo est Christi, non potest Christo nisi cordis humilitate conjungi. Filii Dei thalamus elatas non recipit, et humilis sponsus a connubio suo superbas expellit. Sit igitur studium tuum, sicut decet virginem sacram, sectari justitiam, pietatem, fidem, caritatem, patientiam, mansuetudinem; non tamen ut consideratione tui quaslibet Christianas, etiam in inferiori positas professione, despicias, aut te in bonis operibus, praesumptione propriae virtutis extollas. Quidquid enim spiritalium donorum plus habueris quam habent aliae, non parva est jactura virtutis, si in ipsa principali virtute, quae est humilitas, non alias antecellis, cum non nescias scriptum: Quando magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam . Christus et Dominus et sponsus est virginum, ideo et humilitatem exigit, et integritatem.--30 bis. Attende igitur in te sponsi tui amorem, considera Domini pietatem. Pius est Dominus, qui te sibi fecit ancillam; speciosus sponsus, qui te castificavit in sponsam. Idem tamen, quia verus est Dominus, et sponsus est verus, utriusque potestatis partes exsequitur. Exigit ab ancilla humilem servitutem, in sponsa quaerit integram castitatem. Servi ergo Domino cum timore, et exsulta sponso cum tremore. Nam quia Dominus est, territat; et quia sponsus est, zelat. Timens igitur 174 custodi Domini terrentis imperium, et tremens dilige sponsi zelantis affectum. In ancilla Domini nihil suum praedo reperiat, in sponsa Christi nihil suum adulter agnoscat. Sicut in corpore virginis non dominatur libido, sic in corde virginis nulla dominetur elatio. Cum timore et tremore tuam salutem operare. Deus est enim qui operatur in te, et velle, et perficere, pro bona voluntate . Quotiens cogitas de perfectione virtutum, noli considerare quid aliae minus habeant quam tu habes, sed quid tu minus habeas quam habere jam debes; nec ideo te putes virtutibus perfectam, si quamlibet alium videas criminibus deditam; nec propterea tibi aliquid velocitatis assignes, si quaslibet, aut retro redeuntes, aut segniter videas ambulantes. Neque enim idcirco sanos oculos habere pronuntiandus est lippus, quia videtur caecus a lumine penitus alienus; nec ideo sanus dicendus est, qui gravi jacet vulnere semivivus, si alius graviore vulnere reperiatur occisus; nec sibi debet tanquam victor vindicare gloriam, quisquis, licet ab hoste non sit occisus, tenetur tamen ab hoste captivus. Non aliis, sed sibi ipsi debet se homo comparare. Adjutorium divinae gratiae semper poscendum. --32. Noli ergo aliis te comparare, sed tibi. Audi Apostolum hoc facientem, et ut hoc faciamus salubriter admonentem. Ad Corinthios quippe scribens, dicit: Non enim audemus inserere aut comparare nos quibusdam qui seipsos commendant, sed ipsi in nobis nosmetipsos metientes, et comparantes nosmetipsos nobis . Sibi ergo semetipsam comparet virgo Christi, et ut ad perfectam perveniat sanitatem, non debet de aliorum sibi periculo graviore blandiri, sed de sua curet infirmitate tristari: de qua ille tristabatur jugiter qui dicebat: Tota die contristatus ingrediebar, quoniam anima mea impleta est illusionibus, et non est sanitas in carne mea . Et ut ostenderet huic tristitiae humilitatem debere conjungi, statim secutus adjunxit: Incurvatus sum, et humiliatus sum nimis. Et ut desiderio sanitatis hoc a se fieri perdoceret, adjunxit: Rugiebam a gemitu cordis mei; et: Ante te est omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est absconditus . Iste autem, qui hoc dicebat, fatetur se aliquando tanquam de virtute sanitatis elatum, et in eo se periculum gravissimae infirmitatis expertum; dicit enim in alio psalmo: Ego dixi in abundantia mea, Non movebor in aeternum . Et quia hoc dicens adjutorio divinae gratiae fuerat desertus, et in sua defecerat infirmitate turbatus, sequitur dicens: Domine, in bona voluntate tua praestitisti decori meo virtutem; avertisti faciem tuam a me, et factus sum conturbatus . Et ut ostenderet adjutorium divinae gratiae, quamvis jam habitum, humiliter esse sine intermissione poscendum, hoc quoque subnectit: Ad te, Domine, clamabo, et ad Deum meum deprecabor .--CAP. XXI.--Nemo autem deprecatur et rogat, qui non aliquid se cognoscit minus habere, aut quod habet, sua tantum potest virtute servare. Quisquis igitur et beneficium rogat, et adjutorium flagitat, necesse est ut et evidentiam suae imbecillitatis et egestatis agnoscat; et ideo egestas nostra dari sibi quod non habet poscit, imbecillitas nostra 175 custodiri sibi postulat quod accepit. Egestas audit: Quid enim habes quod non accepisti ? Et: Non potest homo accipere quidquam, nisi datum fuerit ei de coelo . Imbecillitas audit: Revela ad Dominum viam tuam, et spera in eum, et ipse faciet ; audit etiam ab ipsa virtute: Sine me nihil potestis facere ; audit a propheta: Nisi Deus custodierit civitatem, in vanum vigilant qui custodiunt eam . Dicat ergo egestas illi qui propter nos pauper factus est, cum esset dives, ut illius paupertate nos divites essemus ; dicat, Da mihi intellectum, ut discam mandata tua ; dicat etiam imbecillitas illi qui pro nobis crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei ; et qui sic infirmatus est propter peccata nostra, ut semper ipse sit Dei virtus, et Dei sapientia; dicat: Custodi me, Domine, ut pupillam oculi; sub umbra alarum tuarum protege me, a facie impiorum qui me afflixerunt . Sancti quoque in hac vita animae habent afflictiones, propter incidentes cogitationes. --34. Graviter hic affliguntur animae omnium jam justificatorum, et ex fide viventium, imo solae animae intelligunt in qua sint afflictione postiae, quibus se infundit lumen verum, quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Vident enim quia licet sint gratiae dono ab operum malorum contagione liberae, teneantur tamen cogitationum varietate captivae. Quis enim gloriabitur castum se habere cor? aut quis gloriabitur mundum se esse a peccatis ? Attendamus qualis quantusque justus dixerit: In multis enim offendimus omnes ; et ille qui dixit: Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est : ille etiam qui condelectabatur legi Dei secundum interiorem hominem, videbat autem aliam legem in membris suis repugnantem legi mentis suae, et captivantem eum in lege peccati, quae erat in membris ejus, donec eum suae infelicitatis conscium de corpore mortis hujus liberaret gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum . Ab hac ergo lege peccati, quae est in membris nostris, non virtus cujuslibet hominis fortis, non industria sapientis, sed sola liberat gratia Salvatoris, quae non nisi humilibus gratis datur: Deus enim superbis resistit, humilibus autem dat gratiam . Verumtamen haec gratia, sicut non nisi humilibus datur, sic humilis homo esse non potest, nisi detur. Datur enim ut humiles esse incipiant, et datur ut humiles esse non desinant. Gratia igitur Dei facit ut et humiles simus, et humiles perseverare possimus. Qui enim potuit quod non habuimus dare, ipse potest quod accepimus custodire. Praecepta pro sanctis virginibus eo Scripturis deducta. --36. Proinde, ut in te sit vera humilitas, quae virginitatis est interna virginitas, non ignoras quanta sacrae virgini debeat paupertas spiritus inesse, ut regnum coelorum mereatur accipere; quanta mansuetudo, ut illam possideat viventium terram in qua se David bona Domini visurum plena credulitate confidit . Quanta etiam cautione virgini luctuosa sit praesentis saeculi laetitia fugienda, cui semper in hac vita praestolanti sponsi coelestis adventum magis sit ex desiderio spiritali lugendum, ut adipiscatur intimum certumque solatium. Quantam quoque virgo Christi debeat esuriem sitimque justitiae perpeti, ut plena mereatur 176 aeternae dulcedinis satietate laetari; qualibus etiam sit induenda visceribus misericordiae, ut in conspectu Dei misericordiam valeat invenire; mundandique cordis quantum debeat inesse sacrae virgini studium, ut illum videre mereatur felicibus oculis sponsum, speciosum forma prae filiis hominum , ad quem carnis virginitas non potest pervenire, nisi humili corde fulciatur virtute virginitatis internae. Quantam etiam pacificae quietis virgo Christi possidere virtutem debeat, ut desideriorum carnalium bella spiritalibus armis induta compescat. Talibus te sponsus tuus uti fruique monilibus cupit, qui te sibi fide despondit, spe firmavit, caritate conjunxit. Omne opus bonum gratia Dei in nobis praevenit. Dives virginum sponsus. Quomodo servanda virginitas. Conclusio. --37. Neque vero fidei veritate carnisque integritate spiritaliter tali sponso nupsisses, si non eum, contempta vanitate saeculi, dilexisses; nec tamen eum fuisses aliquatenus dilectura, nisi fuisses gratuita sponsi dilectione praeventa. Dixi autem te praeventam, non solum dilectione qua ille te dilexit, sed etiam dilectione quam tibi gratis ut a te diligeretur infudit. Totum ergo quidquid in te sanctae dilectionis erga sponsum tuum habes, in te quidem habes, sed ex te non habes. Pauperem te accepit ditissimus sponsus, quidquid in te boni habes, non ex te, sed ex ipso habes, et quidquid nondum habes, tunc habebis, cum se sponsus dederit, qui omnia bona quae habes gratuita largitate jam dedit. Ipsi ergo de acceptis humiliter gratias age, ipsum de accipiendis humiliter posce. Sic enim divitem sponsum habes, ut nec egeat his quae dedit, et abundet ad largiendum multo meliora quam dedit. Haec humili semper compunctione considera, et virginitatem quam Deo vovisti, non solum carnis integritate, sed et cordis humilitate conserva. Ab illo tibi semper custodiam virginitatis et humilitatis exposcens, qui non dormitabit, neque obdormiet custodiens Israel . Ecce, sancta filia, in quantum Dominus dedit, brevem ad te libellum de virginitate et humilitate conscripsi; magis eligens pauca tibi desideranti transmittere, quam debitae servitutis officium sponsae Domini denegare.
|
(Jac. I, 17) ( al. inquam) ( forte notitiam) (Rom. VI, 20, 21) (Ibid., 22.) (Rom.
V, 5) (Gal. V, 13) (Rom. I, 9) (Rom. XV, 30) (II Cor. III, 5) ( al. afferatur) (Jac. I, 17) (Psal. CXIII, 11) (I Tim. VI,
20) (Genes. II, 21, 22) (I Cor. X,
6) (II Cor. XI,
2) (Ephes. IV, 13) (Psal. XXX, 25) ( al. dicitur) ( al. quia) ( al. dicitur) (Esa. LXII, 4, 5) (Ibid., 2) (quos etiam in Evangelio
propter regnum coelorum se ipsos castrasse Salvator
affirmat) (Esa. LVI, 4, 5) (Apoc. XIV, 4) (Rom. XII,
6, 7) (I Cor. VII, 32, 33, 34) (I
Cor. VI, 15) (Ibid., 19) (I Cor. VII, 1, 2) (Ephes. V, 26) (Ibid.,
29, 30) (I Petr. III, 5, 6) (Hebr. XIII, 4) (Ibid.) (II Cor. VII, 7) ( al. zizaniam) (Matth. XIII, 25) (licet a Deo concessum) (quod est gravius) (Luc. X, 42) (I Cor. IX, 27) (II Cor.
XI, 27) (I Tim. V, 6) (Gen. XIX, 24 et seq.) (Jonae III, 5) ( al.
habitu) (Galat. VI, 8) (ut ita dicam) (sicut ait propheta: In via hac qua ambulabam, absconderunt laqueos
mihi [Ps. CXLI, 4]
ubi bene ambulantes perspicit in operibus
bonis, ibi vehementius et periculosius, sub colore
simulatae pacis, occultis repugnat insidiis; et non
valens virginitatem carnis in carne perdere, virginitatem
spiritus conatur auferre.
Propter quod non est Christi virginibus negligentius
intuendum quantum cordis virginitas carnis
virginitati praeponderet. Haec enim si a fidelibus
conjugatis ac viduis in fide, quae per dilectionem
operatur, etiam sine virginitate corporea, in hac vita
fuerit custodita, in futuro nec carnis virginitate privabitur,
et regni coelestis beatitudine perfruetur;
corporalis vero virginitas, etiam Deo dicata, si virginitatem
non servaverit cordis, nihil proderit in corpore
custodita, si spiritalis castitas fuerit in mente
corrupta.
Diabolus utramque oppugnat virginitatem:
carnis, per homines; mentis, per seipsum. Callidi
hostis varia tentatio contra virgines. --Utramque
diabolus persequitur, utramque callidis consiliis
insectatur. Sed virginitatem carnis per hominem
nititur praeripere, cordis vero virginitatem
per seipsum conatur auferre. Nam plerumque ad hoc
carnis virginitatem, quae inferior est, non impugnat,
ut illius quae potior est fundamenta subfodiat; et
tanquam diversis machinis, sic innumeris utitur argumentis;
et cum certamini manifesto cedit, ad hoc
se victum demonstrat, ut vincat; ad hoc fugam simulat,
ut persequentem missis post tergum sagittis
occidat. Defende te a talibus: evidentibus quippe
vitiis provocat, dum virginitatem corporis impugnat,
in quibus si palam superetur, illico superbiam perniciosissime
jaculatur; et vitiorum auctor in eo quod
vincere non potest vitiis suis, vincit virtutibus alienis;
armis quibus eliditur surgit, et virtute qua dejicitur
dejicit. Laudat qua se perspicit superari virtutem,
ut victus possit captivare vincentem: injicit
enim cordis jactantiam, ut graviori lapsu de alto
possit dejicere, si quos in humilibus videt gradu firmiore
pugnare. Nam (verbi gratia) (Eccli. X,
15) (Jac. IV, 6) ( al.
ebrios) (Luc. XVI, 15) (Luc. VI, 46) (Tit. I, 16) (Jac. II, 14) (Matth. XI, 29) (Jac. II, 19) (Rom. VIII, 7) (Jac. III, 15) (Luc. XVIII, 9-14) (Rom. X, 3) (Eccli. III, 20) (Philip. II, 12, 13) (II Cor. X, 12) (Psal.
XXXVII, 7, 8) (Ibid., 10) (Psal. XXIX,
7) (Ibid., 8) (Ibid., 9) (I Cor. IV, 7) (Joan. III, 27) (Psal. XXXVI, 5) (Joan. XV, 5) (Psal. CXXVI, 1) (II Cor. VIII, 9) (Psal. CXVIII,
73) (II Cor.
XIII, 4) (Psal. XVI, 9) (Prov. XX,
9) (Jac. III, 2) (I Joan. I,
8) (Rom. VII, 22,
23 seq.) (Jac. IV,
6) (Ps. XXVI, 13) (Psal. XLIV, 3) ( al. majora) (Psal. CXX, 4)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 4 |
EPISTOLA IV. AD PROBAM. De oratione ad Deum, et compunctione cordis. CAPUT PRIMUM. CAP. II. 3. 4. CAP. III. 6. CAP. IV. CAP. V. 9. CAP. VI. 11. 12. CAP. VII. CAP. VIII.
|
Dominae in Christo plurimum venerabili, et cum omni honorificentia nominandae famulae Dei, filiae PROBAE, FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem.
|
177 Humilitas Probae omnibus imitanda. --1. Epistolam sanctitatis tuae, cum tota cordis gratulatione suscepi, non solum studium boni operis, sed etiam humilitatem cordis tui certis indiciis praeferentem. Bene igitur, sancta filia, in laudem Dei, non de bonis operibus superbiae vento extolleris, sed ad implenda Domini praecepta infirmam te invalidamque testaris. Ita debet sentire quisquis verbi Dei non auditor obliviosus, sed factor operis esse desiderat, qui non hic ab hominibus recipere mercedem suam, sed a Deo in die retributionis exspectat; qui non in praesenti tempore inanis gloriae vanitate raptatur, sed sancto igne divini amoris accenditur. Hunc enim Christus venit mittere in terram , ut omne superbiae germen exurat, et humiliato cordi fervorem sanctae compunctionis injiciat. Sic fit ut in nostris peccatis nosmetipsos veraciter accusemus, et in bonis operibus nostris Deum vera cordis humilitate laudemus; illi assignemus quae nobis ejus pietas donat, nobis imputemus in quibus eum nostra infirmitas exacerbat. Oratio et cordis compunctio a Deo, ut infundat, exposcenda. Quomodo Deus est auctor boni operis nostri. --2. Et quia frequenter a nobis offenditur, necessarium est ut frequenti oratione et jugi cordis compunctione mitigetur. Compunctio enim cordis excitat orationis affectum, oratio humilis divinum promeretur auxilium; compunctio cordis vulnera sua respicit, oratio vero medelam sanitatis exposcit. Et ad haec quis idoneus? Quis enim vel orare competenter valeat, nisi medicus ipse initium desiderii spiritalis infundat? aut quis perseverare in oratione queat, nisi Deus in nobis hoc quod coepit augeat, quod seminavit enutriat, et quod misericordia praecedente gratis donavit indignis, ad effectum perfectionis misericordia subsequente perducat? Sic enim a nobis poterit boni operis meritum non perire, si Deus auctor atque adjutor semper glorificetur in opere. Nec putemus sic eum auctorem boni operis aestimandum, tanquam in ipso tantum creationis exordio sic Deus naturae humanae boni operis facultatem dederit, ut ipsius adjutorio desistente sola per seipsam possit natura quodcunque bonum velle seu facere; cum hoc nec in ipso primo 178 homine potuerit solo implere conatu proprio, quando necdum fuerat vitiata peccato. Quomodo ergo infirma sine juvamine medici sospitatem suam reparare poterit, quae dum sana esset sospitatem suam custodire nequivit? Non ergo glorietur terra et cinis, quia in vita sua projecit intima sua; nec vulneratus, de hoc quod in se sanum existimat, tanquam sanus exsultet; sed suorum vulnerum putredinem compuncti cordis humilitate consideret, ut clamans cum propheta: Computruerunt et deterioratae sunt cicatrices meae, a facie insipientiae meae , possit medelam, non suo merito, sed gratuito munere divinae pietatis accipere. Quid enim habet homo quod non accepit? Si autem accepit, quid gloriatur, quasi non acceperit ? Solus igitur Deus potest omnibus quibus voluerit dare unde vera salus acquiri possit; et ideo solus potest in accipiente custodire quod dederit: Nisi enim Dominus custodierit civitatem, in vanum vigilant qui custodiunt eam . Ille itaque non patietur furtivum nequissimi praedonis ingressum, cui non defuerit Domini vigilantis auxilium: ipse enim Non dormitabit, neque obdormiet, qui custodit Israel . In hac vita semper proficere debemus. Non potest homo ex se, absque Dei gratia, quidquam boni operari, ne velle quidem. --5. Sicut autem qui ad patriam tendit, donec perveniat semper habet ubi ambulet, sic etiam nos, quandiu in hoc mortali corpore constituti peregrinamur a Domino, praesens vita nobis est via, in qua semper habemus ubi possimus proficere, donec, Deo perducente, ad illam valeamus beatae immortalitatis aeternam patriam pervenire. Magnae igitur beatitudinis est sic in praesenti vivere saeculo, ut profectui spiritali omnis fidelis operam det, nec tamen hoc suis aliquando viribus superbus assignet, sed humili corde a Deo poscat jugem custodiam accepti muneris, a quo emanat totius bonae, non tantum principium, sed etiam perfectio voluntatis. Neque enim Jacobi apostoli praedicatio aliqua potest argumentatione cassari, dicentis: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum . Nec quisquam hominum, sive ad cogitandum, sive ad operandum quodcunque bonum, potest esse idoneus, nisi fuerit munere gratuito divinae opitulationis adjutus: Deus est enim qui operatur in suis et velle et perficere pro bona voluntate , sicut Vas electionis affirmat; quo etiam docente cognovimus quia, Non sumus idonei cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis; sed sufficientia nostra ex Deo est . Ille igitur nobis omnem boni sufficientiam subministrat, cujus non minuitur plenitudo cum donat, qui nobis omne bonum benigne largitur ut habeamus; et in seipso sine diminutione permanet plenus: quod nec angelica potest, nec humana praestare natura; ac sic nulla, licet spiritalis, tamen creata substantia. Quia omne quod creatum est, sicut antequam crearetur non fuit, sic antequam acciperet habere non potuit; et sicut subsistere non potest sine illius operatione qui fecit, sic bonum non potest velle seu facere, nisi Deus dignetur jugiter adjuvare. Ab ipso namque est initium 179 bonae voluntatis; ab ipso facultas boni operis, ab ipso perseverantia bonae conversationis; ab ipso datur in praesenti saeculo vera cordis humilitas, et in futuro retributionis aeternae felicitas: ut ipsi sint sine fine felices qui nunc sine fictione sunt humiles, nec se inflatione vana seducunt, sed pericula praesentis vitae cum timore et tremore conspiciunt, in qua sic non potest esse bonis plena securitas, ut tunc facilius adversitas subrepat, cum se prosperitas fraudulenter ostentat. Laqueos diaboli per se absque Dei gratia nullus evadere potest. --7. Nec est aliquod hujus vitae tempus in quo non hominibus muscipulam tendat inimicus; cujus laqueos nemo potest propriis viribus evadere, nisi quem Deus gratia sua per Jesum Christum Dominum nostrum dignatus fuerit liberare. Ideo Vas electionis, cum captivari se in lege peccati sentiret, exclamabat, dicens: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum . Propterea etiam propheta, non sua virtute, sed divino munere, pedes suos de laqueo praedicat evellendos, dicens: Oculi mei semper ad Dominum, quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos . Et alio loco, ex persona sanctorum, quos de hujus saeculi laqueo liberatos, ad aeternam dignatus est Dominus securitatem laetitiamque transferre, sic dicitur: Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium; laqueus contritus est, et nos liberati sumus . Nemo in hac vita securus. Oratione et cordis companctione pugnandum. --8. Verumtamen, ut suam animam unusquisque nostrum inter adversitates et laqueos inimici versari cognoscat, nec in hoc saeculo noxia unquam securitate torpescat, idem propheta dicit: Tota die contristatus ingrediebar; quoniam anima mea impleta est illusionibus, et non est sanitas in carne mea . Quid est autem tota die contristatum ingredi, nisi totius hujus vitae tempore peccatorum recordatione tristari. In quo enim anima illusionibus impletur, nisi cum concupiscentiarum carnalium frequenti tentatione concutitur? Quibus etsi consensione non cedit, fatigatione lassescit. Quamvis enim subinde suis Dominus in certamine, ne deficiant, adjutorium tribuat, permittitur tamen fatigari propriae infirmitatis onere praegravata mortalitas, ut cum in seipsa nullum virtutis invenit firmamentum, ad poscendum divinae pietatis cito recurrat auxilium. Hic ergo tunc adversarium vincimus, si lacrymis, et orationibus, et continua cordis humilitate pugnemus. Scriptum est enim quia Oratio humilium nubes penetrat, et non elongat Dominus, donec exaudiat . Humilium ergo fletus magnus est concupiscentiae carnalis interitus. Lacrymae quae ex compunctione cordis veniunt, et inimicum vincunt, et nobis donum laetitiae triumphalis acquirunt. Qui enim euntes eunt et flent, mittentes semina sua, ipsi venientes venient in exsultatione portantes manipulos suos . Quam bene autem sanctus propheta semina bonorum operum riganda docet flumine lacrymarum! Omnia etenim semina non germinant, nisi fuerint irrigata; nec de semine procedit fructus, si fuerit aquarum juvamine destitutus. Proinde nos quoque, si volumus fructus nostrorum seminum capere, non desinamus 180 semina nostra lacrymis irrigare, quae magis corde sunt fundendae quam corpore. Ideo namque nobis dicitur per prophetam, ut scindamus nostra corda, et non vestimenta nostra ; quod tunc facere possumus, cum scilicet recordamur nosmetipsos, etsi non in opere, saltem in cogitatione frequenter delinquere. Quia terrena inhabitatio sensum multa cogitantem deprimit ; et terra nostra germinare spinas nobis et tribulos non quiescit , nec possumus pervenire ad esum panis nostri, nisi fuerimus sudore vultus et fatigatione confecti. Fatigatio nostra in resistendo concupiscentiis. Quid sit parvulos Babylonis elidere ad petram. --10. Fatigamur enim sudoribus, dum propriis cupiditatibus repugnamus: in quibus vincendis idcirco major est certaminis difficultas, quia non extrinsecus ex altero, sed intrinsecus ex seipso certanti homini concupiscentiae carnalis generatur adversitas, quae fatigationem ingerit humanae imbecillitati, dum nascitur, quamvis divinae virtutis opitulatione vincatur. Caro enim concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem: haec enim sibi invicem adversantur, ut non quaecunque volumus, illa faciamus . Hinc est quod nondum Deo sumus omnino subjecti, quia ex nobis nascitur quod divinae renititur jussioni. Nam licet ex gratia Dei sit voluntas in nobis bona quae nos Deo reddat humiles, non nobis tamen deest pravae cupiditatis exortus, qui nos faciat contumaces. Per Dei ergo gratiam sumus jam Deo ex parte subjecti, per culpam vero nostram sumus adhuc ex parte non subditi. Propter quod ad Hebraeos dicitur necdum omnia Christo esse subjecta; sic enim ait: In eo enim quod ei subjecit omnia, nihil dimisit non subjectum ei. Nunc autem necdum videmus omnia subjecta ei . Subjecti sumus igitur Deo, ex eo quod, ipso in nobis operante, condelectamur legi Dei secundum interiorem hominem. Necdum autem sumus subjecti ex eo quod videmus aliam legem in membris nostris repugnantem legi mentis nostrae, et captivantem nos in lege peccati, quae est in membris nostris . Subjecti sumus Deo, quia. ipsius miseratione eripimur a tentatione; ipsi enim cantamus: A te eripiar a tentatione ; sed necdum sumus omnino subjecti, quia Tentatio est vita hominis super terram . Subjecti sumus Deo, in quo gressus nostros dirigit secundum verbum suum, ut non dominetur nobis omnis iniquitas ; sed necdum sumus omnino subjecti, quia in multis offendimus omnes . Subjecti sumus in quantum, ipso donante, in carne ambulantes, non secundum carnem militamus ; sed necdum sumus omnino subjecti, quia etsi habemus ex dono Dei ut mente serviamus legi Dei, habemus tamen ex reliquiis peccati ut carne serviamus legi peccati. Propter quod Apostolus dicit: Igitur ipse ego mente servio legi Dei, carne autem legi peccati . Omnis enim qui nunc juste vivit, carne quidem servit legi peccati, dum in se nasci carnalem concupiscentiam sentit: mente autem servit legi Dei, quia eidem carnali concupiscentiae non consentit. Carne servimus legi peccati, dum filii Babylonis nascentes inquietant animam nostram; sed mente servimus legi Dei, cum iidem parvuli Babylonis eliduntur ad petram. Babylon enim confusio interpretatur, cujus filia est omnis carnalis cupiditas quam cordis confusio generat. Quandiu 181 autem in corpore peregrinamur a Domino, partus suos nobis ingerit ista confusio. Ex ipsa quippe confusione omnis prava cogitatio nascitur, quae parvula tunc ad petram eliditur, dum celeri recordatione atque opitulatione Christi superata calcatur. Et gratias agere, et continuas preces effundere Deo debemus. --13. Igitur licet habeamus unde gratias agere Deo debeamus, quia nos sibi gratuita miseratione subjecit, ut humiles simus, habemus tamen unde continuis precibus divinas aures pulsare debeamus; quia quandiu in hoc mortali corpore sumus, sicut non possumus sine peccato esse, sic necdum valemus perfectam humilitatem divinis jussionibus exhibere. Propter quod agendae quidem sunt gratiae Deo, in quantum nobis donat ut bene operemur, ne muneribus ejus existamus ingrati; et danda est opera ut ad meliora proficiamus, ne mortiferam incidamus in superbiam, si conversationem nostram putemus ex omni parte perfectam. Flendum in hac vita, ut in altera quieti vivamus. Qualis in coelo beatitudo. --14. Proinde gemamus et fleamus coram Domino, qui fecit nos , ut a concupiscentia carnis, et a concupiscentia oculorum, et superbia saeculi, quae non est ex Patre, sed ex mundo est , liberet nos, et ad illam nos subjectionem perducat in qua nobis nihil repugnet ex mortalitatis vitio, sed ex immortalitatis dono totum quidquid in nobis est fiat subditum Deo. Tunc enim erit in nobis vera, perfecta et excelsa humilitas, cum et in carne et in mente nostra nulla remanserit prava cupiditas; nec cogitationibus fatigabitur spiritus, nec laboribus macerabitur corpus: nulla erit sollicitudo certaminis, sed perfecta erit securitas pacis; nulla nobis erit justitiae indigentia, sed cum delectatione saturitas plena. Ibi erimus enim perfecta celsitudine beati, quia perfecta erimus Deo carnis et spiritus humilitate subjecti. Ibi nec minor erit laudatione nostra dilectio, nec inferior dilectione laudatio. Erit enim plena nostra laudatio, quia tunc in nobis erit Dei proximique perfecta dilectio. Tunc laudabimus et habebimus, tunc habebimus et amabimus, tunc satiabimur cum delectatione, et delectabimur cum satietate.
|
(Jac. I, 25) (Luc. XII, 49) ( al.
fructum) (Psal. XXXVII, 6) (I Cor. IV, 7) (Psal. CXXVI, 2) (Psal. CXX, 4) (Jac. I, 17) (Philip. II, 13) (II Cor.
III, 5) (Rom. VII, 24) (Psal. XXIV, 15) (Psal. CXXIII, 7) (Psal. XXXVII, 7) (Eccli. XXXV, 21) (Psal. CXXV, 5, 6) (Joel. II, 15) (Sap. IX, 15) (Genes. III, 17) (Gal. V, 17) (Hebr. II, 8) (Rom. VII, 22, 23) (Psal. XVII, 30) (Job. VII, 1) (Psal. CXVIII, 133) (Jac. III, 2) (II Cor.
X, 3) (Rom. VII, 25) (Psal.
XCIV, 6) (I Joan. II, 16)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 5 |
EPISTOLA V. AD EUGYPPIUM ABBATEM. De caritate et ejus dilectione. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
|
Domino beatissimo, et plurimum venerabili, ac toto caritatis affectu desiderabili, sancto fratri et compresbytero EUGYPPIO, FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem. 182
|
Utinam, sancte frater, tanta meo facultas suffragaretur eloquio, ut ad explicandam spiritalem quam ex tuarum litterarum lectione percepi dulcedinem, verba sufficientia reperirem; quod dum volo, nec valeo, mirum mihi aliquid evenisse cognosco, videns gaudium quod ex tuis sermonibus sumpsi, non posse meis sermonibus explicari. Nempe quod mihi scripsisti, postquam cogitatione inventum dispositumque est, sic in litteras digessisti, ut aut ipse manu scriberes, auctore dictares. Unde igitur factum est ut os meum delectationem dictando parere non possit, quam cor meum ex tui oris dictatione concepit? Quae est inops opulentia vel opulenta inopia, ut eo minus mihi sermo sufficiat, quo me magis affectus instigat; et quod ideo loquor quia delector, minus eloquar quam delector? Quid rogo est hoc quod eloquio significare volo, nec valeo? Nimirum aliquid est quod sic corporali eloquio styloque significatur, ut tamen non corporaliter, sed spiritaliter habeatur Caritas primus fructus spiritalium donorum. --In spiritalibus autem donis primus fructus est caritas. Unde non inordinate eam Vas electionis ita posuit: Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax , et caetera. Alio quoque loco, praecipuum quiddam coelestium voluit significare carismatum, cum diceret: Quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis . Haec caritas quam Spiritus sancti dono, cum indigni essemus, accepimus, tam bona, tam sancta, tam immensa est, ut eam etiam qui habet in corde, nunquam possit sermonibus explicare. O qualis caritas, multum miranda, multum laudanda, multumque diligenda! Caritatem non diligit qui eam non habet. --Verumtamen non omnes qui caritatem mirantur et laudant, statim diligunt caritatem; et ideo, nisi eam quisque diligat, nihil ei proderit quod eam miratur et laudat. Tunc autem fructuosa est admiratio caritatis, et laudatio, si non desit in admirante atque laudante dilectio. Sed nunquid sicut eam possunt admirari atque laudare 183 qui eam non habent, ita possunt eam diligere qui eam necdum habent? Nequaquam; caritas quippe ipsa est dilectio: quomodo autem dilectionem jam diligit, qui dilectionem habere non coepit? Nam ecce multa visu corporeo videmus, ubi non hoc est ipse visus, quod est illud quod eo videmus: quia illud est sensus quo videmus, illud autem sensibile quod videmus; et cum illud quod videtur ab oculis tollitur, si sanitas inest oculis, sic illud quod videbatur a sensu videntis aufertur, ut ipse sensus a vidente nullatenus auferatur: ita fit ut videndi sensus in homine maneat, quamvis ab eo quod videbatur visus ipse discedat. At cum caritas diligitur, quia non nisi dilectione diligitur, non potest homo tanquam oculum corporis a quacunque re visibili, sic a caritate intentionem avertere dilectionis, ut possit et caritatem non diligere, et dilectionem habere. Caritas quippe, id est dilectio, nullatenus diligitur, nisi dilectio habeatur qua ipsa dilectio diligatur. Seipsa igitur dilectio diligitur, quia tunc diligitur cum habetur, nec diligitur nisi habeatur. Et quidem potest diligi a nobis, etiam cum petimus ut augeatur in nobis, sed non diligit ejus augmentum qui non habet initium. Non diligitur caritas sicut pecunia. Non diligitur caritas sicut alia dona spiritus. --Non ergo sic caritas diligitur, sicut nummus aut aliquid ejusmodi. Potest enim quisque unum non habere nummum, et multitudinem diligere ac desiderare nummorum. Diligit ergo iste nummorum multitudinem, cum ne unius quidem nummi habeat facultatem: apud se unum nummum non invenit, et foris nummos innumerabiles quaerit. Hoc et in caeteris rebus corporeis invenimus, ut aliquid earum possit diligi, ita ut hoc ipsum quod diligitur nulla ex parte habeatur. Est tale quiddam et in plerisque spiritalibus donis: velut si quis diligat ut habeat prophetandi donum, quod nullus negat inter dona spiritalia litteris apostolicis contineri: Alii quippe datur per Spiritum sermo sapientiae , alii autem sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem Spiritu, alii gratia sanitatum in uno Spiritu, alii prophetia, alii dijudicatio spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum. Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult . Caetera dona sine bona voluntate haberi possunt; caritas nequaquam. --Cum igitur, ut de caeteris taceamus spiritalibus donis, possit diligi prophetia, nec haberi; caritas tamen nec habetur si non diligatur, nec diligitur si non habeatur. Ideo caetera sancti Spiritus dona, id est, linguae, prophetia, sacramentorum scientia, fides, facultatum in pauperes distributio, corporis quoque ipsius exustio, possunt haec haberi sine voluntate bona, ad hoc scilicet ut habentem onerent, non honorent; caritas vero sine bona voluntate non potest haberi, quia voluntatem in qua caritas fuerit, malam fieri non permittit: Caritas enim nec agit perperam, nec cogitat malum; et quia non gaudet super iniquitate , necesse est ut in qua est bonam faciat voluntatem. Malevolus animus caritatem nec impendit nec habet. --Malevolus ergo animus non impendit caritatem alteri, quia non habet sibi; cum autem coeperit habere exordium, ut ita dixerim, caritatis, nec malevolus potest esse, nec sterilis. Et quia donec permanet in caritate, in Deo permanet, et Deus in illo manet , semper habebit, 184 si eam semper impenderit; quando autem eam non impenderit, non habebit. Proprium est enim caritatis, quod ad cursum praesentis attinet vitae, ut in eo qui eam erogaverit crescat, ab eo autem qui sibi tantum habere voluerit, sine dilatione discedat. Ille igitur eam magis habebit, qui libentius impenderit: quia sicut eam nec impendere potest, nec habere malevolus, sic nec habet eam quisquam, nec impendit invitus. Homo ergo benevolus est domicilium caritatis. Hoc autem nomen, id est benevolus, ex bene et velle compositum est: si ergo alteri quisquam male velit, in quantum male vult benevolus non est, ac per hoc malevolus est: In malevolam autem animam non introibit sapientia ; malevolus autem homo ille proprie dicitur, non omnis qui vel sibi vel alteri contrarium aliquid cupit aut poscit, sed qui nocendi voluntatem gerit, sive bonum, sive malum possit esse quod cupit. Voluntas bona, non ex officio, sed ex fine est. --Voluntas autem vel bona, vel noxia, non ex officio, sed ex fine rei est cujusque pensanda: quia non ex eo quod facit, sed ex eo propter quod facit, qualitatem suae quisque voluntatis ostendit. Nam et Paulus contrarium sibi aliquid volebat, cum posceret ut ab eo stimulus auferretur, quem salubriter adversus vitium elationis acceperat ; nec tamen habuit malevolam mentem, quamvis utilitati suae contrariam gereret voluntatem. Ut enim a se stimulum quo colaphizabatur rogaret auferri, salutem corporis sui plus volebat praedicationi prodesse quam sibi, non quaerens quod sibi utile esset, sed quod multis, ut salvi fierent. Illis ergo volebat prodesse sospitatem suam, quibus suam prodesse sciebat et vitam. Denique cum desiderium haberet dissolvi et esse cum Christo , quod esset multo melius, sciebat tamen manere in carne necessarium esse, propter illos in quibus apostolatus ministrabat officium. Caritas ergo eum Christi urgebat, sive cum a se stimulum rogaret auferri, sive cum in carne, quamvis aliud desiderans, cuperet immorari: coarctabatur enim latitudine caritatis, ut et cum Christo desideraret esse, et officium vellet piae necessitatis implere; caritatem igitur utrobique dilexit, quam semper in bona voluntate spiravit. In dilectione proximi diligitur et caritas. Dilectio Dei et proximi est dilectio caritatis. --Quisquis itaque secundum caritatem diligit fratrem, ipsam in eo quam maxime diligit caritatem. Ideo cum Salvator noster apostolos suos novo dignaretur innovare mandato, dicens: Mandatum novum do vobis, ut invicem diligatis , jubens per se fraternitatem diligi, ipsam quoque caritatem fraternitatis per apostolum Paulum praecipit diligendam. Christo enim in se loquente, gentium Magister vult nos dilectionem habere sine simulatione: Odientes malum, adhaerentes bono, caritate fraternitatis invicem diligentes . Hinc est quod in undecimo Confessionum libro egregius ille doctor, beatus scilicet Augustinus, cum Deo amorem suum quem « ut eum diligeret ab ipso acceperat, confiteretur, ait: Jam dixi, et dicam: amore amoris tui facio istud . » Psalmum quoque centesimum duodevigesimum exponens, cum illius loci intelligentiam explanaret ubi dicitur: Incola ego sum in terra, ne abscondas a me mandata tua ; 185 post aliqua sic ait: « Quid autem diligendum diligitur, si ipsa dilectio non diligatur? Unde consequenter iste incola in terra, cum Dei mandata ne a se absconderentur orasset, in quibus dilectio praecipitur, vel sola, vel maxime, et ipsius dilectionis dilectionem se velle habere proclamat dicens: Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas, in omni tempore . » Nonne tibi videtur aperte de propheticis atque apostolicis dictis tracta beati Augustini de diligenda dilectione sententia? Conclusio, ut ex caritate pro invicem oremus. --Quocirca dilectio Dei et proximi, quae plenitudo legis finisque praecepti est, et in Deo caritatem diligit, quae Deus est, et in proximo caritatem diligit, quae ex Deo est: tunc enim recte Deus proximusque diligitur, si et in Deo et in proximo ipsa caritas diligatur. Ita fit ut et in Deo ipsum Deum, et in proximo Deum sine dubio diligamus. Neque enim frustra post dilectionem Dei, non alia nisi proximi sola nobis est mandata dilectio, scilicet ut agnoscamus illam creaturam nos debere diligere, ubi caritatem ipsam possumus invenire. Omne namque animal irrationale, sicut non habet rationem, sic non habet caritatem; nec aliud mihi videtur esse ratio praecipua, quam competens atque ordinata dilectio quae ab homine soli Deo debetur et proximo. Vides, sancte frater, quam prolixum tecum conserui de caritate sermonem, dum nimis in te ipsam diligo caritatem, quam utique ipse quoque in nobis diligis; nec ob aliud, nisi quia hanc in nobis sic amas, qua dono Dei plenus es, ut etiam quos diligis, similiter plenos esse desideres. Hoc ergo superest, ut quia nos pure diligis, instanter pro nobis orare digneris, ut Deus, qui nos prior dilexit , et dedit nobis caritatem qua diligatur a nobis, sicut non habentibus, ipse eam gratia praeveniente largitur, sic in nobis omnes reliquias mundanae cupiditatis absumat, et nos spiritu servientes in caritate perficiat, illiusque nos faciat beatitudinis compotes, in qua sicut nulla est delectatio prava, sic nulla mors timetur ex poena: ubi nihil quisquam ex carnis fragilitate perpetitur, sed ab omnibus sanctis in Dei et proximi perfecta semper caritate regnatur. Orantem pro nobis sanctitatem tuam clementia divina custodiat, quod opto, domine sancte ac beatissime frater. Domnus Januarius sanctitatem tuam toto salutat puritatis et venerationis affectu; benedictionem a vobis directam, tota cum exsultatione suscepi. Libros, sicut praecepisti, ad Monimum datos, in quaternionibus destinavi, in quibus, si aliquid placuerit, utinam veritatis, et non solum amoris esse cognoscam! Hi sunt igitur meae parvitatis oblatio, quam vobis faciet puritas vestri cordis acceptam. Suggestione fratris communis accepta, quaeso ut adjutrix adsit vestrae caritatis industria. Obsecro ut libros quos opus habemus, servi tui describant de codicibus vestris.
|
(Gal.
V, 22) (Rom. V, 5) (verbi gratia) (sicut Vas electionis affirmat) (I Cor. XII, 8, 9, 10, 11) (I Cor. XIII, 4, 5) (I Joan. IV, 16) (Sap. I, 4) (II Cor. XII, 8) (Philip. I, 23) (quae Deus est) (Joan. XIII, 34) (Rom. XII, 9, 10) (S. August. XI Confess.,
1) (Psal. CXVIII, 19) (Idem in psal. CXVIII
conc. 8) (I Joan.
IV, 10) ( Mss., spiritu ferventes)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 6 |
EPISTOLA VI. AD THEODORUM SENATOREM. De conversione a saeculo. CAP. II. CAP. III. 4. 5. 6. 7. CAP. VI. 8. 9. CAP. VII. 11. CAP. IX. 13.
|
Domino illustri, et merito insigni, ac praestantissimo filio THEODORO, FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem.
|
186 CAPUT PRIMUM. Occasio scribendae epistolae. --1. Ut ignotus corpore audeam epistolari tibi meam notitiam inferre sermone, quaeso ne impudentiae deputes, neve importunitati opus caritatis assignes. Ad scribendum namque, primum sancti fratris Romuli dulcis epistola, deinde fratrum exinde venientium, qui a vobis in Domino benigne suscepti sunt, eo me magis suasio compulit, quo vestri spiritalis propositi cognitio libentius invitavit. Retulerunt quippe quod Christi compulsus affectu, nostri nominis in colloquio benigne feceris mentionem, dicens te nostra epistola delectari. Libens igitur feci, quod te velle libenter agnovi, malens incultus videri sermone, quam esse frigidus caritate, domine illustris, et merito insignis, ac praestantissime fili. Gratulatur ei de conversione et caicato mundo. --2. Itaque multum gaudeo quod jam saecularis dilectionis nexibus non teneris, et mundum contemnendo calcas, a quo, cum eum diligeres, calcabaris. Nunc vero consulatu proveheris, nunc felici triumpho certissime sublimaris: non cui populus Romanus applaudat, sed cui angelicus coetus adgaudeat: Beatus es, quia hoc non caro et sanguis revelavit tibi, sed ille Pater qui est in coelis , inter quos coelos et tu factus es coelum Quantum putas inesse luctum diabolo quod a te contemptum perspicit mundum, et te conversum cognoscit ad Christum: quod te videt ea in quibus videris esse deserere, et ab amore temporalium terrenarumque rerum ad illa coelestia et aeterna jam corde migrare? Quamvis enim Christus aequaliter sit pro cunctis fidelibus mortuus, et aequale cunctis beneficium redemptionis impenderit, dicente Apostolo: Quicunque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis: non est Judaeus neque Graecus, non est servus neque liber, non est masculus neque femina; omnes enim vos unum estis in Christo Jesu ; tamen conversio potentium saeculi multum militat acquisitionibus Christi. Exemplu optimatum trahunt post se multitudinem. --3. Sicut enim multi fratres et amici, clientes et subditi, noti pariter et ignoti, talium auctoritate, ad mundanae dilectionis excitantur ardorem, et eo magis igne saecularis concupiscentiae succenduntur, quo sublimes saeculi dilectione mundana libenter captivos teneri conspiciunt: 187 ita quotiens ille qui respicit in terram, et facit eam tremere, qui tangit montes, et fumigant , dum terrenis rebus intenta corda misericorditer respicit, et consideratione judicii sui tremere compellit, dumque contingit superba corda sublimium, velut altitudines montium, ut confessione fumigent peccatorum; in talium tremore plurimi contremiscunt, et in talium conversione multi ad subsidium miserationis divinae confugiunt. Ita fit ut qui sunt in saeculi culmine constituti, aut plurimos secum perdant, aut secum multos in via salutis acquirant. Magna tales aut poena manet, si multis praebeant malae imitationis laqueum, aut gloria, si multis ostendant sanctae conversationis exemplum.--CAP. IV.--Quis enim non parvam despiciat cellam, quando senator domum despicit marmoratam? Quis non terrena contemnens ad acquirenda coelestia sibi consulat, quando ad coelum Romanus consul terrenorum contemptu festinat? Conversio Dei opus est. Immutabilis Deus, et quae possidentium eum futura beatitudo. --Vere in te illud quod propheta cecinit opere videmus impleri: Haec est mutatio dexterae Excelsi . Quis enim in te hoc operari potuit, nisi ille qui ordinem mutabilium rerum secundum incommutabile novit regere ac dispensare consilium? Quia, ut singula pro opportunitate temporum, pro varietate causarum, vel in deterius, vel in melius commutentur, illius incommutabili consilio fit qui nec melioribus rebus, nec deterioribus commutatur. Neque enim habet ubi proficiat ipse in melius, aut unde in deterius deficiat. Ille quod est, semper est, et sicut est, ita est, non in se habet non esse posse quod est, quia nec in se habet esse posse quod non est. Et hoc quod sic est, non initio praevenitur, non fine concluditur, non temporibus volvitur, non locis continetur, non aetatibus variatur. Nihil ibi deest, quia totum in illo est; nihil ibi superest, quia nihil praeter illum est. Si qui ergo, rerum temporalium et mutabilium amore contempto, in illius dilectionem transeunt, in ipso erunt pleni, in quo nihil indigetur; in eo securi, in quo nihil metuitur; in eo vere semperque gloriosi, cujus vera et sempiterna gloria nec aufertur, nec minuitur, nec augetur. Quis non illius vitae desiderio praesentem vitam despiciat? Quis non illius abundantiae delectamento, divitias temporis labentis exhorreat? Quis non illius regni dilectione omnia terrena regna contemnat? Humilium tantum futura beatitudo. --Illam ergo vitam tunc accipiemus, si huic nos vitae mortuos aestimemus; et illas divitias tunc possidebimus, si hic pauperes spiritu vivamus; et ad illius regni culmen tunc perveniemus, si hic humilitatem, quam Deus ille Magister docuit, vero corde teneamus.--CAP. V.--Talibus mortuis dicit beatus Apostolus: Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo, cum Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos apparebitis cum illo in gloria . De talibus etiam pauperibus ipse Dominus loquitur, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum . De talibus quoque humilibus dicit: Quoniam qui se humiliaverit exaltabitur ; et alio loco: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris . Hanc humilitatem non habent sive qui mundum diligunt, seu qui 188 suis viribus assignant, cum ea quae sunt in mundo contemnunt. Superbiae duo genera. Omne bonum Deo, non viribus nostris, assignandum. --Haec duo superbiae genera, uno versiculo Spiritus sanctus designavit in psalmo, dicente David: Qui confidunt in virtute sua, quique in abundantia divitiarum suarum gloriantur . In abundantia enim divitiarum suarum gloriantur, qui sic divitias suas diligunt, ut in ipsis summam beatitudinis collocent; in sua vero virtute confidunt, qui sic contemnunt divitias, ut ipsum contemptum viribus suis assignent; ac per hoc utrique superbi sunt: illi, quia in divitiis confidunt, non in Deo; isti autem, quia quod divitias spernunt, sibi volunt assignare, non Deo: illi, quia quod bene diligi non potest, male diligunt; isti, quia quod bene sperni potest, non bene spernunt; ac per hoc, illi malum male faciunt, isti bonum male operantur. Proinde quoniam, Domino in te misericorditer operante, jam didicisti in abundantia divitiarum tuarum non gloriari, hoc superest ut non confidas in virtute tua, id est ne deputes viribus tuis quod saeculi facultates divitiasque contemnis, quod honores mundi pro nihilo ducis, quod desiderio regni coelestis accenderis, quod viam mandatorum Dei currere delectaris. Haec enim omnia nullatenus haberes, nisi a Deo munere gratuitae donationis acciperes: non hoc homini dat natura, sed gratia; non hoc ex qualitate conditionis humanae habetur, sed ex benignitate divinae illuminationis acquiritur. Homo quidem sic a Deo factus est ut haec habere possit, sed habere non potest nisi dono Dei miserantis acceperit: nam et oculus sic factus est ut videre lumen possit, sed videre non potest nisi se illi lumen infuderit. Quod ergo videt oculus, beneficium est luminis; quo si caruerit, caecus remanebit in tenebris. Non omne quod aliquid esse potest, jam hoc est quod esse potest, nisi cui naturaliter hoc est esse posse quod semper est. Hic autem unus Deus ipsa Trinitas est, id est, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus: qui solus est omnium rerum creator, quia solus a nullo creatus est. Omnia vero, quoniam ab illo creata sunt, non de illo, naturaliter et detrimento subjacent et cremento. Ut ergo quaedam in deteriora non recidant, gratia ejus gubernat; et ut quaedam ad meliora conscendant, gratia ipsius elevat; et ut in aeternum permaneant, ipsa gratia vivificat et conservat. Gratia Dei semper poscenda quia et velle, et perficere dat. --10. Hujus gratiae adjutorium semper est nobis a Deo poscendum, sed ne ipsum quod poscimus nostris viribus assignemus: neque enim haberi potest ipse saltem orationis affectus, nisi divinitus fuerit attributus. Ut ergo desideremus adjutorium gratiae, hoc ipsum quoque opus est gratiae. Ipsa namque incipit infundi, ut incipiat posci; ipsa quoque amplius infunditur, cum poscentibus datur. Quis vero potest gratiam poscere, nisi velit? sed nisi in eo Deus ipsam voluntatem operetur, velle nullatenus poterit. Propter quod beatus Apostolus, non solum bona opera hominum, sed etiam bonam voluntatem Deum in nobis operari testatur dicens: Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate . Hoc est, quod sollicitudinem fidelibus humilitatemque 189 commendans, praemisit , dicens: Cum timore et tremore vestram salutem operamini; et ibi adjecit: Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate. Ut ad eum quoque veniamus, currimus; et ideo currimus, quia currere volumus. CAP. VIII.--Sed ne vel voluntatem, vel ipsum cursum assignemus viribus nostris, idem nos informat Apostolus dicens: Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei . Quocirca, ut in his bonis quae a Deo accepisti permaneas et proficias; ut nec in via remaneas, nec retro redeas, nec in dexteram sinistramve divertas, quidquid habes bonae voluntatis, vel bonae operationis, Deo assigna, qui dedit, et ipsum humiliter roga ut et conservet et augeat quod donavit. Nihil tibi boni tanquam tuum assignes, ne non accipias quod accipere poteras, et quod acceperas perdas. Detestabilis est enim cordis humani superbia, qua facit homo quod Deus in hominibus damnat; sed illa detestabilior qua sibi tribuit homo quod Deus hominibus donat. Tanto enim deterioris tenetur iste superbiae reus, quanto in melioribus donis existit ingratus. Damnabilis est qui substantia saeculi male utitur, sed damnabilior qui spiritalibus donis superbus effertur. Humilitas animi sublimitas est Christiani. --12. Crescat igitur in te humilitas animi, quae vera est et integra sublimitas Christiani, et tanto magis in te cognosce Dei gratiam crescere, quanto magis tibi humilitatem cordis videris abundare. Quam ut semper habeas, in qua ut semper proficias, cum timore et tremore tuam salutem operare. Nec lectio desit operibus bonis, nec bona opera desint studio lectionis. Bona coram Deo et hominibus provide. Scripturis sanctis studium tui cordis impende; et ibi qui fueris, qui sis, quique debeas esse cognosce. Ad has si humilis et mitis accesseris, ibi profecto invenies, et praevenientem gratiam, qua potest elisus surgere; et comitantem, qua viam recti queat itineris currere; et subsequentem, qua valeat ad regni coelestis beatitudinem pervenire. Sanctam multumque in Christo venerabilem matrem vestram, quae tuo spiritali studio Christiana fide et vere materna caritate concordat, sed et venerabilem sororem tibi jam in Christo conjugem tuam, obsecro, salutare digneris. Inseparabilis Trinitas protectione vos virtutis suae custodiat, quod opto, domine illustris fili.
|
(Matth. XVI, 17) (Gal. III, 27) (Psal. CIII,
32) (Psal. LXXVI, 11) (Coloss. III, 3, 4) (Matth. V, 3) (Matth.
XXIII, 12) (Matth. XI, 29) (Psal. XLVIII, 7) ( al. sed) (Philip. II, 13) ( al. praecipit) (Rom. IX, 16)
|
[al.
fumigabunt]
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | |
Fulgentius Ruspensis
| 7 |
EPISTOLA VII. AD VENANTIAM. De recta Poenitentia, et futura retributione. 2. 3. CAP. IV. 6. CAP. V. CAP. VI. 9. 11. CAP. VIII. CAP. IX. CAP. X. 15. CAP. XII 17. CAP. XIII. 19. CAP. XIV. CAP. XV. CAP. XVI.
|
Dominae illustri et merito venerabili filiae VENANTIAE, FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem.
|
190 CAPUT I.--1. Sicut vera lux nullatenus obscuratur, ita nunquam veritas aeterna mentitur. Lux autem et veritas Deus est, de quo scriptum est: Erat lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum . Ipsa quoque lux et veritas dicit: Ego sum lux mundi . Et rursus de se ait: Ego sum via, veritas, et vita . Ipsius vero doctrina monemur, quia arbor bona bonos fructus facit, et quia ex fructibus arbor agnoscitur ; in ipso te, domina illustris et merito venerabilis filia, cum corpore sis ignota, jam scio; in ipso tibi, cum sis tam procul constituta, congaudeo. Per epistolam siquidem clarissimi filii mei Junilli propositum simul et studium tuae Christianitatis agnovi, qui mihi gratiam quam tibi largitus est Deus in tantum significare curavit, ut in suis litteris tuae quoque salutationis mihi demonstraret indicium. Hoc procul dubio non fecisses, nisi Christum tota puritate mentis in suis famulis dilexisses, nec incognitum servum tam benigne in Domino salutares, nisi Dominum pio corde gestares. Gratias illi qui multiplicat gaudium nostrum de caritate fidelium. CAP. II.--Ipsa est caritas quae credentes perducit ad Deum, quia ipsa caritas est Deus. Unde Joannes apostolus dicit: Deus caritas est; et qui manet in caritate, in Deo manet, et Deus in illo manet . Bonum caritatis multiplex contra peccata. --Haec ubi habitare coeperit, non permittit dominari peccatum, sed cooperit multitudinem peccatorum; nec solum praesentia peccata facit vitari, quin etiam praeterita facit omnia relaxari. Hanc superbi contumacesque repudiant qui de peccatorum remissione desperant; et non solum salutis suae curam, miseranda caecitate rejiciunt; quin etiam fideles animas, si pervertere nequeunt, perturbare mortiferis sermonibus non quiescunt: his etenim plerumque, aut peccatorum immanitas, aut aetatis nequiter peractae longaevitas spem salutis adimit, et ad deteriora perpetranda compellit; ita ut in talibus illa sanctae Scripturae sententia compleatur: Peccator cum in profundum malorum venerit, contemnit . Et vere malorum profunditas necat, si quos desperatio indulgentiae, detestanda cordis obduratione, praejudicat. 191 CAP. III. Nequaquam de Dei misericordia desperandum. --4. Quis enim non videat quam sit impium quamque sacrilegum, si homini per poenitentiam praeteritorum malorum ad bona converso credatur cujusquam peccati dari non posse remissio? Quid autem aliud his verbis agitur, nisi ut omnipotentis medici manus, ab humanae salutis effectu, desperationis vitio repellatur? Ipse quippe medicus ait: Non indigent qui sani sunt medico, sed qui male habent . Si peritus est medicus noster, omnes potest infirmitates sanare; si misericors est Deus noster, universa potest peccata dimittere. Non est perfecta bonitas, a qua non omnis malitia vincitur; nec est perfecta medicina, cui morbus aliquis incurabilis invenitur. Scriptum vero tenetur in litteris sacris: Sapientiam autem non vincit malitia , et omnipotentia medici nostri talibus in psalmo sermonibus intimatur: Benedic, anima mea, Dominum, et omnia interiora mea nomen sanctum ejus. Benedic, anima mea, Dominum, et noli oblivisci omnes retributiones ejus. Qui propitius fit omnibus iniquitatibus tuis; qui sanat omnes languores tuos; qui redimet de interitu vitam tuam; qui satiat in bonis desiderium tuum, qui coronat te in miseratione et misericordia: renovabitur sicut aquilae juventus tua . Quid rogo nobis putemus remitti non posse, cum propitius sit Dominus omnibus iniquitatibus nostris? aut quid in nobis aestimemus sanari non posse, cum Dominus sanet omnes languores nostros? aut quomodo sanato et justificato indigentiae aliquid relinquitur, cujus in bonis desiderium satiatur? vel quatenus plenae remissionis beneficio potiri non creditur, cui etiam corona in miseratione et misericordia condonatur. Nemo igitur de medico desperans, in infirmitate remaneat; nemo misericordiam Dei minorans, in iniquitatibus contabescat. Apostolus clamat: quia Christus pro impiis mortuus est . Ipse itidem dicit: Quia Christus Jesus venit in mundum peccatores salvos facere . Peccata etiam post baptismum commissa sunt remissibilia. Multus est ad ignoscendum Deus. --5. Sed forsitan dicitur illos peccatores posse salvos fieri qui post peccata merentur baptismatis ablutione mundari; deinceps autem peccata quae videtur baptizatus admittere, irremissibilia permanere. Nunquid non baptizatis loquebatur Joannes apostolus, quibus dicebat: Filioli mei, haec scribo vobis, ut non peccetis; et si quis peccaverit, advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum justum, et ipse est exoratio pro peccatis nostris Qualecunque sit ergo peccatum, a Deo quidem potest remitti converso, sed ille sibi remitti non sinit, qui desperando contra se indulgentiae ostium clauserit. Caeterum Veritas non mentitur, quae dixit: Quaerite, et invenietis; petite, et accipietis; pulsate, et aperietur vobis. Omnis enim qui quaerit, invenit ; qui petit, accipit , et pulsanti aperietur . Unde et propheta sanctissimus Esaias ad remissionem peccatorum nullatenus desperandam, impios et iniquos hortatur dicens: Quaerite Dominum, dum inveniri potest; invocate eum dum prope est. Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogitationem suam, et revertatur ad Dominum, et miserebitur ejus; et ad Deum nostrum, quia 192 multus est ad ignoscendum . Relinquat ergo impius viam suam, qua peccat; relinquat iniquus cogitationem suam, qua de peccatorum remissione desperat, et secundum prophetae dictum, convertatur ad Dominum, quia multus est ad ignoscendum. In hoc multo nihil deest, in quo et omnipotens misericordia, et omnipotentia misericors est. Tanta est autem et benignitas omnipotentiae, et omnipotentia benignitatis in Deo, ut nihil sit quod nolit aut non possit relaxare converso. Salubris conversio in duobus consistit. Desperatio Judae, poenitentia sine spe. --7. Salubris autem conversio duplici ratione subsistit: si nec poenitentia sperantem, nec spes deserat poenitentem; ac per hoc, si ex toto corde quisquam renuntiet peccato suo, et toto corde spem ponat remissionis in Deo. Etenim nonnunquam aut spem poenitenti homini diabolus adimit, aut speranti poenitentiam tollit: unum dum onerat, comprimit; alterum dum elevat, dejicit. Judas, qui Christum tradidit, peccati sui poenitentiam gessit, sed salutem perdidit, quia indulgentiam non speravit. Denique sic de illo evangelista loquitur: Tunc videns Judas, qui eum tradidit, quia damnatus esset, poenitentia ductus, retulit triginta argenteos principibus sacerdotum, et senioribus dicens: Peccavi tradens sanguinem justum. At illi dixerunt: Quid ad nos? tu videris. Et projectis argenteis in templo, secessit, et abiens, laqueo se suspendit . Digne quidem poenitentiam gessit, quia peccavit tradens sanguinem justum, sed ideo sibi fructum poenitentia denegavit, quia peccatum traditionis suae ipso quem tradiderat diluendum sanguine non speravit. Spes sine poenitentia vana est praesumptio. --8. Plerosque sub vana spe indulgentiae in peccatis diabolus tenet, et compellit eos Dei justitiam non metuere, quos inaniter suadet de Dei bonitate gaudere. Tales dicunt, secundum Apostoli objurgationem: Faciamus mala, ut veniant bona; quorum damnatio justa est . His indiciis evidenter agnoscimus inaniter hominem poenitere, si dum poenitentia geritur, indulgentia desperatur, et frustra indulgentiam sperari sine peccatorum poenitentia; ac per hoc, nec sub spe remissionis debet aliquis peccare securus, nec peccatorum suorum considerans multitudinem, remanere catena desperationis obstrictus. Hortatur enim nos Scriptura sancta, ut peccare jam desinamus, nec desperemus nobis remittenda quae fecimus; dicit quippe: Fili, peccasti; ne adjicias iterum, sed et de praeteritis deprecare, ut tibi dimittantur . Utrumque sancta Scriptura praemonuit, et ostendit quod nec in peccato debeamus remanere, nec de remissione cujuslibet iniquitatis ambigere. Cur enim jubetur ne adjiciamus peccata peccatis, si est in peccato manendum? aut cur jubetur ut de praeteritis deprecemur ut nobis dimittantur, si sunt aliqua quae deprecantibus dimitti nullatenus possunt? An forsitan temporum cuiquam potest praejudicare longaevitas, ut sicut peracto tricennali spatio, nullus sinitur legibus humanis ablata repetere, sic legibus divinis, post longa peccandi spatia, non liceat indulgentiam postulare? Absit ut hoc sit in Deo nostro quod in litibus habet humana conditio. Deus enim noster sic est misericors et bonus, sicut infinitus est et invictus. Proinde bonitas invicti non vincitur, et infiniti misericordia non finitur. 193 CAP. VII. Omne tempus praesentis vitae conversioni aptum est. --10. Denique omne vitae praesentis tempus conversioni demonstrat aptissimum, dicens: Iniquus, si se convertat ab omnibus iniquitatibus suis quas fecit, et custodierit omnia mandata mea, et faciat justitiam, et misericordiam, vita vivet, et non morietur. Omnia delicta ejus quaecunque fecit non erunt in memoria. In sua justitia quam fecit vivet. Nunquid voluntate volo mortem peccatoris, dicit Dominus, quam ut avertatur de via sua mala, et vivere eum? Cum se autem averterit justus a justitia sua, et fecerit iniquitatem, secundum omnes iniquitates quas fecit ille iniquus, omnes justitiae ejus quas fecit non erunt in memoria; in delicto suo quo deliquit, et in peccatis suis quibus peccavit, in ipsis morietur . Et infra dicit: In eo cum convertet se justus a sua justitia, ut faciat delictum, in suo delicto quod fecit, in ipso morietur. Et in eo quod avertatur iniquus ab iniquitate sua quam fecit, ut faciat judicium et justitiam, hic animam suam custodivit, et avertit se ab omnibus iniquitatibus suis quas fecit, vita vivet, et non morietur . Utraque sententia vera est, quia utraque divina est, sive justum, cum aversus fuerit a justitia sua, omnes justitias ejus oblivioni tradendas; sive iniquum, cum ab iniquitate fuerit conversus ad justitiam, ipsum salvandum, et omnes iniquitates ejus in memoria non futuras. Iniquum vero est, si putemus justum quandoque aversum posse damnari; et putemus iniquum quandoque conversum non posse salvari. Justus est Deus et misericors. Sicut ergo potest per justitiam damnare aversum, sic potest per misericordiam semper salvare conversum. Nulla prolixitas temporis, vel aequitati divinae, vel pietati praejudicat. Poenitentia nunquam est apud Deum sera, in cujus conspectu semper pro praesentibus habentur tam praeterita quam futura. Si diuturnitas peccatorum Dei vinceret misericordiam, non in aetate mundi novissima Christus veniret, ut peccata mundi pereuntis auferret, de quo dicit Joannes: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi , et ipse Salvator de se: Venit enim Filius hominis quaerere et salvare quod perierat Exemplum misericordiae Dei, ex parabola de Samaritano et Vulnerato. --12. Samaritanus noster nunquam vulneratum ad stabulum misericorditer impositum jumento perduceret, si aliquod in eo vulnus insanabile judicaret. Nunquam duobus denariis datis, redditurum se quidquid supererogaret stabulario spopondisset , si supererogationem illam non plenae sanitati praenosceret profuturam. Ut quid enim stabularius aliquid supererogat, si est in saucio vulnus quod curari non valeat? Sicut ergo medico nostro nulla est incurabilis plaga, ita nec in aliquo vulnere, nec in aliquo tempore, coelestis potest deficere medicina. Ideo ipse medicus semper se posse converso salutem donare testatur, dicens: Cum conversus fueris, et ingemueris, salvus eris . Propter quod duritiam quorumdam sic per Hieremiam Deus non desinit increpare: Nunquid qui cadit non resurget, aut qui aversus est non revertetur? Quare ergo aversus est populus iste in Hierusalem aversione contentiosa? Induraverunt cervices suas, noluerunt reverti . Non 194 punit Deus in peccatore peccata, si peccatoris cervix non fuerit indurata. Justitia Dei conversos salvat, aversos damnat. --13. Bonum nobis est igitur, si ad ejus misericordiam confugiamus cujus effugere justitiam non valemus. Ipsa enim justitia Dei talis est, ut aversos damnet, conversos salvet. Propter quod dicit: Convertimini ad me, et salvabo vos ; semper autem delectatur conversione nostra, nec tempus homini, quandiu in hac vita est, posuit, quo propitiari converso non possit; imo tempus omne praesentis vitae conversioni nostrae cognoscitur deputasse. Beatus enim Petrus dicit: Non tardat Dominus promissum suum, sicut quidam tarditatem existimant, sed patienter fert propter vos, nolens aliquem perire, sed omnes ad poenitentiam converti . Parabola de operariis in vinea. Deus semper delectatur conversione nostra --14. Si aliquam aetatem judicaret Dominus conversionis remedio ineptam, non diversis temporibus operarios vocaret ad vineam. In diversitate quippe horarum non incongrue accipitur aetatum diversitas; ita ut aetas puerilis accipiatur in mane, pubertas in tertia, juventus in sexta, gravitas declinantis aetatis in nona et in undecima, senilis aetas ipsa novissima. In quacunque igitur quis aetate vocatus, si benignitatem vocantis Domini non spernat, necesse est denarium vitae perennis accipiat. Neque enim non semper delectatur conversione nostra, de quo nobis clamat Joel propheta: Haec dicit Dominus Deus vester: Convertimini ad me ex toto corde vestro, in jejunio, et in fletu, et in planctu, et disrumpite corda vestra, et non vestimenta vestra, et convertimini ad Dominum Deum vestrum; quia misericors, et patiens est, et magnanimis, et multum misericors, et patientiam habens in malis . Propter quod apostolus Paulus duritiam cordis increpat in his qui poenitentiam suorum negligunt agere peccatorum; dicit enim: Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis qui judicas. In quo enim judicas alterum, te ipsum condemnas; eadem enim agis quae judicas. Scimus autem quoniam judicium Dei est secundum veritatem in eos qui talia agunt. Existimas autem hoc, o homo omnis qui judicas eos qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies judicium Dei? An divitias bonitatis ejus et patientiae et longanimitatis contemnis, ignorans quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit? Secundum duritiam autem tuam et impoenitens cor thesaurizas tibi iram in die irae, et revelationis justi judicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera sua . Alio quoque loco non tam plangit qui peccare graviter videbantur, quam eos qui peccatorum suorum poenitentiam gerere noluerunt. Denique dicit Corinthiis: Ne iterum cum venero, humiliet me Deus apud vos, et lugeam multos ex his qui ante peccaverunt, et non egerunt poenitentiam super immunditia, et fornicatione, et impudicitia, quam gesserunt . Nec immerito luget Apostolus qui poenitentiam non agunt: scit enim plus esse gaudii coram angelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente, quam super nonaginta novem justis, quibus non est opus poenitentia . Digne igitur illos pro impoenitentia cordis luget beatus Apostolus, pro quibus non gaudet angelicus chorus. 195 CAP. XI. Variis modis nos ad poenitentiam vocat Deus. --16. Benignitas ergo Dei ad poenitentiam nos adducit, ideo nos tribulationibus affligit, infirmitatibus corripit, angustiis erudit, ut qui in sanitate corporis peccavimus, in infirmitate a peccatis abstinere discamus: qui in laetitia misericordiam Dei contempsimus, correpti flagello tristitiae justitiam ipsius formidemus. Ita fit, ut qui nobis, abutendo sanitate, infirmitatem peperimus, per infirmitatem sanitatis beneficia reparemus; et qui per laetitiam in tribulationes incidimus, per tribulationes ad laetitiam recurramus. Denique magis erga nos dilectionem Dei flagellis et correptionibus Scriptura sancta testatur ostendi; dicit enim: Fili, ne deficias in disciplina Domini, neque fatigeris cum ab eo increparis; quem enim diligit Dominus, corripit; flagellat autem omnem filium quem recipit . .--Sed et ipse Salvator illos se dicit amare quos arguit: Ego, inquiens, quos amo arguo et castigo . Et apostolorum doctrina praedicare non cessat, quia oportet nos per multas tribulationes introire in regnum Dei . Ipse quoque Dominus arctam viam et angustam dicit esse portam, quae ducit ad vitam. Ut autem noverimus illos qui gaudiis temporalibus oblectantur, et jussa divina contemnunt, aeternis ignibus concremandos, illos vero qui mala temporalia cum timore Dei patienter tolerant aeterna quiete potituros; attendamus divitem purpuratum, et pauperem Lazarum, illum post epulas flammis perennibus traditum, istum post aerumnas in aeterna sinus Abrahae quiete securum: ubi cum stillam dives ardens digito beati pauperis linguae suae posceret irrorari, haec ad eum beati Abrahae protinus est directa responsio: Fili, recordare quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala; nunc autem tu cruciaris, hic vero requiescit . Non fuit alia causa qua dives poenas lueret, et pauper gaudio potiretur ac requie, nisi quia ille bona recepit in vita sua, ille autem mala. Non idem est bona praesentis vitae habere et recipere. --18. Non omnes autem qui bona praesentis vitae habent, bona praesentis vitae recipiunt, nec omnes qui mala hujus vitae patiuntur, mala hujus vitae recipiunt; sed illi recipiunt bona in vita sua, qui in gaudio et deliciis vitae praesentis exsultant, et in eo se beatos credunt, quod se nulla concuti adversitate conspiciunt: illi autem mala recipiunt in vita sua, qui pressuras et tribulationes praesentis vitae cum timore Dei tolerant, et corde contrito et humiliato, non temporalia gaudia, sed aeterna suspirant; nec transitura bona, sed permansura desiderant. Denique illis qui in bonis praesentium rerum volunt habere laetitiam, dicit psalmus: Filii hominum, usquequo graves corde; utquid diligitis vanitatem et quaeritis mendacium ? et alio loco: Nolite sperare in iniquitate, et in rapina nolite concupiscere. Divitiae si affluant, nolite cor apponere . Tales etiam beatus Jacobus increpare non cessat, dicens: Agite nunc, divites, plorate, ululantes in miseriis quae advenient vobis. Divitiae vestrae putrefactae sunt, et vestimenta vestra a tineis comesta sunt. Aurum et argentum vestrum aeruginavit, et aerugo eorum 196 in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. Thesaurizastis in novissimis diebus. Ecce merces operariorum qui messuerunt regiones vestras, quae fraudata est a vobis, clamat, et clamor eorum in aures Domini Sabaoth introivit. Epulati estis super terram, et luxuriis enutristis corda vestra . Talium quoque risum et gaudium in luctum converti praecepit et moerorem, dicens: Emundate manus, peccatores, et purificate corda duplices animo; miseri estote, et lugete, et plorate. Risus vester in luctum convertatur, et gaudium in moerorem. Humiliamini in conspectu Domini, et exaltabit vos . Retributione futura nec boni nec mali privabuntur. --20. Neque vero putemus tristitiam humilium, et laetitiam superborum, luctum piorum, et gaudium impiorum, futura posse retributione privari. Manet utriusque condigna merces, divino reddenda judicio, quam judex ipse tali cognoscitur decrevisse sententia: Vae vobis, qui saturati estis, quia esurietis; vae vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis. Beati qui nunc esuritis, quia saturabimini. Beati qui nunc fletis, quia ridebitis. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur . Tales etiam David semina quidem dicit in fletibus jacere, nec tamen silet cum gaudio et exsultatione messuros; sic enim ait: Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. Venientes autem venient in exsultatione, portantes manipulos suos . Talibus etiam nunc asserit Dominum propinquare, dicens: Prope est Dominus his qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu salvos faciet . In tantum vero prodest tribulatio Christianis, ut per hanc spiritus noster Deo sacrificium fiat. Scriptum namque continetur in psalmo: Sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum Deus non despiciet . Exhortatio ad promptam conversionem. --21. His et innumeris hujuscemodi testimoniis informati, principaliter ad Deum converti, quantocius festinemus; dicit enim Scriptura: Ne tardaveris converti ad Dominum, et ne differas de die in diem, ne subito veniat ira ejus, et in tempore vindictae disperdat te . Conversi autem, de remissione peccatorum nullatenus desperemus, tenentes Domini fidele promissum, qui ait: Cum conversus fueris, et ingemueris, salvus eris . Pressuras tribulationesque praesentis temporis longanimiter toleremus, et a timore Dei nullatenus discedamus; praecipit enim nos Apostolus, esse in tribulatione patientes . Qui etiam correptionem praesentis temporis, ad evitandam futuri judicii poenam, multum nobis prodesse testatur, dicens: Cum judicamur autem, a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damnemur . In tribulationibus nostris gratias Deo agamus. --22. Verum in ipsis tribulationibus gratias agamus Domino, et hoc quod sanctus Azarias dixit in fornace, nos in tribulatione dicamus: Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabilis, et gloriosum nomen tuum in saecula: quoniam justus es in omnibus quae fecisti nobis, et omnia opera tua vera, et rectae viae tuae, et omnia judicia tua veritas; et judicium veritatis fecisti, secundum omnia quae induxisti nobis, et super civitatem sanctam patrum nostrorum Hierusalem. Quoniam in veritate et judicio induxisti haec omnia, propter peccata nostra. Quoniam peccavimus, et inique egimus, discedentes a te, et multum peccavimus in omnibus; et mandatis tuis non obedivimus, nec conservavimus, 197 neque fecimus, sicut praecepisti nobis, ut bene nobis esset. Et omnia quae induxisti nobis, et omnia quaecunque fecisti nobis, in vero judicio fecisti . Et paulo post ait: Et nunc sequimur in toto corde nostro, et timemus te, et quaerimus faciem tuam, ne confundas nos .
|
(Joan. I, 9) (Joan. VIII, 12) (Joan. XIV, 6) (Matth. VII, 17) ( al. Ipse) (I Joan. IV, 16) (Prov. XVIII,
2, 3) (Luc. V, 31) (Sap.
VII, 30) (al. redimit) (al. aquila) (Ps. CII, 1, 2, seq.) (Rom. V, 6) (I Tim. I, 15) (I Joan. II, 1, 2) (al. inveniet) (al. accipiet) (Matth. VII, 7) (Isa. LV, 6,
7) (Matth. XXVII, 3, 4, 5) (Rom. III, 8) (Eccli. XXI, 1) (Ezech.
XVIII, 21, 22 et seq.) (Ibid., 24) (Joan. I, 29) (Luc. XIX, 10) (Luc. X, 30 et seq.) (Isa.
XXX, 15) (Jer. VIII, 4, 5) (Isa. LIV, 22) (II Petr. III, 9) (Joel II., 12 et seq.) (Rom. II, 1, 2, et seq.) (II Cor. XII, 21) (Luc. XV, 7) (Prov. III, 11) (Apoc. III, 19) (Act. XIV, 21) (Luc. XVI, 25) (Psal. IV, 3) (Psal.
LXI, 11) (Jac. V, 1 et
seq.) (Jac.
IV, 8, 9) ( al. utrisque) (Luc. VI, 25; Matth. V, 5) (Psal. CXXV, 5) (Psal. XXXIII, 19) (Psal. L, 19) (Eccli. V, 8) (Isa. XXX secundum LXX) (Rom. XII, 12) (I Cor. XI, 32) (Dan. III, 26 et seq.) (Ibid.,
41)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 8 |
EPISTOLA VIII. SEU LIBER AD DONATUM. De fide orthodoxa et diversis erroribus haereticorum. CAP. II. 3. CAP. III. 5. 6. 7. 8. CAP. IV. 10. CAP. V. 12. CAP. VI. 13. 14. CAP. VII. 16. 18. CAP. IX. CAP. X. CAP. XI. CAP. XII. CAP. XIII. CAP. XIV. CAP. XV. CAP. XVI. CAP. XVII. CAP. XVIII. CAP. XIX. CAP. XX.
|
Domino eximio, et in Christi caritate plurimum desiderabili filio DONATO, FULGENTIUS, servorum Dei famulus, in Domino salutem.
|
CAPUT I. Quis vitae particeps. Quis expers. --1. Multum benedico Dominum, dilectissime fili, cujus gratia talis es, ut cum sis aetate junior, non quae sunt carnis, sed quae sunt spiritus concupiscas; et fidei fervore succensus, illa laudabiliter jam incipias meditari, quibus non voluptas carnem damnabiliter nutriat, sed agnita veritas animum spiritaliter pascat; ipsius enim factum inspiratione non dubito, ut cum studiis insistere soleas saecularium litterarum, nunc divinis eloquiis impendas affectum: illud utique volens magis apprehendere, non unde tumida eloquentia discitur, sed unde vitae perennitas comparatur. Quisquis enim fidem veram tenet, vitam possidet: Justus enim ex fide vivit ; et quisquis in ejusdem fidei mysterio cupit instrui, vitae scientiam desiderat adipisci; in qua tantum quisque crescit, quanto magis quod verum et salutare est, discit. Hujus scientiae qui tenuerit indubitanter initium, perveniet ad perfectum, et qui non spreverit lac apostolici sermonis humiliter accipere, ipse merebitur solidi cibi perceptione gaudere. Sive autem quis intra Ecclesiam catholicam lacte nutriatur, sive cibo pascatur; si tamen a sinu matris Ecclesiae non recesserit, vitae particeps permanebit; quia tenens fidei justitiam, possidebit et vitam. Quam vitam nec ille possidebit qui permanet in infidelitate, nec ille qui perseverat in crimine: quoniam uterque de illis esse convincitur qui, secundum 198 Apostoli sententiam, ambulant in vanitate sensus sui, tenebris obscuratum habentes intellectum, alienati a vita Dei per ignorantiam, quae est in illis, propter caecitatem cordis ipsorum : ipsa enim cordis caecitas, et quid credat, et quid agat, ignorat. Donatus contra fidem Trinitatis tentatus ab Arianis. Ad respondendum de fide parati esse debemus. Fides S. Trinitatis exponitur. --2. Dicis itaque a quibusdam Arianis de Patre et Filio propositam quaestionem, in qua Patrem majorem et minorem Filium asserebant; te vero, propter divinarum ignorantiam litterarum, quibus minus instructus es, non invenisse quid eis in defensionem verae fidei responderes. Hoc in te itaque primitus in nomine Domini laudo, quia si tibi non fuit tanta respondendi facultas, permansit tamen in corde tuo veritatis firma credulitas. Non enim omnes qui Christi participes sunt, etiam respondendo possunt defensare quod credunt; sed etiam illa pars est profecto victoriae, ut quandiu quis sermone non potest defendere veritatem, fideli tamen corde devitet errorem. Expedit autem ut saluberrima Petri apostoli verba sectemur, praecipientis ut simus parati semper ad respondendum omni poscenti nos rationem de fide et spe quae in nobis est . Volens ergo ad respondendum paratior inveniri, petis ut nostro instructus sermone agnoscas quemadmodum haereticis, fidem nostram impugnare volentibus, divinis valeas armatus eloquiis obviare. Proinde illud admoneo principaliter teneas: sanctam Trinitatem, id est, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, naturaliter verum esse Deum, summum, verum et bonum, unius naturae, unius essentiae, unius omnipotentiae, unius bonitatis, unius aeternitatis, unius immensitatis; ac sic cum unum Deum audis Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, unam naturam summae illius Trinitatis intellige; et cum Trinitatem audis, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, tres personas unius summae illius divinitatis agnosce. Tres enim personae sunt, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus; ideo Trinitas dicitur: sed una substantia est Patris, et Filii, et Spiritus sancti; ideo ipsa Trinitas unus Deus veraciter a fidelibus praedicatur. Tres personae, non tres naturae. Aequalitas in Trinitate. Scripturae testimonia quod Trinitas sit unus Deus. Testimonia pro tribus personis perperam assignantur soli Patri ab haereticis. Filius quoque Dominus Deus dicitur. Quis debet dici Christianus. Adorandus est et Filius. --4. Tres itaque personas esse Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, ostendunt ipsius eloquia Veritatis. Unde Salvator noster ait: Non sum solus, sed ego et qui misit me Pater . De Spiritu sancto quoque dicit: Ego rogabo Patrem, et alium paracletum dabit vobis, Spiritum veritatis . Praecepit etiam baptizari gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti . His atque hujusmodi testimoniis ostenditur, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, tres esse personas, sed non tres esse naturas. Unde Trinitas illa sancta digne creditur in personis, tres autem deos dici, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, non permittit unitas naturalis. Et quia in una natura Trinitatis nulla potest esse diversitas, ideo in tribus personis manet inconfusa proprietas et in unitate naturae regnat incommutabiliter substantialis aequalitas. Ideo de 199 Filio dicitur: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo . Et: Quia non solum solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo . Ad hanc aequalitatem naturae virtutisque, etiam illud pertinet quod ipse Filius ait: Quia quaecunque Pater facit, haec eadem et Filius similiter facit. Et sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat . In illa ergo Trinitatis natura, sic totum unum est, ut nihil ibi possit vel separari vel dividi: sic totum aequale est, ut nihil ibi majus aut minus valeat inveniri. Istum nobis unum Deum Novi et Veteris Testamenti veridica demonstrat auctoritas; de hoc enim uno Deo beatus Moyses dicit: Audi, Israel: Dominus Deus tuus Deus unus est; et: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies . Et ipse Dominus dicit de se: Videte quod ego sum Deus et non est alius praeter me . De hoc et beatus David dicit: Quis Deus praeter Dominum, aut quis Deus praeter Deum nostrum ? Sanctus quoque Jacobus apostolus, istum unum Deum praedicans, ait, Tu credis quia unus est Deus, bene facis; et daemones credunt, et contremiscunt . Verumtamen non ignoramus ista testimonia, et si qua similia in divinis reperiuntur eloquiis, quibus unus et solus asseritur Deus, non ipsi sanctae Trinitati, sed uni tantum personae, id est soli Deo Patri, ab haereticis assignari. Proinde illorum quae proposuimus testimoniorum, id est illius quo dicitur: Audi, Israel: Dominus Deus tuus Deus unus est; et alterius, quo legitur Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies; in quantum, ipso Domino Deo donante, possumus, intelligentiam requiramus. Primum quippe nos testimonium posuisse meminimus illud quo dicitur: Audi, Israel: Dominus Deus tuus, Deus unus est. Hoc itaque sic utrique fatemur esse firmissimum, ut ab hoc testimonio nullus existimet aliquatenus recedendum. Proinde quoniam duos deos a fidelibus coli regula praecepti hujus nulla ratione permittit: aut Patrem et Filium credant unum naturaliter Deum, si volunt sine hujus transgressione mandati unum Deum sic colere, ut nec Patrem colant sine Filio, nec Filium sine Patre; aut, quia Deus major et Deus minor, Deus unus esse non possunt , necesse est ut, aut Patrem solum Dominum Deum suum dicant, et Filium Dominum Deum suum omnimodis negent; aut solum Filium Dominum Deum asserant, et a Dei Patris cultura recedant. Sed Deum Patrem Dominum Deum suum negare non possunt, quem usque adeo Dominum Deum omnium esse confirmant, ut etiam ei divinitatem Filii, tanquam minoris, jure servitutis subjugare contendant: 200 Filium vero, si Dominum Deum suum negare voluerint, ipsius paternae vocis testimonio protinus arguuntur; per os enim prophetae, ex persona Dei Patris dicitur: Et domui Juda miserebor , et salvabo eos in Domino Deo suo . Ipsum Dominum esse Deum nostrum Evangelicae quoque veritatis commendat auctoritas, ubi beati Thomae apostoli confessio pravitati haereticae prorsus contradicit, exclamantis atque dicentis: Dominus meus, et Deus meus . Ergo quando et Patrem Dominum sine dubio confitentur, et Filium Dominum Deum fateri prophetica atque evangelica veritate coguntur, aut Patrem et Filium, personarum proprietate servata, unum Dominum Deum naturaliter dicant, aut confitentes solum Patrem suum Dominum Deum, consequenter dicant Filium nec Dominum suum esse, nec Deum. Quod cum dixerint, nunquam se audebunt asserere Christianos: cum utique Christianus a Christo nomen acceperit; Christianus autem nullatenus esse possit, quisquis ipsum Christum Dominum Deum suum esse non dixerit. Fateantur ergo Patrem et Filium non duos dominos deos, sed unum Dominum Deum suum, si volunt veritatem tenere fidei, et nolunt rebelles praeceptis legalibus atque evangelicis inveniri. Sic enim poterunt et illius testimonii, quo dictum est: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies, intellectum pariter officiumque servare. Neque enim cuiquam fas est sic adorare Deum Patrem, ut Deum Filium non adoret , cum utique de ipso Filio scriptum sit in Deuteronomio: Laetamini, coeli, simul cum eo, et adorent eum omnes angeli Dei. De ipso quoque beatus David dicat in Psalmis: Adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei . Creatura nequaquam adoranda. Idololatrae veritatem Dei commutant in mendacium. --9. Quod si Filius secundum divinitatem unus Deus cum Patre non esset, unius cum eo naturae utique non fuisset; et si naturae alterius esset, creatura sine dubio esset. Si autem creatura esset, serviendum ei sanctarum Scripturarum auctoritas non juberet, sed potius prohiberet. In primo enim decalogi mandato, sicut unius Domini Dei cultura servitusque manifestissime praecipitur, ita omni creaturae adoratio ac servitus a fidelibus exhibenda vehementissime prohibetur. Ibi enim dicitur: Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Aegypti, de domo servitutis: Non erunt tibi dii absque me . Si hoc simul a Patre et Filio dictum accipitur, unus Dominus Deus credatur Pater et Filius: sed si hoc aut Pater sine Filio, aut sine Patre creditur dixisse Filius, necesse est ut aut Pater Dominus Deus negetur, aut Filius. De illo enim qui dixit: Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Aegypti, de domo servitutis: Non erunt tibi dii absque me; de ipso sanctus Moyses ait: Audi, Israel: Dominus Deus tuus Deus unus est . Et quia ipse Deus sibi soli praecipiens tantummodo serviendum, seque jubens a fidelibus adorandum, prorsus interdixit ne quis auderet creaturam adorare, creaturaeque servire; propterea 201 in fine illius primi praecepti, de omnibus quae creavit ita loquitur: Non adorabis ea, nec servies eis: ego enim sum Dominus Deus tuus . Quod utique sciens beatus Apostolus, iram Dei revelari pronuntiat super omnem impietatem et injustitiam eorum qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium, et coluerunt et servierunt creaturae potius quam creatori, qui est benedictus in saecula . Veritatem Dei tenere est unum Deum colere; veritatem Dei in mendacium convertere est creaturae servire. Vera enim religio in unius constat veri Dei servitio. Ipsa namque veritas unus est Deus; et sicut excepta una veritate non est alia veritas, sic absque uno Deo vero non est alius verus Deus: ipsa enim una veritas est naturaliter una vera divinitas. Et ita non possunt duo veri dii veraciter dici, sicut ipsa una veritas naturaliter non potest dividi. Scriptura et Patrem et Filium, verum Deum praedicat. Homines sancti filii Dei sunt non eo modo quo Christus. Quis commutat veritatem Dei in mendacium. Quid sit ex superioribus argumentis concludendum. --11. Sancta vero Scriptura, quae nobis unum Dominum Deum veraciter salubriterque commendat, sicut Patrem verum Deum, sic et Filium verum Deum fidelibus cunctis insinuat. De Patre quippe dicit beatus Paulus apostolus, Thessalonicensibus scribens: Conversi estis ad Dominum a simulacris, servire Deo vivo et vero; et exspectare Filium ejus de coelis, quem suscitavit a mortuis Jesum, qui eripuit nos ab ira ventura . Hic Jesus Christus non sic est Dei Patris filius, sicut nos sumus: ille est enim proprius, nos redempti; ille natus, nos facti; ille verus, nos adoptivi. Ille autem, qui verus est filius, ipse etiam verus est Deus, non adoptione generatus, sed de Patre naturaliter natus. In quo vero Deo veroque Filio, ideo est vera divinitas, quia naturalis est illi de Patre nativitas. Propter quod eum verum Patris Filium, verum Deum, vitamque aeternam, beatus Joannes in Epistola sua profitetur, dicens: Scimus quia Filius Dei venit, et dedit nobis intellectum, ut sciamus verum, et simus in vero Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus, et vita aeterna . Verum itaque Deum colere, veroque Deo servire, non est utique veritatem Dei in mendacium commutare. Ille autem veritatem Dei commutat in mendacium, qui Deo non vero existimat serviendum; ille autem Deum non verum colit, et Deo non vero servit, qui creaturae servierit, creaturamque coluerit: quia ubi Deus non verus colitur, et Deo non vero servitur, ibi Dei veritas in mendacium commutatur. Quoniam ergo, et Deum Patrem Deum verum, et Deum Filium Deum verum, coelestium eloquiorum attestatione cognoscimus; aut unum verum Deum naturaliter Patrem et Filium cum catholicis asserant, aut duos veros deos a se coli, contra veritatem sanctae fidei dicant; aut creaturae cultores seipsos profiteri non metuant, ut veritatem Dei se in mendacium commutasse ipsa rerum manifestatione cognoscant. Una quippe veritas unius veri Dei, imo una veritas, unus 202 verus Deus, non permittit servitutem atque culturam veri Dei creaturae conjungi. Vera quoque religio, excepto uno vero Deo, nulli deo sinit culturae ac servitutis obsequium a fidelibus exhiberi. Nulla creatura est veritas, sed vera. Filius in quo Patri aequalis. In quo minor. Duplex nativitas Christi, aeterna et temporalis. --Omnis autem natura quae minor est natura Dei Patris, sine dubio creata natura est. Quid est autem creata natura, nisi creatura? Omnis porro creatura quoniam opus est veritatis, est quidem creatura vera, non tamen est veritas. Sola enim naturaliter est veritas, quae naturaliter est vera divinitas. Illi ergo veritatem Dei non commutant in mendacium, sed verae fidei tenent salutare mysterium, qui nec solum Patrem, nec solum Filium, sed simul Patrem et Filium, unum Dominum Deum suum corde credunt ad justitiam, et ore confitentur ad salutem . Quia non solum Pater Deus, sed etiam Filius Deus naturaliter est verax Deus, veritas Deus, permanens cum Patre naturaliter unus verax, unus verus, unaque veritas: quia duos deos credi vel dici omnino prohibet una veritas, quae sola vera est divinitas. Proinde Deus Filius secundum divinam naturam non est minor Patre, sed aequalis est Patri, quia Filius ita verus Deus dicitur, ut Pater Deus verior non dicatur; in Deo enim vero nihil minus existimari sinit ipsa veritatis agnitio. Permanet itaque in Patre et Filio naturaliter una verae divinitatis aequalitas, et una incommutabilis ac sempiterna majestas. Sic autem Filium Patri aequalem veraciter dicimus, ut etiam minorem veraciter non negemus. Scimus enim Deum Filium natum de natura Dei Patris, natum etiam de natura Virginis matris, ac per hoc verum Deum de veritate paternae naturae, verum hominem de veritate maternae substantiae: quem divinitatis aeternitas ostendit sine initio natum, et temporalis susceptio carnis docet sine dubio minoratum. Aequalis est Filius Patri, et minor est Filius Patre: aequalis vera divinitate, minor vera humanitate. Aequalis, quia In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum ; minor autem, quia Verbum caro factum est, et habitavit in nobis . Aequalis, quia cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo ; minor autem, quia semetipsum exinanivit, formam servi accipiens . Aequalis est Patri Filius, quia de Domino natus est Dominus; minor est autem Patre Filius, quia de ancilla factus est servus. Inde est quod dicit: De ventre matris meae, Deus meus es tu Et iterum: O Domine, ego servus tuus, et filius ancillo tuae . Aequalis est Patri Filius, quia Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil ; minor est autem Patre Filius, quia factus est ex muliere, factus sub lege . Et ideo sicut veraciter Dei Filius Deo Patri coaeternus agnoscitur, sic veraciter matre posterior invenitur. Primam quippe nativitatem Filii nullatenus praecessit aeternitas Patris, cujus tamen secundam nativitatem praecessit temporalis nativitas 203 matris. In illa quippe natura Dei Patris, quae esse non coepit, de aeterno Patre coaeternus est Filius inenarrabiliter natus; in natura Virginis, quae esse coepit ex tempore, de temporali matre temporaliter est idem Filius misericorditer generatus. In ea itaque natura Dei Filius aequalis est Patri, in qua ante omnia coaeternus est Patri; et in ea natura est Filius Patre minor, in qua est et matre posterior. In ea natura Patri aequalis est Filius, in qua creator est angelorum; in ea natura Patre minor est idem Filius, in qua Redemptor est hominum. In ea natura Patri aequalis est Filius, in qua ab initio creaturae adoratur et laudatur ab angelis. In ea natura Filius minor est Patre in qua est minoratus paulo minus ab angelis. Minoratio in Christo ad naturam humamanam pertinet. --15. Apostolica quippe auctoritas hujus minorationis non destitit demonstrare mysterium, dicens, Eum autem, qui modico quam angeli minoratus est, videmus Jesum propter passionem mortis gloria et honore coronatum . Superius autem cujus naturae sit haec assignanda minoratio, evidenter ostensum est, quando illud testimonium prophetae prolatum est, quo dicitur: Domine, quid est homo, quod memor es ejus; aut filius hominis, quoniam visitas eum? Minorasti eum paulo minus ab angelis . Dei ergo Filius ante susceptionem carnis, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo , quia in illa forma Dei, Filius aequalis est Patri; quod si minor esset, in eadem forma Dei non esset: sed in forma Dei Filium esse apostolica testatur auctoritas. Ideo ergo aequalem Deo esse, non illi rapina fuerat, sed natura; quia in forma veri Dei non nisi verus esse potuit Deus, et divinae formae unitas ipsa est deitatis unius naturalis aequalitas. Ubi ergo formae unitas in natura erat, aequalitas rapina non erat. Naturalis autem divinitatis aequalitas, quae in forma Dei erat, auferri Deo vero non poterat. Inde est quod, retinens veritatem divinitatis, et veritatem accipiens carnis, unus idemque Dei et hominis filius, et Patre factus est minor, et Patri permansit aequalis. Ideo utrumque veraciter ipsa veritas dixit: et: Pater major me est ; et: Ego et Pater unum sumus . Vere ergo Deo Patre minor est Christus, quia naturaliter ex patribus est secundum carnem; et vere Deo Patri aequalis est idem Christus, quia naturaliter est super omnia Deus benedictus in saecula. De ipso enim uno Christo Dei Filio beatus Apostolus ait: Quorum patres, et ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus in saecula. Proinde vera fides, quae in uno eodemque Christo utriusque credit et confitetur substantiae veritatem, unum eumdemque Christum Dei Filium, et secundum veritatem carnis factum praedicat minorem, et secundum veritatem divinitatis Deo Patri credit et confitetur aequalem. Sicque veraciter unum Deum cum Patre Filium vera fides adorat, quae sic uni Deo novit a creaturis omnibus serviendum, ut noverit creaturae non deberi divinae servitutis obsequium. 204 CAP. VIII. Spiritus sanctus non creatura, sed creator est. Spiritus sanctus est verus Deus. Templum Spiritus sancti sumus sicut Patris et Filii. Spiritus sanctus aequalis est Deo Patri et Filio. --17. Inde est, quod etiam Spiritum sanctum creatorem vera fides asserit, non creaturam. Quomodo enim creator esse negetur, a quo firmata coelorum virtus ostenditur, dicente David: Verbo Domini coeli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum . Et alio loco: Emittes Spiritum tuum, et creabuntur . Creator quippe est omnium rerum, qui factor est hominum. De quo beatus Job dicit: Spiritus divinus qui fecit me . Spiritus ergo sanctus, sicut omnia creavit, sic omnia replet immensus. Et quia immensus replet, naturaliter est verus Deus. Scriptum est enim: quia Spiritus Domini replevit orbem terrarum . Nam et beatus David ubique esse Spiritum Dei testatur, dicens de eo: Quo ibo a spiritu tuo, aut a facie tua quo fugiam ? Quomodo autem negant Ariani Deum esse Spiritum sanctum, cum ita simus templum Spiritus sancti, sicut sumus templum Patris et Filii? Apostolus enim dicit: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos . Sic autem nos Apostolus asserit esse templum Dei, ut in eadem epistola templum nos dicat etiam Spiritus sancti. Dicit enim: Nescitis quia membra vestra templum sunt qui in vobis habitat Spiritus sancti, quem habetis a Deo ? Et ut ipsum Spiritum sanctum Deum esse demonstraret, continuo subjunxit: Glorificate et portate Deum in corpore vestro . Aequalis est ergo Patri et Filio Spiritus sanctus, quia creator est omnium rerum, sicut Pater et Filius. Aequalis est Patri et Filio Spiritus sanctus, quia omnia replet immensus, sicut Pater et Filius-Aequalis est Patri et Filio Spiritus sanctus, quia omnium fidelium membra unum templum habet sicut Pater et Filius. Quis autem negare audeat unam esse divinitatem Patris, et Filii, et Spiritus sancti, tum corpora fidelium, quae membra sunt Christi, ipsa templum sint Spiritus sancti? Conclusio de Trinitate. In tribus personis non est diversitas divinae naturae. Baptismus non valet nisi in nomine Trinitatis collatus. --19. Trinitas est itaque unus solus creator omnium rerum Deus, Trinitas est unus solus immensus naturaliter Deus. Ad hujus imaginem Trinitatis homo factus agnoscitur, in cujus nomine baptizatus denuo renovatur. Baptizari autem gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti , Salvator noster edocuit, ut sicut Trinitatis opere initium conditionis accepimus, sic in nomine Trinitatis, divinae adoptionis gratiam sumeremus. Unus est ergo verus Deus Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, qui omnipotentissima bonitate creat homines, et gratuita miseralione justificat peccatores. Praeter hunc unum Deum verum nullus est Deus, quia dum dicit: Videte quia ego sum Deus, et non est alius praeter me , docet nos et admonet grave esse peccatum, si quis extra unum Deum alium credat. Alium sine dubio credit quisquis in Patre, et Filio, et Spiritu sancto, diversitatem divinitatis existimat; cum ille Deus, qui solus habet veram divinitatem, colendi alterius dei nullatenus 205 tribuat facultatem; nec in sacramento redemptionis humanae sit aliquatenus nominandus, quisquis ab unius veri Dei natura invenitur extraneus. Mysterium autem redemptionis humanae nulla ratione perficitur, si in baptismo vel Filii, vel Spiritus sancti, vocabulum subtrahatur. Excusatio brevitatis.--19 bis. Proinde, quoniam epistolaris modus sermonem nostrae disputationis non permittit extendi, dilectionis tuae primordia non sunt lectionis prolixitate fatiganda, sed brevitate potius excitanda, ut dum breve opus delectabiliter legis, ad prolixam lectionem ardentius inflammeris. Pauca quae dicturus sum, intente lege, prudenter intellige, et indubitanter tene: ex quibus valeas in assertione fidei a falsis vera discernere, et Christianam fidem, ipsius illuminatoris nostri juvamine retinere . In Trinitate unus Deus, una natura. Error Sabellianorum. --20. Unus Deus est sancta Trinitas, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Una est enim Patris, et Filii, et Spiritus sancti, natura, sed non una persona. Proinde ut retenta veritate possis refellere, vel certe respuere falsitatem, si quem videris ita Patris, et Filii, et Spiritus sancti unam confiteri naturam, ut velit unam asserere personam, noli Christianum catholicum putare, sed haereticum Sabellianum agnosce. Error Arianorum. Sabelliani et Ariani in quo recipiendi, in quo respuendi. --21. Si quem vero audieris ita tres personas, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, dicere, ut velit tres naturas istarum trium personarum asserere, Arianum haereticum sine dubitatione intellige. Verum est enim quod Sabelliani unam naturam Patris, et Filii, et Spiritus sancti, credunt; sed falsum est quod tres personas esse non credunt. Verum est etiam quod Ariani tres personas Patris, et Filii, et Spiritus sancti, dicunt; sed falsum est quod istarum trium personarum tres naturas persuadere contendunt. Perverse itaque Ariani naturam Trinitatis dividunt, et personas Sabelliani confundunt; cum ita sit una natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti, ut non sit una persona; quia alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti. Error Macedonianorum. --22. Si quem vero videris, Patris quidem et Filii unam confiteri naturam, sed Spiritus sancti alteram praedicare substantiam, ut aequalem quidem dicat Patri Filium, et solum minorem asserat Spiritum sanctum, iste non tenet catholicae fidei veritatem, sed a Macedonio natum perfidiae sectatur errorem. Proinde quia non est catholicus Christianus, sed Macedonianus haereticus est, ab omnibus est fidelibus respuendus. De veritate humanae naturae in Christo. --23. Nunc pauca de mysterio Dominicae Incarnationis adverte. Christus enim Dei Filius, qui seipsum Veritatem profitetur, sicut verus est Deus, sic verus est homo: in quo sicut est plenitudo divinae naturae, ita est et plenitudo humanae substantiae. Inest enim illi naturalis veritas divinitatis, naturalis veritas animae rationalis, et naturalis veritas carnis: ac per hoc naturalis divinitas communis est illi cum Patre: naturalis vero humanitas communis est illi cum Virgine matre. Haeresis Manichaeorum. --24. Si quis ergo sic in Christo veram divinitatem praedicat, ut ejus veram carnem negare contendat, non est Christianus catholicus, sed 206 haereticus Manichaeus, cum ipse Christus discipulis dubitantibus dixerit: Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere . Error Photinianorum. Christus mediator hominum propter naturae utriusque consortium. --25. Rursum si quis in Christo sic veritatem praedicat animae et carnis, ut veritatem in eo nolit accipere deitatis, id est, qui sic dicit Christum hominem, ut Deum neget, non est Christianus catholicus, sed Photinianus haereticus. Christus enim quemadmodum secundum veram divinitatem Deus creator est hominum, ita secundum veram carnem mediator est Dei et hominum. Mediator enim nullatenus esset, si vel cum Patre divinitatis naturam, vel cum hominibus communem carnis et animae substantiam non haberet. In eo autem verus mediator est hominum homo Christus Jesus, in quo et de Patre formam Dei naturaliter habuit, et ex Virgine formam servi accepit. Nunquam autem homo a Deo gratiam salutis acciperet, si in una persona Christi divinae humanaeque naturae communio non maneret. Duae naturae in una Christi mediatoris persona. Duae in Christo naturae nec confunduntur nec duas personas constituunt. Eutychetis et Nestorii contrarii errores. --26. Veritas ergo Christi sicut habet veritatem naturalem divinitatis ex Patre, sic habet naturalem veritatem humanitatis ex Virgine. Deus enim unigenitus dignatus est in utero Virginis fieri humanae carnis animaeque susceptor, ut esset humanae carnis animaeque salvator. Ipse unus, in quo est gemina, inseparabilis, inconfusibilisque natura, et utriusque naturae una persona: in quo alii duo rursus haeretici, sibimet contraria sentientes, diversos errores intulisse cognoscuntur, Nestorius scilicet et Eutyches. Nestorius quippe, quia duas in Christo cognovit esse naturas, conatus est duas in eo praedicare personas, et ita cor habens falsitatis obscuritate caecatum, fidei Christianae non dubitavit suae perfidiae sociare mendacium. Fides enim vera sicut in Christo duas naturas veraciter praedicat, sic duas in eo personas omnino denegat. Eutyches vero recte credens unam in Christo personam, perverse visus est unam in eo praedicare naturam, cum vera fides simul in Christo sic proprietatem naturae utriusque cognoscat, ut unam personam divinitatis atque humanitatis intelligat. Sabellius. Arius. Manes. Photinus. --27. Unus quippe Christus est, qui In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Qui etiam Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Hinc Sabellianus vincitur, quia in eo quod Verbum erat apud Deum, ostenditur alia Patris, alia Filii esse persona. Hinc etiam Arianus superatur, quia in eo quod Deus erat Verbum, ostenditur una esse Patris Filiique natura. Ad ostendendam quippe proprietatem personae valet quod solus Filius Verbum dicitur; ad ostendendam vero unius naturae communionem pertinet, quod sicut Deus Pater dicitur, sic etiam Filius Deus nuncupatur. Hinc etiam et Manichaeus simul confunditur, et Photinus, in eo quod dicitur: Et verbum caro factum est. In nomine quippe Verbi divinitas vera cognoscitur, et in nomine carnis vera humanitas invenitur: ut Christus Filius Dei, et verus Deus, et verus homo, in utriusque nominis 207 naturali veritate cognoscatur; ac sic, nec Manichaeus in eo falsam praedicare audeat carnem, nec Photinus ei naturalem valeat adimere deitatem. Nestorius et Eutyches ex Apostolo refelluntur. Inconfusae manserunt duae in uno Christo substantiae, nec persona geminata est. --28. Nestorius quippe et Eutyches apostolicis convincuntur eloquiis: ille, ut agnoscat unam Christi geminari personam non posse, iste, ut noverit Christi geminam confundi non posse naturam. Ipse quippe unus est Christus, de quo illud quod jam superius positum est, dicit Apostolus: Quorum patres, et ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus in saecula . Ubi et unam Christi personam, et geminam naturam, plenus Spiritu sancto demonstravit. Dicens quippe: Ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia benedictus in saecula, sicut Dei et carnis nomine veritatem naturae utriusque indubitanter ostendit, sic in uno Christi nomine unam personam divinitatis atque humanitatis edocuit. Christus enim, qui est ex patribus secundum carnem, ipse est super omnia Deus benedictus in saecula. Non confunditur natura quam Dei Filius habet ex Patre, cum ea natura quam idem Deus sumpsit ex virgine. Sed nec habuit Christus duas aliquando personas, quia idem Deus unigenitus, et secundum divinitatem natus est de Patre, et secundum carnem processit ex Virgine. Et qui Verbum Deus natus est de Deo, idem Verbum caro factum tanquam sponsus processit de thalamo suo . Ipse unus, qui, servata utriusque proprietate naturae, et crucifixus est ex infirmitate, et vivit ex virtute Dei. Conclusio libri exhortans ad scripta Sanctorum perlegenda. --29. Haec tibi, carissime fili, pro tuo sancto desiderio et dilectione transmisi, ex quibus tibi quidem praebeatur instructionis gustus, et ex hoc gustu crescat in te prolixioris lectionis affectus, ut tanto magis possis Deo adjuvante proficere, quanto studiosius coeperis sanctorum Patrum dicta requirere, inventa frequentius atque attentius recensere. Unde tibi, Deo adjuvante, gratia scientiae plenioris accedat, qua possis non solum veram retinere fidem, verum etiam haereticorum mortiferam convincere falsitatem, credens et firmiter retinens, unam naturam et tres personas in Trinitate Deo, et unam personam duasque naturas in unigenito Dei Filio Domino nostro Jesu Christo.
|
(Rom. I, 17) (Ephes. IV, 17, 18) ( al. respondenti) ( al. firmissima) (I Pet. III, 15) ( al. commoneo) ( forte unum) (Joan.
VIII, 16) (Joan. XIV, 16, 17) (Matth. XXVIII, 19) (Philip. II, 6) (Joan. V, 18) (Ibid., 19, 21) (al. Dominus) (Deut. VI, 4) (Deut. XXXII, 39) (Psal. XVII, 32) (Jac. II, 19) (al. Dominus) (al. Dominus) ( al. non possent) (al. misereor) (Ose. I, 7) (Joan. XX, 28) ( al. potuerunt) ( al. adores) (Psal. LXXI, 11) ( al. quia) (Exod. XX,
2, 3) (al. Dominus) (Deut. VI, 4) ( al. et quod) ( al.
audeat) (Exod. XX, 5) (Rom. I, 18, 25) (I Thess. I, 9, 10) (I Joan. V, 20) ( al. autem) (Rom. X, 10) (Joan. I, 1) (Ibid., 14) (Philip. II, 6) (Ibid., 7) (Psal. XXI, 11) (Psal. CXV, 6) (Joan. I, 3) (Gal. IV, 4) (Hebr. II, 9) (Psal. VIII, 5) (Philip. II, 6) (Joan. XIV, 28) (Joan. X, 30) (Psal.
XXXII, 6) (Psal. CIII, 30) (Job. XXXIII, 4) (Sap. I, 7) (Psal. CXXXVIII, 7) (I Cor. III, 16) (I Cor.
VI, 19) (Ibid., 20) (Matth. XXVIII, 19) (Deut. XXXII,
39) (Luc. XXIV, 39) (per
quam nos salvaret) (quam in nobis salvaret) ( al. instituisse) (Rom. IX, 5) (Psal. XVIII, 6)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 9 |
208 EPISTOLA IX. Victor Fulgentio, ipsius preces enixe flagitans, et sermonem Fastidiosi Ariani refellendum mittens. 1. 2. 3. 4. 5.
|
Domino beatissimo et apostolicis meritis coaequando, sancto patri FULGENTIO episcopo VICTOR.
|
Desideratae rei divinitus attributum tempus advenit, quo nostra petitio sortiatur effectum. Nefas enim fuerat ut is qui ad respondendum callidae machinationi beatitudinem tuam frequenter ipse petieram, differrem volentem; quod apud honestissimos mores mendacio plerumque deputatur quidquid differendo promittitur. Sed hoc sicut nobiscum vestra beatitudo melius recognoscit, non voluntate factum est, sed spatium regionum diversarum impedimentum detulerat; quibus huc atque illuc incassum ducimur; ubi nulla salutis aeternae vitae utilitas invenitur. sed potius ab ipsa futurae vitae utilitate exquirenda, mens diversis occupationibus avocatur; ut cum tempus est diabolici timoris instinctu, aliquid quod ad salutem aeternam proficiat, quisque nostrum minime agere permittatur. Induimur enim diversis cupiditatibus ac desideriis hujus mundi, quae subito tanquam fumus evanescunt, et insanabiliter saecularibus illecebris sic nostra deservit intentio, ut tanquam si immutabiliter in hoc mundo vivamus, sic de futura aeternitate, aut vitae, aut mortis periculo, quod utrinque est, minime cogitemus: sed hoc tantum satagimus, quod in praesenti cognoscimus nostris desideriis adfuturum. Quantacunque enim utilitas nostrae voluntati accrescat parum esse putamus, secundum illam B. Cypriani sententiam: Quid aliud in mundo quam pugna adversus diabolum quotidie geritur? Et paulo post sequitur: Si avaritia prostrata est, exsurgit libido; si libido compressa est, succedit ambitio; si ambitio contempta est, ira exasperat, inflat superbia, vinolentia invitat, invidia concordiam rumpit, amicitiam zelus abscindit , etc. Pervidens vir venerabilis tantis animam inimici jaculis quotidie vulnerari: unde non virtus propria, sed sola divina poterit eruere misericordia. Propterea lacrymabiliter exoramus, ut pro nobis cum omnibus illis quos Domino acquisisti, ac mundanis squaloribus erutos ad spiritalem vitam converti fecisti, ejus pietatem exorare digneris, ut nobis misericordiae suae lumen ostendat, ut non sumat vindictam de peccatis nostris, ut in delictis nostris non moriamur, ut exuamur a laqueis et compedibus inimici, ut non se gaudeat lucrasse animam, quam Dominus suo sanguine redemit. Sed hoc enixissime obsecramus, ut nostram supplicationem tuis precibus justis, nostrosque gemitus tuis sanctis fletibus adjungas, 209 ut mereamur vestris intercessionibus futurae vitae subsidium reportare, ut qui peccatis mortui sumus, vestris sanctis orationibus resurgamus. Aliter enim Elisaeus propheta suscitare non posset cadaver exanime, nisi, refraenatis membrorum lineamentis, illo se corpori faceret aequalem . Minoravit se paululum magnitudo, ut cum osculatur mortuum, implastraret animam, et redderet puerum vivum. Unus se sternit, et duo consurgunt; et subito redditur incolumis genitrici, qui alieno spiritu revixit. Et ego ita confido vestro intercessu me vivum Ecclesiae matri restitui, qui videor gravantibus peccatis mortis aculeo detineri. Scio enim quod in juvenili aetate vitae, ante annos plurimos salutem animae nostrae quaesieris, Dominumque ex hac re saepissime postulaveris, ut me a tentationibus hujus vitae erueret. Et quia adhuc peccatorum mole depressus mereri non potui, hoc deprecor, ut assiduis supplicationibus pro nobis Dominum exorare digneris, ut quolibet ordine vel tempore delictorum nostrorum veniam assequatur. Et ne nostra flebilis ac diuturna oratio vestrae paternitatis sensibus fastidium generet, illud nobis iterum postulandum est, ut promissionibus vestris celer sequatur effectus; ac maligno operi illius, qui venerabilium monachorum spiritalem vitam, et secundum saeculum quasi vilissimam, fastidiose contemnens, usque ad cedros Libani evolans se pervenisse gloriatur, cujus nomen, nisi fallor, per ordinem verborum superiore versu evidentius videor expressisse, cujus tractatum direxi, qui emendicatis hinc inde sermonibus, adversum rectam fidem et catholicam veritatem visus est oblatrasse, et Homousianos et Donatistas objectionum suarum jaculis quasi vulnerans, sibi postea catholicam vindicavit, sicut ex lectione diligenter vestra paternitas advertet. Quare petimus ut de mellifluo vestrae paternitatis fonte istius vanitas refellatur, auctorisque ejus serpentis, cujus iste, mala gramina pastus, quemdam velut novum errorem visus est pullulasse, adsit luculenta responsio, et omnis adversus Deum excogitata nequitia comprimatur, ne aliquid rectum adversus dogmatis fidem qui legunt eum dixisse reputent. Confundatur antiqui serpentis astutia, quia sibi tales praedicatores diversis seditionum ac voluptatum illecebris aggregavit; ejusque vipeream venenosamque trisulcem linguam tuis sanctis responsionibus dissipa. Qui non doctoris, sed potius adulatoris id temporis officio fungebatur falsitatis. Commentum quod suis posteris dereliquit, te respondente eorum mentibus evanescat, quo adversus Dei mysterium voluit militare. Propterea rogamus ut in hac parte, Domino adjuvante, bonae famae meritum, et praeclarum omnibus extendas ingenium. Et quoniam praesens aestus aliqua recentia quaerit, desiderium mentis audacter expressi, antiquae familiaritatis caritate possessus; et sicut prae caeteris sacerdotibus mentibus et oculis intuentium fulges, ita te cupimus frequenter florulentis opusculis fulgentiorem et nobis et omnibus gentibus apparere. Hoc pio fretus amore indocilis rerum scripsi: Sitiens cum nimio ardore ad fontem peritiae ac doctrinae cum rustico meo eloquio alacer accucurri. Unde nostram sitim et imperitiam satiari cupimus, ut non solum futurae vitae praemium, sicut in prima fronte epistolae vestrarum orationum 210 solatia conquisivi, merear adipisci, verum etiam huic operi in omnibus satisfactum fuisse gaudeamus: ut non solum nos, sed et omnis conservorum nostrorum filiorum vestrorum religiositas, qui in te pio affectu dependent, et hoc de te nobiscum exspectant, divino muneri cum eis referam an. referat? gratias. Et petimus ut nostrae rusticitati ignoscas, qui ut haec auderem ipse jussisti. Et licet nos aut exigua, aut nulla doctoris scientia imbuit, accedit etiam ut si aliquid corde conceptum retineremus, aliis occupationibus implicati, usum pene Latini sermonis amisimus, secundum illud dictum, Sed ora ut Dominus praestet et faciat quod volumus. Guberna ergo et exorna famulum quem nutristi, et praesta doctrinam quam frequentius docuisti. Orantem pro nobis beatitudinem tuam divinitas aeterna custodiat, quod optamus, domine Pater.
|
( al. utrumque) (Lib. de Mortalitate, paulo post
initium) (IV Reg. IV, 3, 4) (quos nos esse appellavit)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 10 |
EPISTOLA X. Scarila Fulgentio proponit duas quaestiones, unam de Incarnatione Filii Dei, alteram de vilium animalium auctore. 1. 2. 3. 4.
|
Domino sancto ac beatissimo, et apostolicis meritis coaequando, patri FULGENTIO episcopo famulus tuus SCARILA.
|
Imperitorum desideria paternitatis vestrae multum desiderant peritiam; quia scriptum est: Inquire patrem tuum, et annuntiabit tibi; seniores tuos, et docebunt te ; et quia quod intelligere non possumus, sanctitatis tuae doctrina nosse desideramus. Dum ad mensam Christiani Ecclesiae catholicae filii tui Eventi de Dei Incarnatione locutio nasceretur, unus ex nobis hoc de ipsa Incarnatione asseruit, quoniam non Deus Pater, sed Deus Filius carnem induit; et alius dixit: Ipse Deus qui unus est in tribus dignatus est carnem assumere, ut nostram servitutem qua per transgressionem patris nostri Adae obligati detinebamur, ad libertatem perduceret. Et scire cupimus si ipse Deus Pater descenderit et carnem assumpserit; an, ipso residente, Verbo mandaverit quod carnem assumpserit? cum sciamus quoniam Verbum caro factum est, ut ipse habitaret in nobis, sed inter Verbum, quod Deus est, et Patrem, qui Deus est, una utrorumque 213 descendit ad induendam carnem majestas, quia legimus: Hic est Deus noster, et non aestimabitur alius absque illo; post haec in terris visus est, et cum hominibus conversatus est . Et cum istud testimonium in medium proferremus, hoc etiam ille e contrario locutus est: De Filio hoc dixit, non de Deo Patre; et ego ad praesens locutus sum: Quod simul pariter ignoremus, ad sancti patris Fulgentii episcopi, cui Deus tantae virtutis scientiam donare dignatus est, recursum faciamus, qui nostrae imperitiae per patefactionem divinarum Scripturarum plano sermone iter ostendat. Unde me tuis commendans orationibus sanctis, peto per illum qui sanctitatem tuam tanta gratia muneravit, ut jubeas nos ut bonus pater quae ignoramus imbuere, et de illo fonte unde omnes qui sitiunt replentur inundes. Et finita locutione, alius e nobis dixit, quod muscas, pulices et scorpiones, vel si quae foediora animalia quae cymices nuncupantur, Deus non fecerit, sed post dejectionem angeli illius indigni diaboli, haec omnia ab ipso diabolo facta sunt; et dum diceremus quia omnia Deus fecerit, et haec bona valde, dixit quod sanctitatem tuam et de hoc deberemus consulere, ut ipse de hoc satisfieri jubeas: Si ante transgressionem quando Deus omnia fecit, tunc ista facta sunt, an post transgressionem Adae. Ora pro nobis, domine sancte ac beatissime pater
|
(Deut. XXXII, 7) (Baruch. III, 36)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 11 |
EPISTOLA XI. Ferrandus diaconus Fulgentio proponit duas quaestiones, de salute Aethiopis catechumeni, baptizati cum jam vi morbi esset mentis impos, ac non percepta eucharistia mortui. 1. 2. 3. 4.
|
Domino beatissimo et cum omni veneratione suscipiendo patri FULGENTIO episcopo FERRANDUS diaconus in Domino salutem.
|
Qui terrenis indigent facultatibus, nec diuturni operis continuato labore, vel honestae artis industria, sive forsitan honesta negotiatione pascuntur, solent ante divitum fores, postquam verecundiam fames excluserit, suspirantes victum precibus quaerere; virorum quoque nobilium clementissimas aures etiam importuna aliquando petitione pulsare: norunt enim mendicantibus non prodesse silentia. Ego vero qui ingenii pauperis laboro penuria, neque multis oblatrantibus curis operari cibum sapientiae quotidiana divinae lectionis meditatione permittor; minus etiam praevalens meis, id est disputationum sive cogitationum mearum viribus investigare dubia, explanare obscura, dividere ac definire contraria, pulso crebris gemitibus ad coelestis patrisfamiliae 214 januam. Sed ubi rursus indignum, cui tam cito aperiatur quod volo, memetipsum convinco, tunc eos quos de intimis regis cubiculi penetralibus accepisse dispensandam domini mei pecuniam video, voce supplici deprecor, ut dignentur famem nostram modicis saltem sumptibus consolari. Quorum quia unus ex numero talentorum tibi creditorum multiplicare lucra desideras, et coelestis scribae pretiosissimam margaritam, quam distractis omnibus quae habeas negotiator fidelissimus comparasti, generaliter acquirendam, possidendam, perfruendam, sine invidia tabescente communicas; profer, obsecro, de thesauro tuo, dispensator egregie, nova simul et vetera, quibus indigentem locupletes, esurientem pascas, imperitum doceas, dubitanti quid sequatur ostendas. Religiosi cujusdam viri famulus aetate adolescens, colore Aethiops, ex ultimis credo barbarae provinciae partibus, ubi sicco solis ignei calore fuscantur, adductus, salutaris lavacri necdum fuerat aspergine mundatus, aut micante Christi gratia dealbatus. Hic ergo dominorum fidelium diligentia, sacramentis ecclesiasticis imbuendus, ad ecclesiam traditur; fit ex more catechumenus; post aliquantum nihilominus temporis propinquante solemnitate paschali inter competentes offertur, scribitur, eruditur: universa quoque religionis catholicae veneranda mysteria cognoscens atque percipiens, celebrato solemniter scrutinio, per exorcismum contra diabolum vindicatur; cui se renuntiare constanter, sicut hic consuetudo poscebat, auditurus Symbolum profitetur. Ipsa insuper sancti Symboli verba memoriter in conspectu fidelis populi clara voce pronuntians, piam regulam dominicae orationis accepit. Simulque jam et quid crederet, et quid oraret intelligens, futuro baptismati parabatur, cum subito violentis invaditur febribus, et crescente lethali infirmitate turbatur. Persuasit dierum brevitas, ut ad fontem cum caeteris abluendus differretur, sive potius servaretur. Et quid pluribus immorer? Hora exoptata cunctis advenerat, in qua populus acquisitionis, Redemptori suo per baptismum consepultus, vitam veterem poneret, et novam resurrectionis fidem innovatus assumeret. Tunc ille in extremo halitu constitutus, sine voce, sine motu, sine sensu, nihil valens sacerdoti interroganti respondere, deferentium manibus apportatur; et pro eo nobis quasi pro infante respondentibus, mente absentissimus accepit baptismum, quem se accepisse, post paululum mortuus, in hac praesenti, arbitror, vita nescivit. Quaeso nunc utrum nihil ad aeternam beatitudinem consequendam vox ablata nocuerit. Valde enim timeo ne propterea Dominus, cui omnia possibilia sunt, facultatem loquendi denegaverit, quod eum beneficio secundae nativitatis judicavit indignum. Quomodo namque potuerit aetas illa rationis capax aliena confessione purgari, non video. Nonne solos parvulos rite credimus offerentium fide salvari, quos originali tantum novimus iniquitate damnari? Id agente divina justitia miris modis, ut quodammodo ubi minime propria, id est actualis malitia reperitur, rite nec propria voluntas requiratur; sed per abundantiam gratiae detur, aliis credentibus, salus, quibus, aliis peccantibus, reatus ascriptus est. At hic proprio vivebat arbitrio: super illud quod de radice traxerat multa sine dubio vitia propria cupiditate contraxerat, plurimorum peccatorum 215 vinculis obligatus, et non nisi voluntaria credulitate salvandus, quam in illo redemptionis loco confiteri, nec voluit, nec valuit; qui nihil sentiens, velle omnino aliquid non valuit. An fortassis scientis praeterita confessio remissionem peccatorum meruit etiam nescienti? Sed hoc dicere dubito, ne quis mihi veraciter dicat: Ergo salvus esset, si nec ad ipsam tinctionem corporis pervenisset; quoniam, sicut asseris, expiationis meritum per mysteria transacta meruerat. Postremo, cur non etiam mortuos baptizemus, quos sacro baptismate repentina saepe mors abstulit, sed eorum tamen voluntas, fidelisque devotio nota omnibus fuit? Cui talia respondenti si consensum praebere tentavero, magna illico sequitur absurditas; ut putetur, illis tantum mysteriis sufficientibus et salutem plenam conferentibus, aquam fontis aeterni non renasciturum suscipere, sed renatum. Video in hoc articulo posse usitatam canonum proponi sententiam, quae infirmos jubet, si pro se respondere non valeant, sed eorum voluntati testimonium sui proprio periculo dixerint, baptizari. Sub qua definitione magis arbitror quid Ecclesia facere debeat imperatum, quam quid ille percipiat indicatum. Videlicet ut minister verbi liber sit a culpa negligentiae, non ut ille ostendatur consors particepsque justitiae. Maxime, quia licet multos in hac re moveri videam, saepe tamen plus ipse commoveor; haesitans qualis debeat haberi sententia de his qui, etiamsi legitime sana mente baptizantur, praeveniente velocius morte, carnem Domini manducare et sanguinem ejus bibere non sinuntur. Nota quippe sunt fidelibus Salvatoris verba dicentis: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis . Unde petimus, ut velociori responsione nos instruas: utrum noceat, quantum noceat, an omnino nihil noceat, si quis baptizatus in nomine sanctae Trinitatis sacro cibo potuque fraudetur. Simul ad utraque respondere dignatus, quae praesumptione caritatis interroganda credimus, et quae multis utilissima fore suggerimus. Deus noster paternitatem vestram ad aedificationem nostram custodire dignetur, domine mi semper pater.
|
(Joan. VI, 54)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 12 |
216 EPISTOLA XII. Fulgentius Ferrando respondens ad propositas quaestiones de salute Aethiopis moribundi. 2. 4. 5. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 14. 15. 16. CAP. VII 18. CAP. IX. 22. 23. 25. 26.
|
Domino venerabili et in Christi caritate plurimum desiderabili, sancto fratri et condiacono FERRANDO FULGENTIUS, servorum Christi famulus, in Domino salutem.
|
CAPUT I.--1. Gaudeo, sancte frater, quod in corde tuo flamma caritatis, quae per Spiritum sanctum diffunditur, gratia subinde crescente nutritur: quae facit in his quae videntur plerisque dubia manifestum aliquid de litteris agnoscere; ne dum ambiguitas habetur in ipso sacramento salutis, putetur in vacuum credentibus dari gratia Salvatoris. Dicis itaque, quod religiosi cujusdam viri famulus, aetate adolescens, colore Aethiops, dominorum fidelium diligentia sacramentis ecclesiasticis imbuendus, fuerit ad ecclesiam traditus, et ex more catechumenus factus. Post aliquantum nihilominus tempus, propinquante solemnitate paschali, inter competentes oblatus, scriptus, eruditus, universa quoque religionis Christianae veneranda mysteria cognoscens atque percipiens, celebrato solemni scrutinio, per exorcismum contra diabolum fuerit vindicatus; cui se renuntiare constanter, sicut Ecclesiae , consuetudo poscebat, auditurus Symbolum fuerit professus. Jam insuper sancti Symboli verba memoriter in conspectu fidelis populi clara voce pronuntians, piam regulam dominicae orationis accepit. Qui simul jam, et quid crederet, et quid oraret intelligens, futuro baptismati parabatur. Quem dicis violentis febribus invasum, et crescente lethaii infirmitate turbatum. Adjicis autem quod persuaserit dierum brevitas ut ad fontem cum caeteris abluendus differretur, sive potius servaretur. Dicis quoque advenisse horam exoptatam cunctis, in qua populus acquisitionis Redemptori suo per baptismum consepultus vitam veterem deponeret, et novam resurrectionis fidem innovatus assumeret. Tunc ille, ut ais, in extremo halitu constitutus, sine voce, sine motu, sine sensu, nihil valens sacerdoti interroganti respondere, deferentium manibus apportatur, et pro eo vobis, quasi pro infante, respondentibus, mente absentissimus accepit baptismum; quem se accepisse, post paululum mortuus, in hac praesenti, quantum arbitraris, vita nescivit. CAP. II.--3. Hac itaque narratione completa deinde quaeris, utrum ei nihil ad aeternam beatitudinem consequendam vox ablata nocuerit. 217 Valde enim te timere testaris, ne propterea Deus, cui omnia possibilia sunt, facultatem loquendi denegaverit, quod eum beneficio secundae nativitatis judicarit indignum. Dicis quoque te non videre quomodo potuerit aetas illa rationis capax aliena confessione purgari, eo quod solos parvulos recte credamus offerentium fide salvari, quos originali tantum novimus iniquitate damnari: id agente divina justitia miris modis, ut quodammodo ubi minime propria, id est actualis, malitia reperitur, nec propria voluntas requiratur, sed per abundantiam gratiae detur, aliis credentibus, salus, quibus, aliis peccantibus, reatus adscriptus est. Hic autem, ut asseris, proprio vivebat arbitrio: super illud quod de radice traxerat, multa sine dubio vitia propria cupiditate contraxerat, plurimorum peccatorum vinculis obligatus, et non nisi voluntaria credulitate salvandus, quam in illo redemptionis loco confiteri nec voluit, nec valuit, qui nihil sentiens velle omnino aliquid non valuit. His verbis tuis alia sub timore interrogationis opponis dicens, « An fortassis scientis praeterita confessio remissionem peccatorum meruit etiam nescienti? Hoc, inquis, dicere dubito: ne quis mihi veraciter dicat: Ergo salvus esset, si nec ad ipsam tinctionem corporis pervenisset; quoniam, sicut asseris, expiationis meritum per mysteria transacta meruerat. Postremo, cur non etiam mortuos baptizemus, quos sacro baptismate repentina saepe mors abstulit, sed eorum tamen voluntas fidelisque devotio nota omnibus fuit? Adjicis deinde, quod si talia respondenti consensum praebere tentaveris, magna illico sequeretur absurditas, ut putetur illis tantum mysteriis sufficientibus, et salutem plenissimam conferentibus, aquam fontis aeterni non renasciturum suscipere, sed renatum. Postremo, ne quid vigilantissimae intelligentiae tuae sollicitudinique piissimae minus quaesitum putaretur, adjungis in hoc articulo posse usitatam canonum proponi sententiam, quae infirmos jubet, si pro se respondere non valuerint, sed eorum voluntati testimonium sui proprio periculo dixerint, baptizari. Sub qua definitione magis arbitrari dicis te quid Ecclesia facere debet imperatum, quam quid ille percipiat indicatum. Videlicet ut minister verbi liber sit a culpa negligentiae, non ut ille ostendatur consors particepsque justitiae. Maxime quia licet multos ex hac re, sicut ais, moveri videas, saepe tamen plus ipse commovearis, haesitans qualis debeat haberi sententia de his qui etiamsi legitime sana mente baptizantur, praeveniente velocius morte, carnem Domini manducare et sanguinem ejus bibere non sinuntur. Propter illa scilicet quae nota sunt fidelibus Salvatoris verba dicentis: « Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis . » Deinde petis ut velociori responsione vos instruam, utrum noceat, quantum noceat, an omnino nihil noceat, si quis baptizatus in nomine sanctae Trinitatis, sacro cibo potuque fraudetur. Quoniam igitur simul ad utraque nos respondere caritas imperat, dignum est ut imperanti caritati caritas libenter obediat. Speramus autem quoniam ad 218 persolvendum debitum caritatis illius gratia adesse dignabitur, a quo ipsa caritas inspiratur. CAP. III.--6. Primitus itaque meminisse nos oportet illius sententiae quam generaliter ad humani salutem generis promulgavit gratuita benevolentia Salvatoris. Illam porro nunc dico sententiam quam ipse Dominus tanto tenacius voluit nostris mentibus inhaerere, quantum eam cunctis praeceptis suis posteriore dignatus est tempore promulgare. Post resurrectionem siquidem corpore ascensurus in coelum, sed cum suis in terra divinitate mansurus, haec invenitur suis dixisse discipulis: Euntes in mundum universum praedicate Evangelium omni creaturae: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur . Bene hic Dominus eum qui crediderit et baptizatus fuerit salvari praedixit, non credentem autem damnandum sine dubitatione monstravit. In non credente quippe nulla fuit futuri ratio facienda baptismatis. Qui enim non crediderit, sive baptizetur, sive non baptizetur, sine dubitatione damnabitur. Hac autem sententia, qua Dominus statuit atque definivit omnem non credentem sempiterna punitione damnandum, non solum eos quos hujus vitae finis a sacramento baptismatis invenit alienos, verum etiam omnes haereticos divina non dubium est definitione damnandos. Si enim fides, quam unam esse beatus Paulus divino Spiritu repletus asseverat, illa est utique quae non ficta, sed vera ; quia finis praecepti est caritas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta ; quomodo credere dicitur, a quo fidei veritas non tenetur? Quidquid enim credentis animum continet quod a fidei veritate cognoscitur alienum, necesse est id esse mendacium. Odit autem Dominus omnes qui operantur iniquitatem, et perdet eos qui loquuntur mendacium . Propter quod et Sapientia in Proverbiis dicit: Quoniam veritatem meditabuntur fauces meae, abominata vero ante me labia mendacia . Non ergo accipiunt in baptismo salutem, qui non tenent in corde atque ore fidei veritatem. Ac per hoc licet formam pietatis habeant quae constat in sacramento baptismatis, abnegando tamen pietatis virtutem, nec vitam percipiunt, nec salutem. Quid autem talibus restat, nisi damnatio sempiterna quam eis pariet fides non vera, sed ficta? In talibus quippe nec caritas est de corde puro: quia secundum beati Petri sententiam , fide Dominus suorum corda purificat; nec cordis puritas esse potest ubi fides non est: quia nec fides omnino dicenda est, ubi vera non est. Quoniam igitur ubi est caritas de corde puro, ibi fides est non ficta, sed vera, cor autem non fictione fidei, sed veritate purgatur; manifestum est apud haereticos, in quibus non est veritas, sed fictio fidei, caritatem de corde puro nullatenus inveniri. Conscientiam vero bonam quomodo possunt habere, in quibus per incredulitatem habitat princeps ille malitiae? Isti ergo, nisi convertantur, et fidei veritate salventur, pro incredulitatis crimine damnabuntur: quia non illum dilexerunt, in quem non secundum veritatem fidei crediderunt, nec in eis potuit esse conscientia bona, quos constat contra fidem veram usque in finem vitae mortiferam tenuisse perfidiam. Nec moveat aliquem, quod licet fictam, tamen beatus Apostolus 219 fidem nuncupavit: quia alio loco, sicut unum Deum, sic unam praedicavit et fidem. Illud enim beatus Apostolus non secundum rei veritatem, sed secundum opinionem fidelium posuit. Nam et illud quod a pseudoapostolis praedicabatur, idem apostolus, et Evangelium nuncupat, et Evangelium non esse confirmat. Quod in epistola ejus, quae scripta est ad Galatas, continetur his verbis: Miror quod sic tam cito transferimini ab eo qui vocavit vos in gratia Christi, in aliud evangelium, quod non est aliud . Quomodo ergo aliud evangelium, si non est aliud, nisi aliud secundum perfidorum errorem, non autem aliud secundum fidei veritatem? Sic et fides a perfidis secundum propriam opinionem fingitur, a quibus vera fides quam Spiritus sanctus tribuit, non habetur. Falsi quoque nominis scientiam, idem beatus demonstrat apostolus, dicens: O Timothee, depositum custodi, devitans profanas vocum novitates, et oppositiones falsi nominis scientiae . Sicut autem illa quae falso nomine scientia nuncupatur, scientia non est, ita et fides quam non Spiritus divinitus infundit, sed humanus sibi spiritus fingit, utique fides non est; ac per hoc, secundum illorum opinionem fides dicitur, quae tamen fides esse nullatenus invenitur. Nam et deos invenimus in sanctis eloquiis appellari, quos tamen non esse deos ipsa prorsus eloquia divina testantur. Dicitur quippe in Psalmis: Omnes dii gentium daemonia . Hieremias quoque ait: Dii qui non fecerunt coelum et terram, pereant de sub coelo . Qui tamen alio loco ipsos quos deos nuncupat, ostendit non esse deos. Ait enim: Circuite insulam Cethim, et videte; et in Cedar mittite, et intelligite vehementer, et videte si facta sunt talia. Si mutavit gens deos suos, et isti non sunt dii . Invenimus autem Dei nomen in Scripturis sanctis, quantum nobis nunc occurrit, modis quatuor. Dicitur enim Deus secundum veritatem naturae, quomodo sola sancta Trinitas est unus, verus et incommutabilis Deus, qui ait: Videte quoniam ego sum Deus, et non est alius praeter me ; et de quo David dicit: Quis Deus praeter Dominum, aut quis Deus praeter Deum nostrum ? Hic est unus et solus Deus qui solus naturaliter Deus est. Ab hoc uno vero Deo quidam, ut essent dii, non naturaliter habuerunt, sed dono gratiae perceperunt. De talibus diis fuit Moyses, cui ille unus verus Deus ait: Ecce dedi te deum Pharaoni . De talibus sunt etiam illi de quibus dicitur, Ego dixi, dii estis, et filii Excelsi omnes . Isti ergo dii eam gratiam acceperunt ut dii essent, quam acceperunt ut filii Dei fierent. Dicit autem evangelista, quia quotquot acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri; his qui credunt in nomine ejus; qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, sed ex Deo nati sunt . Ipsis item dicitur, Ego dixi, dii estis, et filii Excelsi omnes . Duo ergo isti modi in nominando laudabiles: unus quo naturaliter vocatur verus Deus, alter quem per gratiam quibus voluit largitus est Deus; qui tamen ab invicem magna differentia distinguuntur. Ille quippe modus quo in Dei nomine veritas naturalis ostenditur, sic unum Deum ipsa naturalis nominis veritate demonstrat, ut deos in se nunquam vocari permittat. Hinc est quod 220 sicut solus Pater, aut solus Filius, aut solus Spiritus sanctus veraciter Deus dicitur, ita simul Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, non tres dii, sed unus Deus veraciter nominatur. Hoc habet illa Trinitas unus Deus, ut tres quidem personae sint, sed tres dii non sint: quia illa Trinitas unus verus est Deus. Ideo Dei Filius, non solum secundum veram divinitatem, quam habet de natura Patris, sed etiam secundum carnem quam veram naturaliter habet de corpore genitricis, Deus verus et creditur, et praedicatur a nobis. Quoniam aeterna divinitas Filii cum plena humanitate sua, et eadem plena humanitas Filii cum aeterna divinitate sua, una est in Trinitate persona: et ipse totus in divinitate atque humanitate sua unigenitus Filius cum Patre et Spiritu sancto unus est Deus. Alter vero modus quia non est naturae, sed gratiae, ideo sine aliqua fidei pravitate nomen deorum in se recipit; quia solam continet adoptivorum multitudinem, quibus, ut filii Dei fierent, summa Trinitas unus verus Deus tribuit potestatem.--CAP. IV.--In illo ergo modo claritas naturalis agnoscitur; in isto autem gratiae largitas invenitur. Duo vero residui modi quibus Deus, aut aliqua res aut persona nominatur, magis inveniuntur digni vituperatione quam laude. Et ideo in utroque manifesta invenitur culpa, quia nulli eorum vel natura potest inesse, vel gratia. Unus quippe est secundum affectum pravae cupiditatis, alter secundum opinionem erroris. Nam carnali cupiditati deditus animus, hoc sibi deum facit esse quod diligit prae omnibus. Hinc est quod beatus Apostolus, quorumdam terrena sapientium ventrem deum esse sine dubitatione pronuntiat, dicens: Quorum finis interitus, quorum deus venter est, et gloria in confusione eorum qui terrena sapiunt . Hic existimo Apostolum terrena sapere, pro terrena diligere posuisse. Talem sensum illo etiam loco arbitror contineri, ubi memoratus apostolus dicit: Igitur si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens: quae sursum sunt sapite, non quae super terram . Ostendens namque quod ea quae sunt super terram sapere non deberent, paulo post addidit: Mortificate ergo membra vestra quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam, et avaritiam, quae est simulacrorum servitus . Cum ergo mortificari praecipit membra nostra quae sunt super terram, concupiscentiam utique in nobis mortificari rerum imperat terrenarum. Propter quod alio loco dicitur: Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis . Quibus etiam vult et nos mortuos aestimemus, dicens: Existimate vos mortuos quidem esse peccato, viventes autem Deo in Christo Jesu . Illi quippe rei vivit quisque quam diligit, et illi se exhibet mortuum, cujus in se mortificavit affectum. Terrena ergo sapiunt qui terrena diligunt; et deum sibi ventrem faciunt qui gulae delectationibus illecebrosam sui cordis mancipant servitutem. Opinio vero humani erroris dupliciter sibi Dei nomen mendaciter in suum finxit exitium: quae gemina erroris opinio non minus sibi haereticos vindicat quam paganos; dum et istos et illos eo sibi subjicit, 221 quo simul omnes diversis vinculis multimodae falsitatis astringit. Pagani quippe, relicto vero Deo, falsorum deorum superstitioni deserviunt; haeretici autem de vero Deo falsa opinantes, veritati sanctae religionis obsistunt. Manifestum est igitur haereticos vinculo mortiferi erroris obstringi, nec debere dici fideles quos Ecclesia inimicos patitur pertinaces: quandoquidem infidelitatis reatus sit, vel falsa de vero Deo credere, vel falsum deum sub nomine veri Dei adorare. CAP. V.--13. Quoniam ergo de illa Domini sententia sumpsimus disputationis exordium, quae statuit, quia omnis qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvabitur ; illum puerum salvatum esse credamus, in quo nihil defuisse eorum quae ad baptismatis officium atque effectum pertinent invenimus. Officium quippe secundae nativitatis in fide et confessione, effectus autem in regeneratione consistit. Quotquot enim receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus . Credunt ergo, ut filii Dei fiant; quoniam ad hoc accipiunt gratiam fidei, ut credentes accipiant gratiam sacramenti. Dignum namque est ut dum corde creditur ad justitiam, ore confessio fiat ad salutem. Manifestum est autem quod, sicut officium credulitatis et confessionis pertinet ad catechumenum, sic effectus baptismatis pertinet ad ministrum; et dum ab illo per veram fidem confessio promitur, subsequenter est ut isto tingente salutaris mysterii gratia peragatur. Quam regulam in Actibus apostolorum sancti Philippi videmus opere custoditam: qui cum admoneretur a Spiritu sancto ut praedicaret Eunucho Dominum Jesum Christum, simulque ad quamdam aquam venisset, Eunucho postulante et dicente: Ecce aqua, quis prohibet me baptizari ? ille prius elicuit confessionis officium, cui recte sancti baptismatis ministraret effectum. Ideo respondit Eunucho: Si credis ex toto corde, licet . Et quia praecessit Eunuchi confessio, subsequenter etiam in eo per Philippi ministerium effectus sanctae regenerationis impletur. Qua ergo justitia ille qui credulitatis et confessionis persolvit officium, non consequeretur sanctae regenerationis effectum? Nam si ordo attendatur operis et mercedis, opus est in fide et confessione, merces in baptismo: ideo enim quisque dignus baptismate judicatur, quando praecedit fidei confessionisque meritum, cui tanquam in mercedem sancti baptismatis debeat tribui sacramentum. Dignus est autem operarius mercede sua . Non ergo baptismatis mercede fraudari debuit qui opus credulitatis et confessionis, divinitus data cordis et oris devotione, persolvit. Non hoc utique fuit hora baptismatis interrogandus, quod est antea in Symboli pronuntiatione confessus. Nihil itaque illi ad aeternam beatitudinem consequendam vox ablata nocuit, qui quandiu potuit, in ipsa fidei confessione permansit. Ablata non est, nec mutata; nec abolitum est quod dixit, quando dicere non potuit, quia quandiu sentire potuit, sententiam non mutavit. Sed « timeo, inquis, ne propterea Dominus, cui omnia possibilia sunt, facultatem loquendi denegaverit, quod eum beneficio secundae nativitatis judicavit indignum. » Imo magis ibi agnoscamus Dominum 222 nostrum non fuisse oblitum misericordiae suae, in quo etsi vocem abstulit, vitam tamen non ademit, ut quod praebuit credere confiterique, acciperet vivens. Sed dubitatur, « quomodo potuerit aetas illa rationis capax aliena confessione purgari. » Imo sua invenitur confessione purgata, cui tunc aliorum confessio subsecuta prodesse non posset, si propria minime praecessisset. Secundo itaque illi aliorum confessio sine dubio profuit, quando non nolentem praevenit, cum deficienti subsecuta subvenit, et quod in illo voluntas illuminata credendo et confitendo coepit, hoc pro illo caritas fraterna perfecit. CAP. VI.--Legimus itaque Dominum dixisse: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui est in coelis . Isti autem quandiu loquendi facultas fuit, confessio illa non defuit. Quis ergo dicere audebit confessionem illam salutis indignam, quam videt non voluntatis perversitate rejectam, sed infirmitatis necessitate comprehensam? Debilitata est enim lingua, non conscientia depravata; dicit autem Apostolus: Habentes autem eumdem spiritum fidei, sicut scriptum est: Credidi, propter quod locutus sum; et nos credimus, propter quod et loquimur . Ille itaque qui spiritu fidei accepto credidit, et locutus est, quoniam ipso Spiritu, quem acceperat, ut crederet, tunc carere poterat si negaret; quando non negavit, profecto non caruit. Ipso ergo Spiritu quo locutus est credens, redemptus est tacens: quoniam ipso Spiritu nativitas secunda perficitur, quo secunda credulitas datur. Proinde quando non defuit sano credendi et confitendi voluntas, non obfuit infirmo tacendi necessitas --17. Est autem verum, quia solum parvulos rite credimus offerentium fide salvari, quos originali tantum novimus iniquitate damnari, id agente divina justitia miris modis, ut quodammodo ubi minime propria, id est actualis malitia reperitur, nec voluntas propria requiratur; sed per abundantiam gratiae detur, aliis credentibus, salus, quibus, aliis peccantibus, reatus ascriptus est. Addis autem, quia hic proprio vivebat arbitrio: super illud quod radice traxerat, multa sine dubio vitia propria cupiditate contraxerat, plurimorum peccatorum vinculis obligatus, et non nisi voluntaria credulitate salvandus, cum in illo redemptionis loco confiteri nec voluit, nec valuit, quia nihil sentiens velle aliquid omnino non valuit. Haec nempe, carissime frater, verba sunt tua, quae in illa quam destinasti continentur epistola. Proinde originalis peccati primitus est qualitas attendenda: quod utique ab aliis admissum, in alios est generationis vitio propagatum. In cujus abolitione si quando illa aetas est, cui propria non possit inesse confessio, aliis credentibus et confitentibus, datur parvulis salus, quibus, aliis peccantibus, est reatus ascriptus. Quocirca quoniam in aetatibus jam ratione utentibus propria confessio quaeritur, illa scilicet ratione, quoniam et vivunt et intelligunt, habentes ex vita peccatum originis, et ex intelligentia peccatum propriae actionis, ideo istum recte dicimus sine dubitatione salvatum, quia et intelligens credidit, et 223 quod credidit propria confessione firmavit; et deinde, quamvis jam non intelligens, tamen adhuc vivens, sacramentum sanctae regenerationis accepit. Nam per sancti baptismatis sacramentum, illa vita est peccati originalis nexibus absoluta, quae fuerat ejusdem peccati vinculis obligata. Et quia tanta est virtus sancti baptismatis, ut ubi vitam invenerit, in qua illud originalis peccati vinculum solvat, omnia quae superadjecta repererit, secundae nativitatis beneficio diluat, juxta illud quod Apostolus ait: Nam judicium ex uno in condemnationem, gratia autem ex multis delictis in justificationem : digne illum credimus esse salvatum, cui et ante baptisma credulitas et intelligentiae confessio non defuit, et in hora baptismi vita, quamvis in infirmo et febricitante, permansit. Vita igitur quae contraxit originale peccatum, quia quando potuit, testimonium suae conscientiae atque intelligentiae dedit; etiam quando confiteri non potuit, illius confessionis merito remissionem peccati originalis accepit. Maxime consecratione unitatis Ecclesiae suffragante, qua factum est ut confessionem tempore praeterito redditam, quia non potuit in hora baptismi reddere propter infirmitatem corporis, adjutorio fraternae redderet caritatis: ut eorum membrorum verbo fuisset adjutus, quorum fuit consortio deputandus. Illo autem originali peccato dimisso, cuncta peccata quae propria voluntate contraxerat, dimissa fuisse nemo fidelium dubitat. Praeterita igitur scientis confessio remissionem peccatorum meruit etiam nescienti quid diceret, de quo nullatenus dubitemus. CAP. VIII.--19. Neque enim ab hac sententia nostrum animum revocare debet ulla suspicio, ne quis dicat, quod ille « salvus esset, si nec ad ipsam tinctionem corporis pervenisset, » cum utique non dicamus illum sine baptismi sacramento sola confessione potuisse salvari. Qui enim crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit. Illum utique adolescentem, quia credidisse et confessum fuisse novimus, ideo per sacramentum baptismatis salvum fuisse firmamus. Qui si non baptizaretur, non solum nesciens, sed etiam sciens nullatenus salvaretur. Via enim salutis fuit in confessione, salus in baptismate. Nam in illa aetate, non solum ei confessio sine baptismate nihil prodesset, sed nec ipsum baptisma non credenti neque confitenti ullatenus proficeret ad salutem. Ideo ergo illi Deus confessionem prodesse voluit, quia eum usque ad sanctam regenerationem in hac vita servavit. Donum itaque sanctae regenerationis sicut ille, quia voluit, petivit; sic Deus, quia voluit, dedit. Mortui cur non baptizentur. --20. Mortuos autem propterea non baptizamus, quia omne peccatum, sive originale, sive actuale, quia simul est animae carnique commune, nihil eorum dimittitur, si a sua carne anima separatur. Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut recipiat unusquisque propria corporis prout gessit, sive bonum, sive malum . Anima itaque sine carne nulla ratione salvatur, quae peccavit in corpore, nec credidit cum esset in corpore. Ac per hoc, malum recipit quod gessit in corpore, non bonum, 224 quod in corpore constituta non gessit. Caro quoque sine anima non potest baptizari, quia nec remissionem peccatorum accipere. Nam res quae non vivit, sicut peccare, ita poenitentiam peccati habere non potest. Quomodo sacramentum remissionis dari potest, ubi vita non est? aut quemadmodum caro baptizetur in remissionem peccatorum, ubi anima non est, cum qua simul adhaeret peccati consortium? Igitur etsi fuit cujusquam viventis voluntas fidelisque devotio, qui tamen defunctus est sine baptismatis sacramento, ideo mortuus baptizari non potuit, quia ab illo corpore anima cujus fuit voluntas fidelis devotioque discessit. Propterea iste igitur, de quo nunc agitur, digne baptizatus est, quia anima ejus, cujus voluntas fidelis et devotio nota omnibus fuit, usque ad horam sancti baptismatis in sua carne permansit. Illa igitur mysteria, quae ante baptisma in Ecclesia geruntur, concipi spiritualem hominem faciunt, non renasci. Hinc est quod perveniet ad salutem, si quem secunda nativitas educet in lucem. Ad quam lucem illis homo mysteriis praeparatur, sed baptismatis sacramento perducitur. Hoc est quod superius dixi in illis mysteriis esse salutis officium, in baptismate salutis effectum; quem utique non infirmitatis incursio, sed sola sibi potest negare mutatio voluntatis. CAP. X.--21. Proinde firmissime tenenda est illa canonum sententia paternorum, quae infirmos jubet, si pro se respondere non valeant, sed eorum voluntati testimonium sui periculo proprio dixerint, baptizari. Viderunt enim sancti Patres ream non esse voluntatem quae impedita cognoscitur, non mutata; nec debere denegari sacramentum baptismatis, ubi firmitas cognoscitur voluntatis. Hoc autem statuentes sancti Patres, et quid Ecclesia facere debeat, et quid ille percipiat, indicarunt. Neque enim hoc Ecclesia faceret, si ille nullum in hoc facto beneficium percepisset. Nam cum Ecclesiam Dei columnam et firmamentum veritatis esse testatur Apostolus, si aliquam in mysteriis fidei habet partem, ubi non sit veritas firma, non est in omnibus mysteriis columna et firmamentum veritatis . Quaecunque enim firmitas sacramentis ejus adimitur, ipsi Ecclesiae necesse est auferatur. Non ergo columna et firmamentum veritatis veraciter vocatur Ecclesia, si in ipso principali humanae salutis mysterio invenitur infirma. Sed quia veraciter columna et firmamentum veritatis ab Apostolo nuncupatur, quidquid secundum ipsius Ecclesiae constituta, in sanctis mysteriis redemptionis et reconciliationis humanae, intra eam datur et accipitur, firma veritate datur, firma veritate percipitur. Ut autem sanctae matris Ecclesiae generalia constituta, id est ea quae concordissima cunctorum firmat assensio pontificum, nullatenus repellamus, in Proverbiis ita praecipitur: Audi, fili, leges patris tui, et ne repellas instituta matris tuae . Quis ergo utilitatis aestimet vacuum, quod divinitus audit nullatenus repellendum? Si ergo qui sic baptizatur, non salvatur, nullus reatus est si hoc negligatur: nec minister verbi, si hoc non fecerit, tenebitur culpa negligentiae, si ille in quo hoc fit, particeps non potest esse justitiae. Ibi ergo quisque arguitur negligentiae 225 reus, ubi operis non desperatur effectus. Et sicut ille digne arguitur negligentiae qui quod utile est non operatur, ita illius qui superfluis laborem rebus impendit, recte ipse labor irritus atque inutilis improbatur. Quod et si in hac parte irritus labor impenditur, irrita erit Pauli apostoli sine dubitatione sententia qua dixit: Quia unusquisque propriam mercedem accipiet secundum suum laborem : cum procul dubio de ministris Christi et dispensatoribus mysteriorum Dei, sicut ejusdem epistolae locus indicat, loqueretur. Praemiserat enim: Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Dominus incrementum dedit . Quid autem fuit plantare Pauli, et Apollo rigare, nisi quod Paulus plantabat evangelizando verbum salutis, Apollo autem rigabat ministrando sacramentum baptismatis? Cum ergo dixisset Apostolus: Itaque neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus , ut ostenderet illius plantationis et rigationis firmam manere mercedem, continuo subdidit: Unusquisque propriam mercedem accipiet secundum suum laborem. Ostendens autem laborem divini operis inanem esse non posse, alio loco ejusdem epistolae sic loquitur: Itaque, fratres dilecti, stabiles estote et immobiles, abundantes in opere Domini semper, scientes quod labor vester non est inanis in Domino . Illud est autem opus Dei, quod sic impenditur unicuique viventi, ut ejus qui accipit aut animae prodesse possit, aut corpori. Et illa quidem quae prosunt animae, necesse est ut etiam corpori prosint; non autem omnia quae corpori prosunt, ad utilitatem pertinent animarum: sicut est cibus, potus, vestimentum et hospitium, quae inveniuntur non accipienti animae prodesse, sed danti. Sacramentum vero baptismatis ad hoc homini datur, ut anima cum carne salvetur. Quod profecto inaniter minister dat, si non ad hoc dat, ut ille qui baptizatur donum aeternae salutis accipiat. Inaniter enim sacramentum redemptionis datur, si non redimitur cui datur. Sed si attendamus verbum unum epistolae tuae, nulla hujus dubitatio remanebit. Dixisti enim, propterea hoc paternis canonibus definitum, « ut minister verbi liber sit a culpa negligentiae. » Quomodo autem in hac negligentia culpam minister incurrit, si in diligentia non aliquid proficit? Non enim inaniter negligentiae contrahit culpam, nisi quia hoc non fecit quod facere debuit: illud autem facere propterea deberet, quod prodesse poterat si fecisset. Ideo autem negligentiae culpam contradixit, quia obfuit non faciendo quod prodesset procul dubio, si fecisset. Proinde ideo debet, secundum paternos canones, infirmus ille cujus voluntati non deest attestatio proximorum, sine dubio baptizari, ut et minister verbi liber sit a culpa negligentiae, et ille fiat consors particepsque justitiae. CAP. XI.--24. Nullus autem debet moveri fidelium in illis, qui etsi legitime sana mente baptizantur, praeveniente velocius morte, carnem Domini manducare, et sanguinem bibere non sinuntur: propter illam videlicet sententiam Salvatoris qua dixit: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis . Quod quisquis non solum secundum veritatis mysteria, sed secundum 226 mysterii veritatem considerare poterit, in ipso lavacro sanctae regenerationis hoc fieri providebit. Quid enim agitur sacramento sancti baptismatis, nisi ut credentes membra Domini nostri Jesu Christi fiant, et ad compagem corporis ejus ecclesiastica unitate pertineant? Ipsis enim dicit beatus Apostolus: Vos estis corpus Christi, membra de membro . Quos ostendit non solum ipsius sacrificii participes, sed ipsum sanctum sacrificium esse, dum eos jubet vivam hostiam seipsos Deo, humiliter exhibere, dicens: Obsecro itaque vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem . Quod etiam sanctus Petrus similiter docens, ait: Et vos tanquam lapides vivi aedificati in domos spiritales, in sacerdotium sanctum, offerentes spiritales hostias acceptabiles Deo per Jesum Christum . Unde beatus Paulus cum quodam loco dixisset: Calix benedictionis cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est? et panes quos frangimus, nonne participatio corporis Domini est ? Ut nos esse ipsum verum panem verumque corpus ostenderet, continuo subjunxit: Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnes qui de uno pane participamus . Unde alio loco dicit: Unum corpus, et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae . Et iterum: Veritatem autem facientes in caritate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus. Ex quo totum corpus compactum et concretum per omnem juncturam subministrationis, secundum operationem in mensuram uniuscujusque membri, augmentum corporis facit in aedificationem sui in caritate . Nam et carnem Domini nos esse confirmans, ait: Nemo enim unquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam: quoniam membra sumus corporis ejus, et de ossibus ejus . Quocirca quoniam unus panis et unum corpus multi sumus, tunc incipit unusquisque particeps esse illius unius panis, quando coeperit membrum esse illius unius corporis, quod in singulis membris, quando in baptismo capiti Christo subjungitur, tunc jam Deo viva hostia veraciter immolatur. Illo enim nativitatis munere sic fit sacrificium, sicut fit et templum. Quod beatus Apostolus docens, ait: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis ? Qui ergo membrum corporis Christi fit, quomodo non accipit quod ipse fit? quando utique illius fit verum corporis membrum, cujus corporis est in sacrificio sacramentum. Hoc ergo fit ille regeneratione sancti baptismatis, quod est de sacrificio sumpturus altaris. Quod etiam sanctos Patres indubitanter credidisse ac docuisse cognoscimus. Beatus quoque Augustinus de hac re sermonem fecit admodum luculentum, et aptum aedificationi atque instructioni fidelium. Quem sermonem totum epistolae malui subjungere quia nec est prolixus, et in ipsa brevitate magnae instructionis ac suavitatis est plenus. « Hoc quod videtis in altare Dei, etiam transacta nocte vidistis, sed quid esset, quid sibi vellet, quam magnae rei sacramentum contineret, nondum audistis. Quod ergo videtis, panis est, et calix; quod vobis etiam oculi vestri renuntiant. Quod autem fides 227 vestra postulat instruenda, panis est corpus Christi, calix sanguis Christi. Breviter quidem hoc dictum est, quod fidei forte sufficiat; sed fides instructionem desiderat. Dicit enim propheta: Nisi credideritis, non intelligetis . Potestis ergo modo dicere mihi: Praecepisti ut credamus; expone ut intelligamus. Potest enim in animo cujuspiam cogitatio talis oboriri. Dominus noster Jesus Christus novimus unde acceperit carnem, de Virgine Maria: infans lactatus est, nutritus est, crevit, ad juvenilem aetatem perductus est, a Judaeis persecutionem passus est, ligno suspensus est, in ligno interfectus est, de ligno depositus est, sepultus est, tertia die resurrexit, quo die voluit in coelum ascendit. Illuc levavit corpus suum, unde est venturus ut judicet vivos et mortuos. Ibi est modo sedens ad dexteram Patris. Quomodo est panis corpus ejus, et calix, vel quod habet calix quomodo est sanguis ejus? Ista, fratres, ideo dicuntur sacramenta, quia in eis aliud videtur, aliud intelligitur. Quod videtur speciem habet corporalem, quod intelligitur fructum habet spiritalem. Corpus ergo Christi si vis intelligere, Apostolum audi dicentem fidelibus: Vos estis corpus Christi et membra . Si ergo vos estis corpus Christi et membra, mysterium vestrum in mensa Domini positum est, mysterium Domini accipitis. Ad id quod estis, Amen respondetis, et respondendo subscribitis. Audis ergo, Corpus Christi, et respondes Amen. Esto membrum corporis Christi, ut verum sit Amen. Quare ergo in pane? Nihil hic de nostro asseramus, ipsum Apostolum item audiamus. Cum ergo de isto sacramento loqueretur, ait: Unus panis, unum corpus multi sumus. Intelligite, et gaudete. Unitas, pietas, veritas, caritas, unus panis, unum corpus multi sumus . Recolite enim quia panis non fit de uno grano, sed de multis. Quando exorcizabamini, quasi molebamini; quando baptizati estis, quasi conspersi estis; quando Spiritus sancti ignem accepistis, quasi cocti estis. Estote quod videtis, et accipite quod estis. Hoc Apostolus de pane dixit, jam de calice quid intelligeremus, etiam hoc dictum satis ostendit. Sicut enim ut sit species visibilis panis multa grana in unum consperguntur; tanquam illud fiat quod de fidelibus ait Scriptura sancta: Erat illis anima et cor unum in Deum ; sic et de vino, fratres, recolite unde sit unum. Grana multa pendent ad botrum, sed liquor granorum in unitate confunditur. Ita Dominus Jesus Christus nos significavit, nos ad se pertinere voluit; mysterium pacis et unitatis nostrae in sua mensa consecravit. Qui accipit mysterium unitatis, et non servat vinculum pacis, non mysterium accipit pro se, sed testimonium contra se. » Arbitror, sancte frater, disputationem nostram, praeclari doctoris Augustini sermone firmatam, nec cuiquam esse aliquatenus ambigendum, tunc unumquemque fidelium corporis sanguinisque Dominici participem fieri, quando in baptismate membrum corporis Christi efficitur, nec alienari ab illo panis calicisve consortio, etiamsi antequam panem illum comedat, et calicem bibat, de hoc saeculo in unitate corporis Christi constitutus abscedat. Sacrament quippe illius participatione ac beneficio non privatur, quando ipse hoc quod illud sacramentum 228 significat invenitur. Ora pro nobis semper vegetatus fortis in Christo, sancte et venerabilis frater.
|
(Joan. VI, 54) (Marc. XVI, 15) (Ephes. IV, 5) (I Tim. I, 5) (Psal. V, 7) (Prov.
VIII, 7) (Act. XV, 9) (Gal. I, 6) (Tim. VI, 20) ( al. divinus) (Psal. XCV, 5) (Jer. X, 11) (Jer. II, 10) (Deut. XXXII, 39) (Psal. XVII, 32) (Exod. VII, 1) (Psal. LXXXI, 6) (Joan. I, 12) (Psal. LXXXI, 6) (Philip. III, 19) (Coloss. III, 1) (Ibid., 5) (Gal. V, 24) (Rom. VI, 11) (Marc. XVI, 15) (Joan. I, 12) (Act. VIII, 30) (Ibid., 37) (Luc. X, 7) (Matth. X, 32) (II Cor. IV, 13) (Rom. V, 16) (I Cor. V, 10) (I Tim. III, 15) (Prov. I, 8) (I Cor. III, 8) (Ibid.,
6) (Ibid., 7) (I Cor. XV, 38) (Joan. VI, 54) (I Cor. XII, 27) (Rom. XII, 1) (I Petr. II, 5) (I Cor. X, 16) (Ibid., 17) (Ephes. IV, 4) (Ibid., 15) (Ephes. V, 29) (I Cor. III, 16) (Isa. VII, 9) (I Cor. X, 27) (I Cor. X, 17) (Act. IV, 32) (al. tenet)
|
[Carthaginensis, in qua jam, Deo propitio,
diaconus militas] [F. baptismati] [una]
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | |
Fulgentius Ruspensis
| 13 |
EPISTOLA XIII. Ferrandus Fulgentio, quaestiones quinque proponens. 1. 2. 3.
|
Domino beatissimo, et cum omni veneratione inspiciendo sancto Patri FULGENTIO episcopo, FERRANDUS diaconus in Domino salutem.
|
Saepe multa volui affectu interrogare discendi, sed absentem magistrum frequentibus epistolis compellare, portitorum raritas ex itineris longinquitate prohibuit. Unde nunc beneficio praesentis occasionis admonitus, in unum congessi quae potui, et responsione vestra melius dilatanda breviter quaero; rogans obsecransque Christum, a quo intus audis quod doceas foris, ut veraciter dicas mihi: Utrum Trinitas inseparabilis propter unam eamdemque naturam, operationem, ac voluntatem, dici debeat separabiles habere personas, an etiam in personis sit omnino inseparabilis praedicanda. Vel, utrum Deus Dei Filius sicut dicitur natus, passus, mortuus, crucifixus; ita ejus divinitatem confirmare nos oporteat natam, passam, mortuam, crucifixam: quamvis sive Deus, sive divinitas nominetur, sola caro intelligatur mutabilis atque passibilis, secundum quam Deus aut divinitas pati potuit, quod in sua natura non potuit. Tertio adhuc requiro, utrum anima Christi susceptricis deitatis plenam habeat omnino notitiam, et quemadmodum se invicem norunt Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, ita idem Filius semetipsum per id quod homo est, in eo quod Deus, noverit; ex utraque, atque in utraque substantia totum capiens Patrem. An fortasse sicut oculis corporalibus Deum spiritum minime videt, ne non homini dignitas addita, sed natura credatur penitus commutata; sic rationalis animae quamvis pio intellectu, et corde mundissimo, non videri, neque comprehendi omnem divinitatis essentiam, ne quaelibet creatura inveniatur capere Creatorem. Patere me, obsecro, iterum quaerere; volo enim simul plura proponere, quia non est ubi sigillatim de singulis percontemur. Unum regnum Patris, et Filii, et Spiritus sancti credimus et fatemur, simul eos dominari creaturis omnibus sentientes. Quare ergo in orationibus sacerdotum, per Jesum Christum Filium tuum Dominum nostrum, qui tecum vivit, et regnat in unitate Spiritus sancti, per universas pene Africae regiones catholica dicere consuevit Ecclesia? Tanquam solus Filius cum Patre possideat regnum; in unitate, scilicet Spiritus sancti, aut regnantes adunare, non simul regnare Spiritus sanctus intimetur. Responde ad haec, rogo, celeriter, et inculto eloquio de rebus ignotis consulentem, suavissimo melle coelestis 229 pasce sermonis. Illud etiam dilucidans, quid sit quod Lucas evangelista coenam Domini narraturus, prius eum dicit calicem accepisse, et discipulis dividendum inter se continuo tradidisse; et tum deinde accepto pane dixisse: Hoc est corpus meum; et accepto similiter postquam coenavit calice, tunc dixisse: Hic calix novum Testamentum est in sanguine meo, qui pro vobis funditur . Nunquid unus calix secundo est datus, an alius prius, alius postea? Et si ita est, ad cujus rei pertinet sacramentum illud de quo maxime caeteri qui scripserunt Evangelia, tacuerunt? Noli, quaeso, differre responsum, nec paratum animum longa exspectatione suspendas. Occupationum quippe vestrarum debemus mereri vel partem. Rogo etiam, ut librum de Regula verae fidei relegendum nobis jubeas destinare, et epistolam ad Joannem Tharsensem episcopum, ubi de malefico quodam judici non tradendo memini plenissime disputatum. Codices duos suscepi, et infanti Hermiae proprium reddidi. Jube etiam epistolam de Oratione, quam ad me hic positum mandare dignatus es, iterum huc scriptam dirigere. Dum enim pro splendore sui a multis quaeritur ad legendum, faciente nostra oblivione, apud quem remanserit ignoramus. Sanctos presbyteros, diacones, beatamque congregationem supplex saluto. Deus noster paternitatem tuam ad aedificationem nostram conservare dignetur incolumem, domine pater. Amen.
|
( al. ut) (Luc. XXII, 17 et seq.)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 14 |
EPISTOLA XIV. Fulgentius Ferrando, respondens ad propositas quinque quaestiones. 1. 230 QUAESTIO PRIMA. 2. RESPONSIO. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 240 QUAESTIO SECUNDA. 15. RESPONSIO. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. QUAESTIO TERTIA. 25. RESPONSIO. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 33. 34. QUAESTIO QUARTA. 35. 258 RESPONSIO. 36. 37. 38. QUAESTIO QUINTA. 39. RESPONSIO. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47.
|
Epistola tua, sancte frater, et condiacone Ferrande, laetificavit cordis mei simul, et excitavit affectum; ut et certus de tua salute gauderem, et intentus quod quaeris inquirerem; ab illo utique cui et debetur gratiarum actio, et a quo est vera salubrium rerum exspectanda ac postulanda cognitio: ut idem qui prospero auditu gaudium donat, etiam infusione gratiae spiritalis intelligentiam tribuat; et sicut ipse ad inquirendum se accendit studium, ita pulsantibus ad se largiatur ingressum. Tunc enim in gaudium Domini nostri poterimus intrare, si nos hic dignatus fuerit in illud magnum pietatis sacramentum dono gratiae spiritalis inducere, et ad devitandum vitae hujus defectum, qui nobis subrepit frequenter infirmis, panem nobis ipse tribuat intelligentiae spiritalis; nec nos permittat veternosae corruptioni exterioris hominis subjici, sed ad studium sanctae cogitationis , et operis interiorem nostrum de die in diem faciat coelesti lumine renovari. Dicta tuae igitur epistolae jam ponamus; ut quod Dominus donaverit, quaestionibus singulis respondere possimus.
|
Exigis namque ut veraciter dicam tibi, Utrum Trinitas inseparabilis propter unam eamdemque naturam, operationem, ac voluntatem, dici debeat separabiles habere personas, an etiam in personis sit omnino inseparabilis praedicanda. Haec esse verba primae quaestionis procul dubio recognoscis. Ubi nobis illud est principaliter intuendum, quia Trinitas inseparabilis dici non debet, si possunt illae tres personae aliquatenus separari. Hoc enim vere inseparabile dicitur, quod nullatenus separationem potest recipere. Nam quod non separatur, sed separari potest, inseparabile non est. Quod si quisquam separari posse putat in Trinitate personas, non Trinitas est inseparabilis dicenda, sed unitas. In personis quippe Trinitas constat, unitas in natura. Sed nescio utrum nostra possit assertio veritate fulciri, quando sic inseparabilem naturam dicimus ut ejusdem naturae personas separabiles asseramus: cum utique una natura, quae non potest in personis dividi, ipsa inseparabilitate sua, nec ipsas ostendat separari posse personas. Nam separationem naturae absque separatione personae, ut non longius eamus, in ipsis hominibus invenimus. Carnem quippe humanam nemo dubitat ad naturam hominis pertinere; cujus tamen potest fieri separatio, si quodlibet membrum praecidatur a corpore: quae tamen praecisio non in se potest separationem habere personae. Neque enim cum manus aut pes a corpore praeciditur, cum eodem membro etiam persona hominis separatur; quamvis fiat quaedam naturae separatio, cujus pars praecisa invenitur in membro. Sed sicut ille homo si vivit postquam membro caruerit, naturalis definitionis plenitudine non carebit, qua dicitur homo animal rationale, mortale: sic habens naturae definitionem veram, necesse est ut propriam quoque habeat cum natura personam, quamvis partem naturae, id est partem carnis a se habeat separatam. Cum vero separantur homines personis, natura quoque sine dubio separantur. Quoniam non separatur persona, cum manus aut pes separatur a corpore: separatur autem in personarum separatione natura, cum homo separatur ab homine. Inseparabilis igitur naturae unitas non potest separabiles habere personas. Proinde considerare debemus illam Trinitatis unam eamdemque naturam ita totum implere, ut non sit aliquid ubi non sit. Inde est enim quod et ubique tota est, et loco nullatenus continetur; tota scilicet in spiritibus et corporibus singulis, et tota simul in omnibus creaturis. Nunc enim non de gratia loquimur, qua se Deus gratuito munere misericordiae suae salvandis hominibus praebet; sed de natura, qua Deus omnia quae fecit, et implet, et continet; secundum quam dicit: Coelum et terram ego impleo ; et secundum quam ipsi Deo beatus David 231 dicit: Quo ibo a Spiritu tuo, et a facie tua quo fugiam? Si ascendero in coelum, tu illic es; et si descendero ad infernum, ades . Et de Christo qui est sapientia Dei, dicitur: Attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter . De Spiritu quoque sancto Scriptura divinitus inspirata sic loquitur: Quia Spiritus Domini replevit orbem terrarum; et hoc quod continet omnia, scientiam habet vocis . Invenitur autem hic vocem cordis significasse, non corporis, vocem scilicet non corporeae locutionis, sed intimae cogitationis. Vocem illam, quam solus Deus audit clamantem, quando in occulto solus aspicit cogitantem. Ideo sequitur dicens: Propter hoc qui loquitur iniqua, non potest latere; sed nec praeteriet illum corripiens judicium suum . Ostendens autem ubi sit haec iniqua locutio, ut agnoscatur conscientiae magis esse quam linguae, hoc sancta Scriptura subsequenter aperuit, dicens: In cogitationibus enim impii interrogatio erit . Haec ideo dixi propter quod de sancto Spiritu dicitur, quia quod continet omnia, scientiam habet vocis. Omnia quippe continens non est minor Patre vel Filio Spiritus sanctus; et habens intimae cogitationis scientiam, Deus verus agnoscitur qui occultorum cognitor invenitur. Scientia vero quae comprehendit occulta, sine dubio continet et futura: quod summo ac vero Deo vera fides assignat, sancta Susanna Deum verum taliter invocante: Deus, qui occultorum es cognitor, qui scis omnia antequam fiant . Trinitas itaque, id est Deus unus, verus, et bonus, aeternus, incommutabilis, et immensus, ubique totus est secundum immensitatem atque omnipotentiam naturalem, quamvis non in omnibus habitet secundum gratiae largitatem. Hinc est quod cum Deus per Hieremiam dicat- Ego sum Deus approximans, et non Deus de longinquo , memoratus tamen propheta eidem Deo dicit de quibusdam: Juxta est ori eorum, et longe a renibus eorum . Deus ergo bonis et natura propinquat et gratia: natura, qua creat; gratia, qua salvat: natura, qua facit esse homines; gratia, qua justificat peccatores: natura, qua eos facit ex hominibus nasci; gratia, qua dat eis potestatem filios Dei fieri : natura, qua facit ut vivant; gratia, qua facit ut sobrie, et juste, et pie vivant : natura, qua eos facit in hoc mundo parvo tempore vivere; gratia, qua eos facit in coelo sine fine regnare. In malis vero sola est Deus immensitate atque omnipotentia naturali; qua eos facit esse, vivere, atque sentire; rationales esse, liberum quoque habere voluntatis arbitrium; sed liberum, non liberatum. Liberum enim arbitrium manet etiam nunc in hominibus per naturam, quod in quibus voluerit Deus, dignatur liberare per gratiam. Ex quo enim primus homo libero arbitrio venundatus est sub peccato, ideo mala coepit esse libertas hominis, quia ipsi libero arbitrio ablata est bonitas voluntatis: et sic in eodem hominis arbitrio coepit esse mala libertas; ut ipsa illi, et omnibus deinde per concubitum nascituris fieret inimica captivitas. Deus ergo, sicut supra diximus, per immensitatem naturae suae, totam creaturam suam et continet et implet; ac per hoc, totum implet Pater, totum Filius, totum Spiritus sanctus; quia et Pater, et Filius, et Spiritus sanctus 232 naturaliter unus est Deus. Non sic est autem una natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti, id est trium illarum personarum, sicut est humana natura, trium quorumlibet hominum; quorum sic est una natura, ut eorum tamen et animae separentur et corpora: cumque sit in tribus hominibus unitas naturalis, nullius tamen est cum duobus caro, animave communis. Hinc est quod separari ab invicem creaturae quaelibet consubstantiales possunt: quia singulae earum totae ubique esse non possunt: nam et cum in illis fit per gratiam fidei, ut multitudinis credentium sit cor et anima una ; possunt tamen in personis separari locorum situ, licet cordis non separentur affectu; possunt et aliquae infideles ex fidelibus fieri, et ab illius unius animae societate disjungi. Natura vero Trinitatis, quae sola est ubique tota, sicut ubique suum habet et unum et totum, sic separationem non potest recipere personarum. Nominantur quidem illae personae aliquando singulae; sed ita se voluit ipsa Trinitas inseparabilem ostendere in personis, ut nullum ibi nomen sit quo sic vocetur quaelibet una persona, ut non aut tribus naturali unitate conveniat, aut alteram ad alteram referri, etiam ipso nomine singularitatis ostendat. Nam de illis vocabulis, quibus ad se proprie dicuntur Pater, et Filius, et Spiritus sanctus; in quibus scilicet non singularitas cujusque personae, sed communio monstratur unius essentiae; non est aliquod nomen quod sic Patri convenire possit aut Filio, ut Spiritui sancto convenire non possit. Dicitur enim Pater naturaliter Deus; sed naturaliter est Deus et Filius, naturaliter est Deus et Spiritus sanctus; nec tamen tres Dii, sed unus naturaliter Deus est Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Omnipotens est Pater, sed omnipotens est Filius, omnipotens est Spiritus sanctus; nec tamen tres Dii omnipotentes, sed unus Deus omnipotens est Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Aeternus est sine initio Pater, aeternus est sine initio Filius, aeternus est sine initio Spiritus sanctus; nec tamen tres Dii aeterni, sed unus Deus aeternus est Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Immensus est Pater, sed immensus est Filius, et immensus est et Spiritus sanctus; nec tamen tres Dii immensi, sed unus Deus immensus est Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Ubi ergo sic est nomen quodlibet unum, ut simul et tribus et singulis indifferenter possit convenire personis; et ita singulare in natura est, ut in personis esse plurale non possit; quomodo separabiles esse personas dicimus, quando pluralem numerum in nomine recipi non videmus? Quidquid enim singulariter tantum secundum naturam dicitur, necesse est ut in personis quoque inseparabiliter intimetur: et ostendit ipsa veritas personas non posse dividi, ubi quodlibet nomen, quod tamen ad se, non ad alteram unaquaeque persona dicitur, sicut singulariter in una dicitur, sic etiam in tribus singulariter nominatur. Nam in una persona dicitur unus angelus, dicitur unus homo: sed si tres personae fuerint angelorum aut hominum, nec unus angelus, nec unus homo poterit nominari: quia in illis tribus personis, quae in natura vel angelica vel humana reperiuntur, non unus angelus aut unus homo, sed sine dubio tres angeli vel tres homines necesse 233 est nuncupentur: caeterum nec unus angelus, nec unus homo dici potest illa vel angelicarum vel humanarum pluralitas personarum; quia vero tres illae personae vel angelorum vel hominum separari possunt, ideo ipsae tres personae non recipiunt simul unum naturae singulare vocabulum; sed vel tres angeli vel tres homines sine dubio nominantur. Non autem ignoramus per gratiam Dei fieri ut plures homines possint aliquo singulari nomine nuncupari: sicut est illud quod supra jam posuimus: Multitudinis autem credentium erat cor et anima una : quae tamen sic dicitur anima una, ut dicantur et animae, fidelium scilicet, non impiorum. Fidelibus enim discipulis Dominus loquebatur, quibus ait: In patientia vestra possidebitis animas vestras . Fidelibus etiam beatus Petrus dicit: Credentes autem exsultate laetitia inenarrabili, et honorificata; recipientes finem fidei vestrae, salutem animarum . Dicitur etiam in libro Sapientiae: Justorum animae in manu Dei sunt . Scimus etiam Thessalonicensibus beatum dixisse Apostolum, quorum electionem sciebat a Deo: Ipse autem Deus pacis sanctificet vos per omnia; et integer spiritus vester, et anima, et corpus sine querela in die Domini nostri Jesu Christi servetur . Sed etiam in hymno trium puerorum nihilominus legitur: Benedicite, spiritus et animae justorum, Domino . Scimus per gratiam Dei et sanctam Ecclesiam unam virginem nuncupari, dicente Apostolo: Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo ; sed in ipsa una virgine plurali numero etiam virgines nuncupantur. Legimus etiam: Afferentur Regi virgines post eam . Nec illud est dubium, unam esse Ecclesiam quae per totum est orbem diffusa terrarum, quae ab Apostolo appellatur Ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis : quae tamen sic una, sic est et Ecclesia, ut in ea plures appellentur Ecclesiae. Ipse enim beatus Apostolus dicit: Eram autem ignotus facie Ecclesiis Judaeae, quae erant in Christo . Sed et fratrem se dicit Corinthiis destinasse, cujus laus est in Evangelio per omnes Ecclesias . Ecclesiis quoque Galatiae se scripsisse in ejusdem epistolae demonstravit exordio. Fideles quoque suos unum lumen esse Dominus noster ostendens, ait discipulis suis: Vos estis lumen mundi ; et tamen Dei filios lumina beatus Jacobus appellare non dubitat, dicens: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum . In his itaque omnibus et singulare invenimus vocabulum, et plurale: ideo autem plurale, quia omnes creaturas separabiles esse ipsa qualitas naturalis ostendit; ideo vero singulare, quia ut sit una anima, unus spiritus, una virgo, una Ecclesia, unum lumen, hoc illa una Trinitas per suam gratiam fecit; quae tam in natura quam in personis sic est inseparabilis, ut quidquid ibi tam de una quam de tribus personis singulariter dicitur, pluraliter non dicatur. Non itaque possunt Patris, et Filii, et Spiritus sancti separari personae, quibus unum nomen naturale sic convenit, ut in tribus personis plurale esse non possit: excepto enim hoc ipso, quo personae dicuntur, nullum nomen aliud in Patre, et Filio, et Spiritu sancto potest inveniri, quod non singulariter tantummodo nominetur. Vix autem hoc unum reperire potuit humani sermonis inopia, 234 ut saltem tres diceret esse personas; ne si vel hoc non diceretur, Trinitas esse nullatenus crederetur, et in illa omnimoda taciturnitate, fidei periculum nasceretur Quocirca, secundum veritatem fidei Christianae dicimus, unum Deum esse naturaliter Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum. Necesse est autem ut sicut Trinitatem dicimus unum Deum, ita dicamus unum omnipotentem, unum aeternum, unum immensum, unum magnum, unum altissimum; et quidquid, in quantum Deus hominibus dedit, non solum in singulis personis, sed etiam simul in tribus ad seipsum singulariter nominatur. Ne vero ex hoc quod Pater unius est personae vocabulum, Filius quoque una tantum dicitur in Trinitate persona, similiter et cum Spiritus sanctus proprie dicitur, unius personae singularitas intimatur, quisquam velit istas tres separabiles asserere et affirmare personas: in quo unicuique personae sic unum ex his tribus nominibus convenit, ut commune tribus personis esse non possit. Quisquis hoc tentat objicere, si sic sentit ut loquitur, et hoc tenet conscientia quod indicat lingua, minus attendit, haec nomina esse sine dubio relativa. In quolibet autem relativo nomine sic certum est unam in seipsa significari personam, ut hinc referatur ad alteram: et non solum in his quae eadem sunt, sicut dicitur frater ad fratrem, amicus ad amicum, vicinus ad vicinum; sed etiam in his quae diversa sunt, sicut dicitur pater ad filium, filius ad patrem, genitor ad genitum, vel genitus ad genitorem; ex quolibet horum nomine geminam intelligi solere personam. Neque enim in his nominibus sic una persona singulariter dicitur, ut non ad alteram ipso suo nomine referatur: relativo enim vocabulo sic persona quaelibet dicitur in se, ut non dicatur ad se. Ad agnoscendum itaque inseparabilitatis indicium ita se illa una veraque divinitas in singulis personis voluit incommunicabiliter nominari, ut una tamen persona sine altera non posset intelligi. Nam cum Pater ad Filium, vel Filius referatur ad Patrem, licet singula singulis tantum possint nomina convenire personis, et communionem illorum duorum nominum omnino recuset proprietas personarum, non tamen Pater sine Filio cognoscitur, nec sine Patre Filius invenitur. Relatio quippe illa vocabuli personalis personas separari vetat: quas etiam dum non simul nominat, simul insinuat. Nemo autem audire potest unumquodque istorum nominum, in quo non intelligere cogatur et alterum: quod nobis beatus Joannes insinuat, dicens: Omnis qui negat Filium, nec Patrem habet; qui confitetur Filium, et Patrem habet . Quod utique propterea dixit, quia inseparabiliter Pater referatur ad Filium, et inseparabiliter Filius referatur ad Patrem. Non ergo separatur persona Patris a persona Filii, quotiens aut Pater tantum nominatur, aut Filius: quandoquidem Pater non dicitur, nisi referatur ad Filium, nec Filius dicitur, nisi referatur ad Patrem: in Patris enim nomine ita genitor agnoscitur, ut ex hoc et ille qui est genitus intimetur, et appellatio geniti admonet personam genitoris agnosci. Hinc est quod sicut ab eo qui confitetur Filium, 235 Pater habetur, sic ab eo qui Filium negaverit, non habetur. Quisquis ergo separabiles dicit esse personas Patris et Filii, ostendat in quolibet eorum aliquod vocabulum personale quod ita unius personae sit, ut ad alteram referri non possit. Sed quia hoc nullatenus invenitur, hoc sine dubio ad veram pertinet fidem: ut tres illas unius atque inseparabilis naturae personas sicut non confundimus, ita separare nullatenus audeamus. Quandoquidem ita nobis hoc dignata est ipsa Trinitas evidenter ostendere, ut etiam in his nominibus, quibus voluit singillatim personas agnosci, unam sine altera non permittat intelligi. Nam excepto quod ad se relative dicuntur Pater et Filius, ubi inseparabiliter necesse est referatur alter ad alterum, cum ista nomina sint utique personarum, non minus omnis contradictio deficit in illo personali nomine Spiritus sancti; qui non aliud personaliter vocatur cum dicitur Spiritus sanctus, quam hoc quod naturaliter et Pater vocatur et Filius. Nam et Pater naturaliter spiritus est, et Filius naturaliter spiritus est; et Pater naturaliter sanctus est, et Filius naturaliter sanctus est. Quomodo ergo potest persona Spiritus sancti a persona Patris aut Filii aliquatenus separari, cum hoc habeat Spiritus sanctus in ipso personali nomine, quod cum Patre et Filio unitate naturali cognoscitur habere commune? Hoc enim nomine non ad solum Patrem, sicut Filius; nec ad solum Filium, sicut Pater: sed simul et ad Patrem et ad Filium refertur, quando et Patris et Filii Spiritus nuncupatur. Nam et cum ipse Spiritus sanctus dicitur donum, ad donatorem inseparabiliter refertur. Hanc inseparabilitatem personarum sciens beatus David, dicebat Deo: Quo ibo a Spiritu tuo, et a facie tua quo fugiam? Si ascendero in coelum, tu illic es; si descendero in infernum, ades . Quod utique non diceret, si personam Spiritus sancti a persona Patris separabilem sciret. Propterea autem se nec ab Spiritu Dei abire, nec ab ipso Deo fugere quoquam posse dicebat, quia noverat, inseparabiliter et Deum esse in Spiritu suo, et Spiritum Dei esse in Deo: non sicut est in Deo creatura, sed sicut spiritus ejus, qui non alterius naturae est quam est ipse Deus in quo est. Quod illo loco sanctus ostendit Apostolus, ubi cum dixisset: Nobis enim revelavit Deus per Spiritum suum: Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei; continuo humani spiritus induxit exemplum, dicens: Quis enim scit hominum quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui in ipso est? Ita ea quae Dei sunt, nemo cognovit nisi Spiritus Dei . Sicut ergo spiritus hominis, qui in ipso est, ideo scit quae sunt hominis, quia ejusdem naturae est cujus est homo in quo est : ita et quae Dei sunt ideo nemo cognovit nisi Spiritus Dei, quia sic in Deo est per unitatem naturae, ut non sit aliquid in Deo, quod non possit Spiritus ejus naturali unitate cognoscere. Istam quippe plenitudinem cognitionis sola possidet unitas naturalis; per quam sic est in Deo Spiritus ejus, ut unus cum illo sit naturaliter Deus. Qui tamen sic in Deo est, et unus cum illo Deus est, ut non cum eo unam personam habeat, sicut habet cum homine spiritus 236 qui in homine est. Sed illud cognitionis exemplum pro unitate naturali, quae nullam in Patre, et Filio, et Spiritu sancto differentiam cognitionis esse permittit, beatum Apostolum posuisse certissimum est: quia una illa natura inseparabilis, totum quidquid in se naturaliter est, non diversum sed unum, et totum sicut in tribus, sic in singulis constat esse personis. Ubi ad demonstrandam propriam Spiritus sancti personam, vere in ejusdem doctrina Spiritus apostolica vigilavit auctoritas, ut diceret: Nos autem non spiritum mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est : quod dici de spiritu hominis nullatenus potest, qui sic esse in homine dicitur, ut esse ex homine non dicatur. Spiritus autem sanctus in Deo est unitate naturae, ex Deo est etiam proprietate personae. Per illam ergo unitatem naturae, per quam ea quae Dei sunt nemo cognovit, nisi Spiritus Dei, etiam illud intelligitur quod Filius dicit: Nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare . Per eamdem naturae inseparabilis unitatem, et se in Patre, et in se Patrem Filius esse testatur. Nam cum discipulis dixisset: Si me cognovissetis, et Patrem meum utique cognovissetis : Philippus vero cum Patrem sibi postularet ostendi, sic Dominus ipse respondit: Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me? Philippe, qui me vidit, vidit et Patrem. Quomodo tu dicis, ostende nobis Patrem? Non credis quia ego in Patre, et Pater in me est? Verba quae ego loquor vobis, non a me ipso loquor; Pater autem in me manens, ipse facit opera. Non creditis quia ego in Patre, et Pater in me est? Alioquin propter opera ipsa credite . Ex eo igitur quod inseparabiles sunt Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, consequens est ut inseparabiliter operentur. Quod si Trinitas illa separabiles posset habere personas, essent et aliqua separata opera Trinitatis. Nam si attendamus illud quod Scriptura sancta dicit de sapientia: Splendor est enim lucis aeternae , sicut splendorem luci videmus inseparabiliter inhaerere, sic agnoscamus Filium a Patre separari non posse. Ipsum enim apostolica praedicat auctoritas splendorem gloriae, et figuram substantiae Dei ; quod sequens beatus Ambrosius in hymno matutino splendorem paternae gloriae Filium esse pronuntiat. Illo quoque exemplo inseparabiles personas Patris, et Filii, et Spiritus sancti, convenit ut credamus, quo ipse Unigenitus Deus sic in unitate personae suae naturam divinam humanamque conjunxit atque univit, ut a se omnino non possint separari. In una enim persona Unigeniti Dei, qui tanquam sponsus processit de thalamo suo , inseparabilis permanet utriusque naturae unitio. Nec ideo debet aliquis aestimare utramque ab invicem divelli potuisse naturam; quia per susceptionem mortis, et caro exanimis in sepulcro jacuit, et anima in infernum, carne moriente, descendit: quandoquidem etiam cum interveniente morte anima discessisset a carne, inseparabilis in Christo utraque natura permansit: quia nec in inferno animam suam, nec in sepulcro carnem suam divinitas immensa deseruit. In tantum autem inseparabilis est in Christo utraque natura, ut ex hoc Eutyches in errorem caderet, et unam videns in Christo personam, unam quoque in eo naturam 237 impie praedicaret; volens confundere quod vidit separari non posse. Sic autem iste in duabus naturis quas inseparabiliter unius esse personae cognovit, crimen impietatis incurrit; sicut Sabellius in tribus personis, propter unitatem naturae, caecitate mortiferae infidelitatis erravit; non intelligens personas Patris, et Filii, et Spiritus sancti sine confusione subsistere, quas audiebat unitate naturali prorsus inseparabiles permanere. Sed utrumque Trinitas inseparabilis vicit, utrumque unitas inconfusa contrivit, uterque a vulva Ecclesiae matris alienatus abscessit, uterque a ventre piissimae genitricis erravit, et semetipsum, suosque complices barathro impietatis immersit. Vera quippe in Trinitate Deo non solum naturae unitas, verum etiam inconfusa atque inseparabilis manet personarum proprietas: et nihilominus in una Christi persona, duarum permanet inconfusibilis atque inseparabilis plena veritas naturarum. Quod si in Christo propter unitatem personae, inseparabilis invenitur unitio divinae humanaeque naturae , quanta inseparabilitas credenda est illis tribus inesse personis, quarum est et unitas, et aeternitas, et simplicitas, et immensitas naturalis? Hanc beatus Ambrosius veraciter praedicat et confirmat in libro primo de Spiritu sancto , haec dicens: Quis igitur audeat dicere discretum a Deo Patre et Christo esse Spiritum sanctum, cum per ipsum ad imaginem et similitudinem Dei esse mereamur? Alio quoque loco dicit: Quis autem potest a Patre et Filio Spiritum sanctum separare, cum vel appellare Patrem et Filium sine Spiritu sancto non quaemus? Nemo enim dicit Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto. Ergo si appellare Dominum Jesum sine Spiritu sancto utique non possumus, possumus sine Spiritu praedicare ? Ista trium inseparabilitas personarum a beato quoque Augustino indubitanter asseritur. In libro primo de Trinitate , cum solum dixisset Filium de Virgine Maria natum, solumque Spiritum sanctum in specie columbae super Jesum baptizatum, et die Pentecostes linguis divisis velut ignem super discipulos advenisse; soliusque Patris fuisse vocem dicentis: Tu es Filius meus , quando Filius baptizatus est a Joanne, et quando sonavit vox, dicens: Et clarificavi, et iterum clarificabo , ostendens tamen inseparabiles esse, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, istam sententiam intulit, dicens: Quamvis Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, sicut inseparabiles sunt, sic inseparabiliter operentur. Cernis nempe quomodo beatus Augustinus nullam hic separabilium personarum suspicionem relinquit, quando Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, sicut inseparabiles sunt, sic 238 inseparabiliter asserit operari. Quam sententiam tali conclusione confirmans , ait: Haec et mea fides est, quando haec est catholica fides. Item alio ejusdem libri loco dicit: Denique propter ipsam inseparabilitatem sufficienter aliquando nominatur vel Pater solus, vel Filius solus, adimpleturus nos laetitia cum vultu suo, nec inde separatur utriusque Spiritus, id est, Patris, et Filii Spiritus, qui Spiritus sanctus proprie dicitur, Spiritus veritatis, quem hic mundus accipere non potest . Hoc est enim plenum gaudium nostrum, quo amplius non est, frui Trinitate Deo, ad cujus imaginem facti sumus. Propter hoc aliquando ita loquimur de Spiritu sancto, tanquam solus ipse sufficiat ad beatitudinem nostram; et ideo solus sufficit, quia separari a Patre et Filio non potest; sicut Pater solus sufficit, quia separari a Filio et Spiritu sancto non potest; et Filius ideo sufficit solus, quia separari a Patre et Spiritu sancto non potest. Haec est beati Augustini, secundum catholicae fidei veritatem, de Patris, et Filii, et Spiritus sancti inseparabilitate sententia: quam ne quisquam secundum solam naturam, et non etiam secundum personas acciperet, planius hoc et manifestius paulo post in eodem libro curavit ostendere, dicens: Sed propter insinuationem Trinitatis, personis etiam singulis nominatis dicuntur quaedam separatim, non tamen aliis separatis intelliguntur; propter ejusdem Trinitatis unitatem, unamque substantiam atque deitatem Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Alio quoque memorati libri loco plenissime hoc inculcans, cum de Filio dixisset: Ex hoc enim rogat, quo minor est Patre; quo vero aequalis est, exaudit cum Patre; inseparabilitatem personarum ostendens, ait: Unde se ab eo quod dixit: Ipse enim Pater amat vos , utique ipse non separat; sed secundum ea facit intelligi, quae supra commemoravi, satisque insinuavi, plerumque ita nominari unamquamque in Trinitate personam, ut et aliae illic intelligantur. Sic itaque dictum est: Ipse enim Pater amat vos, ut consequenter intelligatur et Filius, et Spiritus sanctus. Item post aliquanta idem sanctus Augustinus sic ait: Jam enim ostendimus in hac Trinitate per multos locutionum divinarum modos, etiam de singulis dici quod omnium est, propter inseparabilem operationem unius ejusdemque substantiae. In quinto decimo vero libro de Trinitate , cum de hac imagine quae in nobis est, aliquas lineas praeberet ad intelligentiam Trinitatis, inter alia sic ait: Verum in illa summa Trinitate quae incomparabiliter rebus omnibus antecellit, tanta est inseparabilitas, ut cum trinitas hominum non possit dici unus homo, illa unus Deus et dicatur, et sit; nec in uno Deo sit illa Trinitas, sed unus Deus. Nec rursus quemadmodum ista imago, quae est homo, habens illa tria una persona est, ita est et illa Trinitas; sed tres personae sunt, Pater Filii, et Filius Patris, et Spiritus Patris et Filii. Item post aliqua sic ait: Non tamen sicut in ista imagine Trinitatis, non haec tria unus homo, sed unius hominis sunt; ita in ipsa summa Trinitate, cujus haec imago est, unius Dei sunt illa tria; sed unus Deus est; et tres sunt illae, non una persona. Haec dicens beatus 239 Augustinus, et inseparabilitatem earumdem trium personarum, revelatione ipsius Trinitatis intelligens, cum admiratione sequitur, dicens : Quod sane mirabiliter ineffabile est, vel ineffabiliter mirabile: cum sit una persona haec imago Trinitatis, ipsa vero summa Trinitas tres personae sint, inseparabilior est illa Trinitas personarum trium, quam haec unius. Ista, sicut non dubito, quae de primo atque novissimo libro de Trinitate verba beati Augustini posuimus, omnino sufficiunt: praesertim ingenio atque studio tuo, quo ejus dicta sic acutissime ac frequentissime legis, ut in eis plurima possis similia reperire, quae non solum in natura, sed etiam in personis inseparabilitatem sanctae Trinitatis ostendunt. Dicuntur ergo singillatim tres illae personae, ut agnoscantur, non ut separentur: in quibus sic nulla est separatio, sicut in eis nulla potest inesse confusio. Neque enim tres illae personae, quia non possunt confundi, propterea debent separabiles aestimari, cum omnino inseparabiles inveniantur, et in eo quod sunt, et in eo quod faciunt. Nec quisquam separabiles audeat illas tres personas asserere, cum nullam ante aliam, nullam post aliam, nullam sine alia vel existentem, vel operantem valeat invenire. Ubi sicut naturaliter nulla potest esse separabilitas operis, ita naturaliter manet incommutabilis unitas voluntatis. Attendamus autem quonam modo fuerit vel homo, vel angelus separatus a Deo, ut possimus indubitanter inseparabilem intelligere Trinitatem. Nempe Scriptura sancta dicit quia perversae cogitationes separant a Deo, et quia in malevolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis ; et quia Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum, e auferet se a cogitationibus quae sunt sine intellectu . Nam et Isaias propheta testatur iniquitates inter Deum et homines separare. Sancta autem Trinitas ipse est Deus fidelis, in quo non est iniquitas. Venit autem Filius Dei, ut peccata tolleret, et peccatum in eo non est, et peccatum est iniquitas . Tollens autem iniquitatem, tribuit caritatem. Abstulit ergo per quod a Deo separabamur, et donavit per quod sanctae Trinitati inseparabiliter jungeremur. Ideo confidenter clamat Apostolus: Quia neque mors, neque vita, neque angeli, neque principatus, neque instantia, neque futura, neque fortitudines, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro . Si ergo Trinitas, infusa caritate, inseparabiliter sibi facit adhaerere animas nostras, quia qui adhaeret Deo, unus spiritus est : quomodo ipsa Trinitas separabiles potest habere personas, cum ipsa Trinitas unus sit Deus, ac per hoc una sit caritas, quia Deus caritas est? Caritas autem divisionem nunquam recipit, quae de multis cordibus multisque animabus in seipsa unum cor unamque animam facit. Secunda deinde interrogatio tua hoc invenitur tenore subjuncta: Utrum Deus Dei Filius, sicut dicitur natus, passus, mortuus, crucifixus: ita ejus divinitatem confirmare nos oporteat natam, passam, mortuam, crucifixam: quamvis sive Deus, sive divinitas nominetur, sola caro intelligatur mutabilis atque passibilis, secundum quam Deus aut divinitas pati potuit, quod in sua natura non potuit. His tuis verbis breviter respondeo, quidquid horum dicatur, nihil praejudicare fidei qua veraciter Ecclesia catholica credit, et praedicat divinitatem Filii Dei impassibilem atque incommutabilem naturaliter permanere. Beatus quippe Apostolus ait: Nos autem praedicamus Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam: ipsis autem vocatis Judaeis et Graecis, Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam . Ecce Christum Dei virtutem et Dei sapientiam, dicit Apostolus crucifixum. Alio autem loco simul virtutem divinitatemque conjungens ait: Sempiterna quoque ejus virtus et divinitas . Si ergo virtus Christi secundum carnem crucifixa non indigne dicitur, cur eodem modo etiam crucifixa secundum carnem divinitas non dicatur? Quando enim additur, secundum carnem, ostenditur utique non ejus divinitatem passioni subjacuisse, sed carnem. Quod etiam apostolica videmus auctoritate monstratum. Nam cum beatus Paulus apostolus dixerit, Christum crucifixum, Dei virtutem, et Dei sapientiam, ne ipsa virtus et sapientia putaretur naturaliter esse passibilis, curavit alio loco crucifixae virtutis et sapientiae salubriter aperire mysterium, dicens de Christo: Nam etsi crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei , Scimus autem Christum Dei Filium prophetico eloquio Deum fortem veraciter nominari, Isaia dicente Puer natus est nobis, filius datus est nobis, et factus est principatus super humeros ejus: et vocabitur nomen ejus, Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis, Pater futuri saeculi, Princeps pacis . Nonne istius Dei fortis uno loco Apostolus sempiternam virtutem divinitatemque commendat? Neque enim vera fides ita sempiternam virtutem ac divinitatem Patris praedicat, ut Filii aut Spiritus sancti sempiternam virtutem divinitatemque non credat: cum una sit naturaliter sempiterna virtus ac divinitas Patris et Filii et Spiritus sancti. Deus ergo fortis Christus: ideo autem veraciter Deus, quia divinitas, sicut ideo veraciter fortis, quia virtus. Vera itaque fides, quae Christum Deum fortem veraciter credit et praedicat, et Christum crucifixum Dei virtutem, Deique sapientiam novit ab Apostolo praedicari; sicut secundum carnem, crucifixam virtutem fiducialiter novit et dicit, ita secundum carnem, crucifixam divinitatem confiteri non ambigit: 241 Christus enim Deus fortis, sic est Deus, ut ipse sit divinitas sua; quemadmodum sic est fortis, ut ipse sit virtus sua. 16 bis. Nosti hoc quod dico, in libris de Trinitate a beato Augustino plenissime disputatum; in quibus ostendit unamquamque in Trinitate personam, in his duntaxat nominibus quibus ad se non translate, sed proprie dicitur, ipsam sibi esse quod habere naturaliter praedicatur. Dicimus enim sive Patrem, sive Filium, sive Spiritum sanctum, esse Deum vivum, magnum, sapientem, fortem, bonum. In his omnibus, quae ad se unaquaeque dicitur in Trinitate persona; quia Deus divinitate Deus est, magnus magnitudine magnus est, sapiens sapientia sapiens est, fortis virtute fortis est, bonus bonitate bonus est: sic est utique Deus, ut ipse sit divinitas sua; sic est magnus, ut ipse sit magnitudo sua; sic est sapiens, ut ipse si sapientia sua; sic est fortis, ut ipse sit virtus sua; sic etiam bonus, ut ipse sit bonitas sua. Quod cum in supra memoratis libris idem sanctus Augustinus frequenter insinuet, quemdam locum de libro ejus quinto huic opusculo inserere curavi. Cum enim de Deo et de ejus magnitudine loqueretur, inter alia sic ait: Ea igitur magnitudine magnus est, qua ipse est eadem magnitudo. Et ideo sicut non dicimus tres essentias, sic nec tres magnitudines: hoc est enim Deo esse, quod est magnum esse. Eadem causa nec magnos tres dicimus, sed unum magnum; quia non participatione magnitudinis Deus magnus est, sed seipso magno magnus est; quia ipse sua est magnitudo. Hoc et de bonitate, et de aeternitate, et de omnipotentia Dei dictum sit, omnibusque omnino praedicamentis, quae de Deo possunt pronuntiari; quod ad seipsum dicitur, non translate ac per similitudinem, sed proprie; si tamen de illo proprie aliquid ore hominis dici potest. In libro quoque octavo eamdem promens de illa naturali Trinitatis simplicitate sententiam, inter alia sic ait: Sicut Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus sanctus: et bonus Pater, bonus Filius, bonus Spiritus sanctus; et omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus sanctus: nec tamen tres Dii, aut tres boni, aut tres omnipotentes, sed unus Deus, bonus, et omnipotens, ipsa Trinitas; et quidquid aliud non ad invicem relative, sed ad se singuli dicuntur: hoc enim secundum essentiam dicuntur, quia hoc est ibi esse quod magnum esse, quod bonum, quod sapientem esse, et quidquid aliud ad se unaquaeque ibi persona, vel ipsa Trinitas dicitur. Claret nempe ex his beati Augustini verbis, hoc esse catholicae veritatis, ut cum in Deo divinitatem, magnitudinem, bonitatem, virtutem, et quaelibet alia in his quae ad se proprie dicitur nominamus; non in istis diversis nominibus quaedam diversa , sed unum illud quod est essentia vel natura certissime noverimus. Inde est enim quod ipse beatus Augustinus dicit in libro quinto de Trinitate, intelligendum sine qualite bonum, sine quantitate magnum: quia incommutabilitas simplicis atque omnipotentis essentiae nullis potest accidentibus subjacere: ubi eadem est divinitas quae aeternitas et majestas; eadem magnitudo quae virtus et bonitas. Ex hac 242 ergo regula veritatis quidquid de majestate, de aeternitate, de virtute Christi secundum carnem veraciter dici cognoscimus, de divinitate quoque ejus dici veraciter non negemus. Ipse quippe beatus Augustinus in primo libro de Trinitate , ostendens Deum Filium secundum divinitatem hoc habere quod est, et hoc esse quod habet, ita loquitur: Non enim sicut creatura, ita Deus Filius, ante Incarnationem et ante assumptam creaturam unigenitus, per quem facta sunt omnia, aliud est, et aliud habet: sed hoc ipsum est, quod est et quod habet. Quod illo loco manifestius dicitur, si quis ad capiendum sit idoneus ubi ait: Sicut habet Pater vitam in semetipso, ita dedit Filio vitam habere in semetipso . Neque enim jam existenti et vitam non habenti dedit, ut haberet vitam in semetipso, cum eo ipso quod est, vita sit. Hoc est ergo, dedit Filio habere vitam in semetipso: genuit Filium incommutabilem vitam, quod est vita aeterna. Idem beatus Augustinus in expositione Evangelii secundum Joannem , cum de ipso Domini sermone tractaret, sic ait: Filius autem Dei non quasi primo fuit sine vita, et accepit vitam: si enim sic illam acciperet, non eam haberet in semetipso. Quid est enim in semetipso? Ut ipse vita ipsa esset. Et paulo post, haec in eodem sermone confirmat dicens: Ait enim Apostolus: Fuistis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino . Cum dixisset, nunc autem lux, addidit, in Domino. In te ergo tenebrae, lux in Domino. Lux quare? Quia participatione lucis illius, lux es. Si autem a luce qua illuminaris recesseris, ad tenebras tuas redis. Non sic Christus, non sic Verbum Dei. Sed quomodo? Sicut habet Pater vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso : ut non participatione vivat, sed incommutabiliter vivat, et omnino ipse vita sit. Et paulo post idem sanctus doctor egregius Augustinus ait: Quod dicitur, dedit Filio, tale est ac si diceretur, genuit Filium; generando enim dedit. Quomodo dedit ut esset, sic dedit ut vita esset, et sic dedit ut in semetipso vita esset. Quid est, in semetipso vita esset? Non aliunde vita indigeret, sed ipse esset plenitudo vitae, unde credentes alii viverent, dum viverent. Ex his igitur verbis praeclari antistitis Augustini, remotis docemur ambagibus, salva incommutabilitate, aeternitate, atque impassibilitate divinitatis Filii Dei, quidquid de ejus majestate, aeternitate, ac virtute secundum susceptionem carnis dicitur, incongruum non esse, si eodem modo secundum carnem de ejus divinitate dicatur. Quod ergo a Dei Filio susceptum est, ab ejus divinitate, ab ejus majestate, ab ejus virtute, ab ejus aeternitate probatur esse susceptum. Quod ut sanctorum Patrum veridica demonstret assertio, primum beatissimi papae Leonis apostolicae sedis gloriosi pontificis proferimus epistolam, quam scribens ad Flavianum Constantinopolitanae urbis episcopum, in eo quod veram de Incarnatione Domini expressit mirabiliter fidem, omnem haereticae pravitatis destruxit errorem. In illa namque epistola idem gloriosus antistes non minus apostolicae fidei veritate praeditus, quam apostolicae sedis dignitate praecellens, haec dicit: Salva igitur proprietate 243 utriusque naturae, et in unam coeunte personam, suscepta est a majestate humilitas, a virtute infirmitas, ab aeternitate mortalitas: et ad resolvendum nostrae conditionis debitum, natura inviolabilis naturae est unita passibili: ut unus atque idem mediator Dei et hominum homo Christus Jesus , et mori posset ex uno, et mori non posset ex altero. Adhuc sequitur memoratus apostolicae sedis antistes, et dicit: In integra ergo veri hominis, perfectaque natura verus natus est Deus, totus in suis, totus in nostris. Nostra autem dicimus, quae in nobis ab initio Creator condidit, et quae reparanda suscepit. Cernis nempe quemadmodum ille apostolicus doctor, qua fide dicit, Deum ea quae in nobis ab initio condidit, reparanda suscepisse, eadem fide dicat humilitatem a majestate, infirmitatem a virtute, mortalitatem ab aeternitate susceptam. Cum vero majestas, virtus, atque aeternitas Filii Dei dicitur, non aliud quam ejus divinitas intimatur. Non ergo dubitemus quod divinitas Christi susceperit, quidquid Christi majestas, Christi virtus, aeternitasque suscepit. Hinc est quod in eadem epistola non dissimilis denuo sententia continetur: cum idem beatissimus Romanae praesul Ecclesiae, sicut Deum et hominem, ita divinitatem et humanitatem manifestissima praedicatione confirmat. In eadem quippe epistola dicit: Assumpta est de matre Domini natura, non culpa; nec in Domino Jesu Christo ex utero virginis genito, quia nativitas est mirabilis, ideo nostri est natura dissimilis. Qui enim verus est Deus, idem verus est homo, et nullum est in hac unitate mendacium; dum invicem sunt et humilitas hominis, et altitudo deitatis. Sicut enim Deus non mutatur miseratione, ita homo non consumitur dignitate. Alio quoque loco idem beatissimus papa Leo divinitatem carnis tectam velamine profitetur, dicens: Jam cum ad praecursoris sui Joannis baptismum venit, ne lateret quod carnis velamine divinitas tegeretur, vox Patris de coelo intonans dixit: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui . Ubi continuo divinitatem illam confidenter Deum nuncupat, et illam carnem, hominem indubitanter appellat, dicens: Quem itaque sicut hominem, diaboli tentat astutia, eidem sicut Deo angelica famulantur obsequia. Item alio ejusdem epistolae loco dicit: Quamvis enim in Domino Jesu Christo, Dei et hominis una persona sit: aliud tamen est unde in utroque communis est contumelia, aliud unde communis est gloria. De nostro enim illi est minor Patre humanitas, de Patre illi est aequalis cum Patre divinitas. Cujus sententiae firmitatem sensibus cunctorum fidelium sic insinuat atque inculcat, ut in hac fide vitam profectumque catholicae constare testetur Ecclesiae, dicens quia catholica Ecclesia hac fide vivit ac proficit, ut nec sine vera credatur humanitate divinitas. Hoc etiam beatae memoriae papa Gelasius servato tenore doctrinae, per viam verae fidei atque apostolicae confessionis, paribus incedit omnino vestigiis. In eo quippe libro quem memoratus venerabilis conscripsit antistes adversus eos qui in Domino Jesu Christo duarum naturarum nolunt indivisam credere veritatem, sed eas unius naturae 244 professione confundunt, ipso tenore praedicationis apostolicae custodito, duas naturas in Christo inconfusas atque inseparabiles esse confirmat, dicens: Has easdem necessarium est proferri sub una eademque persona sic indiscretas atque inseparabiles illa unitione constare, ut permaneant esse quod sunt. Et paulo post: Nunquid cum tantummodo Deus dicitur, homo denegatur? Nunquid cum humanitas dicitur, deitas inde removetur? Nunquid cum Filius hominis dicitur, non etiam Filius Dei consequenter advertitur? Nunquid cum Verbum dicitur, non simul intelligitur et caro quod factum est? Nunquid cum caro ejus corpusque depromitur, non etiam divinitas indubitanter ostenditur? Item alio ejusdem libri loco, de his qui unam tantum in Christo naturam nituntur asserere, sic loquitur: Nam et cum dicunt unam fuisse naturam incarnatam, volentes hoc modo velut ostendere singularem, nullatenus evadunt significationem duarum. Dum enim dicitur unam divinitatis naturam fuisse incarnatam; remotis ambiguitatibus, altera erit quae incarnata est, altera qua incarnata perhibetur: quoniam non eadem erit natura deitatis quae incarnata est, quae est natura carnis qua incarnata firmatur; neque seipsa natura deitatis incarnata est, sed natura carnis incarnata cognoscitur. Sicut neque seipsa natura carnis exstitit deitate sublimis, quia et non aliunde divinitas, quam de utero Virginis matris incarnata processit; et caro non nisi in iisdem visceribus, sancto Spiritu superveniente, et Altissimi obumbrante virtute, est unita deitati. Item paulo post ait: Quaerant ergo isti qua suae dementiae foveas, quibus circumdantur evadant; et palam se aut illorum esse de numero fateantur, qui verum Christi corpus impugnant: aut negare non audeant, non nisi hac ratione verum esse, sine qua verum esse non possit: sicut et cum eumdem Deum dicimus, vel secundum Deum loqui aut facere praedicamus, aliter verum esse non possit, nisi veram illic divinitatem, et in suae proprietate substantiae permanentem deitatis fateamur esse naturam. Sanctus quoque Ambrosius in libro primo de Fide , uno eodemque loco sicut Christum Deum et hominem, sic in eo divinitatem profitetur et carnem, dicens: Unum Deum prophetae dicunt, apostoli audiunt, unum Deum Magi crediderunt, et aurum, thus, et myrrham supplices ad Christi cunabula detulerunt, auro Regem fatentes, et Deum thure venerantes. Thesaurus enim regni aurum; sacrificium Dei thus, myrrha est sepulturae. Quid igitur voluerunt sibi mystica munera inter abjecta praesepia, nisi ut intelligamus in Christo differentiam divinitatis et carnis? Ut homo nascitur, ut Deus adoratur. Jacet in pannis, sed fulget in stellis. Cunae nascentem indicant, stellae dominantem. Caro est quae involvitur, divinitas cui ab angelis ministratur. Ita nec dignitas naturalis majestatis amittitur, et assumptae carnis veritas comprobatur. Haec omnia quae superius posita sunt hac beatus Ambrosius conclusione firmavit, dicens: Haec est fides nostra. Sic se Deus agnosci voluit ab hominibus. Nempe beatus 245 Ambrosius superiorem disputationem hac definitione concludens , ita ut hanc esse diceret fidem nostram, evidentissime docuit, ut sicut Deum hominemque dicimus, sic divinitatem et carnem nullatenus dicere dubitemus. In secundo quoque ejusdem operis libro haec ait: Sileant igitur inanes de sermonibus quaestiones, quoniam regnum Dei, sicut scriptum est, non in persuasione verbi est, sed in ostensione spiritus et virtutis . Sequitur adhuc idem sanctus Ambrosius dicens: Servemus distinctionem divinitatis et carnis: unus in utroque loquitur Dei Filius, quia in eodem utraque natura est. Et infra: Hic est qui descendit, hic est quem Pater sanctificavit et misit in hunc mundum. Et ipsa littera nos docet, sanctificatione non divinitatem eguisse, sed carnem. Beatus quoque Augustinus in libro de Fide, Spe, et Caritate, quem nosti a multis Enchiridion nuncupari, sic dicit : Quis enim hoc solum congruentibus explicet verbis, quod Verbum caro factum est ut habitaret in nobis: ut credamus Dei Patris omnipotentis unicum Filium, natum de Spiritu sancto et Virgine Maria? Ita quippe Verbum caro factum est, a divinitate carne suscepta, non in carnem divinitate mutata. Ecce beatus Augustinus ostendit divinitatem susceptricem carnis, quam nihilominus susceptricem testatur et mortis. In libro enim de Praesentia Dei sic dicit: Per caput nostrum reconciliamur Deo, quia in illo est divinitas Unigeniti facta particeps mortalitatis nostrae, ut et nos participes ejus immortalitatis essemus. Ubi continuo magnitudinem hujus sacramenti commendans, haec verba subjunxit: Hoc sacramentum longe est a cordibus sapientum superborum, et ideo non Christianorum, ac per hoc nec vere sapientium. His omnibus sanctorum Patrum sententiis ostenditur, quod dicitur de Unigenito Deo, etiam de ejus divinitate non incongrue praedicari. Scimus autem in hac assertione catholicae veritatis, aut haereticos perversitati deditos, aut catholicos minus mysterio rectae credulitatis instructos; cum audiunt quod de Deo Filio dicitur, de ejus quoque divinitate dici; et tamen unam a nobis Patris et Filii et Spiritus sancti divinitatem noverunt praedicari; aliquatenus permovendos, quod communio divinitatis, communionem faciat humanae susceptionis; ac perinde ex carnis communione putetur in Patre et Filio et Spiritu sancto communio humanae nativitatis, passionis et mortis. Ut ergo nec illi maligne insidientur, nec isti forsitan incaute fallantur, debent utrique cogitare, sic a nobis unam Trinitatis praedicari substantiam, ut non tamen dicamus unam ejusdem Trinitatis esse personam. Unde sic totum, quod est ipsa natura, commune tribus invenitur esse personis, ut aliquid tamen inveniatur, quo proprio unaquaeque persona noscatur, quod tamen nec inveniatur separabile, nec possit esse commune. Nam proprium Patris dicimus esse, quod genuit; proprium Filii dicimus esse, quod solus de solo Patre natus est; proprium etiam Spiritus sancti, quod de Patre Filioque procedit. In his vero propriis nulla est naturae separatio, sed quaedam personalis agnitio. Cum enim propria solius sit generatio Patris, non 246 ab ea tamen separatus est Filius, quia generante Patre natus est Filius. Et cum propria sit nativitas Filii, non tamen est a Patre gignente separabilis; quia nativitas Filii naturaliter vera non esset, nisi de Patre genitus exstitisset. Quamvis itaque nascente Filio Pater genuerit, et gignente Patre Filius natus sit, non tamen aut cum Patre genuit Filius, aut cum Filio natus est Pater; licet de natura Patris natus sit Filius, et naturam Filii de seipso genuerit Pater. Quia sic est personarum illa proprietas inseparabilis, ut tamen nec generatio, nec nativitas duarum personarum possit esse communis. Quamvis nisi duae personae Patris et Filii naturaliter essent, nec una gignere, nec gigni altera potuisset. Quod si hoc in Deo Patre et Deo Filio haeretici recusare contendunt, humanae generationis perspicuo aut instruantur aut confundantur exemplo. Nempe homo pater hominem filium tempore praecedit, quia ipse quoque esse temporaliter coepit; de quo filius non utique temporabiliter nasceretur, nisi patris natura temporis initio subderetur. Unde liquido apparet ideo Deum Filium de Deo Patre sine initio natum, quia ille Pater de se Filium genuit, qui sic esse non coepit, sicut esse non desinit ; et tamen cum homo pater nativitatem filii praecessisse naturaliter agnoscatur, in eadem generatione filii nec filius a patre, nec pater a filio separatur, quia patre gignente filius gignitur. Et cum generatio illa causa sit nativitatis, nec a generatione possit separari nativitas, sic illa generatio a nativitate non separatur, ut in una eademque natura unus generet, alterque nascatur. Sic ergo est illa generatio atque nativitas naturaliter inseparabilis, ut nec generandi nec nascendi communio simul ambabus possit inesse personis. Quia hoc habet proprietas personarum, ut nec Filius seipsum cum Patre gignat de quo gignitur, nec Pater cum Filio de se nascente nascatur. Permanet ergo in unitate naturae inconfusa veritas personarum, in quibus est aliquid quod non commune reperiatur esse, sed proprium. Deus itaque Unigenitus, qui cum Patre et Spiritu sancto sic habet unam eamdemque naturam, ut tamen personam non communem habeat omnino, sed propriam, ideo acceptionem formae servilis communem cum Patre et Spiritu sancto non habuit, quia non in unitate naturae, sed in unitate personae suae solius, veritatem ac plenitudinem formae servilis accepit. Qui enim verus et plenus est Deus, idem verus et plenus factus est homo, quando ab Unigenito Deo in unitatem personae accepta est sine peccato anima rationalis et caro. Natura itaque humana sic ab Unigenito Deo accepta est, ut divinitatis atque humanitatis persona una tantum existeret, non natura. Proinde non est quidem separatus Filius a Patre et Spiritu sancto, quando plenam suscepit humanitatis nostrae naturam; sed non simul cum Patre et Spiritu sancto eamdem naturam accepit, quia non una in eo facta est natura divinitatis et carnis, ut ex hoc totius crederetur incarnatio Trinitatis; sed persona est in Christo una, quam invenitur Unigenitus 247 Deus inseparabilem quidem a Patre et Spiritu sancto habere, sed unam tamen cum Patre et Spiritu sancto non habere. Propriam ergo Christus habet humanitatem suam, cum qua divinitas ejus non unam naturam, sed unam invenitur habere personam. Quae persona Unigeniti Dei quia neque Patris est, neque Spiritus sancti, ideo forma servilis a solo Filio accepta recte creditur; quia divinitatis ejus et carnis persona una est, non natura. In Christo enim non est altera divinitatis et altera humanitatis, sed una est naturae utriusque persona. Quocirca quia inseparabilis est operatio Trinitatis, servilem formam quam Unigenitus Deus accepit, tota Trinitas fecit; quam tamen certum est a tota Trinitate factam, sed ad solam Filii Dei perti nere personam. Neque enim sicut est in ea totius Trinitatis una operatio, sic in ea Trinitatis invenitur communis acceptio. Etenim proprietas personalis ostendit aliquid a Patre et Filio et Spiritu sancto factum, quod tamen a solo Filio inveniatur acceptum. Cujus exemplum rei in creaturis non potest inveniri; quia excepta Trinitate, quae unus est naturaliter verus Deus, nulla natura est quae in se tres inseparabiles possit habere personas. Quia vero in unoquoque homine invenimus carnem non hoc esse quod animam, nec utramque unius esse naturae, quamvis ex utraque perficiatur et constet humana natura; quae tamen in unoquoque homine unam inveniuntur habere personam: proinde in istis duabus naturis quas unam personam habere cognoscimus, simile aliquid inquiramus; ut cum hic invenerimus aliquid fieri animae carnisque communi opere, quod tamen aut ad solius animae, aut ad solius carnis inveniatur pertinere substantiam; inde conjiciamus, et quantum ipsa tribuit Trinitas intelligamus, potuisse aliquid ab eisdem tribus personis uno simul opere fieri, quod sic tota quidem Trinitas inseparabiliter faceret, ut ad unam ex Trinitate personam illud quod factum est pertineret. Nempe quando cibos sumimus, carni utique et non animae providemus; et in ipsa tamen acceptione ciborum qua sola caro pascitur, anima cum carne pariter operatur, quia caro sine anima, sicut non vivit, ita nec comedit. Ecce, ut sola caro accipiat cibum, simul et carnis et animae unum invenitur officium: et quod proprietate naturali caro accipit sola, per unitatem personae simul cum carne operatur et anima. Communis est itaque operatio, sed non est communis acceptio: nec comedentem carnem anima in opere deserit: quae tamen sic operationis suae cum carne miscet officium, ut eadem communione operis sola caro accipiat vitale subsidium. Tale aliquid invenitur in eadem unitate personae ipsa quoque hominis sibi anima vindicare, si quando intentionem cordis officio divinae deputat lectionis, qua procul dubio non exterior, sed interior homo pascitur, et plerumque JEJUNANTE carne magis anima saginatur. Nonne ut anima capiat ex lectione cibum, etiam corporalium membrorum admiscet officium? Legere quippe non potest 248 nisi per oculos corporis; quod tamen cum oculis corporis legit, oculis cordis intelligit; ac per hoc cum carne simul operatur et anima unde sola pascatur, et sola in se accipit quod non sola facit. Ecce duae naturae propter unam personam inseparabiliter operantur, sed propter suas proprietates una plerumque accipit quod non sola facit, imo quod sine altera nullatenus facit. Et quamvis hoc ad integram cognitionis lineam omnino sufficiat, ut ex eo quod hic in duabus naturis et una persona videmus, ad illarum in una natura trium personarum intelligentiam, quantum ipsa Trinitas dignatur tribuere, conscendamus: tamen etiam in ipso Redemptore nostro hujus rei manifesta nobis atque indubitata probetur agnitio. Qui utique sic in unitate personae suae naturam utramque conjunxit insolubiliter et univit, ut in una persona Unigeniti Dei, nec divinitas ab humanitate sua, nec humanitas a sua possit divinitate sejungi. Indissolubilis quippe facta est Verbi et carnis unitio, quando Verbum factum est caro: in quo sic mansit personalis unitas, ut tamen naturalis nec dividi possit, nec confundi proprietas. Proinde sic in uno Christo communia naturae utriusque inveniuntur officia, ut cum non dividatur in virtutibus atque infirmitatibus Christus, sit tamen aliquid quod in uno naturae utriusque opere non sit naturae utriusque commune. Nam ut de illo ineffabili conceptu partuque nunc taceam, quo sic aeternus temporaliter conceptus et natus est Deus, ut tamen in ipsa communione conceptus partusque virginei, solius esset proprium naturaliter carnis initialiter de carne Genitricis existere, in membra formari, et usque ad maturitatem partus processu temporis operisque perduci, deinde decedentibus ac succedentibus aetatibus crescere, et ad perfectum juventutis modum suo tempore pervenire; quid dicemus de illis deinceps operibus et passionibus, cum in illo esset quidem inseparabilis naturaliter vera caro, vera rationalis anima, veraque divinitas? Verumtamen sic ea quae naturalis veritas habuit, aut pati dignaretur, aut facere, ut et totus Christus in passione vel opere permansisset inseparabilis, et quod personalis unitas commune divinitatis atque humanitatis ostenderet, hoc tamen in se idem Christus naturae uniuscujusque proprium naturali veritate monstraret. Suscipiens quippe nostrae infirmitatis esuriem, illam famem suam totus operatus est Christus, et ut cibum sumeret, totus Christus similiter fecit: naturaliter tamen sicut sola caro esuriem pertulit, ita sola caro cibum opere totius Christi comedentis accepit. Fatigatus ab itinere Jesu sedit super puteum : illam vero fatigationem divinitas sentire non potuit; sed neque secundum animam ullatenus eam fatigationem sensisse dicendus est Christus. Illud ergo quod sedit, ad solam refectionem pertinuit carnis naturaliter fatigatae; in qua tamen refectione communis fuit operatio deitatis et animae. In ipso deinde tempore passionis et mortis, quis in uno eodemque Christo in ipsa communione operum non videat inseparabiliter manere propria naturarum? Tristis fuit anima 249 ejus usque ad mortem . Sed neque divinitas incommutabilis receptrix potest esse tristitiae, nec caro tristitiam potest aliquando sentire. Tristitia itaque solius est animae rationalis, quae nec divinitati potest naturaliter inesse, nec carni; personaliter tamen totus Christus dignatus est in se tristitiam operari: in se quippe suas passiones invenitur operatus, qui nihil habuit quod pateretur invitus. Ut ergo tristaretur, totus Christus fecit; sed illam tristitiam sola in se naturaliter anima rationalis accepit. Jam vero cum Christus uno eodemque tempore et in sepulcro jacuit, et in infernum descendit, quis non inseparabile naturae utriusque opus videat? et quis in ipso uno atque inseparabili opere propria carnis, et animae, ac divinitatis non evidenter agnoscat? Ut enim secundum carnem in sepulcro jaceret, totus Christus fecit; sed sepulturae capax sola caro naturaliter fuit. In infernum quoque ut secundum animam Christus descenderet, naturae utriusque, id est divinae atque humanae, unum fuit opus; sed solius animae naturalis fuit ille descensus. Sicut eodem tempore totus in coelo et in terra non cessabat Christus operari; sed solius divinitatis fuit, et loco non contineri, et quae ad gubernationem universitatis pertinebant, cum Patre naturaliter et aequaliter operari. Inde est, quod in omnibus illis operibus passionis et mortis, auctoritas apostolica quod totus in se operatus est Christus, sic uni personae operantis assignat, ut quid cujusque naturae sit indubitanter ostendat. Nam et apostolus Paulus de uno eodemque Christo dicit: Etsi crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei . Et beatus Petrus propheticum sic protulit de Psalmis eloquium, ut Christi animam, quam in infernum noverat descendisse, ipsam diceret in inferno non derelictam. Sic enim de beato David idem Petrus apostolus loquitur: Propheta igitur cum esset, et sciret quia jurejurando jurasset illi Deus, de fructu lumbi ejus sedere super sedem ejus, providens locutus est de resurrectione Christi, quia neque derelicta est anima ejus in inferno, neque caro ejus vidit corruptionem . Haec itaque omnia totus Christus secundum unam personam fecit, et sic unum naturae utriusque opus agnoscitur, ut tamen quid cui naturae deputari debeat, non negetur. His ergo unusquisque instruatur exemplis, ut quod hic in naturarum consideratione cognoscit, hoc illic in personis intelligat: nec dubitet humanam Christi naturam totius Trinitatis opere factam, sed ad solam Unigeniti Dei pertinere personam. Tertia est inquisitio tua, Utrum anima Christi susceptricis deitatis plenam habeat omnino notitiam: et quemadmodum se invicem norunt Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, ita idem Filius seipsum per id quod homo est, in eo quod Deus, noverit; ex utraque, 250 atque in utraque substantia totum capiens Patrem. An forte sicut oculis corporalibus Deum spiritum minime videt, ne non homini dignitas addita, sed natura credatur penitus commutata: sic rationalis animae quamvis pio intellectu et corde mundissimo non videri, neque comprehendi omnem divinitatis essentiam, ne quaelibet creatura inveniatur capere Creatorem. Haec in tuis litteris verba, frater carissime, cum legissem, magnis me fateor angustiis coarctatum, quia compellimur dicere quod sufficienter ac digne non possumus cogitare. Nam considerata Creatoris creaturaeque distinctio incomprehensibilem monstrat atque inexplicabilem intellectui creaturae magnitudinem Creatoris: quippe cum pax Dei exsuperet omnem intellectum , et ille qui ascendit super Cherubin, volet super pennas ventorum . Nosti autem Cherubin interpretari plenitudinem scientiae. Quid est ergo super Cherubin ascendere, nisi omnem scientiae plenitudinem incomprehensibili altitudine superare? Sed haec confidenter atque indubitanter dicimus de sanctis angelis atque hominibus sanctis: quorum quilibet sic divinae adoptionis gratuito munere deus dicitur, ut tamen Deus angelorum vel hominum nulla ratione dicatur. Cum autem de anima Christi loquimur, de illo loquimur rationali spiritu, ad quem non solum Deus per gratiam venit, sed quem ipsa divinitas in unitate personae suscepit. Anima quippe illa cum Verbo unus est Christus, anima illa cum Verbo unus est Unigenitus Deus. Et quia Unigenitus Deus aequalis est Patri, nec potest totum nosse Filium qui totum non noverit Patrem, caveamus ne, cum anima Christi totum Patrem nosse non creditur, ipsi uni Christo ex aliqua parte, non solum Patris, sed etiam sui et Spiritus sancti, cognitio denegetur: perquam vero durum est, et a sanitate fidei penitus alienum, ut dicamus animam Christi non plenam suae deitatis habere notitiam, cum qua naturaliter unam creditur habere personam. Quod si sic crediderimus, necesse est ut illa frustretur praedicatio Joannis Baptistae, qua Christo singularem ac sine mensura tribuit Spiritus largitatem, dicens: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum : cum et majores nostri in nobis mensuram hujus largitatis accipiant, in Christo autem plenitudinem manere sancti Spiritus fateantur. Beatus namque Ambrosius in libro primo de Spiritu sancto, inter alia sic ait: De Spiritu meo, inquit, effundam . Non Spiritum ait, sed de Spiritu: neque enim nos capere possumus plenitudinem Spiritus sancti, sed tantum accipimus, quantum de suo arbiter nostri pro sua voluntate diviserit. Ostendens ergo nos sanctus Ambrosius non plenitudinem, sed de plenitudine Spiritus accipere, ut ostenderet Christum omnem plenitudinem Spiritus accepisse, paulo post haec dicit: De Spiritu sancto Pater se dicit effundere super omnem carnem. Non enim totum effundit, sed quod effudit, omnibus abundavit. Super nos 251 ergo effusum est de Spiritu sancto. At vero super Dominum Jesum, cum in forma esset hominis, manebat Spiritus; sicut scriptum est: Supra quem videris Spiritum descendentem de coelo, et manentem super eum, hic est qui baptizat in Spiritu sancto . Circa nos ex affluenti commodo liberalitas largientis est, in illo totius mane in aeternum Spiritus plenitudo. Nempe beatus Ambrosius evidenter atque indubitanter ostendit animae Christi plenam totius divinitatis inesse notitiam, cum dicit, quia circa nos ex affluenti commodo liberalitas largientis est, in illo totius manet in aeternum Spiritus plenitudo. Hoc autem ut diceret, illum sermonem beati Joannis attendit, quo ait, cum de ipso Filio loqueretur: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum . Quod beatus quoque Augustinus eadem sancti Spiritus illuminatione percipiens atque intelligens, in sola persona Christi accipi debere confirmat. Nam cum eumdem locum Evangelii explanasset , ipso sermone Joannis Baptistae proposito quo ait: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum, idem beatus Augustinus ita subjecit: Quid est hoc: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum? Invenimus, quia ad mensuram dat Deus Spiritum? Audi Apostolum dicentem: Secundum mensuram donationis Christi . Hominibus ad mensuram dat, unico Filio non dat ad mensuram. Item in eadem homilia dicit: « Sic sunt etiam diversa dona fidelium, tanquam membris ad mensuram cuique propriam distributa. Sed Christus qui dat, non ad mensuram accepit. Audi enim adhuc quod sequitur, quia de Filio dixerat: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum; Pater diligit Filium, et omnia dedit in manu ejus . » Nempe beatus Augustinus ostendit hoc evangelico testimonio quid debeamus de anima Christi sentire, quando ipse Christus qui Spiritum dat, non ad mensuram accipit. Ipse est enim qui dat, ipse est qui accipit; et quia potens est ad mensuram dare, ideo non potuit ad mensuram accipere. In forma enim Dei manens, Spiritum dat; formam servi accipiens, Spiritum accepit. Sed quia ipse ad mensuram dat, ideo non ipse ad mensuram accepit; ipsum enim quem ad mensuram dat, totum accepit: ad mensuram quippe dat multis filiis, sed non ad mensuram accipit unicus Filius; quia sic est verus homo, ut verus sit Deus. Hunc Evangelii locum aliter beatus Augustinus aliquando posuerat in duobus libris quos scripsit de Sermone Domini in monte . Quem tamen sensum in suis Retractationibus emendavit, hoc approbans atque affirmans quod postea melius intelligens, in illa expositione Evangelii de solo Christo accipi debere firmavit. Quod in primo libro Retractationum suarum ostendens, inter alia sic ait: « Alio loco quod interposui testimonium: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum , nondum intellexeram de Christo proprie verius accipi. Aliis quippe hominibus nisi ad mensuram daretur Spiritus, non duplum peteret Elisaeus quam fuit in Elia . » In his ergo dictis beati Augustini illud maxime attendamus, quod ait, aliis hominibus ad mensuram Spiritum dari. Quod utique ideo dixit, ut hoc se non de divinitate, sed de humanitate Christi sensisse monstraret, cui non ad mensuram dedit Deus Spiritum, cum unicuique dari gratiam secundum 252 mensuram donationis Christi testetur Apostolus. Quare ergo beatus Augustinus non dixit hominibus, sed aliis hominibus, nisi ut ostenderet illi homini singulariter non ad mensuram, sed omnem inesse Spiritus plenitudinem, qui sic est naturaliter homo verus, ut idem sit naturaliter etiam Deus verus; totum accipiens in veritate carnis, quem ad mensuram largitur munere deitatis? Illi ergo qui secundum mensuram donationis suae dat gratiam, non ad mensuram dedit Deus Spiritum. In Christo autem, secundum catholicae fidei veritatem, in unitate personae simul et deitatem, et animam rationalem fatemur, et carnem: in quo tamen deitas Spiritum accipere non potuit, quia secundum deitatem Pater et Filius et Spiritus sanctus, unus est Deus. Ubi tantus est Pater solus quantus cum Filio et Spiritu sancto; tantusque solus Filius quantus cum Patre et Spiritu sancto; tantusque solus Spiritus sanctus quantus cum Patre simul ac Filio. Ibi nulla de tribus personis habet aliquid minus duabus, ubi in unaquaque persona sic est plena deitas, ut et in tribus personis una sit, et in singulis tota. Non ergo potuit Spiritum sanctum divinitas Filii accipere, cum ipse Spiritus sanctus sic procedat a Filio sicut procedit a Patre, et sic detur a Filio sicut datur a Patre; nec illa natura unde Spiritus sanctus habet originem, potuit ejus vel exspectare vel accipere largitatem. Spiritus ille totus est Patris, totus est Filii, quia unus naturaliter est Spiritus Patris et Filii. Proinde totus de Patre procedit et Filio, totus in Patre manet ac Filio; quia sic manet ut procedat, sic procedit ut maneat. Unde naturaliter hanc habet cum Patre ac Filio unitatis plenitudinem, et plenitudinis unitatem, ut totum Patrem habeat, totumque Filium; ipseque totus habeatur a Patre, totus habeatur a Filio. Non ergo accepit Spiritum sanctum divinitas Filii, cum qua unius naturae est Spiritus sanctus, et ex qua habet quidquid habet, imo de qua est hoc quod est; quia quod naturaliter habet, hoc est. Restat itaque ut anima Christi Spiritum sanctum acceperit, quem tamen non ad mensuram accepit, sed totum accepit; ubi enim mensura non esse dicitur, plenitudo perfectionis et perfectio plenitudinis invenitur. Quis sit autem iste Spiritus, quem non ad mensuram Christus accepit, propheta nobis Isaias ostendit, qui de ipso loquens, ait: Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet, et requiescet super eum Spiritus Domini, Spiritus sapientiae et intellectus, Spiritus consilii et fortitudinis Spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum Spiritus timoris Domini . Accepit ergo Christus Spiritum, sed non ad mensuram accepit. Quod si animae Christi non ad mensuram dedit Deus Spiritum, necesse est ut nihil minus habeat sapientiae, nihil scientiae: Spiritus enim ille, Spiritus est sapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pietatis. Ac per hoc, non solum ad divinitatem Christi, sed ad ejus quoque animam illa perfectionis praerogativa pertinet, quam ipsi Christo beatus assignat Apostolus, dicens: In quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi . Si enim non ad mensuram accepit Spiritum sapientiae et scientiae, necesse est ut omnes thesauros sapientiae et scientiae habeat. 253 Quod si ei aliquid hujus plenitudinis demitur, consequens est ut ad mensuram accepisse Spiritum praedicetur. Et quis est cui non ad mensuram Deus Spiritum dederit, si eum ad mensuram Christus accepit? In quantum enim Spiritus datur, in tantum cognitio divinitatis accipitur: ubi autem Spiritus non est mensura, necesse est ut plena sit divinitatis immensae notitia. Tota enim plenitudo datur, ubi Spiritus non ad mensuram datur. Non autem plenitudinem ejus, sed de plenitudine nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia . Ubi ostenditur etiam in illa gratia speciei, quae dabitur pro gratia fidei, non ipsam plenitudinem, sed de plenitudine ejus nos esse accepturos gratiam pro gratia: et hoc ipso quod de plenitudine ejus accepimus, nos esse implendos, in quantum per ejus gratiam capaces erimus. Quod ostendit nobis propheta, dicens: Adimplebis me laetitia cum vultu tuo ; et iterum: Repleti sumus mane misericordia tua ; et iterum: Replebimur bonis domus tuae ; sed ut repleamur, de plenitudine ejus accipiemus; de Christo autem Paulus doctor gentium dicit, quia in ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare ; de quo idem dicit, quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter . Non ergo existimo illi animae in aliquo plenam divinitatis deesse notitiam, cujus una est persona cum Verbo; quam sic sapientia suscepit, ut eadem sapientia ipsa sit; quae rerum omnium in tantum facta est domina, ut cum ipsa divinitate sua, una sit in Trinitate persona, id est Christus crucifixus, quem Dei virtutem Deique sapientiam Paulus apostolus praedicat . Quod si anima Christi minorem habet in aliquo deitatis suae notitiam, non in se habet totam sapientiam totamque virtutem. Participium ergo habet Christi, non ipsa est Christus, si partem habet notitiae divinitatis suae. Nos autem participes Christi Apostolus asserit, dicens: Participes enim Christi effecti sumus . Unde ipsi Christo dicitur: Unxit te Deus, Deus tuus, oleo exsultationis prae participibus tuis . Oleum autem exsultationis quo unctus est Christus, Spiritum sanctum esse non dubium est, dicente beato Petro: Jesum a Nazareth quem unxit Deus Spiritu sancto et virtute . Ipsum ergo Deus unxit prae participibus suis, cui non ad mensuram dedit Spiritum, in quo inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi. Cujus sapientiae et scientiae altitudinem beatus Apostolus miratur, dicens: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei ! Christum autem non solum secundum divinitatem, sed etiam secundum humanitatem vera fides totum altissimum confitetur. Mater enim Sion dicit: homo, et homo factus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus . Et revera quis audeat Altissimum denegare, quem Deus non solum de se altissimum genuit, sed etiam de Virgine natum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris ? Si autem non plenam habet anima Christi notitiam divinitatis suae, non pervenit ad altitudinem plenam sapientiae et scientiae Dei. Non ergo totus, sed ex parte Christus 254 praedicetur Altissimus, si anima ejus infra altitudinem divitiarum sapientiae et scientiae Dei a fidelibus praedicatur. In quo enim nos Deus exaltat, nisi in quo ad se levat animas nostras? In tantum autem ad se animas nostras levat, in quantum nobis veritatem suae cognitionis ac dilectionis insinuat. Quis autem dicat animam Christi aut minus aliquid percipere veritatis, aut minus habere aliquid caritatis? Ipse autem Christus est veritas. Quomodo ergo illa anima minus in se notitiam veritatis habere dicitur, quae ipsius veritatis anima singulariter invenitur? Non sic est de Christi anima disputandum, sicut disputatur de quolibet angelico spiritu vel humano, qui particeps potest esse Dei veri, non Deus verus, quod est Christus; qui perfectam carnem, perfectamque animam rationalem, id est plenam humanam naturam, in illam sempiternam personam suae divinitatis accipiens, sicut naturaliter totus est homo verus, sic totus Deus est verus: quia sicut in divinitate sua totam habet humanitatis suae naturam, sic in humanitate sua totam habet divinitatis suae substantiam, totam majestatem, totam incommutabilitatem, totam virtutem, totam sapientiam, totam omnipotentiam. Sic enim humanam naturam Deus Unigenitus suscipere dignatus est, ut ipse sit Deus qui homo est, et idem sit homo qui Deus est. Proinde sicut est plenitudo divinitatis in homine Christo, sic ibi est plenitudo humanitatis in Deo. Sicut ergo Christus homo singulariter habet, ut Deus verus sit, sic totam divinitatem suam singulariter novit. Possumus plane dicere animam Christi habere plenam notitiam deitatis suae; nescio tamen utrum debeamus dicere quod anima Christi sic suam deitatem noverit quemadmodum se ipsa deitas novit, an hoc potius dicendum est, quia novit quantum illa, sed non sicut illa. Ipsa enim deitas sic se novit, ut hoc se naturaliter inveniat esse quod novit; anima autem illa sic totam deitatem suam novit, ut ipsa tamen deitas non sit. Deitas ergo illa ipsa est naturaliter notitia sua; anima vero illa ab ipsa deitate quam plene novit accepit ut noverit: naturaliter ergo deitas Christi hoc est quod novit; anima vero illa in eo quod scit deitatem suam, non hoc se invenit esse quod novit. Non ergo quemadmodum se noverunt Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, sic animae suae secundum divinitatem notus est Christus: quoniam quidem habet anima illa plenam Trinitatis notitiam, non tamen habet unam cum Trinitate naturam. Aliud est autem unicuique rei nosse quod naturaliter est, aliud nosse quod naturaliter non est. Oculis porro corporalibus Deus spiritus non videtur. Unde quosdam beatus Augustinus, qui hoc voluerunt de Christo credere, quod Deum Patrem oculis corporalibus videat, in epistola quam ad Italicam scripsit , licet brevi sermone, sufficienti tamen responsione convincit. Hoc habent quippe oculi corporis, ut non solum corpora videant, sed nec videre possint, si inter ipsos et ea quae vident, spatii cujusquam media intervalla non fuerint. Inde est quod cum alia plurima videant, seipsos videre non possunt, nec vident in se, cum videant extra se: nam et ipsa acies visionis obtunditur, si aliquid videndum 255 ipsis oculis adjungatur. Quisquis ergo putat Deum posse oculis corporalibus cerni, prius est ut eum dicat ab ipsis oculis corporali spatio separari: quisquis autem vult agnoscere quibus oculis Deus videatur, ipsum Deum cogitet quia et sapientia, et veritas, et caritas est. Quocirca quibus oculis videtur sapientia, veritas et caritas, ipsis oculis videtur illa sapiens, vera caraque divinitas. Non itaque corporis, sed oculis animae humanae Deus suam visionem promittit, quam capacem sapientiae, veritatis, caritatisque constituit. Spiritus ergo rationalis accepit a Deo, ut videat Deum: accepit utique per gratiam; quem tamen non extra se potest videre, sed in se; Deus enim non loco continetur, sed affectu percipitur, et ideo in quo non habitat, non videtur. Multo enim interius animam inhabitat Deus, quam anima inhabitat corpus; quoniam creator spiritus ille est, iste creatus. In tantum ergo habet quaelibet sancti hominis anima illius summi Dei notitiam, in quantum internae visionis acceperit gratiam. Unde nescio quomodo accipiamus Unigenitum a Patre plenum gratiae et veritatis, si vel illi plenitudini veritatis aliquid plenitudinis gratiae deesse dicimus, vel illi plenitudini gratiae non totam inesse veritatis plenitudinem aestimemus: cum utique in eo certissime Unigenitus a Patre plenus agnoscatur gratiae et veritatis, si non solum in ipso uno plena gratia humanitatis, plenaque divinitatis veritas agnoscatur; sed etiam plenitudo veritatis in seipsa plenitudinem habeat gratiae, qua est tota humanitas in divinitate sua; et plenitudio gratiae plenitudinem in se habeat veritatis, qua est tota divinitas in humanitate sua: ita ut plenitudo veritatis plenitudinem in se habeat gratiae, et plenitudo gratiae plenitudinem in se habeat veritatis Non autem tota plenitudo veritatis habetur, quando ipsius veritatis aliquid ignoratur, quod absit ut de Christo aliquatenus sentiamus. Sic enim tota plenitudo gratiae est in illa plenitudine veritatis, ut illa plena deitas totam impleat humanitatem suam; et sic est plenitudo veritatis in illa plenitudine gratiae, ut illa plena humanitas sicut plenam habet et singularem incorruptionem atque immortalitatem carnis, ita secundum animam, plenam singulariter habeat notitiam deitatis. Sic est ergo Christus plenus gratiae et veritatis, ut sicut est in divinitate ejus plena humanitatis acceptio, sic in humanitate ejus plena sit divinitatis agnitio. Nec metuamus asserere quod Christi anima totam deitatem suam novit, ne ex hoc dicatur, cum ipsa deitate unius esse naturae; cum utique si hoc ratiocinatio vera deposcit, ut in plenitudine cognitionis continuo sit unitas naturalis; ipse primitus Deus, quia omnia quae fecit, plene utique novit, ejus dicetur esse naturae, cujus sunt illa quae fecit et novit. Quod qui credit aut asserit, non catholica veritate praeditus, sed Manichaea fit impietate possessus. Deinde illud est nihilominus intuendum, quod ipsa Christi anima ex quantacunque parte dicatur deitatis suae habere notitiam, statim dicitur ex tanta parte unam habere cum sua deitate naturam; quod utique magnae insaniae est. Nam et nos speramus per Dei gratiam visuros esse Deum: in quantum autem visuros, in tantum sine dubio cognituros; 256 quoniam utrumque nobis apostolica commendat auctoritas, nam et beatus Apostolus dicit: Nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum ; et dilectus Christi Joannes indubitanter asserit: Quia cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est . Visio autem illa non solius carnis erit, secundum quam solam solus Filius ab impiis videbitur ad eorum condemnationem perpetuam; sed erit visio deitatis, secundum quam se ipsa Trinitas ita videndam praebebit justis, ut illa divinitatis indesinens visio, ipsa sit beatitudinis indeficiens plenitudo. Inde enim sunt beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt . In tantum ergo divinitatem sanctae Trinitatis videbimus, in quantum accipiemus dono gratiae ut videre possimus. Nec tamen in quantum videbimus, in tantum ipsi divinitati consubstantiales erimus. Nam et corpore videmus multa, quae cum nostra carne non sunt unius ejusdemque naturae. Vident enim oculi nostri lucem, cum tamen alterius naturae sint illi, alterius illa. Dixit quidem beatus Joannes: Quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est . Similes autem dixit, imitatione scilicet justitiae, non unitate naturae: secundum quam imitationem, dicit beatus Paulus: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi ; et beatus Joannes ait: Qui dicit se in Christo manere, debet quemadmodum ille ambulavit, et ipse ambulare . Creatorem vero capit creatura, quantum accipit ut capiat. Inde est quod beatus Augustinus hunc sermonem non refugit, sed indubitanter assumit. Nam in eadem homilia in qua exposuit illum locum, Quia non ad mensuram dat Deus Spiritum , sic quodam loco de ipso Filio dicit: Manens enim Deus apud Patrem, apud homines factus est homo, ut tu per illum qui apud te factus est homo, fieres talis qualis capit Deum: non enim homo poterat capere Deum; videre poterat homo hominem, capere Deum non poterat. Unde non poterat capere Deum? Quia oculum cordis unde caperet non habebat. Erat ergo aliquid intus saucium, et aliquid foris sanum: corporis oculos habebat sanos, cordis habebat saucios. Factus est ille homo ad corporis oculum, ut credens in eum qui videri corporaliter potuit, curareris ad eum ipsum videndum, quem spiritaliter videre non poteras. His verbis ostendit beatus Augustinus in spiritalibus rebus hoc esse capere quod videre, neque aliud esse videre quam intelligere, nec intelligere aliud esse quam nosse. Hinc est quod in libro de Praesentia Dei , cum soli Filio dat plenam divinitatis capacitatem, soli plenam divinitatis ostendit inesse notitiam. In memorato quippe libro his utitur verbis: « Deus igitur ubique praesens est, et ubique totus praesens, nec ubique habitans, sed in templo suo, cui per gratiam benignus est et propitius. Capitur autem habitans, ab aliis amplius, et ab aliis minus. De ipso vero capite nostro Apostolus ait: Quoniam in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter . » Attende, quaeso, in his verbis beati Augustini discretionem capitis membrorumque 257 certissimam. Ab illis enim quibus ad mensuram dat Deus Spiritum, capitur habitans, ab aliis amplius, ab aliis minus. Quid est autem capi nisi intelligi atque cognosci? Cum autem de Christo idem beatus Augustinus loqui vellet, vide quid ait: « De ipso, inquit, capite nostro Apostolus ait: Quoniam in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter . » Nempe ipse beatus Augustinus ait, quoniam Deus habitans capitur: quocirca ab illo plenitudo divinitatis sine dubio capitur, in quo ipsa divinitatis habitat plenitudo. In eo autem capitur, in quo cognoscitur. Illi ergo in quo habitat omnis plenitudo divinitatis, non potest ipsius plenitudinis plena non inesse notitia. Inde est quod beatus Augustinus in eodem libro paulo post haec dicit: Quid ergo est? Hoccine interesse arbitramur inter caput et membra caetera, quod in quolibet quamvis praecipuo membro, velut in aliquo magno propheta aut apostolo, quamvis divinitas habitet, non tamen, sicut in capite quod est Christus, omnis plenitudo divinitatis? Nam et in nostro corpore inest sensus singulis membris, sed non tantus quantus in capite, ubi prorsus omnis est quinque partitus. Ibi enim est visus, et auditus, et olfactus, et gustus, et tactus. In caeteris autem solus est tactus. An etiam praeter hoc, quod tanquam in templo in illo corpore habitat omnis plenitudo divinitatis, est aliud quod intersit inter illud caput et cujuslibet membri excellentiam? Est plane, quod singulari quadam susceptione, hominis illius una facta est persona cum Verbo. De nullo enim sanctorum dici potuit, aut potest, aut poterit: Verbum caro factum est . Nullus sanctorum qualibet praestantia gratiae Unigeniti nomen accepit; ut quod est ipsum Dei Verbum ante saecula, hoc simul cum assumpto homine diceretur. Singularis ergo est illa susceptio, nec cum hominibus aliquibus sanctis quantalibet sapientia ac sanctitate praestantibus, ullo modo potest esse communis. Certum est itaque sanctorum Patrum sententiam Scripturis coelestibus convenire, quae manifestissime protestantur, et divinitus inspiratae proclamant nobis, id est omnibus adoptivis, partem cognoscendae atque capiendae divinitatis, prout voluntas donaverit largitoris, infundi per gratiam; Christo vero, id est animae ejus, plenam totius divinitatis inesse notitiam. Quartam deinde quaestionem series tuarum sic continet litterarum. Unum, inquis, regnum Patris, et Filii, et Spiritus sancti credimus et fatemur, simul eos dominari creaturis omnibus sentientes. Quare ergo in orationibus sacerdotum, « Per Jesum Christum Filium tuum Dominum nostrum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus sancti, » per universas pene Africae regiones catholica dicere consuevit Ecclesia, tanquam solus Filius cum Patre possideat regnum, in unitate scilicet Spiritus sancti, ut regnantes adunare, non simul regnare Spiritus sanctus intimetur? Dicam simpliciter de hoc sermone quod sentio. Quotiens exinde cogitavi, nihil ibi aliud majores nostros, quam fidei veritatem contra multas haereses praemunisse cognovi. Illud quippe primum attendendum est, quod in conclusione orationis, Per Jesum Christum Filium tuum Dominum nostrum dicimus; per Spiritum vero sanctum nullatenus dicimus: quod utique non inaniter catholica concelebrat Ecclesia, propter illud utique sacramentum, quod mediator Dei et hominum factus est homo Christus Jesus, Sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, qui per proprium sanguinem semel introivit in sancta, non utique manufacta exemplaria verorum , sed in ipsum coelum, ubi est in dextera Dei, et interpellat pro nobis. Hoc in eo pontificatus officium intuens Apostolus ait: Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo, id est fructum labiorum confitentium nomini ejus . Per ipsum ergo hostiam laudis atque orationis offerimus, quia per ejus mortem reconciliati sumus cum inimici essemus. Per ipsum enim qui pro nobis hostia dignatus est fieri, potest in conspectu Dei nostra hostia acceptabilis inveniri. Propterea nos beatus Petrus admonet, dicens: Et vos tanquam lapides vivi aedificamini in domum spiritalem, in sacerdotium sanctum, offerentes spiritales hostias, acceptabiles Deo per Jesum Christum . Hac igitur ratione dicimus Deo Patri Per Jesum Christum Dominum nostrum. Nam bene nosti nonnunquam dici: Per Sacerdotem aeternum Filium tuum Dominum nostrum Jesum Christum. Cum ergo sacerdotis fit mentio, quid aliud quam mysterium dominicae Incarnationis ostenditur, quo Dei Filius, cum in forma Dei esset, semetipsum exinanivit, formam servi accipiens; secundum quam se humiliavit, factus obediens usque ad mortem; minoratus scilicet paulo minus ab angelis, et aequalitatem paternae possidens divinitatis ? Eo quippe minoratus est Filius, aequalis permanens Patri, quo in similitudinem hominum dignatus est fieri. Ipse autem se minorem fecit, quando semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Christi porro minoratio, ipsa est exinanitio; nec tamen alia est exinanitio quam formae servilis acceptio. Christus ergo in forma Dei permanens, Unigenitus Deus, cui cum Patre hostias offerimus, formam servi accipiens, sacerdos est factus, per quem hostiam vivam, sanctam, Deo placentem offerre possimus. Nec tamen hostia a nobis offerri potuisset, si Christus pro nobis factus hostia non fuisset: in quo ipsa natura nostri generis, vera est hostia salutaris. Ut enim ipse Unigenitus, qui verus naturaliter Deus est, verus fieret et sacerdos, in persona divinitatis suae, non humanitatis nostrae personam dignatus est accipere, sed naturam. Si enim naturam hominis cum persona simul accepisset in illo Incarnationis mysterio, non idem unus Christus in duabus naturis esset Deus et homo, sed in duabus personis alter esset Deus, et alter homo. Sed ideo unus est 259 Christus, verus Dei et hominis Filius, quia ille Unigenitus Dominus, qui personam propriam semper habuit, in ipsam personam suam veritatem naturae servilis accepit. Proinde Christus inseparabilis permanet, quia cum altera sit in eo natura divinitatis, altera vero natura servilis, in uno tamen eodemque Christo illa persona divinitatis aeternae, ipsa est etiam humanitatis assumptae. Propterea idem atque unus est Christus, quem et paulo minorem ab angelis ostendit acceptio formae servilis, et aequalem Patri demonstrat unitas naturalis. In quo sacramento sic offenderunt Ariani, ut attendentes in eo officium sacerdotis, nollent celsitudinem suscipere deitatis. Inde est quod etiam sic dicunt: Gloria Patri per Filium, ut nolint dicere, Gloria Patri et Filio. Quoniam ergo sunt haeretici qui Filium cum Patre unius deitatis esse non credunt, item sunt alii qui veritatem carnis in Dei Filio negare non metuant; hunc locum congrue atque utiliter Patres sanctissimi posuerunt. Nam cum nos ostendimus per aeternum Sacerdotem Dominum Christum nostras orationes offerri, veram in eo carnem nostri generis confitemur; secundum illud quod Apostolus dicit: Omnis enim pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in his quae sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis . Cum vero dicimus Filium tuum, et adjicimus, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus sancti, illam utique unitatem commemoramus, quam naturaliter habet Pater et Filius et Spiritus sanctus: ubi ostenditur idem ipse Christus pro nobis sacerdotali functus officio, cui naturalis est unitas cum Patre et Spiritu sancto. Vide, quaeso, quanti ex hoc convincantur haeretici. Principaliter enim nostra fides a Manichaeorum errore discernitur, cum per illum Sacerdotem nostras orationes offerimus, qui propterea verus est Sacerdos, quia semetipsum veram pro nobis hostiam obtulit; quod Apostolus indubitanter affirmat, dicens: Estote ergo imitatores Dei, sicut filii carissimi; et ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit nos, et obtulit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis . Qui utique veram hostiam non offerret, si carnis in eo veritas non fuisset. Hujus hostiae veritatem postquam a mortuis resurrexit, ipse summus Sacerdos discipulis suis ostendit, et contrectandam obtulit, dicens: Palpate et videte quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere . Hinc etiam fides nostra discernitur ab Eutychetis errore; qui licet incarnatum Verbum negare non audeat, ipsam tamen Verbi carnem cum non fatetur sumptam de carne Virginis, mysterium summi prorsus evacuat Sacerdotis. Cui Apostolus illa quam superius posui sententia contradicit: Omnis pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in his quae sunt ad Deum . Et alio loco: Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit. Unde debuit per omnis fratribus similari, ut misericors fieret, 260 et fidelis pontifex ad Deum, ut repropitiaret delicta populi . Hoc itaque sermone quo per Jesum Christum nos ostendimus nostras orationes offerre, vera fides omni errori renititur, qui in Christo veritatem humani corporis non fatetur. Sed quia Christus non solum verus homo, sed et verus est naturaliter Deus, et unus cum Patre et Spiritu sancto Deus, digne dicimus Deo Patri: qui tecum vivit et regnat, in illa utique unitate naturali quam ostendens, ait: Ego et Pater unum sumus . Ubi similiter fides nostra, non solum ab Arii et Sabellii, verum etiam a Nestorii errore discernitur: in ipso quippe unitatis vocabulo sicut Patris et Filii diversa cognoscitur non esse substantia, ita cum dicimus, qui tecum vivit et regnat, ostenditur Patris et Filii una non esse persona. Apparet etiam aeternum Sacerdotem ipsum verum Filium esse, qui cum Deo Patre regnat in unitate naturae. Cum vero in unitate Spiritus sancti dicimus, unam naturam Spiritus sancti cum Patre Filioque monstramus. Unitas autem naturae quid aliud quam Trinitatem unum Deum, et ex hoc unum ostendit et regnum? Diversitas quippe naturae potest in regno diversitatem potestatis ostendere. Ubi autem regni naturalis est unitas, una regnandi permanet et potestas: in illo autem regno illi diversitatem potestatis habere possunt, quibus ipsa potestas tribuitur ex gratia, non suppetit ex natura. Non est autem diversitas, sed unitas potestatis in Trinitate, quae ipsam potestatem unicuique secundum suam tribuit voluntatem, quia naturalem habet ineffabiliter unitatem. Vide autem quid beatus Augustinus in libro sexto de Trinitate sentiat de Spiritu sancto, ubi dicens: Ergo aequalis est Patri Filius, et est unius ejusdemque substantiae, continuo subjunxit, Quapropter Spiritus sanctus in eadem unitate substantiae et aequalitate consistit . Sive enim sit unitas amborum, sive sanctitas, sive caritas, sive ideo unitas quia caritas, et ideo caritas quia sanctitas, manifestum est quod non aliquis duorum est quo uterque conjungitur, quo genitus a gignente diligatur, generatoremque suum diligat; sintque non participatione, sed essentia sua; neque dono superioris alicujus, sed suo proprio, servantes unitatem Spiritus in vinculo pacis. Et paulo post : Spiritus ergo sanctus commune aliquid est Patris et Filii, quidquid illud est: at ipsa communio consubstantialis et coaeterna. Quae si amicitia convenienter dici potest, dicatur; sed aptius dicitur caritas. Et haec quoque substantia, quia Deus substantia et Deus caritas , sicut scriptum est. Item alio loco ejusdem libri dicit: Aequalis est igitur etiam Spiritus sanctus; et si aequalis, in omnibus aequalis propter summam simplicitatem quae in illa substantia est. Et ideo non amplius quam tria sunt: unus diligens eum qui de illo est, et unus diligens eum de quo est, et ipsa dilectio: quae si nihil est, quomodo Deus dilectio est? si non est substantia, quomodo Deus substantia est? His itaque verbis beatus Augustinus non dubitavit, sicut caritatem et sanctitatem, sic etiam unitatem Patris et Filii Spiritum sanctum dicere; nec solum commune aliquid eorum, sed etiam communionem consubstantialem coaeternamque fiducialiter praedicare. Quod utique ideo a catholicis dicitur, ut ex ipso unitatis nomine una essentia, et ex hoc unum 261 regnum, et in eodem uno regno una Trinitatis potestas, unaque majestas a fidelibus agnoscatur: ne putetur aut Filius, aut Spiritus sanctus secundum divinam naturam ita cum Patre regnare, quemadmodum cum potiore regnat inferior; sed illa unitas Spiritus sancti, quae est communio Patris et Filii, dum illo regno unitatem divinitatis monstrat, unam esse regnandi aeternitatem, unam potestatem, unam majestatem, unamque dominationem summae Trinitatis edoceat. Quintam vero, id est novissimam, continet his verbis epistola quaestionem. Quid sit quod Lucas evangelista coenam Domini narraturus, prius eum dicit calicem accepisse, et discipulis dividendum inter se continuo tradidisse; et tum deinde accepto pane dixisse; « Hoc est corpus meum; » et accepto similiter postquam coenavit calice, tunc dixisse: « Hic calix novum Testamentum est in sanguine meo, qui pro vobis funditur . » Ista vero quaestione proposita subjungis et dicis: Nunquid unus calix secundo est datus, an alius prius, alius postea? et si ita est, inquis, ad cujus rei sacramentum pertinet ille de quo maxime caeteri qui scripserunt evangelica tacuerunt? Hunc Evangelii locum quidam sic intelligi voluerunt, ut non duos calices a Domino datos assererent, sed potius per anticipationem dictum esse firmarent; caeterum unum esse calicem qui et antea dividendus, et postea bibendus commemoratur datus esse discipulis. Quidam vero secundo datum calicem firmant. Sed sive hoc, sive illud quisque sentiat, talis est uterque sensus, ut a vera fide nullatenus inveniatur extraneus. Hi vero qui secundum datum existimant calicem, hoc factum in significatione dixerunt: alii asserentes quod in primo calice suam, in secundo vero fidelium suorum Dominus praefiguraverit passionem. Alii vero dixerunt in utroque calice illud ostendi, quod in Veteri Testamento praeceptum est , ut qui Pascha primi mensis agnum comedendo non egerit, in secundo mense in haedi comestione peragat. Videtur autem hic mihi etiam aliud quoddam congruum christianae fidei reperiri mysterium, ut in utroque calice utrumque intelligi debeat Testamentum. Praesertim quia hoc nobis sic ipsa demonstravit Veritas, ut nulla remaneret quaerentibus difficultas: nam ipse Dominus calicem quem bibendum dedit, Novum appellare dignatus est Testamentum, quod evangelici tenor demonstrat eloquii. Sic quidem tribus evangelistis, Matthaeo, Marco et Luca, hoc indubitanter attestantibus, invenitur. Verba quippe Matthaei haec sunt: Coenantibus autem eis, accepit Jesus panem; et benedixit, ac fregit, deditque discipulis suis, et ait: Accipite, et comedite: Hoc est corpus meum. Et accipiens calicem, gratias egit, et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc omnes: Hic 262 enim sanguis meus Novi Testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum . Marcus vero mysterium Dominici panis et calicis explicaturus, haec ait: Et manducantibus illis, accepit Jesus panem; et benedicens fregit, et dedit eis, et ait: Sumite, Hoc est corpus meum. Et accepto calice, gratias agens, dedit eis, et biberunt ex illo omnes. Et ait eis: Hic est sanguis meus Novi Testamenti, qui pro multis effunditur . Lucae vero, quem secundo certum est calicem nominasse, his invenitur verbis ordinata atque explicata narratio: Et accepto calice gratias egit, et dixit: Accipite et dividite inter vos. Dico enim vobis quod non bibam de generatione vitis donec regnum Dei veniat. Et accepto pane gratias egit, et fregit, et dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur: hoc facite in meam commemorationem. Similiter et calicem postquam coenavit, dicens: Hic calix Novum Testamentum est in sanguine meo, qui pro vobis funditur . Hinc est quod etiam beatus Paulus commemorans sacratissimum illius coenae mysterium, non aliud calicem quam Novum a Domino nuncupatum insinuat Testamentum. Inter alia namque sic dicit: Ego enim accepi a Domino quod et tradidi vobis, quoniam Dominus Jesus in qua nocte tradebatur, accepit panem, et gratias agens fregit, et dixit: Hoc est corpus meum pro vobis: hoc facite in meam commemorationem. Similiter et calicem postquam coenavit, dicens: Hic calix Novum Testamentum est in meo sanguine: hoc facite, quotiescunque bibetis , in meam commemorationem . Hac igitur evangelicorum atque apostolicorum attestatione dictorum in calicis nomine, isto duntaxat loco, non aliud quam divinum permittimur accipere Testamentum. Neque enim dubium est aliis locis a Domino nomine calicis significatam gratiam passionis. Quod utique intelligi voluit dicens filiis Zebedaei: Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum ? Et in ipsa hora qua detineri manibus voluit impiorum, hoc sermone beatum Petrum, ut gladium reconderet in vaginam praemonens, calicem se bibiturum passionis ostendit, dicens: Mitte gladium in vaginam, Calicem quem dedit mihi Pater, non bibam illum ? In quo calice passionem esse intelligendam etiam illic ostendit, ubi avulsus a discipulis quantum jactus est lapidis, moriturus pro peccatis hominum, humanae quoque infirmitatis veraciter in seipso demonstravit affectum; et ut desperationem ab infirmioribus membris dignaretur auferre, ipsa virtus quae nostrum caput esse voluit, dicere divino amore non est dedignata, quod membra ejus essent humano postmodum timore dictura. Inde est quod eum Lucas evangelista dixisse commemorat: Pater, si vis, transfer calicem istum a me . Matthaeus quoque verba ejus haec esse testatur: Pater mi, si possibile est, transeat a me calix iste . Marcus vero, ut ostenderet quid in illo calice intelligere deberemus, ait: Et cum processisset 263 paululum, procidit super terram, et oravit, ut, si fieri posset, transiret ab eo hora . Quam hic horam putamus a sancto evangelista significatam, nisi illam de qua Dominus ait: Nondum venit hora mea ; et de qua Joannes evangelista dicit: Et nemo misit in eum manus, quia necdum venerat hora ejus ? Hora utique non coactitiae mortis, sed voluntariae passionis; hora procul dubio illa qua triumphalem mortem susciperet, et solvens dolores inferni, mors ipse mortis misericorditer ac mirabiliter exstitisset, sicut jam dixerat per Prophetam: Ero mors tua, o mors; ero morsus tuus, inferne . Hanc horam in oratione a Domino calicis nomine nuncupatam beatus evangelista subsequenter ostendit, ejusdem Domini oratione subjecta, qua dicit: Abba, Pater, omnia tibi possibilia sunt: transfer calicem hunc a me . Nempe manifestum est hoc fuisse orare ut transiret ab eo hora, quod erat dicere ut calix transferretur ab eo. Ubi, ut dixi, caput nostrum in se membrorum suorum susceptam demonstravit infirmitatem, quibus se daturum noverat patiendi virtutem, ut doceret non ex hoc evacuandum meritum passionis, si homini pro Christi fide et caritate passuro, promptum spiritum quatere niteretur ex infirmitate carnis veniens trepidatio voluntatis, sed potius divinae voluntati se ipsa voluntas humana subjiceret, et ex infirmitate virtutem, praevalente spiritalis gratiae munere, perfecisset: ab illo sibi facultatem retinens datam, cujus voluntatem suae voluntati non ambigeret praeferendam, atque ita homo illud quod ex humana infirmitate vellet, patienter vinceret, ut ad illud ad quod divina voluntas utiliter vocat, feliciter perveniret. Non ergo Christi voluntas alia potuit esse quam Patris, cum in Patre ac Filio unam semper voluntatem servet unitas naturalis. Sed ille qui humanam naturam suscipiens venit naturam salvare quam fecit, ejusdem quoque naturae verba non fallaci, sed veracissima susceptione protulit, cujus etiam affectum clementissima bonitate suscepit; affectum scilicet quem habet caro ex trepidatione moriendi, non ex cupiditate peccandi: ille enim qui non noverat peccatum, sine peccato verum non iniquitatis, sed infirmitatis nostrae suscepit affectum. Vere enim de illo beatus Petrus ait: Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus . Proinde, quia peccatum non fecit, diversam voluntatem a Patris voluntate non habuit; et quia non est inventus dolus in ore ejus, ex affectu vero infirmitatis humanae, vera verba non ambigitur protulisse. Quamvis igitur in illis Salvatoris nostri dictis quibus calicem nominavit, passio sit intelligenda, tam ejus quam sanctorum ejus , accipitur in nomine calicis etiam perfecta gratia caritatis, qua virtus pro Christi nomine suscipiendae infunditur passionis; ita ut etiamsi opportunitas 264 desit qua quisque pro Christo subeat passionem, virtus tamen tanta insit cordi dono divini muneris, ut nihil ei desit ad tolerandam poenam, ad contemnendam vitam, et ad mortem pro Christi nomine subeundam. Hoc illo loco bene intelligitur ubi dicitur in psalmo: Et calix tuus inebrians quam praeclarus est ! praemisit autem: Impinguasti in oleo caput meum. Quid autem debemus intelligere impinguatum in oleo caput, nisi mentem dono sancti Spiritus roboratam? Olei enim hujus praeclara pinguedo, spiritalis est gratiae inseparabilis fortitudo, qua sancta ebrietas penetralibus cordis infunditur, ut omnis affectio carnis oblivioni tradita superetur. Hac ebrietate repletus animus discit gaudere semper in Domino, et contemptui deputare quidquid diligebat in mundo; hanc ebrietatem bibemus dum accepto Spiritu sancto, perfectae caritatis quae foras mittit timorem gratiam possidebimus. Hinc est quod beatus Ambrosius in hymno matutino, hujus nos postulare gratiam ebrietatis edocuit, dum dicimus: Laeti bibamus sobriam ebrietatem Spiritus . In aliis itaque locis potest alio quolibet modo secundum verae fidei regulam calicis nomen intelligi; in hoc tamen Evangelii loco de quo nunc disputamus, non aliud intelligere sinimur nisi quod ipsius Domini et magistri nostri sermonibus edocemur, qui ait: Hic calix novum Testamentum est in sanguine meo ; et ex hac regula qua iste calix Testamentum dicitur novum, in illo calice quem prius dedit non absque ratione vetus intelligitur Testamentum. Ipse igitur Dominus utrumque calicem dedit, qui utrumque Testamentum suis fidelibus tribuit. Propterea et in eadem coena et Judaicum pascha comedit, quod oportebat offerri, et sacramentum corporis sui et sanguinis dedit, quod ad salutem fidelium oportebat institui: comedit pascha Judaeorum quo promissus est Christus, ut veniret ad pascha nostrum quo immolatus est Christus. Denique attende quid eum discipulis dixisse Lucas evangelista commemorat. Sic enim ait: Et cum facta esset hora, discubuit, et duodecim apostoli cum eo; et ait illis: Desiderio desideravi hoc pascha manducare vobiscum antequam patiar . Manducavit ergo pascha quo passurus significabatur, antequam pro nobis voluntarie pateretur. Est autem etiam in ipsis dominicis sermonibus aliquid quod attentius est a fidelibus agnoscendum, in quo utriusque Testamenti potest apparere discretio. Beatus enim Lucas de calice quem primitus nominavit, ita dicit: Et accepto calice, gratias egit et dixit: Accipite et dividite inter vos; de pane vero et calice postea loquens ait: Et accepto pane gratias egit, et fregit, et dedit eis dicens: Hoc est corpus meum quod pro vobis datur; hoc facite in meam commemorationem. Similiter et calicem postquam coenavit, dicens: Hic calix Novum Testamentum est in sanguine meo qui pro vobis funditur . Non mihi videtur inaniter hic ab ipsa Dei sapientia verborum quaedam facta discretio; quandoquidem primum calicem sic accipiendum dedit, ut praeciperet dividendum, dicens: Accipite, et dividite inter vos; quod in eo calice quem cum pane dedit, omnino non dixit: ibi enim corpus suum sanguinemque commendat, et eumdem calicem novum 265 in sanguine suo asserit Testamentum, dicens: Hic calix Novum Testamentum est in sanguine meo qui pro vobis funditur; nulla vero fit mentio calicis dividendi, quod in aliis quoque duobus evangelistis, Matthaeo scilicet et Marco, similiter invenitur, sicut eorum dicta superius a nobis posita evidenter ostendunt. Hunc itaque calicem, in quo vetus insinuari diximus Testamentum, ideo Dominus accipiendum dividendumque mandavit, ut apostoli dono sapientiae coelestis instructi, sic scripturam Veteris Testamenti reverenter acciperent, ut in ipsis praeceptis quid agendum quidve omittendum esset, accepto discretionis spiritu cognovissent. Hoc enim est recte dividere, ut unusquisque noverit pro congruentia temporis quid omittere debeat, quid tenere. Hinc est quod cautissimo divisionis ordine Ecclesia Dei vivi, quae est columna et firmamentum veritatis , tempora venturi Christi venientisque discernit; et omissis sacrificiis quibus Christus passurus promittebatur, hoc sacrificium offert quo Christus jam passus ostenditur. Dividit etiam tempus illud celebrandae circumcisionis, ab isto tempore percipiendi baptismatis. Hujus divisionis saluberrimum retinet modum etiam in praecepto neomeniae, quandoquidem non tubis Judaicis inaniter personat, sed renovari unumquemque spiritu mentis suae, et induere novum hominem sancta Ecclesia praedicare non cessat. Haec omnia salubriter dividit quae nunc veneranter accipit in lectione, sed jam non celebrat in opere, aurem cordis admovens apostolicis dictis, quibus beatus Paulus fideles omnes instruit, dicens: Nemo vos judicet in cibo, aut in potu, aut in parte diei festi, aut neomeniae, aut sabbatorum, quae sunt umbra futurorum, corpus autem Christi . Nam et sacramentum circumcisionis exponens ait: Videte ne quis vos decipiat per philosophiam et inanem fallaciam, secundum traditionem hominum, secundum elementa mundi, et non secundum Christum; quia in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, et estis in illo repleti qui est caput omnis principatus et potestatis, in quo et circumcisi estis circumcisione non manufacta in exspoliatione corporis carnis, sed in circumcisione Christi, consepulti ei in baptismo . Haec et his similia et accepit Ecclesia sapienter, et dividit: accipiendo, credit a Deo in veritate promissa; dividendo, cognoscit ab ipso Deo in veritate jam reddita; nec in figuris exspectat implenda, sed in veritate retentat impleta. Scit enim sancta Ecclesia fidelem Deum in verbis suis, et sanctum in omnibus operibus suis: unde sicut in Veteri Testamento fidelia verba Dei promittentis intelligit. sic in Testamento Novo sancta opera Dei quod promiserat reddentis agnoscit. Quaedam enim promittentis Dei verba fuerunt sacramenta Veteris Testamenti, quibus nobis promittebatur Christus: quae verba transierunt, ex quo illis quibus promittebatur invenitur exhibitus. Ideo in ipso sacrificio corporis Christi a gratiarum actione incipimus, ut Christum non dandum, sed datum nobis in veritate monstremus; et in eo quod gratias agimus Deo in oblatione corporis et sanguinis Christi, cognoscamus non adhuc occidendum Christum pro nostris 266 iniquitatibus, sed occisum; nec redimendos nos illo sanguine, sed redemptos. Vera est enim beati Petri praedicatio, dicentis: Non enim corruptibilibus argento vel auro redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi Agni incontaminati et immaculati Christi . Dividit ergo sancta Ecclesia figuras a veritate, umbras a corpore: quod eam sancti apostoli docuerunt, qui dividendum inter se illum calicem a Domino salubriter acceperunt. Hujus autem calicis ideo divisionem Dominus discipulis dedit, quia ipsis docentibus sancta Ecclesia cognitionem hujus divisionis accepit. Dicit autem ut inter se dividant, id est, ut in unitate spiritus et vinculo pacis, sacramenta Testamenti Novi sacramentorum veterum cessatione distinguant: quod in calice Testamenti Novi non praecipit ab apostolis fieri. In Novo enim Testamento non est sacramentorum divisio, sed donorum, quae non in hominum facultate, sed in sancti Spiritus potestate consistit. Divisiones enim gratiarum sunt, idem autem Spiritus; et divisiones ministrationum sunt, idem autem Dominus; divisiones operationum sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus . Inde est quod cum alii datur per Spiritum sermo sapientiae, alii autem sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem Spiritu, alii gratia sanitatum in uno Spiritu, et caetera quae apostolicus sermo contexuit, non hominibus dividenda dantur; sed haec omnia operatur unus idemque Spiritus, dividens propria singulis prout vult. Hanc divisionem quam non hominibus dedit, sed sibi tantum Trinitas reservavit, alio loco beatus Apostolus ostendens, admonet non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem; unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei . Et quia una est divisio Patris et Filii et Spiritus sancti, ideo Christus, qui est Dei sapientia, in Proverbiis dicit: In itineribus justitiae incedo, et inter medias semitas aequitatis conversor, ut dividam diligentibus me substantiam, et thesauros eorum impleam bonis . Uterque ergo calix apostolis a Domino datur, non tamen dividendus uterque praecipitur: illius enim necessaria fuit divisio, in quo erat temporum consideranda discretio. Inde est quod in Testamento Veteri sacramenta quaedam illo tempore in figuris rite celebrata cognoscimus, et veneranter accipimus; quae tamen non eodem quo celebrabantur ordine celebramus quia dividentes tempus promissionis a tempore redditae veritatis, ea sacramenta nunc nobis a Christo tradita retinemus, quibus Christum non passurum, sed passum pro nobis agnoscimus et tenemus. Nomine vero calicis etiam Vetus debere accipi Testamentum, non nostra praesumptione, sed paterna traditione monstramus. Sanctus quippe Augustinus, in explanatione psalmi septuagesimi quarti, cum ad illum locum venisset ubi dictum est: Quia calix in manu Domini vini meriplenus est mixto; et inclinavit ex hoc in illud; verumtamen faex ejus non est exinanita , inter alia sic ait: « Calix vini meri plenus mixto videtur mihi esse lex quae data est Judaeis, et 267 omnis illa scriptura Veteris quod dicitur Testamenti, ubi sunt pondera omnium sententiarum: nam ibi Novum Testamentum absconditum latet, tanquam in faece corporalium sacramentorum. » Et cum idem beatus Augustinus a praeceptis vitae peragendae illa praeteriti temporis sacramenta discerneret, tanquam calicem dividens, postquam commemoravit quod dictum est: Non occides, non moechaberis , et aliquanta quae textu decalogi continentur, haec ipse sanctus Augustinus subjecit, dicens: « Omnia ista ad vinum pertinent; illa vero carnalia quasi resederunt, ut remanerent apud illos, et effunderetur ideo omnis spiritalis intellectus. Calix enim in manu Domini, id est in potestate Domini; vini meri, id est sincerae legis; plenus est mixto, id est cum faece corporalium sacramentorum: et quia nunc humiliat superbum Judaeum, et hunc exaltat confitentem gentilem, inclinavit ex hoc in hunc, id est a Judaico populo in gentilem populum. Quid inclinavit? Legem; et eliquatus est inde spiritalis intellectus: verumtamen faex ejus non est exinanita, quia omnia sacramenta carnalia apud Judaeos remanserunt. » Ex his dictis beati Augustini arbitror patere et calicis intellectum, quo possit in veritate spiritalis mysterii divisio faecis vinique cognosci: sic tamen ut non ideo velit aliquis Testamentum Vetus abjicere, quia videt ejus sacramenta cessasse. Sic enim debet cum veneratione teneri Testamentum Novum, ut non sit Testamentum Vetus aliquatenus relinquendum: quod mihi videtur sub nomine amici antiqui et novi in libro Ecclesiastico commendari, ubi dicitur: Ne derelinquas amicum antiquum, novus enim non erit similis illi . Hanc dissimilitudinem quae est in sacramentis utriusque Testamenti, per sanctum Hieremiam divinus sermo praenuntians ait: Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et consummabo super domum Israel et super domum Juda Testamentum Novum, non secundum Testamentum quod feci cum patribus eorum . In eo autem invenitur Testamentum Novum, non secundum Testamentum Vetus a Domino consummatum, in quo et praeceptorum perfectionem Dominus dedit, et remotis veteribus sacramentis, dissimilia sacramenta revelatae veritatis instituit: ac sic quod in Vetere promisit, in Novo perfecit. Proinde quoniam sacramentorum Novi Testamenti tunc vere salubris ac suavis potest esse cognitio, si in sacramentis Veteris Testamenti cognoscatur vera praecessisse promissio, propterea cum Scriptura dixisset: Ne derelinquas amicum antiquum, novus enim non erit similis illi, continuo subjecit: Vinum novum amicus novus: veterescat, et cum suavitate bibes illud . Quid est, veterescat, nisi ut in Vetere Testamento Novi Testamenti typus appareat? Tunc ergo cum suavitate hoc novum vinum bibitur, si ejus significatio atque promissio in Testamento Vetere cognoscatur. Hoc vinum novum in corde discipulorum veterescere Dominus fecit, quando illis duobus in castellum Emmaus pergentibus appropinquans ibat cum illis; et cum ei tanquam ignaro quae de ejus 268 passione facta fuerant indicassent, tunc ipse dixit ad eos: O stulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt prophetae ! Vide, quaeso, quemadmodum vinum novum veterescit, ut cum suavitate bibatur. Adjecit ergo Dominus. Nonne hoc oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam suam ? Ubi sanctus evangelista quemadmodum vinum novum cum suavitate bibendum illis veteresceret ait: Et incipiens a Moyse et omnibus prophetis, interpretabatur illis in omnibus scripturis quae de ipso erant . Deinde conceptum ex vino veterescente novitatis ac suavitatis ardorem, ipsi postmodum ostenderunt, dicentes: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis dum loqueretur in via et aperiret nobis Scripturas ? Hoc denuo fecit dicens: Haec sunt verba quae locutus sum ad vos cum adhuc essem vobiscum; quoniam necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi, et prophetis, et Psalmis de me. Tunc aperuit illis sensum ut intelligerent Scripturas . Ita fecit vinum novum cum suavitate veterescere, dum promissiones Novi Testamenti indubitanter ostendit in lectione Testamenti Veteris apparere: ne sic teneatur amicus novus, ut antiquus relinquatur; quia novus permanet fide similis, quamvis videatur sacramentorum celebratione dissimilis. Quippe una est fides Novi et Veteris Testamenti. Haec in antiquis patribus credebat promissa, quae in nobis jam credit impleta. Quae autem fuit in patribus nostris fides promissa, ipsa in nobis est fides exhibitae veritatis impleta: unde quia indissolubiliter amicus iste antiquus novusque conjungitur, et unus sine altero salubriter non tenetur, veterescere debet vinum novum, ut sit fidelibus cum suavitate bibendum.
|
( al. cognitionis) ( al. munere) (Jer. XXIII,
24) (Psal. CXXXVIII, 7) (Sap. VIII, 1) (Sap. I, 7) (Ibid., 8) (Ibid., 9) (Dan. XIII, 42) (Jer. XXIII, 23) (Jer. XII, 2) (Joan. I, 12) (Tit. II, 12) (Act. IV, 32) (Act. IV, 32) (Luc. XXI, 19) (I Petr. I, 8) (Sap. III, 1) (I Thess. V, 23) (Dan. III, 86) (II Cor. XI, 2) (Psal. XLIV, 15) (I Tim. III, 15) (Gal. I, 22) (II Cor. VIII, 18) (Matth. V, 14) (Jac. I, 17) (I Joan. II, 23) (Psal. CXXXVIII, 7) (I Cor. II, 10-12) (ubi magis interiorem hominem accipiendum existimo) (I Cor. II, 12) (Matth. XI, 27) (Joan. XIV, 7) (Ibid., 9 et seq.) (Sap. VII,
26) (Hebr. I, 3) (Psal. XVIII,
5) (cum utrique naturae nec sine initio aeternitas,
nec sine mutabilitate simplicitas, nec sine termino
immensitas invenitur naturaliter esse communis;
quia in uno eodemque Christo et vera est divina
natura, qua naturaliter est sine initio Deus natus de
Patre, et vera humana natura, qua naturaliter est in
plenitudine temporum Deus homo creatus ex virgine;
in illa coaeternus Patri, in ista posterior matre;
secundum divinam semper ubique totus, nec unquam
vel usquam loco conclusus; secundum humanam,
certo die de coelo ad judicandos vivos mortuosque
venturus) (Cap. 6) (Lib. I de Spiritu sancto, cap. 10) (Cap. 4) (Marc. I, 11; Luc. III, 22) (Joan. XII, 28) (Cap. 8) (Joan. XIV, 17) (Cap. 9, ad finem) (Sub finem cap. 10) (Joan. XVI, 27) (Cap. 12, ante medium) (Cap. 25) (Ibidem) (Ibidem) (Sap. I, 3) (Ibid., 5) (Isai. LIX, 2) (I Joan. III, 4, 5) (Rom. VIII, 38) (I Cor. VI, 17) (I Cor. I, 23) (Rom. I, 20) (II Cor. XIII,
4) (Isaï. IX, 6) (Lib. V de Trinitate, cap. 10) ( In praefatione ) (sicut in homine qui subjacet qualitati) (Cap. 12, post medium) (Joan. V, 26) (Tract. 22, post medium) (Ephes. V, 8) (Joan. V, 26) (Cap. 3) (quod nostris remediis congruebat) (I Tim. II, 5) (Eodem cap. 6) (Matth. III, 17) (Ibidem) (Cap. 5) (Cap. 2) (Ibidem) (Cap. 4) (I Cor. II, 4) (Ibidem) (Cap. 34) ( al. proprie) ( al. desinet) (quia
non ipse Pater est qui Filius, nec Spiritus sanctus
est ipse qui Pater aut Filius) ( al. comedendum) (Joan. IV,
6) (Matth. XXVI, 38) ( al. ipse) (II Cor. XIII, 4) (Act. II, 30) (Philip. IV, 7) (Psal. XVII, 10) (Joan. III, 34) (Cap. 6) (Act. II, 17) (Ibidem) (Joan. I, 33) (Joan. III, 34) (Tract. 14 in Joan.) (Ephes. IV, 7) (Joan. III, 34) (S. Aug. lib. I de Serm.
Domini in monte, cap. 6) (Lib. I, cap. 19) (Joan. III, 34) (IV
Reg. II, 9) ( al. de Christo) (Isai. XI, 1) (Coloss. II, 3) (Joan. I, 16) ( al. datur) (Psal. XV, 11) (Psal. LXXXIX, 14) (Psal. LXIV, 5) (Coloss. I, 19) (Coloss. II, 9) (I Cor.
I, 24) (Hebr. III, 14) (Psal. XLIV, 8) (Act. II, 38) ( al.
cum) (Rom. XI, 33) (al. natus) (Psal. LXXXVI, 5) (Philip. II, 9) (Epist.
alias 6, nunc 82) ( al. quae) ( al.
dicetur) (I Cor. XIII, 12) (al. et) (I Joan. III, 2) (Matth. V, 8) ( al. capiemus) (I Joan. III, 2) (I Cor.
XI, 1) (al. sicut) (I Joan. II, 6) (Tract. 14 in Joan., versus finem) (Joan. III, 34) (Epist. ad Dardanum alias 57,
nunc 187) (Coloss. II, 9) (Coloss. II, 9) (Ibidem) (Joan. I, 14) (Hebr.
IX, 24) (Hebr. XIII, 15) (I Petr. II, 5) ( al. unitatis) ( al. aliud) (Hebr. V, 1) (Ephes.
V, 1) (Luc. XXIV, 39) (inquiens) (Hebr. V, 1) (Hebr. II, 16) (Joan. X, 30) (Cap. V) (al. subsistit) (Ibidem) (I Joan. IV, 16) (Eodem cap. 5) (Luc. XXII, 17 sqq.) (al., ut supra in epist. Ferrandi, Evangelia ) (al. secundo ) (Exod. XII, 5; Num. IX, 11) (Matth.
XXVI, 26) (Marc. IV,
22) (Luc. XXII, 17) (I Cor.
XI, 23) (Matth.
XX, 22) (Joan. XVIII, 11) ( al. inferioribus) (Luc. XXII, 42) (Matth. XXVI, 39) (Marc. XIV, 35) (Joan.
II, 4) (Joan. VII, 30) (Ose. XIII,
14) (Marc. XIV, 36) (I Petr. II, 22) (quo sensu etiam beatus David calicem nuncupavit,
illo duntaxat loco ubi ait: Quid retribuam Domino
pro omnibus quae retribuit mihi? Calicem salutaris
accipiam, et nomen Domini invocabo [Psal. CXV,
3]: ubi ostendens calicem istum non aliud quam mortem
esse sanctorum, continuo subjunxit: Pretiosa in
conspectu Domini mors sanctorum ) (Psal. XXII,
5) (Fer. 2 ad laudes) (Luc. XXII, 20) (Luc. XXII, 14) (Luc. XXII,
17-19) (I Tim. III, 15) (Coloss.
II, 16) (Coloss. II, 8-12) (I Petr. I, 18) (I Cor. XII, 4) (Rom. XII, 3) (Prov. VIII, 20) (Psal.
LXXIV, 9) (Deut. V, 17, 18) (Eccli. IX, 14) (Jer. XXXI, 31) (Eccli. IX,
15) (Luc. XXIV, 25) (Ibid., 26) (Ibid., 27) (Ibid., 32) (Luc. XXIV, 44)
|
[unum] [al. effundetur ] [al. effundetur ] [al. fundetur ] [al. bibitis ]
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | |
Fulgentius Ruspensis
| 15 |
269 EPISTOLA XV. Episcopi Africani in Sardinia exsules, Joanni et Venerio, de gratia Dei et humano arbitrio. 1. 2. 3. 4. 3. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
|
Dei gratia plurimum amplectendis sanctis fratribus JOANNI presbytero et archimandritae, et VENERIO diacono, et fidelibus viris, quorum in vestra epistola subscriptio continetur, DATIANUS, FORTUNATUS, BOETHUS, VICTOR, SCHOLASTICUS, ORONTIUS, VINDICIANUS, VICTOR, JANUARIUS, VICTORIANUS, PHOTINUS, QUODVULTDEUS, famuli Christi, in Domino salutem.
|
Quantum membra ecclesiastici corporis per Christi gratiam in unitate fidei compages retinet caritatis, tantum necesse est ut pro invicem sollicita sint membra, ut repulso cujuslibet pravi dogmatis morbo, non solum servandae, verum etiam reparandae sanitati, jugis atque indefessa tam sermonis quam orationis impendatur instantia. Sic enim fit ut, dum sollicitudo fraternae puritatis invigilat, ipse Spiritus sanctus, per quem caritas Dei diffusa est in cordibus nostris, diligentibus Deum et in Deo proximum, omnia cooperetur in bonum. Quia sicut ipsam dilectionem dono gratiae spiritalis accipimus, ita dum pro fratribus solliciti sumus, non solum divinam inesse nobis gratiam demonstramus, verum etiam, quanto magis a nobis puritas caritatis impenditur, tanto magis gratia nobis divinae retributionis augetur. Accepimus itaque vestrae caritatis epistolam, quae nostrum ex parte relevavit, ex parte vero moestificavit exsilium. Gaudemus enim, quia rectam tenetis de gratia Dei sententiam, cujus munere illuminatur, et juvamine gubernatur liberum humanae mentis arbitrium: sed quadam sumus nebula moeroris affecti, quia significastis quosdam fratres in quaestione de gratia Dei et humano arbitrio non rectum tenere fidei catholicae tramitem, sed adversus Dei gratiam elevare velle humani arbitrii libertatem. Ubi primum, dilectissimi fratres, debetis agnoscere, imo vos 270 non ambigimus agnovisse, ad hoc divinitus ista permitti, ut hinc divinae gratiae virtus documento possit judicii manifestioris intelligi. Quandoquidem ipsa gratia nullatenus agnoscitur nisi detur: quae quandiu non est in homine, tandiu necesse est ut ei aut sermone repugnet, aut opere. Nam sermone repugnat gratiae Dei, qui sensum gerit fidei Christianae contrarium; repugnat autem opere, qui in moribus suis Christianae vitae non retinet institutum. Hoc quippe in homine agit gratia divinitus data, ut animus, dono fidei caritatisque percepto , et sermonem bonum proferat, et studio bonae operationis insistat. Quod fidelibus divinitus dari, beatus et ostendit et poposcit Apostolus dicens: Ipse autem Dominus noster Jesus Christus, et Deus et Pater noster, qui dilexit nos, et dedit consolationem aeternam, et spem bonam in gratia, exhortetur corda vestra, et confirmet in omni opere bono et sermone . A Deo itaque nobis est omnis gratia boni sermonis et operis, a quo nobis etiam ipsius cogitationis bonae manifestum est sufficientiam tribui: ut discat homo non in se, sed in Domino gloriari. Divinae quippe gratiae bonam cogitationem hominis beatus assignabat Apostolus quando dicebat: Fiduciam autem talem habemus per Christum ad Deum; non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est . Proinde, etsi quidam gratiam necdum habentes, non se intelligunt non habere, illi tamen qui gratiam divinitus acceperunt, eo magis debent in ipsius gratiae assertione firmari, quo eam vident non omnibus tribui. Necesse est autem ut ab eis quibus non tribuitur ignoretur, et ab eis agnoscatur quibus divina largitate donatur. Testatur enim Apostolus dona Spiritus sancti ejusdem Spiritus sancti acceptione cognosci. Ideo ait: Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis; quae et loquimur, non in doctis humanae sapientiae verbis, sed in doctrina Spiritus, spiritalibus spiritalia comparantes. Animalis autem homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei: stultitia est enim illi; et non potest intelligere, quia spiritaliter dijudicantur. Spiritalis autem judicat omnia, et ipse a nemine judicatur . Per sanctum ergo Spiritum gratiam accipimus, quo Spiritu accepto sit in nobis, ut quod accepimus noverimus. Proinde scienda est, dilectissimi fratres, et recto tenore verae fidei profitenda, tam humani arbitrii egena paupertas, quam divinae gratiae indeficiens largitas. Quid enim habes, ait Apostolus, quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis ? Ante largitatem quippe gratiae est in homine quidem liberum arbitrium, sed non bonum, quia non illuminatum. Proinde, nisi gratia detur, bonum ipsum arbitrium non habetur. Sic namque est ipsum liberum hominis arbitrium absque done gratiae, sicut est oculus sine luce. Nam et oculus ad videndum factus est; sed nisi lumen acceperit, non videbit. Illa autem est lux vera 271 quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum ; illuminat autem hominem, seipsam dando per gratiam. Sicut ergo corporis oculus semper indiget lumen accipere, ut ipsum lumen possit adspicere, sic et libero arbitrio hominis nulla potest gratiae suffragari cognitio, nisi detur ipsius gratiae spiritalis infusio. Proinde ut de iis quae vestris litteris indidistis, quid habeat catholici dogmatis veritas intimemus, singula breviter definire curavimus, sequentes donum ejusdem gratiae, quod sanctorum Patrum cordibus et linguis ipsa dignata est infundere. Dixistis itaque, quod vobis dicentibus, quod Esau et Jacob necdum natis, Jacob per misericordiam gratuitam eligitur, Esau autem originali peccato detentus justo judicio Dei est odio habitus, illi e contrario dicunt, in Esau figuram esse populi Judaeorum, ex futuris malis operibus condemnandi; in Jacob vero figuram esse populi gentium, ex futuris operibus bonis salvandi. Haec duo, quae singula proponitis, bonum est ut catholica consensione jungatis. Sic enim et ab illis Dei gratia competenter agnoscitur, et a vobis propheticum mysterium non negatur. In illis namque duobus fratribus digne accipitur duorum significatio populorum: praesertim cum ipsi Rebeccae Dominum consulenti, duo praenuntientur populi ab ejus utero separandi. Verumtamen agnoscenda est in illa discretione et gratuita bonitas, et justa severitas. Nam quia omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum , et gratia discernuntur quicunque salvantur: profecto non sunt electa neque dilecta in Jacob humana opera, sed dona divina. Rursus quia iniquitas nostra justitiam Dei commendat, procul dubio in Esau humanae iniquitatis est damnata nequitia. In eo quippe gratuitum in Jacob Deus ostendit beneficium misericordiae suae, in quo eum gratia gratis dignatus est adoptare; nec eum pro meritis futurae cujusquam bonae operationis elegit, cui seipsum, et fidem, et bona opera donaturum esse praescivit. Inde est quod semini Abrahae, cujus in Jacob figura praecessit, beatus Apostolus dicit: Gratia salvi facti estis per fidem . Ut ostenderet fidem non aliquibus bonis meritis dari, sed ipsius fidei dono omne bonum meritum inchoari, ipsamque donum Dei esse, secutus adjunxit, et hoc non ex vobis, sed donum Dei est . Ac ne quisquam sibi quorumlibet bonorum operum audeat meritum vindicare, et pro quibuscunque operibus fidem se existimet accepisse, subjecit: non ex operibus, ne quis glorietur. Ut autem ostenderet non solum fidem, sed etiam bona opera divinitus tribui, continuo subdidit: Ipsius enim factura sumus, creati in Christo Jesu, in operibus bonis, quae non solum a Deo donata, sed ab ipso etiam praeparata testatur, dicens: quae praeparavit Deus, ut in illis ambulemus . Gratia itaque Jacob salvus factus est per 272 fidem, gratia consecutus est bonorum operum facultatem. Quocirca, quia certum est Esau fuisse vas irae, Jacob autem vas misericordiae, CERTISSIME TENENDUM EST quod et ille ut damnaretur, iram juste meruit: non enim injustus Deus, qui infert iram : et iste ut salvaretur, gratis donum misericordiae praevenientis accepit. Jacob itaque justificatus gratis per gratiam Dei, factus est vas misericordiae per indebitam gratiam, et per ipsam misericorditer est praeparatus ad gloriam; Esau vero per iram justam juste est praeparatus ad poenam: Iniquitas enim nostra justitiam Dei commendat . Deus ergo in Jacob misericordiam gratuitae bonitatis, in Esau vero judicium justae severitatis ostendit; qui sacramento quidem circumcisionis octavo die secundum tenorem divinae constitutionis accepto, reatu peccati originalis caruit, sed per nequitiam cordis in hominis terreni vetustate permansit; illius ibi judicio derelictus, qui gratis salvat, justeque damnat. In cujus persona significati sunt non illi tantum qui fidem negant, sed et illi qui usque in finem vitae suae intra Ecclesiam positi, in malis operibus perseverant. De quibus Apostolus ait: Quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur . Nam sicut ille circumcisus periit, quia dilexit tenebras magis quam lucem, sic omnis qui non deposuerit veterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris, condemnabitur in judicio, quia non condigne usus est baptismatis sacramento. Ad eumdem quippe veterem hominem pertinent non solum illi qui ignorant Deum, sed etiam illi de quibus dicit Apostolus: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant . De parvulis vero indubitanter tenenda est catholicae regula veritatis; quia parvulus qui baptizatur, gratuita Dei bonitate salvatur, qui vero sine baptismate moritur, propter peccatum originale damnatur. Nec aliquo dicendus est Dei beneficio futurae impietati praereptus, qui absque justificationis gratia mortuus, impiorum est consortio deputatus: a qua impietate sive parvulus, sive majoris aetatis, solo quisque remedio eripitur, si Christi sanguine redimatur. DE GRATIA VERO NON DIGNE SENTIT quisquis eam putat omnibus hominibus dari, cum non solum non omnium sit fides, sed adhuc nonnullae gentes inveniantur ad quas fidei praedicatio non pervenit. Beatus autem Apostolus dicit: Quomodo invocabunt in quem non crediderunt? aut quomodo credent ei quem non audierunt? quomodo autem audient sine praedicante ? NON ITAQUE GRATIA omnibus datur, quandoquidem ipsius gratiae participes esse non possunt, qui fideles non sunt, nec possunt credere, ad quos invenitur ipse fidei auditus minime pervenisse. Ipsa vero gratia quibuscunque datur, non aequaliter datur, sed secundum mensuram donationis Christi , et unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei: qui non hominum personas accipit, sed omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens propria singulis, prout vult . 273 Quod autem vos dicitis, sola Dei misericordia salvari hominem, illi autem dicunt, nisi quis propria voluntate cucurrerit et elaboraverit, salvus esse non poterit, digne utrumque tenetur, si ordo rectus servetur divinae misericordiae et voluntatis humanae, ut illa praeveniat, haec sequatur: sola Dei misericordia initium salutis conferat; cui deinde voluntas hominis cooperatrix suae salutis existat, ut misericordia Dei praeveniens voluntatis humanae dirigat cursum, et humana voluntas obediens, eadem misericordia subsequente, secundum intentionem currat ad bravium; ac per hoc humana voluntas in eo quod currit utiliter et laborat, ex Dei misericordia sibi esse donum cursus ac laboris agnoscat; nec sit ingrata misericordiae per quam salutis accipit initium, ut per ipsam perveniat ad plenum sempiternae salutis effectum: quia tunc erit bona, si Dei praeveniatur dono, et tunc permanebit bona, si ejus non destituatur auxilio. Errat autem quisquis putat sic a Deo tribui gratiam, velut si quis accepto idoneo pignore det pecuniam, cum Dominus utique et pignus Spiritus sancti ipse quibus vult conferat, et pecuniam suam nummulariis expetendam, sicut ipse loquitur in Evangelio , servorum suorum curae officioque distribuat. Illa vero Apostoli sententia qua dicitur: Ergo cujus vult miseretur, et quem vult obdurat , melius quidem ex persona confirmantis accipitur. Quam si quis non vult ex persona confirmantis accipere, illud sine contentione attendat quod subsequenter dicitur: An non habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam ? Et cum in utroque vase faciendo figuli cognoverit potestatem, in vase honoris indebitam gratiam Dei miserantis intelligat, et in vase contumeliae debitum judicium Dei obdurantis, id est deserentis, agnoscat. Deus autem obdurare dicitur, non quia ad iniquitatem compellit, sed cum ab iniquitate non eripit: quod quia justus est, juste facit. Deo ergo miserante, sine suis meritis homo salvatur, obdurante autem Deo, juste recipit quod meretur. Deus quippe dono bonitatis salvat, et judicio severitatis obdurat. Illud etiam quod vos dicitis, Deus est enim qui operatur in vobis et velle et operari, pro bona voluntate ; illi autem dicunt: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis : si utrumque sicut oportet animus in fide tranquillus acceperit, nulla de gratia et libero arbitrio quaestio remanebit. Jubet enim Deus homini ut velit, sed Deus in homine operatur et velle; jubet ut faciat, sed Deus in eo operatur et facere. Ideo utrumque beatus jungit Apostolus dicens: Cum timore et tremore salutem vestram operamini: Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perficere, pro bona voluntate. Ut ergo cum timore et tremore suam quisque operetur salutem, opus est volentis hominis, sed hoc ipsum velle Deus operatur in suis, 274 ac per hoc quoniam habet homo liberum arbitrium, audit praecepta quae faciat; sed ad implenda praecepta liberum arbitrium idoneum nullatenus efficitur, nisi divinitus adjuvetur. Ita fit, ut se operari debere homo cognoscat, dum praeceptum accipit, et Deo se sciat semper omne bonum debere, quod vult ac facit: quem teste Apostolo cognoscit operari in homine, et velle, et perficere pro bona voluntate. Qui suis fidelibus hanc dignatus est gratiam promittere per Prophetam dicens: Spiritum meum dabo in vobis, et faciam ut in justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis et faciatis . Cum ergo Deus in homine operari coeperit velle, tunc homo ad Deum convertitur, et eodem in se operante, unde ipsi Deo placeat operatur. De Deo enim dicit Apostolus: Aptet vos in omni opere bono, ut faciatis voluntatem ejus, faciens in vobis quod placeat coram se . Ad vitam quoque in tantum potest homo manum porrigere, in quantum habuerit Dominum protectionem suam super manum dexteram suam . Nimis autem absurdum est illos putare vasa misericordiae qui vel saecularem habent vel ecclesiasticam dignitatem; vasa vero contumeliae, clericos, et monachos ac laicos aestimare; cum utique Apostolus vasa misericordiae illa dicat quae Deus praeparavit in gloriam, non praesentem utique, sed futuram, quibus dicit: Cum Christus apparuerit, vita vestra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria . Ideo paulo superius eis ait, Quae sursum sunt sapite, non quae super terram . Vasa quippe misericordiae sunt quibus dicitur: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum; vasa vero contumeliae sunt quibus dicitur: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et angelis ejus. Vasa itaque misericordiae non ecclesiastica vel saecularis dignitas, sed in Ecclesia spiritalis caritas facit. Quapropter in quacunque professione tenuerit homo fidem quae per caritatem operatur, erit vas in honorem sanctificatum et utile Domino, ad omne opus bonum paratum. Contra praedestinationem vero sanctorum magnae pervicaciae est aliquem vel parare, vel habere conflictum, cum apostolicae praedicationi nullus audeat refragari, qua non solum dicitur de Deo: Quos autem praescivit et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii ejus ; et alio loco: Praedestinavit nos in adoptionem filiorum, per Jesum Christum in ipsum : verum etiam ipsum caput nostrum, ipsum primogenitum in multis fratribus beatus Paulus praedestinatum confidenter praedicat dicens: Qui factus est ei ex semine David secundum carnem, qui praedestinatus est Filius Dei in virtute, secundum Spiritum sanctificationis . Quisquis ergo praedestinatum Christum et sanctos ejus negat, apostolicam fidem perversus oppugnat. Omnes autem praedestinati ipsi sunt, quos vult Deus salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Qui propterea omnes dicuntur, quia in utroque sexu, ex omni hominum genere, gradu, aetate et conditione salvantur. Semper quippe 275 voluntas Dei omnipotentis impletur, quia potestas ejus nullatenus vincitur: ipse est enim qui omnia quaecunque voluit fecit in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis , et cujus voluntati nemo resistit. Verum namque est quod de se testatus est Filius, quia quos vult vivificat; quia in vivificandis nullum initium humanae voluntatis exspectat, sed ipsam voluntatem bonam faciendo vivificat. Hoc in majoribus. Parvulos autem, in quibus necdum potest bona voluntas fieri, solius gratiae facit operatione salvari. Liberum vero arbitrium, quod fuit in primo homine sanum ante peccatum, nunc in filiis Dei propria quidem infirmitate concutitur, sed majore divini muneris gratia sublevatur. Quaestionem vero animarum, aut tacitam debemus relinquere, aut sine contentione tractare: quia sive ex propagine veniant, sive novae singulis corporibus fiant, quod sanctarum Scripturarum auctoritas non manifeste pronuntiat, cum cautela debet inquiri, maxime quod sine fidei detrimento potest a fidelibus ignorari. Illud praecipue observandum est et tenendum, nascentium parvulorum animas nexu peccati originalis obstrictas, omnibusque necessarium esse sancti baptismatis sacramentum, quo dirumpitur peccati originalis vinculum, et amissa in primo homine per secundum hominem recipitur adoptio filiorum. Vos itaque, dilectissimi fratres, per gratiam Dei estote stabiles et immobiles; ac tenentes veram fidem, exhibete fratribus aliter sentientibus caritatem; nec de aliquo desperetis, quia qui hodie veritatem in aliquo non agnoscit, potest eras Deo revelante cognoscere. Deo enim subest, cum volet, posse . Oremus ergo pro eis, ut Deus operetur in eis. Exhibeamus eis bonam voluntatem, de qua nos possumus habere mercedem, scientes quoniam in conspectu Dei quisquis de numero praedestinatorum fuerit, non peribit, et in omnibus voluntas Omnipotentis implebitur, ut per gratiam salvi fiant, et agnitionem veritatis, Domino illuminante, percipiant. Prae omnibus studium gerite libros sancti Augustini quos ad Prosperum et Hilarium scripsit, memoratis fratribus legendos ingerere. Quorum mentionem beatae memoriae Hormisda, sedis apostolicae gloriosus antistes, in epistola quam consulenti se sancto fratri consacerdotique nostro Possessori rescripsit, cum magno praeconio catholicae laudis inseruit. Cujus haec verba sunt: De arbitrio tamen libero et gratia Dei, quid Romana, hoc est catholica sequatur et servet Ecclesia, licet in variis libris beati Augustini, et maxime ad Prosperum et Hilarium abunde possit agnosci, tamen et in scriniis ecclesiasticis expressa capitula continentur. Haec itaque, dilectissimi fratres, interrogantibus vobis breviter communi voluimus respondere rescripto. Caeterum unus ex nobis, in quantum Dominus servis suis recti gratiam dignatur donare sermonis, illis omnibus, quae memoratos fratres adversus gratiam et praedestinationem 276 intimastis vel sentire, vel dicere, tribus libris vestro nomine dedicatis sufficienti disputatione respondit; quique adversus duos libros Fausti Galli septem libros edidit: quos cum recensueritis, agnoscetis protinus quemadmodum memorati Fausti commenta veritati contraria, catholicae fidei penitus inimica, discussio prodidit, ratio manifesta convicit, auctoritas divina compressit, et praecedentium Patrum consona prorsus attestatio confutavit. Speramus autem in Domino, quoniam gratiae suae ita subsidium largietur, ut et bene sentientibus sanctae scientiae tribuat augmentum, et aliter quam oportet credentibus donet veritatis agnoscendae subsidium. Ipse enim facit gratiae suae participes quos praedestinavit ad vitam, ut in omnibus bonis suis humanae arbitrium voluntatis gratiae Dei subjiciant; et ab ipso sibi cognoscant descendere omne datum optimum, et omne donum perfectum; sciant etiam ab ipso exspectandum semper auxilium, qui praedestinatis suis et gratiam et perseverantiam donat, ut gratiam pro gratia, donum vitae perennis accipiant.
|
( al. lumine) ( al.
praecepto) (II Thess. II, 16, 17) (II Cor.
III, 4, 5) (I Cor.
II, 12, 23, 14) (I Cor. IV, 7) (Joan.
I, 9) (al. bonum) (Jac. I, 17) (Ephes. II, 8) (Ibid., 9) (Ephes. II, 10) (Rom. III, 5) ( al. autem) (Ibid.) (Galat. V, 21) (Tit. I, 16) (Rom. X, 14) (Ephes. IV, 7) (I Cor. XII, 11) (Matth. XXV, 27) (Rom. IX, 18) (Ibid., 21) (Philip. II, 13) (Isa. I, 19) (Ezech. XXXVI, 27) (Hebr. XIII, 21) (Psal. CXX, 5) (Coloss. III, 4) (Ibid., 1) (Rom. VIII, 29) (Ephes. I, 5) (Rom. I,
3, 4) (Psal. CXXXIV, 6) ( al. dimittitur) (Sap. XII, 18)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 16 |
277 EPISTOLA XVI, SEU LIBER PETRI DIACONI ET ALIORUM QUI IN CAUSA FIDEI A GRAECIS EX ORIENTE ROMAM MISSI FUERUNT. De Incarnatione et Gratia Domini nostri Jesu Christi ad Fulgentium et alios episcopos Africae. 2. CAP. II. CAP. III. 5. 6. 7. CAP. IV. 9. 10. CAP. V. 12. 13. CAP. VI. 15. 16. 17. 18. 19. CAP. VII. 21. 22. 23. CAP. VIII. 25. 26. 27. 28.
|
Dominis sanctissimis et cum omni veneratione nominandis, DATIANO, FORTUNATO, ALBANO, ORONTIO, BOETO, FULGENTIO, JANUARIO et caeteris episcopis et in Christi confessione decoratis, exigui PETRUS diaconus, JOANNES, LEONTIUS, alius JOANNES, et caeteri fratres in causa fidei Romam directi.
|
CAPUT I. Consensus Ecclesiarum in fide, confirmatio fidelium. --1. Utile et pernecessarium, sanctisque Dei Ecclesiis specialiter credimus profuturum, ea quae de Incarnatione et dispensatione divina nobiscum universae sanctae Orientalium Ecclesiae contra haereticos defendunt , sancitati vestrae suggerere atque de his consensum vestrae beatitudinis suppliciter promereri. Quia in nullo sanctam gloriosamque confessionem vestram credimus dissentire, praesertim cum uno ubique spiritu sanctam Dei Ecclesiam vegetari minime dubitemus. Non enim parva, imo potius magna laetitia universi replebuntur Orientales, si sanctitatem vestram suis, imo magis catholicis noverint in omnibus consentire dogmatibus. Unde suppliciter petimus et obsecramus beatitudinem vestram, quatenus diligenti examinatione ea quae inferius continentur discutientes , scriptis sententiam vestram nobis patefacere jubeatis: ut si, Deo praestante, catholicae fidei conveniens, et apostolicis traditionibus nostra apud vos fuerit expositio comprobata, perfacile tantorum 278 virorum, probatissimorumque sacerdotum auctoritate muniti, iniqua loquentium ora obstruere valeamus, et in fide sanctorum Patrum perseverantes, Deo, qui vos sanctimonii sui confessione glorificavit, gratias referamus, domini sanctissimi et Deo dignissimi. Nunc ea quae sequuntur diligentius petimus exploretis. In Christo duae naturae, sine confusione, in unam personam unitae. --3. Igitur juxta sanctorum Patrum traditionem, Dominum nostrum Jesum Christum in duabus naturis unitis et inconfusis, id est divinitatis et humanitatis, in una persona sive subsistentia confitemur. Nec illis acquiescentes qui unam Dei Verbi naturam incarnatam praedicantes, venerabilis Chalcedonensis concilii fidem refugiunt, nec illos admittentes qui duas naturas dolose pronuntiantes, unam Dei Verbi naturam incarnatam minime confitentur, aestimantes hoc duarum naturarum professioni contrarium: quasi aliquid aliud quam duas naturas ineffabiliter unitas, una Dei verbi natura incarnata significet, beato Cyrillo Alexandrinae civitatis antistite in secunda epistola ad Successum episcopum Diocesariae ita scribente: « Si enim unam naturam dicentes Dei Verbi, tacuissemus non inferentes incarnatam, sed velut abjicientes dispensationem, erat illis forsitan non improbabilis sermo, simulantibus interrogare, ubi est in humanitate perfectio? aut quomodo substantia nostra subsistit? Quoniam vero et perfectio quae in humanitate est, et essentiae nostrae manifestatio illata est, per id quod dictum est incarnata, jam desinant arundineam virgam sibimet supponentes. » Beata Virgo proprie Dei Mater. --4. Beatam vero Virginem Mariam non propter dignitatem hominis illius qui ex ipsa natus est , sed proprie et secundum veritatem credimus Θεοτόκον, id est Dei Genitricem, eo quod pepererit vere et proprie Deum Verbum incarnatum et hominem factum, atque essentialiter sive naturaliter carni unitum. Propterea etiam essentialem sive naturalem factam naturarum unitionem omnimodis confitemur, non sicut illi qui tanquam in propheta, ita in Christo Deum Verbum inoperasse contendunt. Quos redarguit beatus Gregorius Nazianzenus ad Clidonium, dicens: « Si quis sicut in propheta secundum gratiam dicit inoperasse Deum Verbum, et non essentialiter factam confitetur unitionem, sit vacuus melioris inoperationis, magis autem plenus sit deterioris. » Nec sicut illi qui secundum illustrationem, aut dilectionem, aut affectionem, personalem, vel subsistentialem, sive secundum auctoritatem, aut potentiam, aut aequalitatem honoris, unitionem tentant astruere naturarum. Quos paulo superius memoratus beatus Cyrillus anathematizat dicens contra Nestorium: « Si quis in uno Christo dividit substantias post unitionem, sola eas societate connectens secundum dignitatem, 279 auctoritatem, aut potentiam, et non magis conjunctionem quae est secundum unitatem naturalem, anathema sit. » Deus enim Verbum, non nomine vacuo, non particula sui, sed natura Deus tantus quantus et Pater est, aequalis per omnia Patri, praeter hoc tantummodo quod ille Pater est, iste Filius, naturae se humanae uniens, factus est homo. Hinc etiam a sanctis Patribus adunatione ex divinitate et humanitate Christus Dominus noster compositus praedicatur. Quod nolens Paulus Samosatenus confiteri, damnatus est ab Antiocheno concilio, Malchione presbytero ejusdem Antiochenae Ecclesiae, viro per omnia eruditissimo, et ab universis sacerdotibus qui contra eumdem Paulum convenerant tunc electo; qui summum disputationis certamen a concilio memorato suscipiens, ita eumdem haereticum inter caetera redarguit, dicens: « Ex simplicibus fit certe compositum, sicut in Christo Jesu, qui ex Deo Verbo et humano corpore, quod est ex semine David, unus factus est, nequaquam ulterius divisione aliqua, sed unitate subsistens. Tu vero videris mihi secundum hoc nolle compositionem fateri, ut non substantia sit in eo Filius Dei, sed sapientia secundum participationem. Hoc enim dixisti, quia sapientia dispendium patiatur, et ideo composita esse non possit, nec cogitas quod divina sapientia sicut antequam se exinanisset, indiminuta permansit; ita et in hac exinanitione quam gessit misericorditer, indiminuta atque indemutabilis exstitit. Et hoc etiam dicis, quod sapientia habitaret in eo sicut habitamus et nos in domibus, ut alter in altero, sed neque pars domus nos sumus, nec nostri pars domus est. » Similiter etiam beatus Athanasius in libello cujus est titulus, Quod unus sit Christus, haereticorum vanitatem refutans, postquam de Filii Dei divinitate inquisitiones eorum superfluas approbasset, ita prosequitur: « Sic, inquit, etiam de Incarnatione inquirunt: Quomodo, inquiunt, incarnatur Deus? quomodo incorporatur? quomodo componitur ad parvum corpusculum incapabilis? quomodo unitur increatus creato, incircumscriptus circumscripto? aut quomodo in partes magnus ille, et immensus, et individuus? Si autem magnitudo illa in parvo loco contracta est, aut parvum illud factum est magnum, aut pars, et non omnis divinitas carni unita est, quod est impium credere. Et prolapsi sunt ex hoc quod dicunt: Quomodo, et quali modo? et qua sententia et perfidia etiam isti et inhabitationem pro incarnatione opinati sunt, et pro unitate, et compositione inoperationem humanam, et pro una substantia Domini nostri Jesu Christi, duas subsistentias et duas personas, et pro sancta et ineffabili Trinitate, quaternitatem indecenter dogmatizantes, et impie. » Rursus beatus Gregorius in sermone de Filio: « Uno autem, inquit, capitulo meo, ut altiora quidem ascribas divinitati, et illi naturae quae passionibus et corpore probatur esse superior: humiliora vero composito tribuas, qui propter te semetipsum exinanivit, et incarnatus est. » Hinc ergo rectissime credimus, quod plenus et perfectus Deus Verbum, etiam post assumptam carnem nullum augmentum detrimentumque 280 pertulerit, imo unitione sua ineffabilem gloriam contulerit assumptae naturae. Non est facta quaternitas in deitate per Incarnationis mysterium. --8. Hac de causa Trinitas etiam post Incarnationis mysterium Trinitas mansit, quia idem Deus Verbum, etiam cum propria carne unus est ex Trinitate: non quod caro ejus sit de substantia Trinitatis, sed quia caro Dei Verbi est, qui est unus ex Trinitate. Ipse enim omnino, et non alius ascendit in coelum, qui descendit de coelo, Filius hominis qui est in coelo . Quapropter et Deum Verbum passum carne, et crucifixum carne, et sepultum carne secundum beatum Cyrillum profitemur dicentem : « Si quis non confitetur Deum Verbum passum carne, crucifixum carne, et mortem carne gustasse, factumque primogenitum ex mortuis, secundum quod est vita et vivificator tanquam Deus, anathema sit. Similiter etiam hominem Christum dicimus Verbum, secundum illud beati Joannis: Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae tractaverunt de Verbo vitae . Neque enim Verbum secundum deitatis suae naturam tractari potuit manibus humanis, nisi fieret homo. Est etiam procul dubio puer ille quem beata Virgo genuit, quem pannis involvit, quem in praesepio collocavit, quem octavo die circumcidit, quem Simeon vir justus propriis amplexatus est gremiis, quem subjectum parentibus evangelistae referunt, quem profecisse aetate et sapientia protestantur, natura Deus, per quem facta sunt omnia visibilia et invisibilia, unigenitus et primogenitus, in quo omnia constant , secundum apostolum Paulum. Et hoc ipsum claris vocibus etiam Isaias propheta protestatur dicens: Puer natus est nobis, et filius datus est nobis, cujus potestas in humero ejus, et vocabitur magni consilii Angelus, Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis, Dominator, Pater futuri saeculi, Princeps pacis . Et idcirco acquiescendum illis nullatenus credimus, qui puero illi Deum fortem unitum asserunt, nec Deum fortem ipsum esse puerum credunt, praesertim cum non alterius cujuslibet, sed ejus omnino thronum, qui de Spiritu sancto et Maria Virgine natus est, atque in Jordane a Joanne, ut aquas sanctificaret, baptizatus est in saeculum saeculi Psalmista testetur, dicens: Thronus tuus, Deus, in saeculum saeculi, virga aequitatis, virga regni tui; dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem; propterea unxit te Deus tuus oleo exsultationis prae participibus tuis . Quomodo autem ungi poterat Deus, cujus thronus est in saeculum saeculi, nisi fieret homo? Deus factus est homo, non homo factus est Deus. --11. Secundum hanc ergo prophetae sententiam, Deus factus est Christus, non autem Christus factus est Deus, sicut dicunt haeretici, qui per provectum, non per naturam Christum Deum audent asserere: Deus enim unctus est, quia ipse factus est homo; non enim alter 281 est Deus, alter homo, sed idem Deus, idem homo. Qui enim naturalis est filius Virginis, idem naturalis est Filius Dei. Propterea et duas nativitates Dei Verbi credimus et confitemur, id est, unam ante saecula a Patre , secundum divinitatem; alteram in novissimis diebus, a Virgine sancta, secundum carnem: exsecrantes eos qui negant secundum carnem Verbi Dei nativitatem, qui etiam refugiunt unius ejusdemque Filii Dei fateri mirabilia et passiones, quod omnis Dei Ecclesia confitetur. Accipimus autem et quatuor concilia secundum hunc expositionis nostrae sensum: Nicenum, trecentorum decem et octo episcoporum; Constantinopolitanum, centum et quinquaginta, qui damnaverunt impios Pneumatomachos, nec non etiam Ephesinum primum, cui praefuerunt beatissimi Coelestinus Romanus, et Cyrillus Alexandrinus antistites; et sanctum ac venerabile quod apud Chalcedonem celebratum est. Epistolas quoque beati Leonis amplectimur, anathematizantes universos contraria dogmatibus Ecclesiae sentientes, simul et omnia scripta Theodori Mopsuestini, et Nestorii discipuli ejus, omnesque qui illis similia sapiunt cum eodem Nestorio, nec non etiam cuncta scripta duodecim adversantia capitulis beati Cyrilli, quae contra eumdem Nestorium edidit; his adjicientes Eutychen et Dioscorum cum sociis eorum, omnesque quos juste ac regulariter sedes apostolica condemnavit. Qualis homo creatus; et qualis cum sua posteritate per peccatum effectus. Per peccatum totus homo factus est deterior. Sine gratia non nisi humana cogitantur. Quid sit credere. --14. Post haec consequens est etiam qualiter de Christi gratia sentiamus, qua nos eruit de potestate Satanae, secundum quod nobis est traditum, vestrae beatitudini declarare: quia etiam in hac parte auctoritas vestra nobis valde est necessaria. Credimus itaque bonum et sine ulla carnis impugnatione, a Deo creatore omnium, factum Adam, magnaque praeditum libertate, ita ut et bonum facere in propria facultate haberet, et malum, si vellet, posset admittere. Eratque mors et immortalitas in ejus posita quodammodo arbitrii libertate. Capax enim erat utriusque rei, ut si servaret praeceptum, sine experientia mortis fieret immortalis; si vero contemneret, mors continuo subsequeretur. Itaque serpentis astutia depravatus, sponte divinae legis praevaricator effectus est, et ideo secundum quod ei praedictum fuerat, justo Dei judicio mortis poena damnatur, totusque, id est secundum corpus et secundum animam, in deterius commutatus, amissa libertate propria, sub peccati servitio mancipatur. Ex hoc NULLUS EST HOMINUM qui non hujus peccati vinculo nascatur astrictus, praeter eum qui ad hoc vinculum peccati solvendum, novo generationis modo natus est, mediator Dei et hominum homo Christus Jesus. Quid enim aliud potuit aut potest nasci ex servo, nisi servus? Neque enim cum esset liber Adam, filios procreavit, sed postquam servus peccati factus est. Ideo sicut omnis homo ab illo est, ita et omnis homo servus peccati per ipsum est. Hinc et Apostolus: Ex uno, inquit, in omnes homines in condemnationem . Et rursus, 282 Per unum hominem peccatum intravit in hunc mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt . Falluntur ergo omnimodo qui dicunt mortem solam, non etiam peccatum transiisse in genus humanum, cum Apostolus, et peccatum, et mortem mundo per eum testetur illatam. Ab hac igitur damnatione et morte nullus omnino liberatur, nisi gratia Redemptoris: qui cum esset Dominus, utpote Deus, ut nos a servitute perpetua et potestate diaboli liberaret, atque ad veram libertatem reduceret, factus est servus, accipiens formam servi . Hinc est quod dicit ad Judaeos: Tunc vere liberi eritis, si vos Filius liberaverit . Putabant enim se vere liberos, qui humanis occupationibus intentione vanissima serviebant. Ut ergo falsa libertas fieret vera libertas, id est, ut humana libertas fieret Christiana libertas, eadem libertas liberatore indiguit, quo posset, per ejus gratiam ab occupationibus humanis aversa, ea cogitare et desiderare quae pertinent ad vitam aeternam. Sine hac igitur gratia potest quidem cogitare et desiderare humana, non autem potest cogitare, aut velle, seu desiderare divina, quorum primum est et praecipuum fundamentum, et crepido quodammodo, sive omnium bonorum origo, credere in Dominum gloriae crucifixum , quod utique non est ex naturalis arbitrii libertate, quia non hoc caro et sanguis, sed Pater coelestis revelat cui voluerit , ad veram eum attrahens libertatem, NON VIOLENTA NECESSITATE, sed infundendo suavitatem per Spiritum sanctum, ut mox credentes dicamus: quia Dominus est Jesus, quod nemo per naturalem arbitrii libertatem potest dicere, nisi in Spiritu sancto . Frustra ergo garriunt qui dicunt: Meum est velle credere, Dei autem gratiae est adjuvare; cum etiam ipsum CREDERE, quod est consensum praebere veritati, nobis a Deo dari testetur Apostolus dicens: Vobis enim datum est a Christo, non solum ut in eum credatis, verum etiam ut pro illo patiamini . Deus alios facit credere sua bonitate, alios deserit justo judicio, sed occulto. --20. Sed dicunt, si nolentes Deus facit ut velint credere, nullus autem est qui naturaliter possit credere aut aliquid boni velle quod pertinet ad vitam aeternam, cur ergo non facit omnes velle, cum non sit personarum acceptio apud Deum, praesertim cum de ipso scriptum sit: Qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire ? Aut enim vult, et non potest; aut mentitur Scriptura divina. Quod si horum quodlibet sentire est impium, restat ut non ille excitet voluntatem humanam, sed eam exspectet ab homine, ut aequum sit in volentibus praemium, in nolentibus autem justa damnatio. Haec si ita sunt, ut haeretici jactitant, COMPREHENSA SUNT ab ipsis inscrutabilia et incomprehensibilia Dei judicia. Si enim, ut ipsi volunt, nolentes damnat, salvat autem volentes, nihil est omnino quod 283 quaeratur ulterius. Et, quantum ad ipsos, fallit Scriptura divina, quae incomprehensibilia Dei testatur judicia . Nos autem incomprehensibilia credentes et demonstrantes judicia Dei, ex una massa perditionis alios salvari dicimus bonitate et gratia Dei, alios justo et occulto judicio derelinqui. Alioquin dicant, si possunt hi qui hoc divinae justitiae et bonitati contrarium aestimant, cur is qui omnes homines vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire, tam multas virtutes fecit in Corozaim et Bethsaida et nullam harum in Tyro et Sidone facere voluit, ubi si factae fuissent forsitan in cinere et cilicio poenitentiam egissent ? Aut cur in Asia et Bithynia Apostolum vetuit verbum salutis annuntiare ? Quod si ista nequeunt comprehendi, redeant ad se, et invenientes se homines, desinant quaerere cur alios salvet gratuito dono, alios derelinquat justo et occulto judicio, qui potestatem habet ex eadem massa aliud vas facere in honorem, aliud in contumeliam; et clament una nobiscum, imo juxta Apostolum: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! Quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit? aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ipsi gloria in saecula saeculorum. Amen . Manifeste ergo NON NOBIS, SED APOSTOLO omnino resistit qui dicit: Nisi ego prius voluero, gratia ad me non venit. Quod omnino nihil aliud est dicere, nisi prius dare Deo, ut retribuatur illi. Omnis motus bonae voluntatis ex Deo. --24. Sed nos sequentes eumdem apostolum omnem bonarum cogitationum originem, consensionemque earum, et voluntatem ex Deo et per Deum, et in Deo dicimus, qui pravas hominum voluntates, et terrenis actibus implicatas, per infusionem et inoperationem intrinsecus sancti Spiritus absolvit et corrigit, sicut scriptum est: Praeparatur voluntas a Domino. Hinc etiam beatus Basilius Caesariensis episcopus, in oratione sacri altaris, quam pene universus frequentat Oriens, inter caetera: « Dona , Domine, virtutem ac tutamentum: malos quaesumus bonos facito, bonos in bonitate conserva, omnia enim potes, et non est qui contradicat tibi; cum enim volueris salvas, et nullus resistit voluntati tuae. » Ecce quam breviter, quamque districte doctor egregius olim huic controversiae finem posuit, docens per hanc precem, non a seipsis, sed a Deo malos homines bonos fieri; nec sua virtute, sed divinae gratiae adjutorio in ipsa bonitate perseverare. Similiter beatus Innocentius apostolicae sedis antistes, in epistola ad Concilium Milevitanum: « Omnia, inquit, studia et omnia opera ac merita sanctorum ad Dei gloriam laudemque referenda sunt: quia NEMO ei aliunde placet, nisi ex eo quod ipse donaverit. » Quod 284 diligentius manifestiusque in epistola sua ad papam Zozimum, replicando, ipsius papae sententiam explicant Africana concilia dicendo: « Illud autem quod in litteris quas ad universas provincias curasti esse mittendas, posuisti, dicens: Nos tamen instinctu Dei ad fratrum et coepiscoporum nostrorum conscientiam universa retulimus: sic accipimus dictum, ut illos qui contra Dei adjutorium extollunt arbitrii libertatem, districto gladio veritatis velut cursim transiens amputares. Quid enim tam libero fecisti arbitrio, quam quod universa in humilitatis nostrae conscientiam retulisti? et tamen instinctu Dei factum fideliter sapienterque vidisti, veraciter fidenterque dixisti, ideo utique quia praeparatur voluntas a Domino , et ut boni aliquid agant paternis inspirationibus suorum ipse tangit corda filiorum: Quotquot enim Spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei , ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, et in bonis quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius praevenire non dabitemus gratiam; quod ita Deus in cordibus hominum atque in ipso libero operetur arbitrio, ut sancta cogitatio, pium consilium, omnisque motus bonae voluntatis ex Deo sit, quia per illum aliquid boni possumus, sine quo nihil possumus. » His congrue beatissimus Coelestinus in epistola ad Gallos data: « Cum enim, inquit, sanctarum plebium praesules mandata sibi legatione funguntur apud divinam clementiam, humani generis agunt causam, et tota secum Ecclesia congemiscente postulant et precantur ut infidelibus donetur fides, ut idololatrae ab infidelitatis suae liberentur erroribus, ut Judaeis, ablato cordis velamine, lux veritatis appareat, ut haeretici catholicae fidei perceptione resipiscant, ut schismatici spiritum redivivae caritatis accipiant, ut lapsis poenitentiae remedia conferantur, ut denique catechumenis ad regenerationis sacramenta perductis, coelestis misericordiae aula reseretur. Haec autem non perfunctorie neque inaniter a Domino peti rerum ipsarum monstrat effectus, quandoquidem ex omni errorum genere plurimos dignatur attrahere, quos eruens de potestate tenebrarum, transfert in regnum filii caritatis suae, et ex vasis irae facit vasa misericordiae. Quod adeo totum divini operis esse sentitur, ut haec efficienti Deo gratiarum semper actio laudisque confessio pro illuminatione talium vel correctione referatur. » Rursus post pauca: « His ergo ecclesiasticis regulis et ex divina sumptis auctoritate documentis, ita adjuvante Domino confirmati sumus, ut omnium bonorum affectuum atque operum, et omnium studiorum omniumque virtutum, quibus ab initio fidei ad Deum tenditur, Deum profiteamur auctorem; et NON DUBITEMUS ab ipsius gratia omnis hominis merita praeveniri, per quem fit ut aliquid boni, et velle incipiamus et facere. Quo utique auxilio et munere Dei NON AUFERTUR LIBERUM ARBITRIUM, SED LIBERATUR, ut de tenebroso lucidum, 285 de pravo rectum, de languido sanum, de imprudenti sit providum. » Terminat autem idem magister hanc ipsam epistolam, atque concludit ita, dicens: « Quia ad confitendam gratiam Dei, cujus operi ac dignationi nihil penitus subtrahendum est, satis sufficere credimus, quidquid secundum praedictas regulas apostolicae sedis nos scripta docuerunt, ut prorsus non opinemur catholicum, quod apparuerit praefixis sententiis esse contrarium. » Haec, sanctissimi, non quasi ignorantibus suggerere necessarium aestimavimus, sed ad confutandum eorum amentiam qui ea ut nova dogmata et penitus Ecclesiis inaudita refugiunt, huic parvitatis nostrae libello inserere utile judicavimus. Quorum omnium sanctorum Patrum imbuti doctrinis, anathematizamus Pelagium et Coelestium, simul etiam Julianum Edanensem, et qui illis similia sapiunt; praecipue libros Fausti Galliarum episcopi, qui de monasterio Lirinensi provectus est, quos contra praedestinationis sententiam scriptos esse non dubium est. In quibus non solum contra horum omnium sanctorum Patrum, verum etiam contra ipsius Apostoli traditionem veniens, humano labori subjungit gratiae adjutorium, atque totam omnino Christi evacuans gratiam, antiquos sanctos non ea gratia qua et nos, secundum quod docet beatissimus Petrus apostolus , sed naturae possibilitate salvatos impie profitetur. Petrus misericordia Dei diaconus subscripsit, Joannes misericordia Dei monachus subscripsit, Leontius misericordia Dei monachus subscripsit, Joannes lector misericordia Dei subscripsit.
|
(qui pravis et iniquis argumentis antiquam
Ecclesiae fidem inquietare non cessant) (ut decet verissimos
et intrepidos Christi praedicatores) (sicut non
diffidimus) ( al. deserant) (quem gratia et
non natura Deum quidam impie praedicare non metuunt) (Anathematis. 3) (operati) (Joan. III, 13) (Anath. XIII) (I Joan. I, 1) (Luc. II, 52) (Coloss.
I, 16, 17) (Isa. IX, 6) (Psal.
XLIV, 7, 8) ( al. in
Patre) (Rom. V, 18) (Ibid., 12) (Philip. II, 7) (Joan. VIII, 36) (I Cor. II, 8) (Matth. XVI, 17) (I Cor. XII, 3) (Philip.
I, 29) (ut dicitis) (I Tim. II, 4) (Rom. XI, 33) (sicut ipse testatur) (Matth. XI, 21) (Act. XVI, 6, 7) (Rom. I, 33, 34 et seq.) (inquit) (V. in capit. Coelestini, cap. 8) (omnia enim bona ad auctorem suum referenda
sunt, unde nascuntur) (Prov. VIII, 35, sec. LXX) (Rom. VIII, 54) (cap. 11) (inquit [Coelest, cap. 12] ) (Idem, c. 13) ( al. pene) (Act. XV, 11)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Fulgentius Ruspensis
| 17 |
286 EPISTOLA XVII, SEU LIBER S. FULGENTII ET ALIORUM QUINDECIM EPISCOPORUM AFRICANORUM, Ad Petrum diaconum et alios qui ex Oriente in causa fidei Romam missi sunt, de Incarnatione et Gratia Domini nostri Jesu Christi. CAP. II. 3. 4. CAP. III. 6. 7. CAP. IV. 9. CAP. V. CAP. VI. 12. 13. CAP. VII. 15. CAP. VIII. CAP. IX. CAP. X. 20. 21. 22. 24. 25. 27. 30. 31. 32. CAP. XVI. CAP. XVII. 35. CAP. XVIII. 37. CAP. XIX. 39. CAP. XX. 41. CAP. XXI. CAP. XXII. 44. CAP. XXIII. 46. CAP. XXIV. 47. 49. CAP. XXVI. 51. CAP. XXVII. 53. 54. CAP. XXVIII. CAP. XXIX. 57. CAP. XXX. 59. 60. CAP. XXXI. 62. 63. 64. 65. 66.
|
Dilectissimis et in Christi fide atque gratia plurimum amplectendis sanctis fratribus, PETRO diacono, JOANNI, LEONTIO, et alii JOANNI, caeterisque fratribus quos una vobiscum in causa fidei Romam directos litteris intimastis, DATIANUS, FORTUNATUS, BOETHUS, VICTOR, SCHOLASTICUS, ORONTIUS, VINDICIANUS, VICTOR, JANUARIUS, VICTORIANUS, PHOTINUS, QUODVULTDEUS, FULGENTIUS, FELIX et JANUARIUS in Domino salutem.
|
CAPUT I. Recta fides in hac vita salus est hominum. --1. Beatus frater noster Joannes, diaconus a vestra societate directus, litteras nobis quas misistis exhibuit, quibus recensitis, vestram simul alacres, et fidem cognovimus, et salutem: imo in agnitione fidei vestra nobis salus innotuit. Quae enim vera in hac vita salus est hominum, nisi recta in Deum fides, quae per caritatem operatur, per quam nos gratia divina salvatos Apostolica testatur auctoritas, dicens: Gratia salvi facti estis per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est, non ex operibus, ut ne quis extollatur . Et quia caritas rectae fidei debet jugiter adhaerere, quae studio atque efficacia bonorum operum cooperit multitudinem peccatorum, ideo Doctor gentium in fide et veritate, ne quid sibi humani tumoris auderet arrogantia vindicare, post commendationem fidei, per quam gratis salvi facti sumus, operum quoque bonorum gratiam muneribus divinae benignitatis assignans, subsequenter adjunxit: Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quae praeparavit 287 Deus, ut in illis ambulemus . In eis vos Deo dirigento ambulare, ipso rerum gaudemus effectu. Sollicitudine quippe non pigri, et Spiritu ferventes , quo devotione laudabiliore Domino servitis, eo caritas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, nos instigat pro fidei communione plenius agnoscenda vestri consilii secreta perquirere. Quia igitur sermo Dei non est alligatus , qui vivus est et efficax , idcirco nos quoque ea quae de incarnatione ac dispensatione Domini nostri Jesu Christi, et de gratia , canonicorum sancta auctoritate voluminum, paternorum quoque dictorum doctrina atque institutione percipimus et tenemus, vestrae caritati rescripte indice demonstrabimus, confidentes in Domino, a quo et fides infunditur, ut corde credamus ad justitiam, et sermo datur ut ore confiteamur ad salutem , quod nostrum pariter et sensum gubernabit et stylum, ut vestrae interrogationi talis reddatur nostra responsio, in qua et de incarnatione Domini ea dicamus quae nostrae redemptionis continet veritas; et de gratia Dei ea loquamur quae nobis ipsa gratis infuderit superna majestas. Duae naturae in Christo, et una persona. Verbum carnem conceptam non accepit. --2. Dicitis itaque vos, juxta sanctorum Patrum traditionem, Dominum nostrum Jesum Christum in duabus naturis unitis et inconfusis, id est divinitatis et humanitatis, in una persona sive subsistentia confiteri. Unde consequenter beatam quoque Mariam proprie et secundum veritatem vos credere asseritis genitricem Dei: eo quod scilicet peperit vere et proprie Deum Verbum incarnatum et hominem factum, atque essentialiter sive naturaliter carni unitum. Haec ex epistolae vestrae tenore posuisse sufficiat: ex his enim pendent caetera quae de incarnatione Domini sermonis vestri professio comprehendit. Si quis igitur in Domino nostro Jesu Christo, aut duas naturas aut unam noluerit, sive dubitaverit credere ac praedicare personam, vel si quis noluerit confiteri eumdem Deum atque hominem, id est Verbum incarnatum, de Maria Virgine pro nostra salute veraciter natum, tantum a catholica fide deprehenditur ac demonstratur extraneus, quantum sacramento redemptionis humanae resistit ingratus. Hoc enim est illud magnum pietatis commendatum fidelibus cunctis ore apostolico sacramentum, quod manifestatum est in carne, justificatum est in spiritu, apparuit angelis, praedicatum est gentibus, creditum est in hoc mundo, assumptum est in gloria : quia scilicet Verbum, quod in principio erat, et apud Deum erat, et Deus erat, id est Dei Unigenitus Filius, Deique virtus, et sapientia, per quem, et in quo facta sunt omnia, et sine quo factum est nihil, idem , Deus unigenitus, cum in forma Dei esset, id est, cum aequalis per omnia genitori unitatem cum eo naturalis essentiae possideret, et in ea natura quam sempiternus habet ex Patre, hoc quod naturaliter Pater est, id est Deus verus, summus, incommutabilisque esset, neque 288 alter a Patre Deus, sed manente personali discretione, unus naturaliter cum Patre Deus esset, nec minor scilicet, nec posterior Patre, nec diversae potestatis, nec alterius essentiae ; tamen semetipsum exinanivit formam servi accipiens, id est , in similitudine hominum factus, idem habitu inventus ut homo , in quo nulla potuit esse rapinae arbitratio, quia de substantia Patris, ineffabili ac sempiterna nativitate, genita naturalis aequalitatis in eo permanet plenitudo. Semetipsum igitur exinanivit formam servi accipiens. In eo quippe Deus homo esse naturaliter voluit, et Dominus omnium rerum servilem naturam sine amissione propriae dominationis assumpsit, in quo servi formam misericorditer exinanitus accepit. Quam bene autem sanctus Apostolus Novi Testamenti, sicut ipse testatur , factus a Deo minister idoneus, ne quisquam nostrum exinanitum Dei Filium audiens, amissam vel diminutam aequalitatem paternae formae in Deo Unigenito noxia cogitatione conciperet, et obliquos sequens serpentinae deceptionis anfractus, rectae fidei tramitem non teneret, exinanitionem illam, submotis reservavit ambagibus, quando subsequenter adjecit, formam servi accipiens. Illa igitur exinanitio Unigeniti Dei acceptio fuit formae servilis, non amissio vel diminutio deitatis: divina quippe natura nec minui potest aliquatenus nec augeri, quia incommutabilis manens hoc habet semper esse quod est. Nam si Deus ille verus et summus, qui propter nos egenus factus est, cum esset dives, ut illius paupertate nos divites essemus , plenitudinem suam, quod dictu nefas est, exinanitus amitteret, aut aliquid mutabilitatis in illa formae servilis acceptione sentiret, non dixisset beatus Joannes evangelista de Verbo incarnato: Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, plenum gratiae et veritatis . Verbum itaque caro factum in veritate humana caro esse coepit, sed in veritate divina Verbum esse non destitit, et susceptionis ac redemptionis humanae mysterium ideo efficaciter peregit Redemptoris Dei admiranda benignitas, quia nec mutabilitatis nec diminutionis unquam receptrix esse potuit divina majestas. Verbum igitur Dei, idemque Verbum Deus, humanam carnem de carne matris accipiens, sic utique formam servi accepit, ut permanens in forma Dei, aeternus atque incommutabilis Deus per unitatem personae, in qua servi formam accepit, fieri dignaretur ipse quod fecit. In similitudinem quippe hominum factus, habitu est inventus ut homo, et incommutabilem habens de natura Patris per omnia deitatem, creari dignatus est non creatus, et fieri voluit ex muliere, non factus a Patre, sed genitus; atque ita, Verbum caro factum est, ut esset unus mediator Dei et hominum homo Christus Jesus, qui est super omnia Deus benedictus in saecula, unus et verus Dei atque hominis Filius, unus idemque de Patre sine initio Deus semper genitus, de matre homo verus secundum carnem temporaliter conceptus et natus. 289 Quam carnem non conceptam accepit Unigenitus Deus, sed in ea est Deus ipse altissima humilitate conceptus. Idem quippe Deus creatus est in virgine et de virgine secundum carnem, qui sibi de qua et in qua crearetur creaverat genitricem. Verbum non solum in virgine caro factum est, sed etiam ex virgine. --5. Si autem Deus Verbum sic in virgine caro fieret, ut ex ea non fieret, procul dubio non de carne matris idem Deus haberet substantiam carnis, essetque ejus per virginem transitus, atque ita nec mediatoris sacramentum nobis proficeret ad salutem, nec humanae divinaeque plenam in se Christus Dei Filius inconfusibiliter uniret substantiae veritatem. Hoc ergo medicinaliter usa est bonitas divina remedio, ut ille Unigenitus Deus, qui est in sinu Patris, non solum in muliere, sed etiam ex muliere fieret homo. Quod indubitanter divinis credere atque confiteri jubemur oraculis. In ea quippe Deum hominem factum propheta non tacuit, dicens: Mater Sion dicet: Homo et homo factus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus . Esaias quoque Spiritu sancto plenus, futurae incarnationis Filii Dei sic praenuntiat sacramentum: Ecce virgo in utero concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel, quod interpretatur Nobiscum Deus . Quia ergo ille quem in utero virgo concepit et peperit, Nobiscum Deus vocatur, Deus utique in utero virginis conceptus, natusque cognoscitur. In Evangelio quoque dicitur de Maria: Inventa est in utero habens de Spiritu sancto. . Joseph etiam, quem virum Maria non ad concubitum corruptelamque carnis, sed ad testimonium custodiamque sacrae virginitatis et castissimae fecunditatis habuit, angelico sic admonetur oraculo: Joseph fili David, ne timeas accipere Mariam conjugem tuam. Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est . Ex ipsa quoque factus coelestibus demonstratur eloquiis; dicit enim Apostolus: Postquam autem venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, factum ex muliere, factum sub lege . Romanis etiam scribens, ut verum firmumque ponere se demonstraret fundamentum fidei, epistolae suae tale collocavit exordium: Paulus servus Jesu Christi, vocatus apostolus, segregatus in Evangelium Dei, quod ante promiserat per prophetas suos, in Scripturis sanctis de Filio suo, qui factus est ei ex semine David secundum carnem . Timotheo quoque dilecto filio in fide, principaliter hujus fidei sollicita commendat affectione memoriam, dicens: Memor esto Christum Jesum resurrexisse a mortuis ex semine David secundum Evangelium meum . Ad ipsam quoque beatam virginem, futuram scilicet creatoris sui, imo omnium rerum, genitricem, Gabriel angelus hoc usus invenitur alloquio : Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi; ideoque quod nascetur ex te sanctum vocabitur Filius Dei . Ad hoc pertinet salutis nostrae mysterium, quod pater noster Abraham dispensatorem domus suae praecepit sub ejus femore manum ponere, et jurare per Deum coeli . Quod non nisi prophetico spiritu fecisse credendus est, tunc scilicet quando omnia in figura contigisse Vas electionis insinuat . Illud igitur ideo sanctus Abraham pater gentium 290 fecit, non quia carni suae credebat aliquod jam esse cum Deo coeli naturale consortium, sed ut ostenderet Deum coeli ex ea carne nasciturum hominem quae de semine ipsius Abrahae propaginis duceret veritatem. Unus est igitur Christus Dei Filius in natura divinitatis et carnis, in quo singularitas personalis non confundit humanam divinamque naturam, et inconfusa unitio naturarum non facit geminam inesse personam: veritas enim propterea nostrae reconciliationis permanet et salutis, quia et Deus Unigenitus verus homo pro nobis est factus, et idem homo non alius conceptus et natus est quam Unigenitus Deus. Beata igitur Maria Deum Verbum, secundum quod caro factum est, et concepit et peperit: cujus utero Verbum Deus non carnem in qua conciperetur intulit; nec ex ea materiam conceptae sive formatae carnis non ipse Deus concipiendus, sed tantum nasciturus assumpsit; sed ex eadem et in eadem virgine humanae carnis naturam, secundum quam temporaliter Deus sempiternus conciperetur et nasceretur, accepit. Ipsa quippe acceptio carnis fuit conceptio virginalis: neque enim in utero sanctae illius et matris et virginis illa spiritalis et ex Deo Patre sine initio genita Verbi Dei natura poterat absque carne temporaliter concipi, sicut nec caro sine Verbi Dei unitione potuit aliquatenus, nullius viri coitu seminata, in intimo vulvae virginalis innasci. Hanc ergo carnem tunc ex se natura virginis concipientis exhibuit, cum in eam Deus concipiendus advenit. Non est igitur aliquod intervallum temporis aestimandum inter conceptae carnis initium et concipiendae majestatis adventum. Una quippe fuit in utero Mariae Virginis conceptio divinitatis et carnis, et unus est Christus Dei Filius in utraque natura conceptus, ut maculam vitiatae propaginis inde inciperet abolere, unde in unoquoque nascentium videbatur existere. Ad delendum originis peccatum, Dei Filius humanam sibi naturam immaculatam immaculatus univit. --8. Nam quia omnes homines ex coitu maris feminaeque nascentes ipsius conceptionis exordium originalis peccati habent contagione respersum, quia peccatum quod primus homo, cum esset natura bonus, diabolica malignitate seductus admisit in posteros quoque cum poena, hoc est cum morte, transivit ; necessarium utique admodum fuit ut misericors Dominus et justus, iniquitatis humanae vestigia deleturus, in ipso conceptu sibi humanam naturam dignaretur immaculatam immaculatus unire, ubi eam consueverat per inflictam peccati originalis maculam suae parti dominioque diabolus vindicare. Naturae igitur humanae, cujus veritatem plenitudinemque Deus, Unigenitus assumere voluit conceptum quoque ejus nativitatemque suscepit. Absit enim ut quisquam catholicus credat aut dicat quod Unigenitus Deus, suo nos sanguine redempturus in ea carne qua idem Deus factus est homo, respuerit humanae conceptionis initia, cum in eadem carne Deus ipse immortalis permanens humanae mortalitatis esset passurus 291 extrema. Sicut enim carne moriens incommutabilem atque inamissibilem naturalem sui statum Deus verus vivusque non perdidit; sic idem Deus immensus naturaliter et aeternus cum parva carne conciperetur, immensitate naturali non caruit; et cum temporaliter carne nasceretur, aeternitatem naturalem, in qua de Patre atque in Patre sempiternus Deus est, non amisit: quia vita illa suum voluit esse quem in carne suscepit obitum, et aeternitas illa suum habuit in matre conceptum. Verbum igitur Deus, id est Unigenitus Dei Filius, qui est in omnibus alpha et omega, initium et finis , sic initialiter secundum humanam naturam concipi carne non abnuit, sicut eadem carne moriens Deus humanae naturae debitum finale persolvit. Nullatenus namque humana natura ad auferendum peccatum mundi sufficiens atque idonea fieret, nisi in unionem Verbi Dei, non naturali confusione, sed solum personali unitate transiret: Verbum quippe cum caro fieret, unitione mirabili suam naturam fecit quam ex nobis accepit. In qua tamen unitione deifica et omnino mirabili Verbi divinitas mutata non est in carnem, veraque Verbi humanitas naturalem prorsus tenuit nostri generis veritatem. Virgo igitur ipsum Deum Verbum, secundum hoc quod in ea caro factum est, et concepit et peperit, et illum Unigenitum Deum, virtutem scilicet et sapientiam Dei, candorem lucis aeternae, et speculum sine macula Dei majestatis, et imaginem bonitatis illius . splendorem gloriae, et figuram substantiae ejus, quem sine ullo initio de sua natura sempiternum atque incommutabilem genuit incommutabilis ac sempiterna divinitas Patris, eumdem in humana natura totum plenumque Deum et hominem initialiter concepit, et peperit uterus virginalis. Deus et homo in Christo non duas personas, sed duas naturas sine confusione significant. --10. Cum autem Dominum Christum Deum hominemque dicimus, non personalem dualitatem, sed utriusque naturae unitionem verissimam sine ulla facta confusione monstramus. Idem quippe Deus qui homo, idem homo qui Deus est: quia sic Deo Verbo mirabiliter unita est humana natura, ut ipse verus Deus verus homo fieret, alteram vero personam incarnati Verbi vera humanitas non haberet. Accessit enim Deo humana substantia, non persona. Deus itaque cum sua carne unus est Christus, Filius Dei et filius hominis, idem Verbum simul et caro, imo idem Verbum caro, quia idem Deus et homo. Non est Deus in Christo, sicut in patriarchis et prophetis. Caro Mariae caro peccati fuit. --11. Non autem sic Deus Verbum carnem accepit, ut caro non fieret, cum evangelista dicat: Verbum caro factum est . Neque naturam carnis ita Deus summus atque immensus assumpsit, ut tanquam in uno de patriarchis aut prophetis, in illo quidem homine Deus esset, sed idem Deus homo non esset. Absit ut hoc Christiana conscientia teneat, aut se quisquam fidelium profanari tanta impietate permittat. 292 Cum enim Verbum caro factum est, sic divinitas humanitatem sibi mirabiliter unire dignata est, ut, utriusque naturae veritate servata, in uno eodemque Deo atque homine Christo pro vita mundi divina fieret illa ejus humanitas. Deus enim non continens in ira misericordias suas , ad hoc homo factus est, ut quidquid in homine creaverat integrum, idem Deus in se totum redintegraret assumptum. Hoc itaque habuit Dei hominisque mirabilis quidem, sed verus ille secundum carnem conceptus et partus, quo Deum coeli virgo ineffabiliter concepit et peperit, et virgo genitrix inviolata permansit, illa scilicet gratia plena et benedicta in mulieribus veraciter ab angelo nuncupata; quod gratiae praevenientis ope, atque opere Spiritus sancti superveniente in se, et virtute Altissimi obumbrante sibi, Deum Dei Filium conceptura, viri coitum nec pertulit omnino, nec voluit, sed virginitatem retinens et mentis et corporis, ab eo quem conceptura et paritura erat, donum incorruptae fecunditatis et fecundae integritatis accepit. Ita Deum Verbum secundum quod caro factum est, virgo sancta concepit, angelorum hominumque factorem, eumdemque nihilominus virgo peperit hominum Redemptorem. Neque enim sancta Virgo Maria Deum sine carnis assumptione, aut carnem sine Dei unitione concepit, quia ille conceptus virginis Deo fuit carnique communis. Haec est gratia qua factum est ut Deus, qui venit peccata tollere, quia peccatum in eo non est, homo conciperetur atque nasceretur in similitudine carnis peccati, de carne peccati. Caro quippe Mariae, quae in iniquitatibus humana fuerat solemnitate concepta, caro fuit utique peccati, quae Filium Dei genuit in similitudinem carnis peccati. Testatur enim Apostolus: Quia misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati : illum scilicet qui, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudine hominum factus . Propterea vero in similitudine carnis peccati missus est Dei Filius, idemque est in similitudinem hominum factus, ut et similis hominibus fieret in veritate carnis quam ipse creaverat, et dissimilitudinem nostram Deus in carne sine peccato creatus auferret, quam nostrae carni non ex opere suo, sed ex nostro peccato inesse cernebat. In similitudine igitur carnis peccati Dei Filius missus apparuit, quia in ejus vera humana carne non iniquitas hominis, sed mortalitas fuit. Similitudo vero carnis peccati cum in Dei Filio, vel potius Dei Filius in similitudine carnis peccati cum dicitur, credendum est Unigenitum Deum de Virginis carne mortali non traxisse peccati sordem, sed accepisse naturae integram veritatem, ut veritatis ortus de terra existeret, quem prophetali sermone beatus David insinuat dicens: Veritas de terra orta est . Vere igitur Deum Verbum Maria concepit, quod in carne peccati peperit, quam Deus accepit. Beata Virgo Deum et hominem concipere, non humanis meritis, sed Dei dignatione promeruit. --14. Sed ipsum Deum hominem factum et concipere et parere, non humanis meritis, sed concepti nascentisque ex ea summi Dei dignatione 293 promeruit. Nisi enim Verbum Deus humanam sibi uniens singulariter naturam ex virgine homo verus nasceretur, et plenus, nunquam nobis carnaliter natis spiritaliter ex Deo nascendi conferretur exortus: sed ut carnalibus donaretur divina nativitas, prius concepta et nata est in veritate carnis Unigeniti Filii divina majestas. Longe enim erat a peccatoribus salus : et iniquitates nostrae magna nos a Deo separatione disjunxerant . Et quia in ipsa nativitate carnis nostrae, mortis vinculo tenebamur obstricti, a quo solius beneficio spiritalis nativitatis possemus absolvi, Deus natus est ex homine, ut homines nascerentur ex Deo. Ideo namque Christus Filius Dei, id est verus Deus et vita aeterna, natus et mortuus est in veritate carnis, ut nos spiritaliter in uno Trinitatis nomine renasceremur in sacramento baptismatis. Hoc docet Apostolus, dicens: Quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus . Christi ergo Filii Dei prima nativitas ex Deo, secunda ex homine: nostra vero prima nativitas ex homine, secunda ex Deo. Et quia Deus nasciturus ex utero veritatem carnis accepit, ideo nobis renatis in baptismo spiritum adoptionis indulsit. Ille quod ex prima nativitate natura non fuit, secunda nativitate per gratiam factus est, ut nos quod primae nativitatis natura non fuimus, gratia secundae nativitatis essemus. Sed Deus. ut ex homine nasceretur, gratiam nobis attulit, nos autem gratiam gratis accipimus, ut divinae consortes naturae, Dei ex carne nascentis munere, fieremus. Quia ergo Filius Dei factus est filius hominis, propterea, quotquot receperunt eum dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus, qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt . Si vero Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, post aeternam nativitatem, quam ex aeterno Patre Filius coaeternus habet, secundum nativitatem sanctificandi hominis gratia non susciperet, homo in iniquitatibus conceptus primae nativitatis nexibus non careret. Sed quia, secundum beati Joannis eloquium, in hoc apparuit Filius Dei, ut solvat opera diaboli ; ille qui in prima nativitate, qua de Patris natura verus Deus est et vita aeterna, nullum habet nativitatis initium, idem Deus ex virgine temporaliter sumpsit secundae nativitatis exordium. Mors Christi secundum carnem utramque mortem in nobis destruxit. Nomine carnis totus homo intelligitur. --16. Ille itaque vivus sermo Dei, vitae suae statu incommutabiliter permanente, post primam nativitatem cum Patre de quo natus, una naturaliter vita est ; idem ipse Dei Filius in natura carnis per gratiam pro mortuis natus est ad mortem, ut nos post mortem primae nativitatis quam habemus ex carne, in gratia Spiritus renasceremur ad vitam. Sed Deus verus et vivus, imo Deus veritas et vita aeterna, nisi idem verus homo fieret, mortem gustare non posset, et idem homo qui mortem gustavit, si verus 294 Deus et vita aeterna non esset, mortem vincere non valeret. EXCEPTO ENIM ILLO qui sic homo est, ut idem sit Deus, quis est homo qui morte destruxerit mortem? aut quis eruit animam suam de manu inferi ? Proinde Unigenitus Deus vivus et verus, secundum carnem quam ex nobis accepit, sicut conceptus et natus est, ita etiam mortuus resurrexit: quia veniens quaerere et salvum facere quod perierat , traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram . Mors autem Filii Dei, quam sola carne suscepit, utramque in nobis mortem, animae scilicet carnisque, destruxit; et resurrectio carnis ejus gratiam nobis et spiritalis et corporalis resurrectionis attribuit; ut, prius justificati per fidem mortis ac resurrectionis Filii Dei, resuscitaremur ab infidelitatis morte; qua cum naturaliter essemus filii irae, sicut et caeteri , tenebamur obstricti, et post primam resurrectionem, scilicet animarum, quae nobis in fide collata est, etiam ista carne in qua nunc vivimus resurgamus, nunquam denuo morituri. Nec ob aliud Deus verus et vita aeterna mortem nostram dignatus est accipere destruendam, nisi ut nobis in ejus resurrectione credentibus vitam suam donaret sine fine mansuram. Dominus quoque gloriae ideo contumeliam sustinuit crucis, ut gloriam suam donaret fidelibus suis, sicut ipse testatus est dicens: Et ego claritatem quam dedisti mihi, dedi illis . Verbum igitur caro factum unus et plenus est Christus. Carnis autem nomine totus hic accipiendus est homo, id est anima rationalis et caro. Christus enim Dei Filius, sicut veram et sine peccato accepit carnem nostram, sic veram et sine peccato accepit animam suam. Et carnem quidem nostram cum conditione humanae mortalitatis induit, animam vero nostram cum infirmitatibus sine macula humanae iniquitatis accepit, ut divinitas Christi per suam virtutem in anima sua infirmitates nostras portans, sine peccato justitiam custodiret, et per eam etiam ab ipsa carne sua mortalitatis supplicium dono resurrectionis auferret. Ideo Christus surgens ex mortuis jam non moritur; et mors illi ultra non dominabitur . Secundum Scripturae consuetudinem nomine carnis aut animae saepe totus homo intelligitur. --17. Quia vero familiare est divinis eloquiis vocabulo carnis simul in homine carnem atque animam nuncupare, sicut scriptum est: Effundam de spiritu meo super omnem carnem ; et: Videbit omnis caro salutare Dei ; et: Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis ; et: Nisi breviati fuissent dies illi, non salva fieret omnis caro ; ex hac utique consuetudine sic in Scripturis sanctis totus homo carnis appellatione dicitur, sicut ibidem rursus homo totus solius animae nuncupatione monstratur. Abraham namque patriarcha de terra sua, et de cognatione sua, et de domo patris sui, praecepto atque auxilio Dei vocantis, egrediens ; cum secum homines quos habuit 295 duceret exiturus, animas quas acquisierat in Charan secum tulisse narratur. Jacob quoque in Aegyptum descendente, septuaginta quinque animas in ejus comitatu fuisse Scriptura sancta commemorat . Beatus etiam Petrus apostolus octo animas dicit diluvii tempore per aquam fuisse salvatas . In Actibus quoque apostolorum, cum fuissent Judaei repentina mirandaque ejusdem beati Petri praedicatione compuncti, et mutatione dexterae Excelsi ad fidem ex infidelitate conversi, scriptum est: quia applicatae sunt in illa die animae circiter tria millia . His itaque testimoniis agnoscimus et carnis solius et animae nomine plerumque naturae humanae plenitudinem nuncupari. Verbum ergo caro factum unus et plenus est Christus; unus ex utraque atque in utraque, id est in humana divinaque natura, in quo sic utriusque naturae prorsus unitio gloriosa persistit, ut sive divinitati Christi humanitatem quis demat, sive humanitati divinitatem detrahat, Christum sacrilega infidelitate et blasphema praedicatione dissolvat. Joannes autem apostolus, plenus veritate, testatur quia omnis spiritus qui solvit Jesum ex Deo non est, et hic est Antichristus . Verbum, priusquam caro fieret, non erat Christus. --18. Illud vero quis facile Christianus aut ignoret aut dubitet, quod Verbum Deus priusquam caro fieret non fuit Christus, sed tantum Deus? Tunc autem idem Deus Verbum, quod semper in forma Dei erat, Christus esse coepit, cum Deus semetipsum exinaniens formam servi absque diminutione plenitudinis naturalis accepit. Deus ergo factus est Christus, ut Christus esset Deus homoque perfectus: quia Verbum dignatum est caro fieri, ut caro posset Verbi, hoc est Dei, nomine nuncupari. Neque enim caro Christi, priusquam a Verbo susciperetur eadem caro, Christus fuit; neque ipsa caro, id est ipse homo, in se formam Dei viventis accepit; sed Deus, qui in forma Dei erat, formam servi accepit, et Deus aequalis Patri, in similitudinem hominum factus, habitu est inventus ut homo , et qui dives erat, propter nos pauper factus est, ut illius paupertate nos ditaremur . Verbum itaque caro factum unus est Christus; sed Verbum illud sine carne Deus aeternus fuit, caro autem Christi sine Verbo non solum Christus aliquando non fuit, sed nec personaliter concepta fuit. Verbum ergo quod caro factum est, antequam caro fieret, mansit aeternum, caro autem Verbi in ipso Deo Verbo personale sumpsit initium. Sed quia Verbum caro factum unus Christus est Dei et hominis Filius, nec alter est Verbum, alter est caro, sed idem unus Verbum caro; propterea idem unus est, qui initium non habet aeternus Deus generatus ex Patre, et qui initium habet temporaliter secundum carnem, idem Deus homo creatus ex virgine, unus Unigenitus Dei Filius ex aeternitate divinitatis, et ex initio carnis. Ex aeternitate scilicet divinitatis, creator visibilium invisibiliumque rerum; ex initio autem carnis, salvum faciens populum suum a peccatis eorum. Ex aeternitate divinitatis idem coaeternus Patri, de quo natus est semper vivus; ex initio autem carnis idem posterior matre, de qua temporaliter natus est in tempore moriturus. 296 Testatur enim Apostolus Quia Christus secundum tempus pro impiis mortuus est . 18 bis. Igitur non Trinitas, id est, non simul Pater et Filius et Spiritus sanctus, nec solus Pater, aut solus Spiritus sanctus; id est, non ille qui Filium genuit, nec ille qui de Patre procedit, sed solus Filius, id est ille quem in unitate naturae Pater coaeternum sibi Filium et coaequalem genuit, id est una ex Trinitate persona Christus Dei Filius unicus, ut nos salvos faceret, carne conceptus et natus est de ventre Virginis matris, qui verus et summus Deus est ex utero Dei Patris. Non Trinitas, sed Unigenitus a Patre Christus Dei Filius, carne parvulus fuit, et carne crevit. Quem perfectus atque immensus Pater, per unitatem divinitatis, aequalem suae perfectioni atque immensitati cognoscit. Non Trinitas, sed via, veritas et vita , Christus Dei Filius per curricula temporum, ab infantia usque ad perfectam juventutem, humanas aetates carne misericorditer transcurrit, qui permanens in unitate paternae naturae sempiternus, saecula mirabiliter fecit, et incommutabilis temporum mutabilitates instituit. Non Trinitas, sed splendor paternae gloriae Christus, pro nobis est carne passus, qui de Patre Deo solus natus est impassibilis Deus. Ipsum utique, quod dubitandum non est, Christum Filium Dei pro nobis mortem carne gustasse, salva immortalitate divinitatis ejus, veraciter credimus, quem verum Dei Patris Filium, verumque Deum, et vitam aeternam praedicatione veridica sancti apostoli Joannis audimus . Non Trinitas, sed Verbum caro factum Christus Dei Filius, eadem carne qua crucifigi et mori dignatus est, resurrexit, qui de sepulcro eamdem carnem suam, vita permanens, suscitavit. Non Trinitas, sed Christus qui est super omnia Deus, videntibus eum discipulis, carne in coelum, carne de coelo venturus, ascendit: qui nec deseruit coelum cum in terra carnem accepit, et carne conscendens in coelum suos in terra divinitate non deseruit . Hoc enim promisit, dicens: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi . Deus ergo ille qui in forma Dei, secundum beati Hieremiae vaticinium, Magnus est, et non habet finem, excelsus et immensus; de quo etiam paulo post idem propheta dicit: Hic est Deus noster, et non aestimabitur alius ad eum: adinvenit omnem viam disciplinae, et dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto suo : ipse, secundum formam servi, in qua minoratus est paulo minus ab angelis, Post haec, sicut idem propheta dicit, in terris visus est, et cum hominibus conversatus est . Ipsum hominem mortalem atque mutabilem infideles viderunt, quem Deum naturaliter immortalem atque incommutabilem illi mundo corde visuri sunt, qui nunc in eum veraciter credunt. Fides enim vera nunc corda hominum mundat, quae capacia videndo Deo gloria futurae resurrectionis exhibeat. 297 CAP. XI. Vera fides unum eumdemque Christum, verum Deum et verum hominem credit. Romana Ecclesia mundi cacumen. --19. Quae est autem vera fides, nisi unum eumdemque Christum verum Deum verumque hominem sine aliqua haesitatione credere; unum eumdemque de Patre Deo secundum divinitatem, et de Virgine Maria secundum carnem, genitum praedicare? Apostolica quippe testatur auctoritas quia unus idemque est Christus ex patribus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus in saecula ; unus idemque crucifixus ex infirmitate, sed vivens ex virtute Dei ; unus idemque et faciens in hominibus virtutes, et sustinens pro hominibus passiones: quia cum miracula secundum divinitatem faceret Christus Dei Filius, in eodem Deo fuit passibilis humanitas sua; et cum pateretur secundum carnem idem Christus Dei Filius, in eodem homine fuit impassibilis divinitas sua. Quia igitur in Christo Dei unigenito Filio personam non dividunt propria naturarum, neque unitas personae potest utriusque naturae propria confundere vel auferre; quia ille qui se esse veritatem naturaliter dicit, utrumque in se uno, manente naturali veritate, servavit; propterea neque in passionibus ab illa humanitate Christi divinitatem suam impassibilem sejungimus, neque ab illa divinitate humanitatem suam ullatenus separandam in virtutibus aestimamus. Neque ergo dividimus, neque confundimus in virtutibus et passionibus Christum, quem Filium Dei vivi, revelante Patre, beatus Petrus confessus est, cum se tamen prius filium hominis veraciter Christus ipse dixisset . Ideo verum Christum in passionibus atque virtutibus nec confundit fides vera, nec dividit, quia personalis unitas in eo divisionem non recipit, et utriusque naturae veritas inconfusa persistit. Traditus est enim Deus Christus propter delicta nostra, quia verus homo est; et resurrexit idem homo Christus propter justificationem nostram , quia Deus verus est. Nisi enim idem verus Deus homo verus esset, tradi morique non posset; et idem verus homo, si verus Deus non esset, resuscitare semetipsum solutis inferni doloribus nequivisset. Sed quia non est alter Deus, alter homo, sed idem unus est Christus Deus et homo, profecto idem Deus Christus est qui mortem sua carne suscepit, et idem homo Christus est qui mortem sua divinitate destruxit. Idem quippe Christus Dei Filius, qui divinitate mori non potuit, carne mortuus est, quam mortalem Deus immortalis accepit. Et idem Christus Dei Filius carne mortuus resurrexit, quia immortalitatem suae divinitatis carne mortuus non amisit. Hinc est quod etiam post resurrectionem suam sicut in cicatricibus veris, et in vera comestione piscis et mellis soliditatem in se verae carnis edocuit, ita clausis foribus ingrediens, veram in se virtutem sempiternae divinitatis ostendit: ut agnosceretur et naturalis fuisse Christi morientis infirmitas, et eidem resurgenti naturalis inesse majestas. Inde Thomas, dum injecta manu jubetur in latere mortui ac resurgentis Christi veritatem vulneris experiri, veram in illis cicatricibus patientis ac resurgentis virtutem divinitatis agnoscens, in quo 298 jubetur ut clavorum loca digitis tangat, ipsum Dominum ac Deum suum fideli confessione pronuntiat, dicens: Dominus meus, et Deus meus! Agnovit enim non alterum per naturalem divinitatis suae virtutem resurrexisse in carne sua, nisi eum qui de natura Dei Patris Deus verus est, et vita aeterna . Hujus fidei nobis intimans veritatem ipse humani generis conditor ac redemptor, opifex nostrae particepsque naturae, postquam veram in se carnem cicatricibus veris, veramque divinitatem virtute resurrectionis ostendit; ut unum eumdemque se Deum et hominem credendum praedicandumque monstraret, simul in se divinam humanamque naturam unius Filii nomine nuncupavit dicens apostolis: Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti . Doctor igitur et largitor aeternae salutis hanc ideo formam sancti baptismatis dedit, ne quis in eodem Dei Filio naturas dividens, mortifero illaquearetur errore, si aut humanam Filii Dei naturam ab opere redemptionis humanae alienam in sacramento baptismatis crederet, aut duas in Christo confitendo personas, non jam verax Trinitatis cultor, sed nefarius esset quaternitatis assertor, ac per hoc cum Patre et Spiritu sancto non Filium, sed filios coleret, quisquis in Christo unius personae repudiandam fidem aliquatenus aestimaret: cum idem sit unus Filius in Trinitate cum Patre et cum Spiritu sancto Christus Jesus, qui mundum creavit et pro nobis sanguinem fudit. Propterea omnis qui in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti sacramento sanctae regenerationis abluitur, non nisi in Christi morte ac nomine baptizatur, ut evidenter appareat illi nos consepultos esse per baptismum in morte , in cujus uno cum Patris et Spiritus sancti constat nomine baptizatos. Quod duorum magnorum luminarium, Petri scilicet Paulique, verbis, tanquam splendentibus radiis illustrata, eorumque decorata corporibus, ROMANA, QUAE MUNDI CACUMEN EST, tenet et docet Ecclesia, totusque cum ea Christianus orbis, et ad justitiam nihil haesitans credit, et ad salutem non dubitat confiteri. Nam beati Petri Judaeis Filium Dei praedicantis haec verba sunt: Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi in remissionem peccatorum . Beatus quoque Paulus, ut in morte Christi nos baptizatos firmissime crederemus, in ea quam Romanis scribit epistola, hoc salutis nostrae mysterium, tanquam in eminentissima cunctis ad videndum specula collocavit, dicens: Quicunque in Christo baptizati sumus, in morte ipsius baptizati sumus; consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem . Quisquis igitur duas asserere nititur in Christo personas, et tamen, secundum regulam ore atque imperio Domini constitutam, in uno se Patris et Filii et Spiritus sancti baptizatum nomine confitetur; aut evidentissima blasphemia se in morte Christi baptizatum neget, ut inimicus apostolicae praedicationis appareat; aut cultorem se non Trinitatis, 299 sed quaternitatis agnoscat. Si vero utriusque metuit impietatis abruptum, rectam catholicae fidei teneat toto corde sententiam, nec se dubitet in Christi baptizatum morte, in cujus est baptizatus et nomine. Unum quoque Patris et Filii et Spiritus sancti naturale nomen agnoscens, seque in illius morte ac nomine baptizatum esse considerans, de cujus latere sacramentum fontis et calicis manavit pendentis in cruce, illum pro nobis crucifixum agnoscat, quem Dei virtutem Deique sapientiam Paulus et credit et praedicat, dicens: Nos autem praedicamus Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis autem vocatis Judaeis atque Graecis Christum Dei virtutem et Dei sapientiam . Hoc est magnum pietatis sacramentum, quo scilicet Unigenitus Deus verus, homo verus dignatus est fieri, et aeternus temporaliter nasci, et impassibilis pati, et incomprehensibilis crucifigi, et immortalis mori, et immensus non solum praesepis cum nasceretur, verum etiam sepulcri cum moreretur, parvitate concludi. Quae omnia secundum veritatem carnis vera sunt in Dei Filio, quia manente in eo inconfusibiliter atque inseparabiliter humana divinaque natura, una est Filii Dei Jesu Christi in utriusque naturae veritate persona. CAPUT XII. Per Christum non solum deletur iniquitas, sed etiam cogitationis sanctae recipitur facultas quam Deus primo homini in sua creatione contulerat. --23. Sic humano generi gratuitam gratiam divina bonitas contulit, per quam in hominibus non solum propaginis obligatione contracta et vitio propriae voluntatis adjecta deleretur omnis iniquitas, quin etiam cogitationis sanctae amissa pridem in homine primo per hominem secundum reciperetur facultas, ac sic homine Deo in carne pro hominibus mortuo ac resurgente captivaretur, quae in nostro corpore regnante peccato consueverat dominari, captivitas, et ubi abundavit peccatum delinquentis hominis, superabundaret gratia Redemptoris , atque ita hominis arbitrium, quod sub ditione peccati male liberum fuit, verae salubrisque libertatis reciperet denuo statum, praevenientis gratiae munere liberatum. De qua gratia Dei, non qua homines nascimur, sed cujus opere per fidem mediatoris vinculis peccati originalis atque actualis absolvimur, quantum possumus epistolari brevitate, ut etiam in hac quaestione interrogationi vel potius professioni vestrae responsio nostra non desit, ipsius gratiae fulti juvamine disseremus. Quisquis igitur Christianae religionis non vult inaniter, imo damnabiliter portare vocabulum, credat firmissime Deum nostrum, id est sanctam Trinitatem, quae unus summus et verus est Deus, primo homini, quem ad suam imaginem gratuita bonitate bonum fecit, cui facultatem quoque suae cognitionis ac dilectionis inseruit, non solum bonae voluntatis donum, quin etiam ad habendam custodiendamque justitiam integrum sanumque creasse libertatis arbitrium: ut facultas atque motus inditae libertatis si juvantem se gratiam Dei non desereret, praemium vitae aeternae tribueret Dei bonitas homini; si autem justitiam divinam contemnens a gratia excidisset, supplicium retribueret justitia peccatori. Proinde a bono justoque creatore illi homini, quem in corpore animali conditum ditavit intelligentiae ac justitiae dono, justa est utrinque statuta conditio, ut scilicet si obedientiam, quae 300 prima virtus est, custodiret, ex animali, in qua creatus erat, corporis qualitate ad spiritalem immortalemque statum sine corporis morte transiret; accepissetque divino munere, si praecepta servasset, non solum perfectam atque inamissibilem corporis immortalitatem, verum etiam in anima talem gratiam sancte justeque vivendi, ut peccare deinceps omnino non posset, si non peccaret donec peccare potuisset. Creatus ergo primus homo de terra terrenus , accepit quidem gratiam qua posset non peccare, si vellet; nondum tamen tantam acceperat gratiam, qua nec peccare vellet omnino, nec posset: ut scilicet a bono justoque Domino post esset illud munere largiendum, si voluntarie fuisset hoc a servo prius in opere custoditum. Quod si bono justoque neglexisset obedire mandato, post mortem animae quam delinquendo ipse sibi noxius intulisset, etiam per corporis mortem vitae praesentis multaretur incommodo; nec tenere sineretur jugiter in carne peccati damnabilem vitam qui noluisset in corde servare justitiam; essetque poenaliter etiam corporeae mortis deinceps necessitate constrictus, qui, contumaciter salubria jussa transgrediens, spiritali morti sponte fuisset obnoxius. Nisi enim praecessisset in peccato mors animae, nunquam corporis mors in supplicio sequeretur. Hoc apostolica docet auctoritas quae ait: Corpus quidem mortuum est propter peccatum . Ideo post peccatum voluntaria praevaricatione commissum sententiam Dei punientis hoc audire meruit sermone peccator: Terra es, et in terram ibis . Homo igitur in terram carne non iret, si terra peccando non fieret. CAPUT XIII. Homo per peccatum facultatem bonae cogitationis et bonae voluntatis amisit. Initium bonae voluntatis non nisi a Deo est. --26. Peccans itaque ille qui sine peccandi necessitate creatus est, in eo quod animae sanitatem delinquendo perdidit, etiam illa cogitandi quae ad Deum pertinent amisit protinus facultatem. Oblitus est enim manducare panem suum , et exspoliatus vestimento fidei, carnaliumque concupiscentiarum vulneribus sauciatus, sic jacuit oppressus ditione peccati, ut nullatenus aliquod bonae voluntatis initium habere potuisset, nisi hoc Deo gratis donante sumpsisset. Servus quippe factus peccati, liber factus est justitiae ; et ideo a justitia factus est alienus, quia sponte dominio est iniquitatis addictus. Venundatus ergo sub peccato, cunctam in se prolem de carnis concubitu nascituram nexibus mortiferae servitutis obstrinxit. Quod beatus Paulus evidenter his verbis insinuat: Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt . Hoc in illo qui primus factus est patre orbis terrarum universi pertulimus, in quo omnes peccaverunt antequam nati essent, qui per seipsos peccare non potuerunt. Hinc factum est ut jam filios irae propagaret massa damnata, quae in illius hominis posteros et iniquitatem simul transfudit et mortem, ut omnis qui per legem peccati de peccatoris semine nasciturus in ipso conceptionis exordio 301 excepisset peccati parentalis maculam, exinde sub jugo gravi quod est super filios Adam a die exitus de ventre matris eorum, usque in diem sepulturae in matrem omnium , ducturus esset aerumnosam infeliciter vitam, brevitati scilicet, peccato, mortique subjectam. Scriptum est enim: Homo natus de muliere brevis vitae, plenus irae : quae ad secundam quoque mortem natum mortaliter traheret, si quem alienum a gratia Dei redemptoris vitae hujus miserabilis obitus inveniret. Ut ergo peccati originalis vinculo, quo per hominem primum tenebamur obstricti, miserantis Dei gratia solveremur, unus exstitit mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus . Nam quia Deus immortalis et justus est, nos autem iniquos et mortales primi hominis transgessio fecerat, ut congrua nostris adhiberetur medela vulneribus, natus est de homine homo Unigenitus Deus, qui de Patre natus est immortalis et justus. Hic in humana natura, in qua mediator Dei et hominum factus est, justitiam habuit ex Patre, mortem ex matre; ut per ipsum liberaremur ab omni peccato, qui peccatum nec nascendo nec vivendo contraxit, et ab ipso acciperemus justitiam, per quam mortis aeternae vinculo solveremur, ut per eum et in hac vita justi, et post hanc vitam immortales esse possemus. Ipse igitur in similitudine carnis peccati mirabiliter, quia singulariter, natus, solus est masculus adaperiens vulvam qui in veritate sanctus Domino vocaretur. Vulvam quippe matris ejus non concupiscentia mariti concumbentis, sed omnipotentia Filii nascentis aperuit. Ideo solus est in quo princeps mundi hujus veniens nihil invenit, solus homo sine adjutorio inter mortuos liber , solus qui non noverat peccatum ; et ob hoc sufficit ut pro nobis peccatum fieret, id est sacrificium pro peccatis, ut nos essemus justitia Dei in ipso . Solus panis qui de coelo descendit, et dat vitam mundo : panis autem quem dat, caro ejus est pro mundi vita : caro utique justi atque immortalis Dei, cujus acceptione justitia atque vita confertur illi carni quae nascitur cum poena mortis et pollutione peccati. CAPUT XIV. Ex peccato primi hominis poenam trahimus et culpam. Quicunque regnum Dei non ingreditur, poenis aeternis cruciatur. --28. Si qui ergo mortem solam et non etiam peccatum ex homine primo transiisse in genus humanum nituntur asserere, mirum si non intelligunt quibus sententiae suae laqueis obligentur. Primo, quia Deum dicunt injustum, in eo quod mori faciat parvulos, quos nulla volunt isti originalis peccati contagione pollutos, quosque manifeste constat infantili aetate aliquid actualis peccati propria non posse voluntate contrahere, cum mortem stipendium peccati Apostolus esse definiat , et rursus aculeum mortis dicat esse peccatum, quo utique pungente mors illata est homini. Sic enim peccatum aculeus mortis dicitur, non quia peccatum per mortem, sed quia per peccatum mors in mundum intravit : sicut virulentum poculum, mortis poculum dicimus, non quod a morte poculum detur, sed quod mors poculo illo comparetur. 302 Qua igitur justitia parvulus subjicitur peccati stipendio, si nulla est in eo peccati pollutio? Vel quomodo videmus morte punctum, si non sensit aculeum? Et cum non sit iniquitas apud Deum, qui fecit hominem ad imaginem suam, quae justitia est, ut imago Dei, quae nihil potuit per seipsam delinquere, si non redimatur sanguine Filii Dei, in regnum Dei non permittatur intrare; quo utique quisquis non ingredietur , interminabilibus ignis aeterni poenis cruciabitur? Qua igitur justitia Deus justus infantibus sine peccato nascentibus ingerit poenam, in quibus poenae non invenit causam? Haecne est creatoris Dei benignitas, ut imaginem suam creet, eamque sine ulla iniquitate condemnet, cum non sit iniquus Deus, qui infert iram ? Si ergo nolunt in ipsius Dei contumeliam mortifera impietate versari, fateantur hominis primi in omnes homines cum morte transisse peccatum. CAPUT XV. Absurda quae sequuntur eos qui negant infantes habere peccatum. --29. Aliam rursus impietatem debent in hac sua videre ac vitare sententia. Dicentes enim parvulos ex Adam non trahere originale peccatum, negant eos profecto habere carnem peccati quos tamen humanam carnem habere non negant. Ex eo vero quod eos sic humanam carnem habere non negant, ut eam esse carnem peccati negent, consequens est ut humanam carnem negent carnem esse peccati. Fatentur, Apostolo compellente, quia misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati . Ad hoc igitur istos caecitas impiae professionis impellit, ut quia carnem humanam negant carnem esse peccati, Christum autem in similitudinem carnis peccati venisse non negant, ipsam Christi carnem non humanam esse, sed alterius naturae sacrilega infidelitate confingant. Isti enim carnem in qua parvuli nascuntur humanam dicunt esse carnem, quam tamen esse carnem peccati negare contendunt; Christum autem in similitudine carnis peccati venisse pari nobiscum professione consentiunt. Aut igitur carnem Christi humanam esse non dicant, aut omnium hominum carnem, in cujus similitudinem Deus Filium suum misit, carnem peccati esse consentiant . Quod cum fecerint, nullus remanebit labor quo eis peccatum carni parvulorum inesse monstretur. Si enim caro peccati non mendaciter dicitur, habet in se caro ipsa peccatum. Si vero peccatum non habet, falsum portat carnis peccati vocabulum. Sed eam de qua loquimur carnem peccati verax discipulus Veritatis Paulus appellat. Restat igitur ut sicut vere caro est cum caro peccati ore apostolico nuncupatur. Sed forsitan dicent in illius carnis peccati similitudine missum Filium Dei, qualem habent homines qui propria voluntate peccare jam possunt, unde caro eorum caro peccati non immerito nuncupatur; non quali carne parvuli sine aliqua peccandi voluntate nascuntur. Ubi non attendunt quia si caro parvulorum a carne majorum diversa qualitate fuisset, non nisi in similitudine carnis parvulorum Deus ad venisset. Magis enim similis esset caro Christi carni parvulorum, cum qua veritatem haberet substantiae qualitatisque communem, quam carni hominum majorum, cum quibus illi communis esset sola carnis natura, non macula. Sed hoc illi forsitan volunt, ut caro Christi cum carne hominum majorum solam habuerit naturae similitudinem, cum carne vero parvulorum munditiam quoque potuerit habere communem. Fateantur ergo parvulos in similitudine carnis peccati, quos asserunt nasci quidem in carne humana, sed originalis peccati contagio non polluta. Quibus ostendendum est quanta eos etiam hic sequatur absurditas. Negantes enim in parvulis nascentibus originale peccatum, humanam eos carnem habere non negant, Filium autem Dei carnem humanam de virgine sine peccato accepisse concedunt: consequens igitur est ut inter carnem nascentis ex virgine Unigeniti Dei et cujuslibet alterius parvuli nihil distare fateantur. Unde conficitur ut omnes parvulos, quos nasci asserunt sine peccato, dicant non egere Salvatoris auxilio; atque ita laqueum Pelagiani erroris incurrunt, dum fidei catholicae infideliter contradicunt. Si enim sine peccato infantes nasci asserunt, quid restat, nisi ut dicant nihil esse in eis quod debeat spiritali regeneratione mundari? Et si removent peccati originalis maculam a nascentibus parvulis, quid aliud nituntur nisi divinae veritati succensere mendacium, quando eos in remissionem peccatorum vident baptismatis accipere sacramentum? quod ideo uniformiter infantibus majoribusque confertur, ut omnibus originalis inesse peccati macula cognoscatur? Quisquis igitur salutem veram sempiternamque desiderat adipisci, sensum haereticae pravitatis abjiciens, quos cum poena peccati natos videt, cum peccato quoque natos esse non dubitet: audiatque beatum Job dicentem: Quia non est mundus a sorde nec infans cujus unius diei vita est super terram . Beati quoque David luctus pii cordis humilitate consideret, dicentis: Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me mater mea . Sancto quoque Abrahae videat circumcisionis sacramentum non sine tremenda parvuli comminatione mandatum. Ibi quippe Deus fidelis et justus, qui non infert iram ubi culpam non invenit, patri nostro Abrahae sic loquitur: Masculus qui non fuerit circumcisus carne praeputii sui octavo die, exterminabitur anima illa de populo suo; quia Testamentum meum transgressus est . Quisquis itaque negat in parvulis secundum carnem nascentibus originale peccatum, dicat in quo potuit infans octo dierum Testamentum Dei transgredi, si non in illo transgressus est in quo omnes peccaverunt? Cum et antequam nascerentur asserat Apostolus infantes nihil egisse boni vel mali ; et videamus jam natos, non solum intra octavum diem nativitatis suae , sed etiam post ipsum diem toto infantiae suae tempore in tantum non posse Testamentum Dei transgredi, ut eis nec ejusdem Testamenti cognitio valeat intimari. 304 An illo quisquam beati Pauli sermone in parvulis evacuare nititur originale peccatum, quo dicit regnasse mortem ab Adam usque ad Moysen, etiam in eos qui non peccaverunt, in similitudinem praevaricationis Adae ? Cui si fuerit illud econtrario replicatum, quod idem Apostolus ait: Per unius delictum in omnes homines in condemnationem ; quod paulo post exponens ait: Per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi ; et cum de Judaeis atque Graecis loqueretur, generaliter intulit: Omnes enim peccaverunt et egent gloria Dei, justificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem quae est in Christo Jesu : nonne illico in magnas trudetur angustias, si non utrumque sensum secundum professionem catholicae credulitatis acceperit; ut scilicet infantes propriis quidem operibus nihil deliquisse dicat, in illo autem primo homine omnes homines generaliter peccasse cognoscat? A peccato originis non liberat nisi fides Redemptoris. Natura caeca sine lege peccat. --33. Ab hoc peccato quod originaliter carnalis nativitas trahit neminem facultas naturalis, neminem littera sanctae legis, sed sola fides eripit Jesu Christi Filii Dei, qui veniens quaerere et salvum facere quod perierat , pro impiis mortuus est , offerens semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis . In hoc mediatore Dei et hominum, et humanae naturae status reparatus est, et implendae legis est consummatus effectus : quia nec sibi ad virtutem sufficere ullatenus potuit naturalis infirmitas, quae utique ex quo omnes dies nostri defecerunt, et in ira Dei defecimus , lumine simul et virtute privata, in tantum caeca sine lege peccat, ut peccare se nesciat. Propter quod dicitur: Concupiscentiam nesciebam, nisi lex diceret: Non concupisces . Legalis quoque auditus non solum neminem de potestate tenebrarum eripuit, quin etiam peccatoribus cumulum praevaricationis adjecit. Sine gratia quippe fidei gravius lex agnita quam ignota condemnat. Ubi quantum ignorantia peccati minuitur, tantum reatus peccatoris augetur. Ideo Apostolus ait: Lex enim iram operatur; ubi enim non est lex, nec praevaricatio . Idem quoque dicit Quia lex propter transgressionem posita est et, Quia conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut justificatio ex fide Jesu Christi daretur credentibus . Quomodo igitur de possibilitate solius liberi arbitrii natura tanto magis superba, quanto magis dominio peccati mortique subjecta, quantulumcunque sibi bonae voluntatis et operis exordium repromittit, quae nec sana potuit Dei servare mandatum, nec vulnerata quantulumcunque curationis sumpsit de lege remedium, sed insuper auxit mandati cognitione peccatum? Lex enim subintravit, ut abundaret peccatum , de quo liberari nemo potest, nisi per Agnum Dei, qui tollit peccata mundi. De corpore 305 enim mortis hujus non liberum hominis arbitrium, neque legis sanctum, justum, bonumque mandatum; sed sola nos liberat gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu liberavit nos a lege peccati et mortis . Christus hominem liberat, non inveniendo fidem, sed dando. --34. Liberavit autem non in quolibet homine fidem inveniendo, sed dando. Deus enim qui impium justificat, ipse infideli fidem, quae per caritatem operatur, gratia suae bonae voluntatis inspirat. Unde quod ad bene cogitandi attinet facultatem, testatur Apostolus dicens, quia non sumus idonei cogitare aliquid ex nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est . Revera enim, secundum ejusdem Apostoli dictum, Deus quibus voluerit dat poenitentiam ad cognoscendam veritatem, ut resipiscant a diaboli laqueis, a quo captivi tenentur ad ipsius voluntatem . Unde ille apostolorum primus et digne beatus veritatis eloquio nuncupatus, de credulitate gentium loquens, Deum dixit fide mundasse corda eorum; et rursus ait eamdem gratiam divinitus datam gentibus quam et ipsis , ut crederent: ubi gratuitum gratiae donum apostoli et majores natu in doctrina sancti Spiritus agnoverunt; omnesque unanimes uno ore in beati Petri sententiam transierunt, dicentes: Ergo et gentibus Deus poenitentiam ad vitam dedit . Nempe cum ipse Salvator noster propriae vocis imperio humanam convenerit voluntatem, dicens: Poenitemini et credite Evangelio ; claret tamen quia ut homo in Deum credere incipiat, a Deo accipit poenitentiam ad vitam, ita ut omnino credere non possit, nisi poenitentiam dono Dei miserantis acceperit: quae est autem poenitentia hominis, nisi mutatio volunta- Deus ergo, qui homini poenitentiam dat, ipse voluntatem hominis mutat. 35. Proinde si quis dicit, Meum est velle credere, Dei autem gratiae est adjuvare, mutet dictorum ordinem, imo non mutet, sed servet, nec quod posterius est in priore loco, nec quod est prius in loco posteriore constituat. Male enim gratiam Dei suae voluntati postponit, cum ista bona esse non possit, si illa defuerit. Non ergo dicat, Meum est velle credere, Dei autem gratiae est adjuvare; sed dicat, gratiae Dei est adjuvare, ut sit meum velle credere. Tunc enim vere recteque agit hoc ejus velle, cum eum gratia praeveniens coeperit adjuvare. Fides enim quae per caritatem operatur, humilem facit eum cui datur, quia caritas non inflatur . Adjutorio igitur atque munere gratiae sibi fidem dari unusquisque non dubitet; ne dum initium sibi fidei nititur assignare, poenitentiam quoque, quam Deus ad vitam dat, sibi homo non sanitate validus, sed infirmitate praejudicatus assignet, tantique medicaminis beneficio careat, cujus gratiam contumax atque ingratus oppugnat: cum cordis humilitas divinis sit eloquiis admonenda, ubi principaliter ipsa bona voluntas, qua incipimus velle credere, a Domino praeparari demonstratur ac dirigi, Salomone dicente: Praeparatur voluntas a Domino . Et David canit in Psalmis: 306 A Domino gressus hominis dirigentur, et viam ejus cupiet . Deus ergo, qui homini poenitentiam dat, ipse voluntatem hominis mutat. Si velle credere ex nobis est, fides non est gratia, sed merces bonae voluntatis. --36. Si vero, secundum illorum opinionem, nostrum est velle credere priusquam nos Dei gratia incipiat adjuvare, injuste gratia dicitur, quia non gratis datur homini, sed bonae retribuitur voluntati. Hanc enim gratia in nobis invenit quam ipsa non dedit; imo si sic est, nos priores Deo voluntatem damus, atque ita gratiam non miseratione tribuentis, sed aequitate Dei retribuentis accipimus. Verumtamen, Quis prior dedit illi, et retribuetur ei ? Nemo utique, quia Non potest homo accipere quidquam, nisi ei datum fuerit de coelo . Quid enim habet quod non accepit? si autem accepit, quid gloriatur, quasi non acceperit ? Non autem misericordia Dei aliquando praevenit hominem, si nunquam bonam facit , sed exspectat ut inveniat voluntatem. Et ubi est quod David dicit: Deus meus, misericordia ejus praeveniet me . In quo autem Dei nos misericordia praeveniat, vel praeveniens quales inveniat, non in quolibet alio, sed in seipso nobis gentium magister ostendit, dicens: Qui prius fui blasphemus, et persecutor, et contumeliosus, sed misericordiam consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate . Quomodo ergo aliquam credendi voluntatem ex seipso Paulus habere poterat, qui blasphemum se, et persecutorem, et contumeliosum, caecus atque incredulus ignorabat? Quod humili corde considerans, alio loco dicit: Non sum dignus vocari apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam Dei . Statimque fidem suam non propriae voluntati, sed gratiae Dei miserantis assignans, dicit: Gratia autem Dei sum id quod sum . Quid autem jam erat , nisi fidelis? quod ut esset, misericordiam est utique consecutus, sicut ipse testatur, dicens: Consilium do, tanquam misericordiam consecutus a Domino ut sim fidelis . Nam et cum se prius blasphemum, et persecutorem, et contumeliosum, fuisse fateretur, fidem suam et caritatem gratiae assignare non destitit statim subjiciens: Superabundavit autem gratia Dei in fide et dilectione, quae est in Christo Jesu . Si ergo fidem Paulo gratia Dei non dedit, nec caritatem ei dedisse credenda est: ergo, quod absit, mentitus est Paulus, qui ait, quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis . Sed quia Paulus Christo in se loquente mentiri non potuit, ipso Spiritu nobis tribui fidem firmissime fateamur, per quem caritatem Dei in nostris diffundi cordibus negare nequimus Cum ergo Paulus esset blasphemus, et persecutor, et contumeliosus, non ideo est adjutus Dei gratia, quia credere voluit, sed ut credere vellet donum gratiae praevenientis accepit; quae in ejus voluntate non aliquod credulitatis initium, sed blasphemiam, saevitiam, contumelias, et ignorantiam in incredulitate reperit. Cujus usque adeo caeca fuit voluntas, ut non solum non posset credere, sed nec ipsum suae credulitatis posset initium praevidere. Non enim ignorans fecisset, si suam in se ignorantiam praevidisset. Digne igitur in Paulo assignatur praevenientis misericordiae dono 307 non solum credulitatis initium, sed etiam ipsius incredulitatis agnitio; quam ei propterea Dei misericordia contulit, ut incredulitatem suam illuminatus atque adjutus, et agnosceret, et vitaret. Dominus enim est illuminatio nostra et salus nostra ; qui nos illuminat, ut peccata nostra cognoscamus, et sanat ut a peccatis nostris separati cum justitia vivamus. Ob hoc ipse, qui ut fidelis esset, fatetur se misericordiam consecutum, salubriter nos instruit, dicens: Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei . Quia revera et ut velimus, misericordiae praevenientis illuminamur dono, et ut curramus, misericordiae subsequentis fulcimur auxilio. Ut ergo sibi quisque tribuat bonam voluntatem, qua velle incipit credere, non viventis animae vigor, sed mortuae carnis est tumor. Liberum hominis arbitrium post peccatum, sine adjutorio gratiae nonnisi ad serviendum peccato reperitur idoneum. Libertas a bona voluntate sumit initium. --38. Ex quo enim primus homo naturam suam voluntarie vitiavit atque oppressit, ita crevit infirmitas, ut nisi divinae gratiae medicamento praeventum in unoquoque homine sanetur atque adjuvetur liberum indesinenter arbitrium, sit quidem liberum, non tamen bonum; sit liberum, non tamen rectum; sit liberum, non tamen sanum; sit liberum, non tamen justum: et quanto magis a bonitate, rectitudine, sanitate, justitiaque liberum, tanto magis malitiae, perversitatis, infirmitatis atque iniquitatis mortifera servitute captivum. Qui enim facit peccatum servus est peccati ; et a quo quis devictus est, huic et servus addictus est . Regnante igitur peccato, habet quidem liberum arbitrium, sed liberum sine Deo, non liberum sub Deo, id est, liberum justitia, non liberum sub gratia, et ob hoc pessime atque serviliter liberum, quia non gratuito miserentis Dei munere liberatum. Hoc Apostolus evidenter insinuat, dicens: Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae . Servire igitur justitiae non potest qui justitiae liber est: quia quandiu est peccati servus, nonnisi ad serviendum peccato reperitur idoneus. Ab ista servitute peccati nemo liber efficitur, nisi qui liberatoris Christi gratia liberatur, ut scilicet liberatus a peccato, servus fiat Deo. Hoc autem quemadmodum fiat, ipse liberator noster ostendit: Si vos, inquiens, Filius liberaverit, vere liberi eritis . Ideo Vas electionis beneficium nobis gratiae liberatricis insinuans, non solum liberos, sed etiam liberatos nos esse testatur his verbis: Nunc autem liberati a peccato, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, finem vero vitam aeternam . Haec vero libertas, quae non ex humano arbitrio nascitur, sed gratuita Dei miseratione confertur, a bona voluntate sumit exordium, et per fructum sanctificationis in vita aeterna plenum sui sortitur effectum. Sed sicut in nativitate carnali omnem nascentis hominis voluntatem praecedit operis divini formatio; sic in spiritali nativitate, qua veterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris, deponere incipimus, ut novum qui in justitia et sanctitate veritatis creatus est induamus, nemo potest habere bonam voluntatem motu proprio nisi mens ipsa, id est interior homo noster, renovetur ac reformetur ex Deo. Ideo 308 nos beatus Paulus praecipit non conformari huic saeculo, sed reformari in novitate sensus nostri. Cujus reformationis initium ne nostrae facultati assignare aliquatenus deberemus, Dominus per prophetam seipsum formatorem lucis ostendit, dicens: Ego Dominus formans lucem et creans tenebras . Quod et beatus Apostolus sua praedicatione confirmat, dicens: Deus, qui dixit de tenebris lucem splendescere, illuxit in cordibus nostris . Et eidem luci quam jam formaverat Deus, alio loco dixit. Eratis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino . Quibusdam vero ex illa lucis formatione laudabili ad vituperabilem tenebrarum informitatem relapsis, affectum piae mentis ostendens, ita loquitur: Filioli mei, quos iterum parturio donec formetur Christus in vobis . Quomodo autem Christus in suis formari potest, nisi quomodo in eis habitare incipit, id est per fidem? Quod beatus Paulus ita confirmat: In interiore, inquiens, homine habitare Christum per fidem in cordibus vestris . Dum ergo reformamur, renovamur; et in eo quo renovamur, vivificamur. Vita sancta a fide sumit initium. Per gratiam non aufertur liberum arbitrium. --40. Vita autem nostra a fide sumit initium, quia justus ex fide vivit . Quam fidem non ex voluntate nostra nasci, sed per Spiritum sanctum unicuique dari, beatus Paulus ostendit, dicens: Alii quidem datur per Spiritum sermo sapientiae, alii autem sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem Spiritu . Non ergo Spiritum sanctum, quia credidimus, sed ut crederemus, accepimus. Forma enim praecessit in carne Christi, quam in nostra fide spiritaliter agnoscamus. Nam Christus Filius Dei secundum carnem de Spiritu sancto conceptus et natus est. Carnem autem illam nec concipere Virgo posset aliquando, nec parere, nisi ejusdem carnis Spiritus sanctus operaretur exortum. Sic ergo in hominis corde nec concipi fides poterit, nec augeri, nisi eam Spiritus sanctus infundat et nutriat. Ex eodem namque Spiritu renat sumus, ex quo natus est Christus. Eodem igitur Spiritu Christus formatur secundum fidem in corde uniuscujusque credentis, quo Spiritu secundum carnem formatus est in utero Virginis. Ideo propheta ex persona fidelium clamat ad Dominum: Propter timorem tuum, Domine, in utero concepimus et parturivimus Spiritum salutis tuae; justitiam non fecimus super terram . Sicut autem non solum priusquam Virgo Maria Christum conciperet, sed etiam priusquam se concepturam agnosceret, gratia plena angeli voce nuncupata est, cum nulla ejus praecessisset concipiendi Filii Dei vel cognitio, vel voluntas, ut agnosceretur ex gratia Dei esse tam ipsa obediens voluntas Virginis, quam conceptio Domini Salvatoris; sic homo priusquam credere velle incipiat, gratia donantis infunditur cordi, ut incipiat in homine per fidem Christus formari. Cum autem Christus in unoquoque formatur, ipse se format; quia ipse fidem in corde uniuscujusque credentis initiat. Propterea in Epistola quae ad Hebraeos scripta est admonemur ut 309 aspiciamus in auctorem fidei et consummatorem Jesum : qui procul dubio sic est auctor fidei nostrae, cum ipse fidem non habentibus donat, sicut est ejusdem fidei consummator, cum eam in habentibus augendo multiplicat, et sancta operatione consummat. Dicit enim beatus apostolus Jacobus quia fides Abrahae patris nostri ex operibus consummata est . Auctor est ergo fidei nostrae, consummatorque Jesus, quia ipse operatur in nobis et velle et perficere, pro bona voluntate. Quod si in eo tantum est auctor fidei nostrae, quia nostram voluntatem exspectat, ut ex nobis esse fides incipiat, consequens est ut etiam consummator fidei nostrae ideo dicatur, quia exspectat ut nostro tantum conatu ad consummationem fides quae a nobis exorta est perveniat; ac sic totum Deo adimitur, si et initium et consummatio fidei nostrae humani arbitrii viribus applicetur. Quod quia valde impium est, si Scripturarum sanctarum eloquiis salutaribus non resistimus, omnia quae pertinent ad bonae voluntatis initium vel profectum, Deum in nobis et incipere et perficere sine aliqua haesitatione credamus. Ipse est enim qui operatur in nobis et velle et perficere, pro bona voluntate . Clamemus igitur in humilitate cordis et veritate fidei cum propheta: Scio, Domine, quia non est in homine via ejus, neque viri est ut corrigat viam suam . Non est itaque in homine via ejus quam habet ex Deo, neque viri est ut corrigat viam suam quam habet ex seipso. Viam ergo suam non habet in se, nec viam suam corrigit, nisi cum rectitudine cordis donum gratiae spiritalis acceperit. Ideo Salomon dicit: Dirigit autem corda Dominus . Beatus quoque apostolus Jacobus testatur quia omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a Patre luminum : eorum scilicet luminum quibus per Ezechielem novi cordis gratiam repromittit, dicens: Dabo vobis cor novum, et Spiritum novum ponam in medio vestri, et auferetur cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum, et Spiritum meum dabo in vobis, et faciam ut in justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis, et faciatis . Beatus quoque Paulus humanae comprimens praesumptionis audaciam dicit: Quis enim te discernit? quid autem habes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? Cum quo nos oportet humiliter salubriterque cognoscere pariter et fateri, gratia Dei nos esse quod sumus, si tamen aliquid sumus. Qua gratia humanum non aufertur, sed sanatur; non adimitur, sed corrigitur; non removetur, sed illuminatur; non evacuatur, sed adjuvatur atque servatur arbitrium: ut in quo infirmitatem homo habuit, in eo habere incipiat sanitatem; quo errabat, eodem in viam redeat; in quo caecus fuit, in eo accipiat lumen; et ubi fuit iniquus, serviens immunditiae et iniquitati ad iniquitatem, ibi gratia praeventus atque adjutus serviat justitiae in sanctificationem. Deus, dum quos vult credentes facit, personarum acceptor non est. Nemo a se habet velle credere. --42. Miramur autem quosdam dicere: Si nolentes Deus facit ut velint credere, nullus autem est qui naturaliter possit credere in Filium Dei, aut aliquid boni velle quod pertinet ad vitam aeternam, cur ergo 310 non facit omnes velle, cum non sit personarum acceptor Deus? Ex quibus verbis, quae vestris litteris indita sunt, apparet eos minus considerare quod dicunt. Personarum quippe acceptio apud Deum tunc esset, si in quolibet hominum aliquod inveniret bonae voluntatis initium. Cum autem in nullo bonam voluntatem invenit, sed eam gratis cui voluerit ipse concedit, agnoscitur nulla esse personarum acceptio, quando gratuita est donantis in unoquoque largitio. Quod autem dicunt, cur non facit omnes velle? Itane vero in nemine hoc facit, quia non in omnibus facit? An non habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam ? aut culpari potest justitia in vasis irae, quae juste pro meritis aptavit in interitum; vel misericordia in vasis misericordiae, quae sine ullis meritis solo gratiae dono praeparavit in gloriam. Quibus ipsam quoque praeparari a Domino voluntatem Scriptura teste docuimus. Quae si non a Deo datur, sed in homine invenitur, falsum est quod eam Scriptura praeparari dicit a Domino. Omnis autem Scriptura divinitus inspirata, cuncta quae dicit, vera dicit, quia ex veritate sunt universa quae dicit: Eloquia enim Domini, eloquia casta . Deus ergo, qui voluntatem praeparat, ipse donat. Quam si Deus per suam gratiam homini non dederit, nunquam potest homo in Deum velle credere, quia ipsam voluntatem gratia non invenit, sed operatur in homine. Credendi facultas humanae potest inesse naturae, quia Deus potest eam sanare. Adam peccando perdidit fidem. --43. Cum autem dicimus neminem posse in Deum credere, nisi per gratiam Dei cor illuminetur, ut credat, non credendi possibilitatem humanae naturae omnino inesse non posse dicimus, sed ut habeat ipsum posse, unde debeat sperare ac poscere demonstramus. Nam utique naturaliter homini, cum coeperit in Dei Filium credere, si posse credere in conditione primi hominis datum non esset, nunquam peccatum de infidelitate contraheret; neque ulli naturae credendi facultas insita est, quam rationalem non fecit Deus. Nunquid enim de bobus cura est Deo ? In quibus nec punitur impietas, nec pietas coronatur. De hominibus autem omnibus curam esse Deo coelestibus eloquiis edocemur. Naturae igitur humanae competit fides, cujus tantam curam Creator habere dignatur, ut etiam capillos capitis nostri numeratos esse Veritas dicat : ut scilicet, dum se tantum a Deo diligi humana natura cognoscit, diligentem se Deum diligat, eique per fidem puri cordis inhaereat, cui ad beatitudinem fides est via, cui infidelitas est magna miseria: et ideo digne punitur, cum in Dei Filium non credit, quia vitium est ejus infidelitas, sicut virtus est fides, non qualis in daemonibus invenitur, sed qualem Deus sanctis suis donat, quos ex impietate justificat. Ipsa est fides quae per caritatem operatur. Nam et daemones credunt, et contremiscunt ; sed non diligunt eum a quo per superbiam recesserunt. In quam superbiam quia primus homo diabolica est persuasione dejectus, in quo perdidit humilitatem, perdidit 311 fidem: perdens autem fidem, perdidit divinam protectionem. Scriptum est enim: Qui non credit Deo, a Deo non protegitur . Exinde coepit superbire terra, et cinis, quia in vita sua projecit intima sua . Ad ipsa intima ut homines redeant, divinus non desinit sermo ciamare, dicens: Redite, praevaricatores, ad cor . Verum, quia illi caro sunt, spiritus vadens, et non rediens ; nec unquam redire velle potest ovis errans, nisi fuerit boni Pastoris inquisitione praeventa et humeris reportata: propterea pastor bonus venit quaerere et salvam facere ovem perditam, quae pastorem suum quaerere non potest, priusquam ab eo quaeratur, sed a quaerente praevenitur, ut quaerat. Pastor autem eam frustra quaereret, si quaerere ipsa pastorem quaesita non posset. Sed hoc ei quaerentis pastoris bonitas donat, ut etiam ipsa quaerendi pastoris habeat voluntatem. Quaeritur autem ut quaerat, quando illuminatur ut credat. Hoc ergo in homine divinitus agitur, cui fidem Deus infundit ut gratiae dono virtutem credendi natura recipiat quam amisit, et quod non poterat vitiata per culpam, incipiat poscere formata per gratiam, ac sic operante illo medico qui non est opus sanis, sed male habentibus, infirmitas expellatur, natura sanetur. Quam sanitatem poscebat qui dicebat: Ego dixi: Domine, miserere mei, sana animam meam, quia peccavi tibi . Nullus autem sanctorum sanitatem posceret, si humana natura sana esset; et frustra sanitatem quisque posceret, si sanari humana natura non posset. Natura igitur humana sanari potest; sed illius gratia sanitatis accipit donum ex quo creationis sumpsit initium. Nam si homo naturaliter sanari nullatenus posset, ad sanandum eum coelestis medicus non venisset. Rursus si se ipse sanare posset, coelesti medico non egeret. Sanatur enim per fidem, quam si ex seipso aliquis habere posset, Deus eam homini non donaret. Donat autem, quoniam alteri datur fides in eodem Spiritu , sicut Apostolus dicit: Deus ergo unicuique divisit mensuram fidei . Potest homo naturaliter credere, licet ei divinitus donetur ut credat. --45. Non ergo propterea non potest homo naturaliter credere, quia divinitus ei donatur ut credat; imo in hoc maxime ad habendam fidem homo creatus agnoscitur, quia per fidem humana natura ex vetustate renovatur. Sic enim est omnis homo voluntario peccato primi hominis vitiatus, ut Deus voluntate sua bona voluntatem hominis possit sanare si velit. Creavit enim, sicut scriptum est, ut essent omnia, et sanabiles fecit nationes orbis terrarum . Verumtamen ne homini ex seipso putaretur esse sanitatis initium, mox sermo divinus adjecit: Et non est in illis medicamentum exterminii . Quamvis igitur homini primo diabolus abstulerit fidem, Deo tamen reddendi quod dederat non abstulit potestatem, nec humanam naturam diabolus potuit usque adeo vitiare, ut deinceps non posset quod amiserat, Deo rursus largiente, recipere. Omnipotens enim qui potuit humanam formare, potest etiam infirmam sanando per gratiam reformare et custodire naturam. A quo ipsa natura sicut in primo homine fidem ad salutem acceperat, ita nunc in singulis munere divinae bonitatis accipit 312 quos idem Deus praedestinatos et per fidem salvandos ex parentibus creat. Potest igitur Deo donante homo in Deum naturaliter credere. Contra naturam quippe hominis est quod in Deum non credit; quia incredulitatem non habet ex creatione Dei, sed ex voluntaria praevaricatione mandati; per quam sanitate privatus et lumine, hoc per seipsum potest, ut caecitatem atque infirmitatem suam proprio arbitrio augere possit, removere non possit. Cujus tamen illuminatio atque sanatio in tantum est omnipotenti Creatori possibilis, ut ad gloriam nominis ejus, ipso donante, non solum possit infidelis credere, verum etiam ad immortalem atque incorruptibilem vitae statum per fidei gratiam pervenire: ubi, accipiens gratiam pro gratia, peccare omnino non possit, et possit feliciter videre quod credidit. Unde vox illa fidei resultat in Psalmis: Credo videre bona Domini in terra viventium . Deus igitur licet non ad hoc humanam naturam fecerit, ut vitiaretur per culpam, ipse tamen omnipotenti bonitate potest vitiatam sanare per gratiam. Arbitrium itaque hominis sanat Deus atque illuminat, ut homo in Deum naturaliter credat. Ita fit ut homo fidem habere possit, sed eam nisi ex dono Dei habere non possit. Non omnia quae habere possumus ex nobis habere possumus. --Non enim consequens est ut omnia quae habere nos possumus, etiam ex nobis habere possimus. Nam et caro nostra sic a Deo facta est, ut possit naturaliter vivere, hoc ipsum tamen non ex se, sed ex anima possit habere. Vita igitur, ut inesse carni naturaliter incipiat, manifestum est eam ab anima ministrari; ac sic quidem potest caro nostra vivere, sed si in ea sit anima, quae vita ejus est. Verumtamen in anima nostra et carne non parvum nobis gratiae Dei monstratur exemplum. Nam sicut ex seipsa caro vitam non habet, sed ab anima accipit; sic homo non potest habere fidem, nisi munere Dei donantis acceperit. Sicut etiam ut caro vivat, solius opus est animae, ita quoque ut homo credat, solius opus est gratiae; et sicut caro nihil operari potest, si eam vivificare anima desinat, sic homo nihil bene velle potest, si ab eo gratiae juvamen abscedat. Ut ergo caro et vivere possit et operari, praesentis animae vivificatione fulcitur; homo quoque ut bonum velit aut faciat, gratiae vivificantis subsidio jugiter adjuvatur. Interest autem ut caro nostra quantum vivificatur ab anima, non solum bene, sed etiam male operandi accipiat facultatem. Cum autem nos gratia vivificat, non nisi ad bene volendum, nec nisi ad bene operandum nobis adjutorium subministrat. Agnoscat igitur homo in eo se naturaliter credere posse, in quo naturam habet credulitatis ac fidei capacem ; non tamen se putet ad habendam fidem usque adeo esse idoneum, ut ex voluntate sua constare fidei arbitretur exordium. Volens enim homo habet fidem; sed Deus qui fidem donat, ipse hominis mutat et dirigit voluntatem. Dominus enim dabit suavitatem, et terra nostra dabit fructum suum . 313 CAP. XXV. Gentes quae naturaliter ea quae legis sunt faciunt, nonnisi Christiani fideles intelligendi sunt. --48. De his igitur in quibus natura divino sanatur munere, ut in Deum naturaliter credant, quique gratis per fidem justificati, etiam ad bene operandum auxilium gratiae subsequentis accipiunt, Apostolus dicit: Cum enim gentes quae legem non habent, naturaliter quae legis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis . Quem quidem Apostoli locum hi QUI GRATIAE CONTRADICUNT gentibus incredulis assignare contendunt, ex hoc videlicet quod etiam illi qui fidei gratiam non recipiunt illa quae ad honestatem morum et humanae societatis vinculum pertinent naturali quadam lege sic servant, ut etiam eos qui illa violare contendunt judiciorum aequitate ac severitate coerceant. Ubi minus attendunt apostolico suam sententiam prorsus enervari sermone, quem superius praemisit dicens: Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, sed factores legis justificabuntur ; justificari autem sine fide neminem posse idem beatus apostolus ostendit, dicens: Scientes autem quod non justificabitur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Christi; et nos in Christum Jesum credimus, ut justificemur ex fide Christi, et non ex operibus legis. Propter quod ex operibus legis non justificabitur omnis caro . Et paulo post fidei gratiam commendans, per quam vera confertur unicuique justitia, sic ait: Non abjicio gratiam Dei: si enim per legem justitia, ergo gratis Christus mortuus est . Item cum patrem nostrum Abraham non ex operibus legis, sed ex fide justificatum assereret, dicens: Sicut Abraham credidit Deo, et reputatum est illi ad justitiam ; ut etiam gentes quas semini Abrahae divinus sermo promisit ex fide justificari ostenderet, secutus adjunxit: Cognoscite ergo quia qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahae. Providens autem Scriptura quia ex fide justificantur gentes, Deus praenuntiavit Abrahae dicens: quia benedicentur in te omnes gentes . Igitur qui ex fide sunt benedicentur cum fideli Abraham . Hunc autem patrem nostrum Abraham non ex operibus, sed ex fide justificatum esse confirmans, alio loco sic loquitur: Si enim Abraham ex operibus justificatus est, habet gloriam, sed non apud Deum. Quid enim Scriptura dicit? Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad justitiam : ei autem qui operatur, merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debitum, ei vero qui non operatur, credenti autem in eum qui justificat impium, reputatur fides ejus ad justitiam . Cum ergo Apostolus de his gentibus loquens quae, naturaliter ea quae legis sunt facientes, ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis , de his se loqui testetur qui justificantur, Abraham autem patrem nostrum non ex operibus, sed ex fide justificatum esse commemoret, quis audeat illas in hoc loco gentes accipere quas constat non esse justificatas ex fide, cum ipse testetur Apostolus quia omne quod non est ex fide peccatum est , et quia sine fide impossibile est placere Deo ? Quod si Abraham ex fide justificatum esse constat, cujus semini 314 gentes Apostolus promissas esse commemorat, quisquis asserit gentes non ex fide, sed ex operibus justificari posse, quid superest, nisi ut eas neget ad Abrahae semen, cui gentes promissae sunt, pertinere? cum Abraham pater sit omnium credentium per praeputium, ut reputetur et illis ad justitiam . Quoniam igitur unus Deus, qui justificat circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem , Apostolus autem de his qui justificantur se loqui monstravit, cum de gentibus naturaliter quae legis sunt facientibus et opus legis in suo corde habentibus disputaret: ille sensus est veritati conveniens, quod gentes in eodem loco accipiuntur quas Deus fidei dono justificat, et in eo quod eis fidei gratiam tribuit, opus legis suae in eorum cordibus donata justificatione conscribit, ut sine Testamenti Veteris littera per Novi Testamenti gratiam natura renovata opus legis ad hoc scriptum habeat, ut ad populum Dei, non operum praecedentium merito, sed justificationis gratuito munere incipiat pertinere. Quod nobis ore prophetico coelestis dignata est vulgare doctrina, sancto Hieremia dicente: Ecce dies venient , dicit Dominus, et consummabo super domum Israel, et super domum Juda Testamentum novum . Et paulo post: Quia hoc est Testamentum quod disponam domui Israel, post dies istos , dicit Dominus, dabo leges meas in corda eorum, et in sensibus eorum superscribam eas, et ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum; et non docebit unusquisque proximum suum, et unusquisque fratrem suum dicens: Cognosce Deum: quoniam omnes scient me a majore usque ad minorem eorum, quia propitius ero iniquitatibus eorum, et peccatorum illorum jam non memorabor . Cognitio Dei sine dilectione nihil prodest. Fides sine caritate potest esse, non prodesse. --50. Haec autem scientia in qua sic Deus agnoscitur, ut peccatorum remissio divinae propitiationis munere tribuatur, longe alia est ab illa cognitione illorum qui, cognoscentes Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis; qui dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt, et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis . Isti enim quia sine gratia fidei, quae per caritatem operatur, Deum cognoverunt, ipsa sua cognitione inexcusabiles facti sunt; hi vero qui Deum fidei perceptione cognoscunt, inaccusabiles fiunt. Quis enim accusabit electos Dei ? Nemo utique: Diligentibus enim eis Deum omnia cooperantur in bonum . Et ideo eos nullus accusat, quia Deus eos secundum propositum praescitos, et praedestinatos, vocatosque justificat, atque glorificat; ut gloriatione legis factorum qua se homo superbus extollit exclusa, per legem fidei, quae per caritatem operatur, qui gloriatur, in Domino glorietur . Quod si quibusdam cognoscentibus Deum, nec tamen sicut Deum glorificantibus, cognitio illa nihil profuit ad salutem, quomodo hi poterunt justi esse apud Deum, qui sic in suis moribus atque operibus bonitatis aliquid servant, ut hoc ad finem Christianae fidei caritatisque non referant? quibus aliqua quidem bona, quae ad societatis humanae 315 pertinent aequitatem, inesse possunt; sed quia non fide et caritate Dei fiunt, prodesse non possunt. Etenim fieri potest ut quisquam Deum esse credat, qui Deum non diligit; ut autem quisquam Deum diligat qui in Deum non credit, fieri nullatenus potest: Quia POTEST UNUSQUISQUE CREDERE aliquid esse quod non diligit, diligere vero nemo potest quod esse non credit. Apostolus autem dicit sine caritate fidem, caeteraque bona opera cuiquam prodesse non posse; dicit enim: Si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam; et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et tradidero corpus meum ut ardeam, caritatem autem non habeam, nihil mihi prodest . Si ergo opera cum fide sine caritate prodesse non possunt, quomodo proderunt opera quae in fide non fiunt? Unde non immerito beatus Apostolus pro Thessalonicensibus orat ut eis Deus impleat omnem voluntatem bonitatis, et opus fidei in virtute . Nam et in eodem loco, ubi de gentibus legem naturaliter facientibus loquebatur. ante praemiserat dicens: Gloria autem, et honor, et pax omni operanti bonum, Judaeo primum, et Graeco . Quomodo autem infidelibus potest esse gloria, quae non datur nisi justificatis? Quos enim Deus justificavit, illos et glorificavit : Justitia autem Dei per fidem Jesu Christi super omnes qui credunt ; aut quis honor incredulis dabitur, cum hunc non nisi credentibus tribui beatus Petrus edoceat, dicens: Vobis igitur honor credentibus ? Vel quomodo erit pax ei QUI NON EST REDEMPTUS sanguine Jesu Christi, in quo Deus pacificavit, sive quae in terris sunt , sive quae in coelis? Ipse est enim pax nostra, qui fecit utraque unum . Haec autem pax sine caritate et fide Christi non potest possideri, quia justificati ex fide pacem habemus ad Deum per Dominum nostrum Jesum Christum, per quem et accessum habemus per fidem in gratia ista, in qua stamus et gloriamur in spe gloriae filiorum Dei . Quae spes ideo non confundit, quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis . Accepimus enim spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, Abba Pater . Ut igitur homines filii Dei fiant, Filium Dei unicum per fidem recipiunt, et ipso donante hanc accipiunt potestatem, ut et in eum credant, et ad numerum filiorum Dei pertineant: Quotquot enim receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus . In eorum cordibus dat legem suam, et in sensibus eorum scribit eam, id est legem fidei, quae inspirata justificat, non legem factorum, quae etiam observatores suos sine dubitatione condemnat. Lex factorum, quae naturaliter esse potest in cordibus infidelium, ab impietate non liberat. --52. Nam illa quae lex factorum est, quae hominem justificare non potest, quia ex operibus legis non justificabitur omnis caro, potest quidem naturaliter esse et in corde gentium et in corde infidelium Judaeorum : quae tamen sine fide Christi nullatenus justificat sectatores 316 suos, sed eos tenet vinculo impietatis obstrictos. Haec utique fuit in corde Pauli, quando fuit incredulus, secundum aemulationem persequens Ecclesiam Dei, et secundum justitiam, quae in lege est, conversatus sine querela . Quam tamen quia ex Deo non habuit, ideo dicit: Quae mihi fuerunt lucra, haec arbitratus sum propter Christum detrimenta: verumtamen existimo omnia detrimentum esse propter eminentem scientiam Jesu Christi Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam et inveniar in illo non habens meam justitiam, quae ex lege est, sed illam quae est ex fide Christi, quae ex Deo justitia ex fide ad cognoscendum illum . Quis non his verbis apostolicis videat justitiam quae ex lege est esse ex homine, justitiam vero quae ex fide Christi est non esse nisi ex Deo? Illa est igitur justitia per quam impius erigitur ut cadat in poenam, ista autem est per quam justificatus humiliatur ut exaltetur ad gloriam. Ideo cum in illa quae ex lege est sine querela conversaretur Apostolus, fuisse se impium non negat, dicens: Ut quid enim Christus cum adhuc infirmi essemus secundum tempus pro impiis mortuus est ? Inimicum quoque Dei se fuisse veraciter confitetur dicens: Si enim, cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus, multo magis reconciliati salvi erimus in vita ipsius ab ira per ipsum . Quid ergo prodesset Paulo sine cognatione Christi illam quae in lege factorum est, servare justitiam: cum ipse Salvator noster Judaeis dicat: Nisi cognoveritis quia ego sum, moriemini in peccatis vestris . Ergo quia justitiam quae est ex fide Christi ad cognoscendum illum esse testatur Apostolus, manifestum est legem fidei esse, quam se Deus in corde suorum scripturum esse promisit. Quod ejusdem tenor evidenter ostendit. Ibi enim dicit Deus: Et non docebit unusquisque proximum suum, et unusquisque fratrem suum, dicens: Cognosce Dominum; quia omnes scient me a minore usque ad majorem eorum . Haec est lex, quam Deus scribit in cordibus eorum omnium, non per conditionem naturae, sed per largitatem gratiae; non per liberum arbitrium hominis, sed per ministerium evangelicae praedicationis; non in lapide per litteram Veteris Testamenti, sed in corde per Spiritum Dei vivi. Quod beatus Paulus evidenter insinuat dicens: Epistola estis Christi ministrata a nobis, et scripta non atramento, sed Spiritu Dei vivi; non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus . Hoc ergo Deus scribit in cordibus hominum per Spiritum suum, quod exinde diaboli delevit invidia, per quam mors intravit in orbem terrarum. Scribit itaque legem fidei, per quam justificat gentes Deus, ut dando gratiam renovet naturam. Caritatem quippe, quae plenitudo est legis , ad hoc per Spiritum suum diffundit, ut faciat impleri quod praecipit; et illuminationis gratiam per spiritum fidei propterea largitur, ut quod Deo placitum est, fides per caritatem operetur. Quae quandiu in homine non est; quidquid sine lege fidei per legem naturalem scriptum remansit in homine operantem nullatenus salvat, quia 317 neminem Deus sine fide justificat, nec potest operanti salutem acquirere, quia sine fide impossibile est placere Deo . Nemo ergo naturali legi conetur assignare legem quam Deus non condendo naturam, sed donando gratiam in corde gentium scribit. Haec est enim lex, non qua homo societatis humanae vinculum etiam sine fide custodit, sed per quam credendo Deum cognoscit et diligit; non per quam sibi etiam bona opera vel ipsam fidem quisque superbus vindicat, sed qua Deo in se misericorditer operanti tam fidem suam quam bona opera subjectus assignat: haec enim cor hominis ita componit et dirigit, ut cum homo praecepta Dei audit, id donari sibi quod praecipitur poscat, et cum in fide operatur, gratia Dei se jugiter adjuvari non ambigat. Quod Deus non faciat omnes credere velle, pertinet ad secreta ejus judicia. --55. Quod autem interrogant isti de Deo dicentes: Cur ergo non fecit omnes homines velle credere, cum non sit personarum acceptio apud Deum? scire debent hoc in illis altioribus positum a quibus sancta Scriptura humanae curiositatis coercet audaciam dicens: Altiora te ne quaesieris et fortiora te ne scrutatus fueris sed quae praecepit tibi Deus, illa cogita semper . Haec altiora ille qui usque in tertium coelum raptus est, eo magis territus quo magis illuminatus, expavit. Unde magis clamare non cessat. O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus et investigabiles viae ejus! Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit? aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia: ipsi gloria in saecula . SAT EST ERGO NOBIS, et in his qui salvantur, gratuitam Dei misericordiam, et in his qui condemnantur veram Dei justitiam sine dubitatione credere, et corde contrito atque humiliato misericordiam Domino judiciumque cantare , qui et in vasis irae atque aptatis in interitum ostendit justitiae suae nullam iniquitatem placere, et demonstrat in vasis misericordiae quia potest ejus bonitas omnia quibus voluerit peccata dimittere. Falluntur qui existimant divinam voluntatem aequaliter se habere erga salvandos et damnandos. --56. Illud vero Apostolicum ubi dicitur de Deo: Qui vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire , non sicut oportet intelligunt, qui hanc Dei voluntatem, sicut in vasis misericordiae, sic et in vasis irae accipiendam existimant, minus considerantes veracissimam Scripturae sententiam, quae divinae commendans omnipotentiam voluntatis: Omnia quaecunque voluit fecit, in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis ; ipsique Deo rursus dicit: Subest enim tibi cum voles, posse . Quomodo igitur omnia quae vult facit, si volens hominem salvum fieri, cujus salus non nisi a bona incipit voluntate, ipsum velle non in homine Deus inchoat, sed ut ab homine nascatur exspectat? O quam pessimum nefas asseritur, dum gratiae Dei contumaciter repugnatur! et homines opere Dei se in bonum mutari negant, qui homines non essent, nisi bonitate Dei operantis existerent. Itane vero rerum ordo credi putarive permittit, ut Deus, qui creator est hominis, valeat hominem facere, non mutare; et qui nullius eget adjutorio 318 ut hominem faciat, operari tamen quod vult in hominis voluntate non possit priusquam in homine ipsum velle repererit; et ut sit homo, habeat ex Deo, ut autem melior sit, habeat ex seipso; ac sic voluntatem bonitatis qua in Deum creditur, non divina bonitas, sed humana pravitas operetur? Pravus est enim omnis homo, priusquam in Deum credat; et quia scriptum est: Erunt prava in directa , ex pravo fit homo rectus, ex infideli fidelis efficitur. Igitur si Deus pravae voluntati bonitatem non tribuit, sed ut ex se ipsa bona fiat exspectat, potest ergo prava voluntas ex se bonitatem gignere, ita ut cum ex Deo habeat ut sit, non nisi ex se habere possit ut bona sit; ac sic omnipotens et bonus de voluntatibus hominum malis bonum possit operari cum velit, ut autem ipsae voluntates bonae sint, velit quidem, facere autem nullatenus possit. Quis enim nesciat malae voluntatis fuisse Paulum cum persequeretur Ecclesiam Dei et expugnaret illam? cujus tamen malitia bene usus est Deus, quando persequente Saulo beatus Stephanus est martyrio coronatus. Ergone potuit Deus Stephanum coronare per Sauli persecutoris infidelitatem, et persecutorem Saulum Deus convertere nequivit ad fidem? Ergone Paulus prior voluntatem suam Deo dedit, et sic Deus fidem Paulo volenti retribuit? Et ubi est quod ipse dicit: Quis prior dedit illi, et retribuetur ei ? Quod utique non dixisset, si a se voluntatem Deo datam, et a Deo sibi fidem cognosceret retributam. Hanc itaque amentiam, et a fidelibus suis arceat, et ab infidelibus Deus auferat. Ille enim tam profana cogitatione polluitur, cui gratia, vel obdurato non datur, vel ingrato aufertur. Deus enim convertens vivificat quos vult salvos fieri; Deus voluntates hominum mutat, ut esse bonae incipiant. Ideo scriptum est: Et dixi, nunc coepi, haec est mutatio dexterae Excelsi . Prophetae sensus aperto sermone se praebuit agnoscendum, qui utique non posteaquam coepit, sed hoc ipsum quod coepit, mutationem dexterae Excelsi esse non tacuit. Proinde hi qui voluntatem Dei qua omnes homines vult salvos fieri, aequalem circa redimendos et damnandos existimant, cum interrogati fuerint cur velit Deus omnes homines salvos fieri, nec tamen omnes salvi fiant, quid respondebunt? Bonam voluntatem hominis non exspectat Deus, sed tribuit. Salus gratuita adultis sicut parvulis. Cruciatus infantium. --58. An illud quod vestra eos dicere testatur epistola; id est, quia Deus exspectat hominis voluntatem, ut aequum sit in volentibus praemium, in nolentibus autem justa damnatio? Sed ut prolixitatem vitantes omittamus alia quae possunt pro veritate fidei huic pravae sententiae replicari, interim testimonio convincantur atque confundantur non loquentium hominum, sed tacentium parvulorum, in quibus ad evacuandam sapientiam verbi multum resplendet virtus crucis Christi, quae gratis in omnibus hominibus propria utentibus voluntate eamdem salutem a se ostendit fieri, quam in infantibus nullam 319 voluntatem habentibus dignatur operari. In eis namque nec bona voluntas est, ut aequum sit in volentibus praemium; nec mala, ut sit in nolentibus justa damnatio. Si ergo ad salvandos homines, sicut isti volunt, non excitat neque mutat, sed exspectat hominum voluntates; quomodo infantibus qui baptizantur, et in eadem infantia moriuntur, donat aeternam salutem, quorum bonam nec exspectat nec invenit voluntatem? Item alios quomodo sine baptismate mortuos aeternis cruciatibus damnat, cum in eis nullam culpam malae voluntatis inveniat? Nonne istos inimicos gratiae Dei, nec defensores humani, sed deceptores arbitrii, ad hoc sua perversitas cogit, ut Deum putent iniquum in obitu omnium parvulorum, ubi nulla interveniente vel bonitate, vel malitia voluntatis, alios vident potiri regno, alios interminabili deputatos incendio? Proinde si ita est ut ipsi sentiunt, nullus debet parvulus mori priusquam ad aetatem perveniat in qua possit vel bonam voluntatem habere, vel malam; ut Deus nec baptizatos parvulos sine bona voluntate salvet, neque non baptizatos sine mala voluntate condemnet. Si enim Dei bonitas salutem non incipit hominis operari, nisi bonam ejus invenerit voluntatem, iniquum erit eum vel damnari vel redimi, qui bene nec velle, nec nolle potuerit. Sed non est iniquitas apud Deum , cujus universae viae misericordia et veritas . Igitur quia Deum justum bonumque catholica veraciter credit et confitetur Ecclesia, certissime credendum est et fiducialiter confitendum unam eamdemque Dei gratiam in majoribus salvandis operari bonae voluntatis initium, quae in parvulis sine voluntate operatur salvationis effectum. Ipsa gratia infantes neque volentes, neque nolentes redimit, quae majores illuminando volentes ex nolentibus facit. Et hoc in parvulis salutis opus sine propriae voluntatis assensu gratia Dei operante perficitur, quod bonae voluntatis exordio divinitus dato in majoribus inchoatur, ut opere solius gratiae voluntas quae mala fuit bona fiat, et deinceps gratiae secum operanti servitium obedientiae cooperatricis exhibeat. Sic autem Deus crudelis non est in infantibus damnandis quibus baptismatis beneficium non tribuit, sicut injustus non est in majoribus, quibus bonam non donat voluntatem. Et sicut illos voluntas sua mala, sic istos jure puniri facit origo damnata. Deus autem in hominibus nec maculam vitiatae originis, nec malitiam condidit propriae voluntatis. In hominibus igitur quos salvat, voluntatem bonam non invenit, sed sicut aetatum exigit diversitas, aut in majoribus bonam voluntatem gratis facit quam invenit malam, aut sine voluntate hominis vel bona vel mala, perficit in parvulis gratiam sacramenti, ille cujus nemo potest bonae resistere voluntati. Quos omnes homines Deus vult salvos fieri. Per omnes homines non semper totum genus humanum intelligitur. --61. Quocirca illos omnes quos Deus vult salvos fieri, sic intelligere debemus, ut nec aliquem putemus salvum fieri posse nisi voluntate Dei, nec existimemus voluntatem omnipotentis Dei, aut in aliquo non impleri, aut aliquatenus impediri. Omnes enim quos Deus vult salvos 320 fieri, sine dubitatione salvantur, nec possunt salvari, nisi quos Deus vult salvos fieri, nec est quisquam quem Deus salvari velit qui non salvetur: quia Deus noster omnia quaecunque voluit fecit . Ipsi omnes utique salvi fiunt, quos omnes vult salvos fieri: quia haec salus non illis ex humana voluntate nascitur, sed ex Dei bona voluntate praestatur. Verumtamen in his omnibus hominibus quos Deus vult salvos facere non totum omnino genus significatur hominum, sed omnium universitas salvandorum. Ideo autem omnes dicti sunt, quia ex omnibus hominibus omnes istos divina bonitas salvat, id est, ex omni gente, conditione, aetate, ex omni lingua, ex omni provincia. In his omnibus ille sermo nostri Redemptoris impletur, quo ait: Cum exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum . Quod non ideo dixit, quia omnes omnino trahit, sed quia nemo salvus fit, nisi quem ipse traxerit. Nam et alibi dicit: Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum . Item alibi: Omne quod dedit mihi Pater ad me veniet. Hi ergo sunt omnes quos vult Deus salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire. Est autem familiare divinis eloquiis ut omnes nonnunquam dicant, nec tamen omne humanum genus in ipsis omnibus semper intelligi debere commoneant; sicut est illud quod dicit Dominus per prophetam Johel: In novissimis diebus effundam de Spiritu meo super omnem carnem . Quod in centum viginti hominibus in quos Spiritus sanctus linguis igneis venit factum beatus Petrus ostendit. Si ergo hic omnem carnem omnes omnino putaverimus homines intelligi, incipiet mendax aestimari sermo divinus. Est autem Deus verax, et eloquia Domini eloquia casta . Super omnem igitur carnem sicut se Deus effusurum de Spiritu suo repromisit, sic fecit, sic facit, sic usque in finem saeculi facturus est. Prorsus super omnem carnem, id est super omnes homines effundit de Spiritu suo, scilicet super illos omnes quos vult salvos fieri. Et ut qui sint omnes isti plenius noverimus, ejusdem beati Petri sermonibus auscultemus, qui illam praedicationem suam sancto Spiritu repletus hac exhortatione conclusit: Poenitentiam inquit) agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum, et accipietis donum Spiritus sancti: vobis enim est repromissio et filiis vestris, et omnibus qui longe sunt, quoscunque advocaverit Dominus Deus noster . Omnes itaque dixit, sed quoscunque Dominus advocaverit. Quos etiam beatus Paulus secundum propositum vocatos insinuat, qui alio quoque loco ait, conclusisse Deum omnia in incredulitate, ut omnium misereatur . Et tamen Deus non ita omnium omnino miseretur quos in incredulitate conclusit, ut omnibus infidelibus gratiam fidei misericorditer donet, cum tamen eamdem gratiam fidei non infidelibus Deus misericors donet, sed illis procul dubio de quibus ad Moysen dicit: Miserebor cui misereor, et misericordiam 321 praestabo cujus miserebor . Gratiam igitur voluntariae donationis ostendit, sicut Dominus suis dignatus est loqui discipulis: Vobis datum est nosse mysterium regni coelorum, illis autem non est datum ; item dicit: Qui potest capere capiat . Sed ut ipsam capacitatem divina doceret largitate concedi, alio loco ait: Non omnes capiunt hoc verbum, sed quibus datum est . Hi sunt ergo omnes quorum Deus miseretur, quia misericordia ipsius praeveniuntur, ut credant et gratis salvi fiant per fidem. Eorum namque credulitas non ex humana voluntate sumit initium, sed ipsi voluntati fides gratuita Dei miserantis largitate donatur. Hanc omnium discretionem, quam fidelis debet intellectus omnino servare, beatus Paulus uno Epistolae suae loco sic posuit, ut omnes homines sine aliqua exceptione dicens, statim quosdam omnes homines exceptis aliis intimaret. Ait enim: Sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, sic et per unius justitiam in omnes homines in justificationem vita . Nunquidnam quia in omnes homines in condemnationem, et in omnes homines in justificationem Apostolus dicit, ideo prorsus omnes homines, quos per peccatum Adae originaliter constat esse damnatos, simul omnes eosdem credere debemus justificatos esse per Christum; cum innumerabiles infidelium mortes obsistant, qui sine gratia justificationis de hac vita transeunt, et absque sacramento baptismatis ad sedem mortis aeternaque supplicia rapiuntur? Restat ergo ut non omnes omnino quos in condemnationem ponit Apostolus transire ad justificationis gratiam sentiamus, sed quosdam ex illis omnibus omnes istos: itaque omnes per Adam in condemnationem esse filios irae, et ex eis quosdam per Christum omnes esse filios gratiae; illos ergo esse omnes, quos per primum hominem propago peccatrix carnali generatione condemnat. Omnes enim terreni sunt, qui terreni hominis imaginem gerunt, et omnes coelestes qui ad aeternam vitam imaginem hominis coelestis accipiunt. Iterum dicit propheta: Omnes gentes quascunque fecisti venient, et adorabunt coram te, Domine, et glorificabant nomen tuum . Dominus quoque suis fidelibus dicit: Eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum . Nunquid ergo contrariis sibi repugnat Scriptura divina sententiis? Absit. Sed et illos omnes, et istos omnes veraciter dicit, id est et omnes fideles qui nomen Domini in omnibus gentibus glorificant, et omnes incredulos qui per easdem omnes gentes in odio nominis Christi fideliumque ejus mortifera impietate perdurant. Tale quiddam est etiam in Epistola quam Colossensibus beatus Apostolus scribit, ubi dicit: Quia in Christo condita sunt universa in coelis et in terra, visibilia et invisibilia, sive Throni, sive Dominationes, sive Principatus, sive Potestates. Omnia per ipsum, 322 et in ipso creata sunt, et ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant . Et paulo post ait: Quia in ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare, et per eum reconciliari omnia in ipsum pacificans per sanguinem crucis ejus, sive quae in terris sunt, sive quae in coelis sunt . Nunquidnam omnia quae in coelis et in terris sunt per eum pacificari credemus? Absit. Qui enim sic sentire voluerit, bicipitem laqueum geminae impietatis incurret, ut aut diabolum et angelos ejus per Christum creatos esse neget, aut eos reconciliandos per sanguinem crucis ejus affirmet. Verumtamen quisquis harum sententiarum pravitate qualibet involvitur, caveat ne cum ipso diabolo atque angelis ejus aeternae combustionis punitione damnetur. Unius enim ejusdemque impietatis est reus, si quis diabolum aut non a Christo creatum, aut reconciliationi Christi credat quandoque reddendum. Cum utique si eum Christus Dominus non creasset, ejus damnabilis a Christo discessio non fuisset; et si eum Christus quandoque salvaturus esset, non ore Christi pronuntiaretur ejus aeterna combustio. Omnia ergo per Christum et in Christo creata sunt, quia nihil est quod non per Filium et in Filio creaverit Pater. Et omnia per ipsum atque in ipso reconciliantur, quia nullus est hominum qui sine cruce Christi reconciliationis beneficium consequatur. Ex hac igitur regula quae coelestibus inserta monstratur oraculis, sic intelligamus omnes homines quos vult Deus salvos fieri, ut noverimus omnes qui salvantur, non nisi ex ejus gratuita bonitate salvari. Ut enim quisque salvetur, nulla praecedunt humanae voluntatis bona merita, sed sola Dei voluntas humanae salvationis est causa. Ira enim in indignatione ejus, et vita in voluntate ejus . Ira igitur ejus nostrae iniquitatis est meritum, vita vero nostra voluntatis ejus est donum. Sicut enim Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat : eosdem autem vivificari vult quos vult salvos fieri. Sic ergo quos vult salvat, quemadmodum quos vult vivificat. Nihil namque voluit et non fecit qui, Scriptura teste, omnia quaecunque voluit fecit . Proinde non indigne dicimus aliquid Deum nolle quod possit; nefas est autem si quis omnipotentem dicat aliquid facere non posse quod velit: Voluntati enim ejus quis resistit ? Nemo utique, quia non est aliqua natura quae ab ejus creatione sit aliena. Et sicut nihil naturaliter subsistit quod ille non fecerit, ita nihil provenit in salutem hominum, quod ille non in aeterna bonae voluntatis suae dispositione faciendum praedestinaverit, a quo et fides gratis infunditur, per quam bene ambulemus; et perseverantia donatur, per quam ad speciem pervenire possimus. Haec autem dona sua semper Deus in aeterna atque incommutabili habuit voluntate disposita, in qua praeordinavit atque praeparavit et quae daret, et quibus daret. Ipse enim 323 praedestinando praeparavit gratiae donum, qui gratiam donando implet praedestinationis effectum. EPILOGUS.--67. Habetis, dilectissimi fratres, tam de incarnatione Domini nostri Jesu Christi quam de gratia paucis expressam fidei nostrae confessionisque sententiam, qua certissime continetur, Unigenitum Deum de Deo Patre naturaliter sine initio natum, ex virgine naturaliter secundum carnem progenitum. Unus enim idemque est Deus Verbum, quem prima nativitate coaeternum sibi genuit aeternitas Patris, et quem temporaliter conceptum secunda nativitate filium hominis protulit uterus virginalis. Cujus gratia nobis, et initium bonae voluntatis donatur ad fidem, et ipsi voluntati adjutorium tribuitur, ut quod bene vult bene operetur, Deus enim, qui hominem condidit ipse praedestinatione sua et donum illuminationis ad credendum, et donum perseverantiae ad proficiendum atque permanendum, et donum glorificationis ad regnandum quibus dare voluit, praeparaverit, quique non aliter perficit in opere quam in sua sempiterna atque incommutabili habet dispositum voluntate. Cujus praedestinationis veritatem, qua nos ante mundi constitutionem praedestinatos in Christo testatur Apostolus , si quis detrectat cordis credulitate recipere, vel oris confessione proferre, si ante ultimum diem vitae praesentis impietatis suae contumaciam, qua Deo vivo et vero rebellis obsistit, non abjecerit, manifestum est eum non pertinere ad eorum numerum quos Deus in Christo ante mundi constitutionem gratis elegit et praedestinavit ad regnum. Pro quibus tamen nec oratio fidelium debet desistere, nec caritas aliquando torpere, ut Deus eis gratiam suae illuminationis donet, per quam in ipsis semen divini sermonis fructificet, qui frustra exterioribus auribus sonat, nisi Deus spiritali munere auditum hominis interioris aperiat.
|
(Ephes. II, 8) (Ibid., 10) (Rom. XII, 11) (II Tim. II, 9) (Heb. IV, 12) (quae gratis
indignis ita tribuitur, ut ipsa in nobis, et exordium,
et profectum bonae voluntatis operetur) (Rom. X, 10) ( al.
infundit vel infudit) (I Tim. III,
16) ( al. idem) ( al. id est) ( al.
idem) ( non enim rapinam arbitratus
est esse se aequalem Deo [Philip. II, 6, 7] ) ( al. idem) (Ibid.) (II Cor. III, 6) ( forte reseravit) (II Cor.
VIII, 9) (Joan. I, 14) ( al. profiteri) (Psal. LXXXVI, 5) (Isa. VII, 14; Matth. I, 23) (Ibid., 18) (Ibid., 20) (Gal. IV, 4) (Rom. I, 1, 2) (II Tim. II, 8) ( al. eloquio) (Luc. I, 35) (Genes. XXIV, 2) (I Cor. X, 17) ( al. qui) (quod
in veritate sanctus David enuntiat, dicens: Ecce enim
in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me
mater mea [Psalm. L, 7] ) (sicut ipse testatur) (Apoc. I, 11) (quod saepe commemorandum
est) (Sap. VII, 26) (Joan. I, 14) ( al. victima) (Psal. LXXVI, 10) (Luc. I, 28) (Rom. VIII, 3) (Philip. II, 6, 7) (Psal. XXIV, 12) ( al. fuit) (Psal. CXVIII, 155) (Isa. LIX, 2) (Rom. VIII, 3) (sicut
beatus Joannes evangelista testatur) (Joan. I,
13) (I
Joan. III, 8) (quia sicut habet Pater vitam in semetipso, sic
dedit et Filio vitam habere in semetipso [Joan. V, 26] ) (Psal. LXXXVIII, 49) (Luc. XIX, 10) (Rom. IV, 25) (Ephes. II, 3) (Joan. XVII, 22) (Rom. VI, 9) (Joel. II, 28) (Luc. III, 6) (Joan. XVII, 2) (Matth. XXIV, 22) (Genes. XII, 1) (neque enim quod Deus jubebat,
ullatenus implere posset, nisi eum ille qui praeceperat
adjuvaret) (Genes.
XLVI, 27) (I
Petr. III, 20) (Act. II, 41) (I
Joan. IV, 3) (Philip. II,
6, 7) (II Cor. VIII, 9) (Rom. V, 6) (Joan. XIV, 6) (I
Joan. V, 20) ( al. deserit) (Matth. XXVIII, 20) (Baruch, III, 36, 37) (Ibid., 38) (Rom. IX, 5) (II Cor. XIII, 4) ( al. est) (Matth. XVI, 16) (Rom.
IV, 25) (Joan. XX, 28) (Matth. XXVIII, 19) (Rom. VI, 4) (Act. II, 38) (Rom. VI, 3) (Joan. XIX, 34) (I Cor. I, 23) ( al. carne) (Rom.
V, 21) (quia sine animae iniquitate) (I Cor. XV, 47) ( al. mutaretur) (Rom. VIII, 10) (Genes. III, 19) (Psal. CI, 5) (Rom. VI, 18) ( al. qui) (Rom. V,
12) (quam certum est mortalibus
usque ad mortem inesse corporibus) (Eccli. XL, 1) (Job.
XIV, 1) (I Tim. II, 5) (Joan. XIV, 30) (Psal. LXXXVII, 5) (II Cor. V, 21) (Joan.
VI, 33) (Ibid., 52) (Rom.
VI, 23) ( al. illigata) (I Cor. XV, 56) ( al. ingreditur) (al. inferat) (Rom. III, 5) (Rom. VIII, 3) ( al. qui) ( al. consenserint) (quos
nullum originaliter 303 dicunt habere peccatum) (Job
XIV, 4, juxta LXX) (Psal. L, 7) (al. carnem) (Genes.
XVII, 14) (Rom.
IX, 11) (quo tunc tempore circumcidi
jubebantur infantes) (Rom. V, 14) (Ibid., 18) (Ibid., 19) (Rom. III, 23) ( al. venit) (Luc. XIX, 10) (Rom. V, 6) (sicut
Apostolus dicit) (Ephes. V, 2) ( al. affectus) (Psal. LXXXIX,
9) (Rom. VII, 7) (Rom. IV,
15) (Galat. III, 19) (Ibid., 22) (si non
praeveniatur adjutorio gratiae Dei, per quam bona voluntas
reparatur et servatur in homine) (Rom. V, 20) (Rom. VIII, 2) (II Cor. III, 5) (II Tim. II, 25) (Act. XV,
9) (Act. XI, 8) (Marc. I, 15) ( al. enim) (Rom. XIII, 4) (Prov. VIII, 35, juxta
LXX) (Psal.
XXXVI, 23) (sicut illi volunt) (Rom. XI, 35) (Joan. III, 27) (I Cor. IV, 7) ( al. fecit) (Psal. LVIII, 11) (I Tim. I, 13) (I Cor. XV, 9) (Ibid., 10) ( al. fuit) (I Cor. VII, 25) (I Tim. I, 14) (Rom. V, 5) (Psal.
XXVI, 1) (Rom. IX, 16) (Joan. VIII, 34) (II Petr. II,
19) (Rom. VI, 20) (Joan. VIII, 35) (Rom. VI, 22) (Ephes. IV, 22) (Rom. XII, 2) (Isa. XLV, 7) (II Cor. IV, 6) (Ephes. V, 6) (Galat. IV, 19) (Ephes. III, 16) (Rom. I, 17) (al. alii) (I Cor. XII, 8, 9) (Isa. XXVI, 18) ( al. praecederet) (Hebr. XII, 2) (Jac. II, 12) (Philip. II, 13) (Jer. X, 23) (Prov.
XXI, 2) (Jac. I, 17) (Ezech. XXXVI, 26) (I Cor. IV, 7) ( al. in via) (quemadmodum isti volunt) (Rom. IX, 21) (Psal. XI, 7) (I Cor. IX, 9) (Luc.
XII, 17) (Jac. II, 19) ( al. suasione) (Eccli. II,
15) (Eccli. X, 9, 10) (Isa.
XLVI, 8) (Psalm. LXXVII, 39) (Psalm. XL, 5) (I Cor. XII, 9) (Rom. XII, 3) (Sap. I, 14) (Ibid.) ( al. accepit) (Psal.
XXVI, 13) ( al. enim) ( forte quandiu) (quod animalibus irrationalibus
datum divinitus non est) (Psal. LXXXIV, 13) (Rom. II, 14) (Ibid., 13) (Galat. II, 16) (Ibid., 21) (Galat. III,
6) (Genes.
XII, 3) (Galat. III, 7, 8, 9) (Gen. XV, 6) (Rom. IV, 2, 3, 4, 5) (Rom. II, 14) (Rom. XIV,
23) (Hebr. XI, 6) (sicut
Apostolus dicit) (Rom.
IV, 11) (Rom.
III, 30) ( al. quo) (al. veniunt) (Jer. XXXI, 31) (al. illos) (Ibid., 33, 34) (Rom. I, 21,
22, 23) (Rom. VIII, 33) (Ibid., 28) (I
Cor. I, 31) (I Cor.
XIII, 2, 3) (II Thess. I, 11) (Rom. II, 10) (Rom. VIII, 30) (Rom. III, 22) (I Petr. II, 7) (Ephes. I, 10) (Ephes. II, 14) (Rom. V, 1, 2) (Ibid., 5) (Rom. VIII, 16) (Joan. I, 12) (Rom. III, 20) (Philip. III, 6,
7, 8, 9, 10) (Rom. V, 6) (Ibid., 10) (Joan. VIII, 24) (Jer. XXXI, 34) (II Cor. III, 3) (Rom.
XIII, 10) (Hebr. XI, 6) (Eccli.
III, 22) (Rom. XI, 33, 34 et
seq.) (Psal. C, 1) (I Tim. II, 4) (inquit) (Psal.
CXXXIV, 6) (Sap. XII, 18) (Isa. XL, 4) ( al. ac si) (Rom.
XI, 35) (Psal. LXXVI, 11) (II Paralip. XIX, 7) (Psal. XXIV, 10) ( al. et) (Psal. CXXXIV, 6) (Joan. XII, 32) (Joan. VI, 37) (Joel. II, 28) (quod absit) (Rom. III, 4;
Psal. XI, 7) (Act. II,
38, 39) (Rom. XI, 32) (Exod. XXXIII, 19) (Matth. XIII, 11) (Matth. XIX, 13) ( al. sic) (Ibid., 11) (Rom. V, 18) (Psal.
LXXXV, 9) (Matth. X, 22) (Coloss. I, 16, 17) (Ibid., 19, 20) (Psal. XXIX, 6) (Joan. V, 21) (Psal. CXIII, 11) (al. resistet) (Rom. IX, 19) (Ephes. I, 4)
|
[al. nostris
]
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | |
Fulgentius Ruspensis
| 18 |
EPISTOLA XVIII. Fulgentius Regino comiti, respondens ad priorem propositam ab ipso quaestionem: Utrum caro Christi corruptibilis an incorruptibilis fuerit. Posteriori, quia morte praeventus satisfacere non potuit, satisfecit Ferrandus epist. ad eumdem de septem Regulis Innocentiae. 2. 4. CAP. III 6. CAP. IV 8. 9. 10.
|
CAPUT I.--Accipiens litteras tuas, fili carissime Regine, et sollicitudinem cordis tui agnoscens, Dominum collaudavi, qui potest utrumque, et bonum conferre servandum, et servare collatum. Utrumque enim pertinet ad medelam animarum nostrarum, quo gaudeamus in beneficiis quae nobis infirmis medici 324 nostri non desinit ineffabilis operari benignitas, ut spiritali profectu et augeatur in nobis sanitas, et minuatur infirmitas. Modus vero infirmitatis nostrae duplici qualitate consistit: si vel per ignorantiam minus aliquid in fide noverimus, vel aliquid habeamus in operibus nostris, quod non conveniat regulae veritatis. Quoniam igitur corpus quod corrumpitur, aggravat animam , ideo nos utraque conturbat infirmitas. Sed ille qui nos fecit, et gaudere praecepit quia vicit mundum , speramus quia nos in fide, quae per caritatem operatur, perficiet.
|
Dicis ergo quod nuper in Orientis partibus nova est orta inquisitio, aliis asserentibus incorruptibile fuisse corpus Christi ab ipso conceptionis exordio, aliis autem contrarium fatentibus, corruptibile ante passionem, incorruptibile vero post resurrectionem. Tu tamen in utraque parte valde haesitans, nec respondere sciens, instas ut quid tenere debeamus commoneam. Haec sunt quae interrogas. Superius autem tuae gratulationis indicio insinuas te meis litteris recreatum. Quoniam igitur interrogatio tua recti cordis tramitem tenuit, quo primitus quod ad fidem, deinde quod ad opera pertinet, apprehendit, quia fidem, quae per caritatem operatur, commendat apostolus, illo scilicet nostrae salutis obtentu, quod fides sine operibus mortua est in semetipsa . CAP. II.--3. Volo itaque, carissime, ut scias non uno modo dicere corruptionem, sed duobus modis, sicut dicimus infirmitatem, et similiter mortem. Dominus enim mortem inquit esse perpetrationem criminis, et mortem in qua retributio nihilominus intelligitur ultionis. Dicitur etiam infirmitas hominis, ejus scilicet qui exhibet peccato servitium, et ejus qui portat peccati supplicium. Utrumque ad infirmitatem pertinet peccatoris, et delectatio in peccatis, et afflictio pro peccatis. Sic etiam corruptionem dupliciter dicimus, cujus una pars in sola hominis culpa, altera invenitur in poena. Ad culpam quidem pertinet illa corruptionis pars quam Apostolus ostendit, ubi dicit: Homines corrupti mente, reprobi circa fidem . Ad hanc partem corruptionis pertinet quod alio loco dicit, Corrumpunt mores bonos colloquia prava . Ista corruptionis pars primo animam capit, et per animam carnem in peccatum trahit. Haec pars corruptionis mentem superbientis angeli primo invasit, ac deinde primum hominem, postmodum totum genus humanum. Primam ergo corruptionis partem, quae consistit in concupiscentia vel perpetratione peccati, secuta est illa pars quae constat in retributione supplicii, quae duobus tenet animam et corpus hominis peccatoris. In ipsa quoque retributione quaedam sunt in quibus poena peccati simul sit et ipsum peccatum: alia vero sunt, in quibus solum sit peccati supplicium. In illis ergo in quibus reperitur poena simul et culpa, opere quo reatus in peccatore punitur, Deo derelinquente, augetur homine delinquente. Haec est illa pars corruptionis per quam sic peccata puniuntur in homine ut non desinant, sed ut crescant: sicut est libido 325 cordis et corporis, quae cum ex poena peccati eveniat, peccatum multiplicat, et animam punitioni subditam noxia delectatione captivat. Tertiam quoque punitionem huic secundae retributam Apostolus dicit: Propter quod tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt . Non ergo ut patiantur tantum, sed ut faciant unde peccata multiplicentur, divina in reprobum sensum damnatione traduntur. Verumtamen haec traditio, non in operatione Dei, sed in desertione consistit. Quosdam enim tradit Deus, nec dimittit: quosdam vero in eo quod tradit dimittit. Bonos sic tradit paterna benignitate, ut non deserat paterno juvamine. Ac per hoc tradit eos ad patienda mala quibus ipsi perficiantur, non ad facienda quibus deteriores existant. Malos autem ad hoc tradit Dominus, et dimittit, ut, ipso deserente, dum non Dei voluntatem, sed suam sequuntur, sua turpitudine delectentur, nec poenam suam portent inviti, sed sequantur illecti. .--5. Haec est iniquorum corruptio, quae sic est poena peccati, ut sit et ipsa peccatum. Alia corruptionis pars est quae nec animam nec corpus fidelis hominis polluit, sed affligit: quia nec ad inquinandum hominem, sed ad humiliandum militat peccatorem. Hac itaque discretione retenta, dum corruptionem voluntariam a corruptione poenali discernimus, ipsiusque poenalis corruptionis unam partem cum peccato, alteram sine peccato inesse hominibus invenitur, talis autem corruptio cordis nihil aliud est, nisi privatio sanitatis, quia nulla ex hac corruptione contrahitur iniquitas, licet insit infirmitas: facillime invenimus quam partem corruptionis suscepit Christus in corpore. Nam quamvis carnem pro nobis susceperit, tamen accepit immunem ab omni peccato originali et actuali. Ipsam tamen carnem, non solum infirmam, sed etiam veraciter cognoscitur accepisse mortalem. Procul dubio in quantum corpori ejus inerat suscepta mortalitas, in tantum ei potuit inesse corruptionis infirmitas. Illius scilicet corruptionis quae abest ab omni peccato. Ad talem corruptionem pertinet fames et sitis. Facile siquidem esuriendo et sitiendo corpus mortale corrumpitur, quando per haec etiam ad ipsius mortis exitum pervenitur. Per quam mortem venitur ad corruptionem, dum, deserente anima, in tantum corpus corrumpitur, ut in putredinem ac pulverem redigatur. Hanc corruptionem caro Christi non vidit, quae die tertia resurrexit. Famem tamen, sitim, fatigationem corporis ac dolorem veraciter sensit: quae omnia pertinent ad illam partem poenalis corruptionis quam sic ex peccati poena supplicio trahimus, ut ex ea nullum peccati supplicium contrahamus. Esurisse Christum, sitisse fatigationemque sensisse Evangelium docet , quem manifestum est esurisse, quando ad ficulneam venit, nec in ea fructum invenit. Fatigatus etiam ex itinere sedit super puteum . In cruce etiam dixit, Sitio . Dolorem etiam sustinuit, sicut dicit Esaias: Vulneratus est propter iniquitates nostras; infirmatus est propter scelera nostra . Hanc infirmitatem in Domino non putativam, sed veram docet Apostolus: Nam etsi crucifixus est, inquit, ex infirmitate, sed vivit ex virtute 326 Dei . Infirmitatem non aliud dicit, quam corruptibilitatem. .--7. Restat itaque ut et Christum fuisse in aliqua corruptione ad quam non rediit, et non fuisse in ea quam non vidit, per sacram Scripturam diseamus. Ad corruptionem pertinet corporis animalis, et mors quae praecedit putredinem, et putredo quae sequitur mortem. Proinde Christi corpus, quod est vere mortuum, et die tertio sine aliqua putredine suscitatum, unam partem corruptionis vidisse, aliam non vidisse dicendum est. Fuit quippe in corruptione mortis, sed non in corruptione putredinis: quando caro Christi sic est mortua, ut nulla fuisset membrorum putredo, vel dissolutio subsecuta. Christus ergo non revertetur in corruptionem, quia surgens a mortuis, jam non moritur, et mors illi ultra non dominabitur . Christus ergo non vidit corruptionem, quia nullam sensit caro ejus putredinem. Hoc autem non ejusdem carnis incorruptibilitas, sed resurrectionis celeritas fecit. His omnibus in quibus nostrae seminationis ac resurrectionis certissimam qualitatem verbis apostolicis sanctus Augustinus ostendit, dicens: Constat itaque, neque ullo modo dubitandum est, corpus Christi, quod licet corruptionem putredinis in sepulcro non senserit, quia scriptum est, « Non dabis sanctum tuum videre corruptionem , » clavis tamen et lancea corrumpi potuit, nunc omnino in incorruptione persistere; et quod in contumelia passionis mortisque seminatum est, nunc esse in gloria vitae aeternae; et quod ex infirmitate potuit crucifigi, nunc in virtute regnare; et quod erat corpus animale, quoniam ex Adam sumptum est, nunc spiritale esse, quoniam spiritui nunc inseparabiliter copulatum est . His verbis Augustinus ostendit quale corpus Christi post resurrectionem sit, et quale ante passionem fuerit. Evidenter confirmat corpus Christi omnino nunc in incorruptione persistere, nunc etiam in gloria vitae aeternae, nunc in virtute regnare, nunc spiritale esse. Sed corpus non est omnino incorruptibile, quod dolorem potest per vulnera sentire. Quocirca apparet Christum ante passionem, imo usque ad passionem et mortem, mortale atque animale corpus habuisse; et pro nobis in eodem corpore veram famem, veram sitim fatigationemque sensisse, vera clavorum ac lanceae percepisse vulnera; et ex hoc verum dolorem non necessitate, sed voluntate sensisse, veraeque mortis acceptatione pro nobis animam suam propria potestate posuisse. Consequens est ut idem Christus ex infirmitate mortuus, ex virtute autem Dei suscitatus, nostris inveniatur exemplum praebuisse corporibus. Humiliavit enim se Christus usque ad susceptionem totius infirmitatis nostrae: ut, sicut ait Apostolus, reformetur corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae . Hinc ergo manifestissime apparet quid de animalis ac mortalis corporis qualitate debeat omnis Christianus firma credulitate sentire: impossibile ut corruptibilitas esse negetur, ubi animalis corporis mortalitas invenitur. Christus ergo in sola carne portavit nostram corruptionem, in qua veraciter nostram portavit et mortem. In anima vero sic perfectam incorruptibilitatem servavit, sicut peccatum nec propagine 327 traxit, nec contagione contraxit. Unde et infirmitates animarum nostrarum quas in sua rationali anima portavit Christus sine ulla corruptione portavit. Nullus quippe potuit defectus inesse virtutis, ubi infirmitatis susceptione indefessa permansit perfectio caritatis, quae Unigenitum Deum fecit usque ad mortem pro nobis accedere, et confusione contempta crucis opprobrium sustinere. Propter quod tristitiam, moerorem, vel quas nostrarum animarum infirmitates habuit Christus, veras quidem, sed voluntarias habuit. Veras scilicet, ut manifestum in se animae rationalis monstraret affectum; voluntarias, ut nostris infirmitatibus adfuturum ostenderet suae virtutis auxilium; ut agnosceremus nos ipso adjuvante in infirmitatibus, quas necessitate patimur, fulciendos. Qui propterea voluntate nostras infirmitates acciperet, ut et in hac vita infirmitatum necessitate turbatis auxilium contulisset, et post hanc vitam omnem a nobis infirmitatis necessitatem misericorditer abstulisset. Ac sic omnis fidelis agnoscens Christum participem humanae infirmitatis, certissime speraret participem se fore divinae virtutis, nec se ambigeret illius virtute firmandum, quem pro se cognovisset non necessitate, sed voluntate turbatum; in ipso habiturum aeternam laetitiam, cui suam voluntate videret inesse tristitiam, qui sicut mansit in tribulatione tranquillus, in morte securus, sic in infirmitate fortissimus, et in humilitate altissimus.
|
(Sap. IX, 15) (Joan. XVI, 33) (Jac. II, 26) (II Tim. III, 8) (I Cor. XV, 33) (Rom. I, 28) (Marc. XI, 13) (Joan. IV, 6) (Joan. XIX, 28) (Isa. LIII, 5) (II Cor.
XIII, 4) (Rom. VI, 9) (Psal. XV, 10) (Epist. ad Consentium, alias 146,
nunc 205) (Philip. III, 21)
|
http://viaf.org/viaf/102324857
|
[] | ||
Paschalis I
| 1 |
EPISTOLA PRIMA. De inventione reliquiarum sanctae Caeciliae .
|
Cum summae apostolicae dignitatis apex in hoc divino perspectus nitore dignoscitur perfulgere, cum in exercendis Dei laudibus impensius studebit exhibere certamen, ad hoc et injuncta nobis ejusdem apostolicae pastoralis compulsit sollicitudinis cura, quae ad stabilitatem piorum pertinere dignoscitur locorum, ubertim promulgare, et apostolicae institutionis censura confirmare. Et quia convenit nostro apostolico moderamini, ut diversa corpora sanctorum, quae diu inculta jacuerunt, cum summa vigilantia ob honorem omnipotentis Dei intra hujus almae urbis claustra honeste congregare, inter quos et corpus beatae Caeciliae martyris, pervigiles omnino inquirere deberemus: et quia jamdudum fama inter quosdam vulgaverat, quod ejusdem beatae Caeciliae corpus ab Aistulpho Longobardorum rege furtim fuisset ablatum, idcirco pene oblivionis obtentu postponere credebamus. Unde tamen, Domini annuente clementia, quadam die dum ante confessionem beati Petri apostoli psallentium, matutinali lucescente Dominica, residentes observaremus harmoniam, sopore in aliquo corporis fragilitatem aggravante, astitit nobis puella pulcherrima, et virginali aspectu et habitu decora. Et talia nobis intuens ait: Multas tibi gratias referimus quod cunctamen , quod in medium apposueras, frustratoriis relationibus pervulgatus sine causa, reliquisti, quia tanto penes me appropinquasti, quod ore proprio loqui communiter valeremus.
|
Et dum a nobis diligenter interrogata fuisset: Tu quis es, et quod est nomen tuum? quae talia me praemonendo , conaris? Si de nomine quaeris, Caecilia, inquit, famula Christi vocor. Cui subjungens dixi: Quomodo hoc credere possumus, cum olim fama relatum sit quod idem sacratissimae martyris corpus a Longobardis inde fuisset ablatum? Quae ita respondens dixit: Veritas est quod me multum desideraverunt et quaesierunt, sed gratia dominae meae semperque virginis Dei genitricis Mariae adfuit, quod nec me invenire, nec me deportare, sicut voluerant, hinc longius potuerunt. Sed sicut coepisti perge , et sicut operaris indesinenter operare, quia omnipotenti Deo me tibi placuit revelare. Et corpus meum cum aliis corporibus sanctis quae sunt juxta me recondere stude intra muros urbis. Et haec dicens abscessit. Tunc etenim pro hujus revelationis manifestatione, omni postposita difficultate, incunctanter et absque ambiguitate ipsius venerabilis virginis corpus inquirendum decrevimus. Qui et annuente Deo ejusque solito adjuvamine properantes in coemeterium sancti Sixti seu Praetextati situm foris portam Appiam , inter collegas episcopos in aureis indumentis cum venerabili sponso reperimus. Ubi et linteamina, cum quibus sacratissimus sanguis abstersus est de plagis, in quibus spiculator trina percussione crudeliter se gesserat , ad pedes beatissimae virginis in unum revoluta plenaque cruore invenimus. Quae omnia nostris manibus attrectantes , cum venerabili corpore honeste intra muros hujus Romanae urbis induximus. Pro cujus desiderabili dilectione titulum, quem piae devotionis affectu sanctus papa I Gregorius doctor eximius dicaverat, laxatum existentem, Dei annuente clementia, in meliorem statum a novis fundamentis Dei ejusdem virginis corpus cum charissimo sponso, atque Tiburtio et Maximo martyribus, nec non Urbano et Lucio, utrisque pontificibus, sub sacro altari beatorum Andreae apostoli et Gregorii confessoris dedicantes collocavimus. Ibique ad laudem creatoris instaurato monasterio beatorum Andreae apostoli et Gregorii confessoris, nec non in honorem sanctarum virginum et martyrum Agathae et Caeciliae infra ecclesiam in loco qui dicitur Collis Jacentis. In quo monachorum Deo servientium congregationi unanimi consuluimus pro quotidianis laudibus et pro subsidio, et luminarium continuatione, seu utilitate et stipendio monachorum diu noctuque Domino Deo nostro devotione debita persolvendis, etc.
|
(sicut
in sacratissima illius passione manifeste narratur)
|
[conamur] [certamen] [praesumendo] [perage] [incesserat] [pertractantes]
|
http://viaf.org/viaf/41226927
|
[] |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.